1.Wymień obszary konsensusu we współczesnej ekonomii.
Do konsensusów doszło 5 szkół, wyłaniając 6 obszarów zgodnych poglądów.
- w długim okresie decydujące znaczenie mają czynniki ze strony podaży s ( np. Praca, kapitał);
-w długim okresie krzywa philipsa przyjmuje kształt pionowy, a naturalna stopa bezrobocia występuje tylko w krótkim okresie;
- Popyt d ma znaczenie w krótkim okresie;
- zarówno w polityce monetarnej jaki i w fiskalnej występują dwa rodzaje polityk:
a) dyskrecjonalna (tzw. Uznaniowa, umożliwia rządowi wywieranie wpływu na sytuację gospodarczą państwa za pomocą aktywnej polityki fiskalnej, budżetowej lub monetarnej)
B) taka w której, wzrasta rola reguł ( tzw: w oparciu o reguły)
- Rola pieniądza w gospodarce: podaż s pieniądza ma znaczenie w krótkim okresie,w długim okresie wzrost podaży pieniądza prowadzi do wzrostu inflacji.
- Polityka stabilnej gospodarki bardziej oparta o teorie gier niż teorie sterowania;
Pyt. 2 Rola ścieżki koordynacji makroekonomicznej w modelu AD-AS
Model AD-AS Przy odpowiedniej modyfikacji krzywych AD (eliminacja efektów mnożnikowych) i AS (odpowiednie zdefiniowanie funkcji produkcji) można wyprowadzić ścieżkę koordynacji makroekonomicznej, którą określa czynnik instytucjonalny . Ścieżka ta zawiera możliwe kombinacje produktu i ceny w trakcie dostosowań dynamicznych. Nachylenie tej ścieżki wyraża różne sztywności cen określane przez czynniki instytucjonalne. Pokazuje ona oddziaływanie instytucji formalnych jak i nieformalnych na związki zachodzące między zagregowanym popytem i podażą. Wprowadzenie różnych postaci funkcyjnych ścieżki koordynacji makroekonomicznej, stanowi klucz do rozróżnienia charakterystyk instytucjonalnych poszczególnych krajów.
AD zagregowany popyt, Y - produkcja
AS zagragowana podaż P - cena
oczekiwanie przedsiębiorstwa co do wpływu wzrostu podaży na produkcje, podaż i cenę
uwarunkowanie decyzji cenowych - na ile ceny są wolne i regulowane. Koszty transakcyjne rosną gdy zmieniają się ceny. Koszty te zniechęcają do zmiany cen.
SKM - bariery wejścia i wyjścia na rynek, kwestie kosztów utopionych (sank costs)
Sztywność rynku, pozacenowa
Oddziaływanie konkurencyjne innych podmiotów
Jeżeli SKM bardziej pionowa to większy wzrost produkcji mniejszy wzrost cen.
Jeżeli SKM bardziej pozioma to mniejszy wzrost produkcji większy wzrost cen.
Wzrost AD powoduje wzrost podaży AS → AS1.
Wzrost podaży powoduje wzrost popytu. (Sey)
Gdyby SKM była pozioma to Y ( ilość produkcji) rośnie, system instytucji jest prawie idealny, następuje wzrost produkcji, ceny się nie zmieniają.
Krzywa AD pokazuje kombinacje poziomu cen (P) i produkcji(Y) dla których zachowana jest równowaga na rynku dóbr i usług oraz na rynku pieniężnym.
Przesunięcia krzywej AD powodują: ekspansywna polityka fiskalna i monetarna ( w prawo); Restrykcyja polityka fiskalna i monetarna ( w lewo); Wzrost wydatków autonomicznych ( w prawo ); spadek wydatków autonomicznych (w lewo)
Krzywa AS to krzywa zagregowanej podaży. Jej nachylenie zależy od badanego okresu. W długim okresie krzywa AS jest pionowa, w krótkim okresie dodatnio nachylona, w bardzo krutkim okresie jest pozioma.
Przesunięcia AS: Wzrost kosztów produkcji przesunie krzywą do góry; wzrost płac nominalnych w przedsiębiorstwach ( do góry); postęp technologiczny, zwiększenie zasobów czynników produkcji ( w prawo).
SKM- urzędy regulacji cenowej np. Urząd telekomunikacji, regulacja energetyki
|
3. Co to jest indeks swobody gospodarczej i jaki ma wpływ na rozwój gospodarczy.
Wskaźnik wolności gospodarczej to roczny raport publikowany przez the wall street journal i heritage foundation, zawierający opis i ocenę ograniczeń, restrykcyjnych przepisów, zakresu stosowania przymusu przez aparat władzy w sferze gospodarki w różnych państwach świata.
Każdemu państwu przyznawana jest punktacja według 50 niezależnych zmiennych podzielonych na 10 kategorii wpływających na wolność gospodarczą: polityka handlowa, obciążenia podatkowe, interwencje rządu w gospodarce, polityka monetarna, przepływ kapitału i inwestycje zagraniczne, bankowość i finanse, płace i ceny, prawa własności, regulacje prawne, aktywność czarnego rynku
Wyższy wynik punktowy danego kraju oznacza większy zakres interwencji państwa w gospodarkę i mniejszą wolność gospodarczą. W ten sposób powstaje ranking państw, ułożony od najmniejszej ilości punktów do największej, czyli od państw o największej wolności gospodarczej do państw o "ucisku w gospodarce". Zależnie od wyniku punktowego, państwa są dzielone na 4 kategorie: wolny, w zasadzie wolny, w zasadzie bez wolności i bez wolności.
Polska w roku 2008 zajęła miejsce 83. Oraz została zakwalifikowana do kategorii w zasadzie bez wolności.
Postępy: Ogółem, 86 państw na świecie jest bardziej wolnych gospodarczo, niż były rok wcześniej, 57 jest mniej wolnych. 10 państw, które osiągnęły największy postęp, to: madagaskar, ukraina, polska, bułgaria, islandia, indonezja, węgry, malezja, mongolia i uzbekistan.
Wśród najbardziej wolnych gospodarczo krajów znalazły się: (pierwsze 10 miejsc) Hong kong singapur irlandia australia stany zjednoczone nowa zelandia kanada chile szwajcaria wielka brytania
Wśród najmniej wolnych gosp państw są: Wenezuela, Bangladesz, Białoruś, Iran, Turkmenistan, Birma, Libia, Zimbabwe, Kuba, Korea Półn.
Wśród 5 badanych regionów : Europa jest najbardziej wolna ekonomicznie, potem obie Ameryki, Azja i Pacyfik, Bliski Wschód/ Afryka Północna.
Wolność ekonomiczne jest silnie związana z dobrym funkcjonowaniem gospodarki.
4. Instytucje a polityka monetrna
i =r+πe (nominalna stopa procentowa; R-realna stopa procentowa;
M -nominalny zasób pieniądza
P - przeciętny poziom cen
- realny zasób pieniądza
E1 - wzrost popytu na pieniądz powoduje wzrost stóp procentowych
E2 - stopy procentowe nie zmieniają się (E2=E)
E1 - wzrost cen ((każda decyzja ma skutki w krótkim i długim okresie)
Na popyt na pieniądz oddziaływuje stopa procentowa i PKB oraz koszty transakcyjne w bankowości (są to: koszty transferu pieniądza, opłaty za karty)gdy popyt na pieniądz rośnie, następuje wzrost stóp procentowych. W długim okresie wzrostu PKB krzywa popytu przesuwa się w prawo, ceny spadaja gospodarka wchodzi w deflacje. Aby tego nie było to Bank Centralny zwiększa podaż pieniądza. Krzywa podaży pieniądza przesuwa się w prawo. Zwiększenie podaży pieniądza w długim okresie jest uzasadnione od wzrostu PKB, może nastąpić inflacja , która wynika z nadmiaru pieniądza.
2 rodzaje popytu na pieniądz:
1)Spekulacyjny - związany ze zmianą stóp procentowych
2) Transakcyjny - związany z PKB; im większy PKB tym większy popyt na pieniądz
Krzywa popytu przesuwa się w prawo, ceny spadają (gospodarka wchodzi w deflację), należy przesunąć podaż pieniądza w prawo (PKB rośnie). podaż nie może rosnąć szybciej niż PKB
|
5. Rynek - korzyści i koszty (market failures). Nadwyżka konsumenta i producenta.
Rynek to zespół mechanizmów umożliwiający kontakt producentów z konsumentami. To całokształt transakcji kupna i sprzedaży oraz warunków w jakich one przebiegają. Na rynku konkurencyjnym dokonuje się ustalenia ceny oraz ilości dóbr. To także określona zbiorowość podmiotów gospodarujących zainteresowanych dokonywaniem operacji kupna-sprzedaży określonych dóbr, wartości lub usług. Część zbiorowości reprezentuje podaż (producenci) zaś część popyt (konsumenci). Przeciwstawienie się popytu podaży w określonym miejscu oraz czasie prowadzi do ustalenia ceny wartości będącej przedmiotem obrotu - sprawia to iż dochodzą do skutku transakcje kupna sprzedaży.
Wyróżniamy m.in.: Rynek towarów; Rynek dóbr konsumpcyjnych/ przemysłowych; Rynek usług; Rynek finansowy rynek czynników produkcji (ziemi, pracy, kapitału)
Korzyści wynikające z funkcjonowania wolnego rynku:
Wymiana dóbr dokonuje się w wyniku dobrowolnie zawieranych transakcji pomiędzy kupującymi a sprzedającymi przy dobrowolnie ustalonej przez nich cenie
Kupujący i sprzedający nie podlegają żadnym ograniczeniom ani przymusowi ze strony podmiotów zewnętrznych (np. Władzy publicznej)
Warunki transakcji - w szczególności cena - zależą od obopólnej zgody kupującego i sprzedającego
Prowadzi do najefektywniejszej ekonomicznie alokacji zasobów, jeżeli w wyniku działania mechanizmu wolnorynkowego dochodzi do ustalenia struktury rynkowej zbliżonej do doskonałej konkurencji
Rozumiany jako mechanizm alokacji zasobów może być regulatorem procesów ekonomicznych w skali całej gospodarki
Suma indywidualnych i dobrowolnych decyzji transakcyjnych podmiotów wolnego rynku przejawia się na rynku w postaci popytu i podaży. W procesie interakcji spontanicznych decyzji kupujących i sprzedających, zwanym mechanizmem rynkowym dochodzi do ustalenia się równowagi rynkowej, czyli zrównania popytu z podażą oraz ustalenia ceny równowagi. Koniecznym warunkiem zaistnienia wolnego rynku są precyzyjnie określone prawa własności przede wszystkim w odniesieniu do środków produkcji oraz wytworzonych dóbr.
Market failures czyli nieprawidłowości w funkcjonowaniu rynku jest pojęciem teorii ekonomicznej w ramach której podział dóbr i usług przez wolny rynek nie jest efektywny. Polega na tym że prowadzenie interesów własnych prowadzi do niezadowalających wyników dla społeczeństwa. Jednym z zadań państwa jest ograniczenie zjawiska market failures. Jednak niektóre rodzaje polityki rządowej interwencji, takich jak podatki, subsydia, płace oraz ceny kontroli i regulacji, w tym próby w celu skorygowania nieprawidłowości w funkcjonowaniu rynku, mogą również prowadzić do nieefektywnej alokacji zasobów.
Nadwyżka konsumenta - różnica pomiędzy kwotą, jaką nabywca jest skłonny zapłacić za określoną ilość dobra, a kwotą jaką musi rzeczywiście zapłacić; jest miarą korzyści czerpanej z konsumpcji danej ilości dobra; stanowi jedną z kluczowych kategorii analizy w ekonomii dobrobytu. Zgodnie z prawem malejącej użyteczności krańcowej wraz ze zwiększaniem się wielkości konsumpcji danego dobra, kolejne jego jednostki powodują coraz mniejszy przyrost użyteczności dla konsumenta. Z tego powodu jest on skłonny płacić coraz mniej za kolejne jednostki dobra i będzie kupował dopóty, dopóki jego skłonność do zapłaty zrówna się z rynkową ceną towaru. Różnica jego skłonności do zapłaty i ceny rynkowej stanowi nadwyżkę konsumenta.
Nadwyżka producenta - różnica między przychodem uzyskanym ze sprzedaży określonej ilości dobra X po obowiązującej cenie rynkowej P a przychodem koniecznym do skłonienia producenta do dostarczenia tej ilości dobra X. Jest to suma zmian dobrobytu poszczególnych producentów.
Nadwyżka producenta to pole ograniczone osią p, linią ceny oraz krzywą podaży (bce
Nadwyżka konsumenta to pole ograniczone osią P, linią ceny oraz krzywą podaży (ABE)
|
Pyt. 6 firmy a funkcjonowanie w obszarze rosnących korzyści skali produkcji-rola instytucji.
Ujęcie roli instytucji funkcjonowania gospodarki w obszarze rosnących korzyści skali produkcji.
Dla wielu nowych dziedzin gospodarowania w miarę wzrostu skali produkcji rośnie efektywność produkcji, co wyraża się w spadku kosztów krańcowych i jednostkowych produkcji. Dotyczy to dziedzin, gdzie występuje duży udział kosztów stałych z tytułu np. Dużych wydatków, gdzie szeroko wykorzystuje się efekty „uczenia się przez praktykę” oraz gdzie ma miejsce wzrost użyteczności dla jednych podmiotów z tytułu wzrostu ilości innych użytkowników danego dobra. W obszarach tych tempo malenia kosztów jednostkowych i krańcowych może być zróżnicowane, zwłaszcza w relacji do tempa spadku utargu krańcowego. Zgodnie z analizą marginalną przedsiębiorstwa mamy dwa warunki na maksymalizację zysku firmy: warunek pierwszy (konieczny) zrównania kosztów krańcowych z utargiem krańcowym (MR=MC) oraz warunek drugi (dostateczny), gdy utarg krańcowy MR maleje szybciej niż koszt krańcowy MC (dMR/dX<dMC/dX). Przy rosnących korzyściach skali punktów spełniających te dwa warunki może być więcej niż jeden; mamy do czynienia ze stanami wielopunktowej równowagi. Przedsiębiorstwa mogą uzyskiwać te same zyski całkowite przy różnych poziomach produkcji, cen i kosztów. Nie jest to obojętne z punktu widzenia całej gospodarki, społeczeństwa. Preferencje społeczne dotyczą wyboru punktów równowagi firmy tj. Maksymalizacji zysku przy wyższej produkcji i mniejszych cenach, bo to wiąże się z większymi wpływami podatkowymi, większym zatrudnieniem, większymi efektami zewnętrznymi . Dla takiego rozwiązania potrzebne są odpowiednio skonstruowane instytucje np. Rozwiązania systemu podatkowego. System inst. Powinien być nakierowany tak na firmy, aby te wybierały takie punkty równowagi, które są zgodne z interesem publicznym
Korzyści skali produkcji dzielimy na statyczne (krótkookresowe korzyści) i dynamiczne (średniookresowe i długookresowe). Mamy do czynienia z korzyściami wewnętrznymi (korzyści wewnętrzne zazwyczaj dotyczą korzyści jednego przedsiębiorstwa -techniczne handlowe, finansowe), oraz zewnętrznymi (ten rodzaj korzyści odnosi się do korzyści jakie przedsiębiorstwa zyskują w ramach jednej gałęzi gospodarki-praca, kooperacja, rozwój usług.). Mówimy o korzyściach stałych, rosnących, malejących.
7. Monopol straty i korzyści społeczne. Ustawodawstwo antymonopolowe.
Straty: wyższe ceny; mniejsza produkcja; utrata nadwyżki konsumenta
Korzyści powstają w wyniku badań naukowych, które mogą nam dostarczyć: a) Nowe produkty, a te powodują że krzywa popytu przesuwa się w prawo; b) innowacja procesu produkcyjnego - maleją koszty produkcji tego samego produktu, efektywniejsze są procesy produkcji, wszystkie koszty przesuwają się w dół
W skrajnej sytuacji straty mogą być większe niż koszty, ponieważ może okazać się że badania naukowe nie przyniosły żadnych korzyści, a nakłady finansowe zostały „utopione”
Monopol to struktura rynkowa charakteryzująca się:
- Występowaniem na rynku tylko jednego dostawcy danego towaru, który kontroluje podaż i ceny, oraz wielu odbiorców;
- Występowaniem barier uniemożliwiających innym firmom wejście na rynek (np. Ustawodawstwo, patenty, koszty itp.);
Monopol może mieć charakter:
- Państwowy - kiedy prawo danego państwa pozwala świadczyć usługi lub produkować określony asortyment towarów tylko jednemu podmiotowi (np. Monopol spirytusowy, monopol loteryjny itp.);
- Wymuszony - kiedy jeden z producentów towaru/usługi osiąga taką pozycję na rynku, że pozostali producenci bankrutują;
- Naturalny - wynikający z natury dostarczanej usługi/towaru, gdy ze względów technicznych konkurencja wielu podmiotów jest niemożliwa lub utrudniona (np. Koleje żelazne, dostarczanie prądu elektrycznego i gazu, telekomunikacja itp.).
W przypadku monopolów naturalnych i wymuszonych w wielu krajach świata tworzone jest specjalne prawodawstwo które reguluje zmonopolizowany rynek, w sposób sztuczny tworząc na nim warunki do powstania i rozwoju konkurencji.
korzyści skali produkcji - w miarę wzrostu produkcji koszty jednostkowe maleja, koszt krańcowy jest poniżej kosztu jednostkowego
ekonomia zależności - nie trzeba być efektywnym , trzeba być silnym i mieć duże udziały na rynku, trzeba przywiązać klienta do firmy, przykład Microsoft
kontrola nad zasobami czynników produkcji
Wybór poziomu produkcji przez monopolistę:
p - cena, q - poziom sprzedaży, 1 - popyt, 2 - przychód krańcowy, 3 - koszt krańcowy, 4 - cena ustalona przez monopolistę, 5 - cena w warunkach konkurencji doskonałej, 6 - ilość dobra sprzedawana przez monopolistę, 7 - ilość dobra sprzedawana w warunkach konkurencji doskonałej, b i c łącznie - zbędna strata społeczna
|
Monopolista chciałby sprzedać jak najwięcej jednostek swojego produktu za jak największą cenę. Mimo że nie jest on ograniczony konkurencją ze strony innych przedsiębiorstw, ograniczony jest jednak popytem ze strony nabywców. Jeżeli monopolista podniesie swoją cenę zbyt wysoko, wówczas nabywcy po prostu przestaną kupować jego produkt i sprzedaż monopolisty zmaleje.
Wybór poziomu produkcji przez monopolistę. Grafika ta ilustruje kilka własności tego wyboru. Przychód krańcowy jest zawsze mniejszy niż popyt, co wynika z tego, że popyt jest funkcją malejącą. Wynika z tego, po drugie, że wybierając ilość tak, aby koszt krańcowy zrównał się z przychodem krańcowym cena monopolisty jest wyższa niż jego koszt krańcowy. Oznacza to, po trzecie, że wybór monopolisty prowadzi do zbędnej straty społecznej. Istnieją bowiem jednostki produktu, których wartość mierzona popytem jest wyższa niż koszt ich produkcji mierzony kosztem krańcowym, a które nie są produkowane i sprzedawane. Po czwarte, ponieważ cena przekracza koszt krańcowy, monopolista ma dodatni zysk. Wreszcie, ponieważ podaż w warunkach konkurencji doskonałej wyznaczona jest przez koszt krańcowy, dla konkurencji doskonałej równowaga rynkowa wyznaczona jest przez przecięcie się krzywych popytu i kosztu krańcowego. Zatem, po piąte, w warunkach monopolu cena jest zawsze wyższa niż w warunkach konkurencji doskonałej, a ilość dobra sprzedawana przez monopolistę jest zawsze mniejsza niż miałoby to miejsce w warunkach konkurencji doskonałej.
Ustawodawstwo antymonopolowe (antytrustowe) to regulacje odnoszące się do firm prywatnych lub przedsiębiorstw podlegających kontroli lub ograniczeniu ich siły rynkowej.
Ustawodawstwo antymonopolowe zostało wprowadzone między innymi, aby:
1. Chronić wolność gospodarczą - ma to przede wszystkim na celu umożliwienie małym firmom swobodnego wchodzenia na rynek, przetrwania i prosperowania w przyszłości.
2. Kontrolować siłę przedsiębiorstw, zarówno gospodarczą, jak i polityczną, która może być wykorzystywana do wywierania wpływów na politykę, jak i ograniczania demokracji gospodarczej.
3. Zwiększyć efektywność alokacyjną. Większa efektywność alokacyjna oznacza z reguły większą efektywność produkcyjną. Ograniczoną efektywność alokacyjną powodować mogą między innymi: zmowy cenowe, ustalanie limitów produkcji, bądź też inne porozumienia, których celem jest zwalczanie konkurencji. Także fuzje i przejęcia prowadzić mogą do monopolu. Wykorzystywanie warunków monopolu, poprzez nadużywanie dominującej pozycji jest kolejną przyczyną nieefektywności alokacyjnej. Poprzez tworzenie barier wejścia na rynek czy ustalanie niskich cen liderzy umacniają swoją pozycje na rynku. Niejednokrotnie zwiększają oni także własne możliwości produkcyjne.
Celem ustawodawstwa antymonopolowego jest poprawa efektywności funkcjonowania rynku przez eliminowanie porozumień monopolistycznych, dyskryminujących podmioty pozostające poza porozumieniem, zakaz nadużywania pozycji dominującej, gdy skutki takiego zachowania zniekształcają, ograniczają lub hamują rozwój konkurencji, wreszcie niedopuszczenie do połączeń firm, w wyniku których nowy podmiot posiadałby taką władzę rynkową, że mógłby ograniczyć produkcję i podnieść ceny.
Ustawodawstwo antymonopolowe rozwinęło się, zwłaszcza po ii wojnie światowej, w usa i krajach europy zachodniej.
polska
1. Ustawa kartelowa.
W 1933r. Wydano tzw. Ustawę kartelową, która nakazywała przedsiębiorcom zgłaszanie do specjalnego rejestru kartelowego wszystkich umów dotyczących:
· regulowania ilości i jakości produkcji i zbytu oraz jej kontyngentowania i rejonowania;
· ustalania cen i warunków sprzedaży;
· zamykania lub wykupu przedsiębiorstw należących do monopoli oraz outsiderów działających poza nimi;
· ograniczenia i zakazu inwestycji, płacenia postojowego;
· przystępowania nowych uczestników do określonego monopolu;
· zawierania umów rozwiązujących porozumienia monopolistyczne.
W 1935 roku przepisy ustawy kartelowej znowelizowano, rozszerzając zakres uprawnień władzy wykonawczej.
2. Uokik.
Na mocy ustawy z 24 lutego 1990 roku o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym rozpoczął swoją działalność urząd antymonopolowy ( obecnie nazywany urzędem ochrony konkurencji i konsumentów). Generalną linią działania urzędu jest promowanie konkurencji przez wpływanie na zmianę struktury organizacyjnej gospodarki, w tym - tworzenie warunków dla powstania nowych firm oraz przeciwdziałanie praktykom monopolistycznym, stosowanym wobec konsumentów i przedsiębiorstw. Promowanie konkurencji ma na celu poprawę efektywności gospodarowania w skali makro- i mikroekonomicznej.
Regulacyjne funkcje urzędu to przeciwdziałanie praktykom monopolistycznym, polegającym przede wszystkim na:
· ustalaniu bezpośrednio lub pośrednio cen oraz zasad ich kształtowania między konkurentami w stosunkach z osobami trzecimi;
· podziale rynku według kryteriów terytorialnych, asortymentowych lub podmiotowych;
· ustaleniu lub ograniczeniu wielkości produkcji, sprzedaży lub skupu towarów;
· ograniczeniu dostępu do rynku lub eliminowaniu z rynku podmiotów gospodarczych nie objętych porozumieniem;
· ustaleniu przez konkurentów, lub ich związki, warunków umów zawieranych z osobami trzecimi.
|
Ustawa Shermana
Ustawa Shermana została przyjęta w 1890 r. Zawiera ona dwa postanowienia. 1) zakaz jakiejkolwiek formy współdziałania, która ogranicza konkurencję, 2) zakazuje monopolizacji lub jakichkolwiek działań w celu uzyskania pozycji monopolu.
Ustawa Claytona
Ustawa Claytona zabraniała:1) umów wiązanych; 2)wyłączności handlowej; 3) połączeń poziomych;4) połączonej dyrekcji.
Pyt 8 problem równowagi wielopunktowej
Zgodnie z analizą marginalną przedsiębiorstwa mamy dwa warunki na maksymalizację zysku firmy: warunek pierwszy (konieczny) zrównania kosztów krańcowych z utargiem krańcowym (MR=MC) oraz warunek drugi (dostateczny), gdy utarg krańcowy MR maleje szybciej niż koszt krańcowy MC (dMR/dX<dMC/dX). Przy rosnących korzyściach skali punktów spełniających te dwa warunki może być więcej niż jeden; mamy do czynienia ze stanami wielopunktowej równowagi. Przedsiębiorstwa mogą uzyskiwać te same zyski całkowite przy różnych poziomach produkcji, cen i kosztów. Nie jest to obojętne z punktu widzenia całej gospodarki, społeczeństwa. Preferencje społeczne dotyczą wyboru punktów równowagi firmy tj. Maksymalizacji zysku przy wyższej produkcji i mniejszych cenach. Dla takiego rozwiązania potrzebne są odpowiednio skonstruowane instytucje np. Rozwiązania systemu podatkowego.
9. Asymatria informacyjna i jej przejawy
Asymetria informacji(niepełna informacja) - oznacza sytuację, w której jedna ze stron transakcji posiada więcej informacji od drugiej strony. Zwykle odnosi się to do sytuacji w której sprzedawca jest w uprzywilejowanej sytuacji informacyjnej w stosunku do kupującego, jednak możliwa jest również sytuacja odwrotna. Występowanie asymetrii informacji prowadzi do zaburzeń w rachunku ekonomicznym podmiotów transakcji, w skali makro prowadzi do nieefektywnej (w sensie Pareta) alokacji zasobów. W tym znaczeniu asymetria informacji jest jedną z przyczyn zawodności rynku, czyli sytuacji w której mechanizm rynkowy nie zapewnia optymalnej alokacji. Stronę, która posiada wszystkie dostępne informacje, jest lepiej poinformowana określa się jako pełnomocnika (agenta). Z kolei, strona poinformowana gorzej, nie posiadająca pełni informacji to mocodawca (principal). Strona poinformowana gorzej musi polegać na stronie poinformowanej lepiej. W tej sytuacji dochodzić może do problemów nazywanych problemami pełnomocnictwa (problemami agencji).
1. Mechanizm negatywnej selekcji - gdy przybywa „złych” klientów/podmiotów
2. Moral hazard (pokusa nadużycia) - zmiany sposobu postępowania w związku z zabezpieczeniem jakie daje posiadanie większej ilości informacji
3. Gapowicz (free riders) - podmiot, który chce partycypować w korzyściach ale nie ponosi kosztów
4. Efekt sygnalizowania - koszty transakcyjne(wynikające z współdziałania wielu podmiotów gospodarczych); (np. przyjmując kogoś do pracy nie wiemy czego oczekiwać)
5. Renta informacyjna - pryncypał i agenci(różne koszty produkcji); dobry ma niskie koszty produkcji, może jednak „udawać” złego; różnica kosztów produkcji agenta „dobrego” i „złego”
Pyt. 10 Funkcja produkcji Kremera - jakość instytucji
Jego teoria najsłabszego ogniwa jest, w pewnym sensie próbą wewnętrznego zróżnicowania kapitału ludzkiego. Model Kremera oparty został na niestandardowej funkcji produkcji- „O-ring”. Zasadniczym założeniem przyjętym w rozważaniach jest brak możliwości zastąpienia jakości ilością. W rzeczywistym świecie niektóre procesy produkcyjne nie pozwalają na swobodną wymianę jakości w ilość i odwrotnie. Model Kremera zakłada, że proces produkcyjny składa się z zadań, z których każde musi być wykonane przez jednego pracownika posiadającego pewne umiejętności. Ściślej definiując tę wielkość, będzie prawdopodobieństwem wykonania zadania bezbłędnie. To założenie wiąże się z jeszcze jednym faktem, mianowicie cały złożony cykl produkcyjny doprowadzi do powstania pełnowartościowego produktu tylko wówczas, gdy żaden z wykonawców nie zawiedzie. Model Kremera wyjaśnia, między innymi przyczyny występowania ogromnych różnic w dochodach per capita na świecie, przyczyny występowania barier przepływu kapitału z krajów biednych do bogatych oraz jest zgodny z wieloma faktami stylizowanymi, związanymi z rozwojem gospodarczym i rynkiem pracy.
W nowoczesnych sektorach gospodarki, w których kluczowym warunkiem sukcesu jest niezawodność i jakość i które zatem charakteryzuje wysoka komplementarność czynników produkcji oraz rozwiązań instytucjonalnych, spełnienie warunku jednoczesnej, wysokiej jakości wszystkich tych czynników i instytucji jest tym mniej prawdopodobne im wyższy poziom niedorozwoju. Teoria pierścienia uszczelniającego Kremera sygnalizuje przy tym, że stan niedorozwoju ma wszelkie cechy stanu reprodukującego się. Uzyskanie przewagi ekonomicznej przez niektóre kraje uruchamia bowiem mechanizmy dodatniego sprzężenia zwrotnego, które segregują zasoby pracy w układzie międzynarodowym w sposób utrwalający lub nawet pogłębiający tę przewagę.
|
11. Instytucje formalne a instytucje nieformalne. Teoria zmian instytucjonalnych d. Northa.
Analiza systemu instytucjonalnego w skali ogólnogospodarczej jak i w skali danego rynku zawiera analizę trzech wzajemnie się warunkujących elementów:
- zbioru instytucji - organizacji (np. Urzędy pracy, agencje zatrudnienia na rynku pracy, giełdy towarowe czy organizacje pośrednictwa handlowego na rynku towarowym, instytucje pośrednictwa finansowego czy organy nadzoru na rynku finansowym, partie polityczne i wyborcy na rynku politycznym),
- instytucji formalnych (prawo regulujące produkcję i sprzedaż produktów, prawo pracy, prawo energetyczne, prawo wyborcze, prawo finansowe, rozwiązania podatkowe, formy zawieranych umów czy kontraktów itd.),
- instytucji nieformalnych (różne przejawy kapitału społecznego: zaufanie, tworzenie sieci kontaktów, normy zachowań, wzorce kulturowe, zdolności w rozwiązywaniu wspólnych problemów, sposoby postępowań itp.).
W teorii d.northa zmiany instytucji nieformalnych dokonują się wolniej niż formalnych, co osłabia skuteczność bieżących zmian instytucjonalnych. Zakres stosowania norm i reguł zależy od zgodności charakteru reguł z dominującym w społeczeństwie systemem wartości. Jednocześnie normy zewnętrzne, aby dobrze spełniały funkcje regulacyjne powinny być subiektywnie zinternalizowane przez jednostki i grupy. Jedynie wtedy przepisy prawa mogą przeistoczyć się w bodźce i motywacje działania poszczególnych podmiotów. Zmiana jednych przepisów prawnych wymaga odpowiednich dostosowań innych, co wymaga czasu i ponoszenia określonych kosztów (głównie kosztów przestrzegania norm formalnych i karania za ich pomijanie). Monitorowanie i karanie to domena instytucji państwowych jak i samorządowych. Warunkiem efektywnego funkcjonowania rynków jest spójność systemu norm formalnych, kierunkowej zgodności z nimi norm nieformalnych i skuteczne oraz szybkie egzekwowanie prawa przez instytucje państwowe. W niektórych przypadkach instytucje nieformalne mogą uniemożliwiać skuteczne oddziaływanie instytucji formalnych. Istotna jest także zgodność norm społecznych z normami prawnymi. Degradacja norm społecznych np. W postaci wzrostu przestępstw kradzieży prowadzi do wzrostu kosztów ochrony praw własności i ogranicza wartość przedmiotu własności. Reguły nieformalne podlegające procesom stopniowej instytucjonalizacji przekształcają się z kolei w instytucje formalne. Syntetycznym wyrazem instytucji nieformalnych jest kapitał społeczny (ujęcia putnama czy colemana) w kształtowaniu kapitału społecznego (wzrostu zaufania) można mówić o dwóch efektach: efekcie putnama wyraża się we wzroście zaufania w miarę zwiększania się udziału jednostek i grup w związkach formalnych i nieformalnych oraz różnego rodzaju sieciach współdziałania. Prowadzi to do przełamywania asymetrii informacji i tworzeniu wzorców powtarzalnych zachowań, co ułatwia zawieranie kontraktów i obniża koszty transakcyjne. i efekcie olsona. Efekt olsona to dominacja partykularnych interesów w tworzonych związkach i organizacjach, kapitał społeczny umacniając więzi wewnętrzne przyczynia się do wzrostu sprzeczności między różnymi grupami interesu.
12. Równowaga instytucjonalna:
a) oznacza wzajemne dopasowanie mechanizmów selekcyjnych i procesów tworzenia nowych instytucji, ma tu znaczenie zjawisko path dependence tj. uzależnienie obecnych instytucji od rozwiązań wcześniejszych
b) istotą równowagi instytucjonalnej jest zachowanie właściwych proporcji między systemowym konstruktywizmem a oddolnymi zmianami o charakterze spontanicznym, między ładem instytucji formalnych i nieformalnych, między sfera publiczna i prywatną w gospodarce i określeniem relacji państwo -rynek., między sektorem publicznym i prywatnym, między sfera polityki i sfera gospodarki, między interesem publicznym a interesami cząstkowymi, między wymogami skutecznego i prawnego zarządzania a systemem konsultacji społecznych
c) wyraża się takim zbiorze instytucji i ich powiązaniom, które pozwalają realizować podstawowe funkcje systemu instytucjonalnego, zapewniając jego względna trwałość
d) równowagę instytucjonalną charakteryzują określone relacje i proces stałego dopasowywania instytucji formalnych i nieformalnych
e) to metody rozwiązywania sprzeczności grup interesów w warunkach asymetrii informacji, sytuacji monopolistycznych czy charakteru strategii postępowania podmiotów wyrażających dane interesy, związane jest z tym zjawisko rent-seeking tj. osiąganie korzyści ekonomicznych na rynku politycznym
f) elementem równ instyt jest równowaga różnych grup interesu
g) r.i. to odpowiedz na pytanie ile rynku i ile państwa w gospodarce
h) ważnym elementem r.i. jest społeczna akceptacja nierówności dochodowo majątkowych. Zróżnicowanie to jest nie tylko efektem działania mechanizmów rynkowych, lecz również instrumentem polityki gospodarczej państwa
i) warunkiem utrzymania r.i. jest funkcjonowanie systemu negocjacji społecznych, czyli wspólnym uzgadnianiu decyzji
j) r. i. ma różne wymiary i poziomy, na poziomie mikroekonomicznym dotyczy równowagi między interesami wszystkich związanych z działalnością danego przedsiębiorstwa podmiotów - akcjonariuszy i interesariuszy, służą temu systemy corporate governance
k) r. i. może służyć zwiększaniu efektywności systemu instytucjonalnego, który zależy od jakości poszczególnych instytucji, ale także od wzajemnego współdziałania i oddziaływania, czyli głównych przejawów r.i.
|
13. PODZIŁ INSTYTUCJI WG. S. PAReTO
associative - współpraca, instytucje jako mechanizm ułatwiający interakcje między różnymi i. o różnych interesach np. sieci biznesowe, grupy pokrewieństwa
behavioral - zachowanie w stosunku do kogoś, zestandaryzowane zwyczaje społeczne, czyli odzwierciedlenie norm społecznych, np. zwyczaje, rutyny, artefakty wierzenia, teoria Pt. „jak się sprawy mają”,
comitive - oczekujące, stanowiące mądrości obiegowe, instytucje jako modele mentalne, oczekiwania społeczeństwa wobec jednostek, np. wartości społeczne, kulturowe, przesądy, teoria pt. „jak się sprawy mieć powinny”,
regulative - regulujące,ą intstytucje jako nakazy lub wyłączenia, pisane lub nie pisane reguły gry, Państwo jako podmiot gospodarowania stosujący czasem przemoc,
constitutive - konstytucyjny, składowy, wyznaczają ograniczenie społecznych relacji np. Działania zbiorowe firmy, związki język, struktury praw własności
14. OTOCZENIE INSTYTUCJONALNE, czyli INTERESARIUSZE
otoczenie regulacyjne : akcjonariusze, potencjalni inwestorzy, związki zawodowe, organy państwa, władza lokalna, międzynarodowe organizacje, sądy, prawa
otoczenie zasilające: dostawcy i kooperanci, podwykonawcy, partnerzy biznesowi, banki, firmy ubezpieczeniowe, instytucje pośrednictwa finansoweg
otoczenie zasilane: klienci i zleceniodawcy, pośrednicy handlowi, organizatorzy targów i wystaw, spedytorzy
otoczenie konkurencyjne; producenci tego samego produktu, substytutów
otoczenie kooperacyjno - koordynacyjne: sieci biznesowe, organizacje pozarządowe, instytucje PPP Partnerstwo publiczno - prywatne, venture capital, media i opinia publiczna
Pyt. 15. Przedsiębiorstwo jako instytucja. Corporate governance.
Teoria władania korporacyjnego, ład korporacyjny corporate governance to system powiązań danego podmiotu z jednostkami otoczenia zewnętrznego (na rynku jak i poza rynkiem) oraz społeczna organizacja przedsiębiorstwa. Konkretny system corporate governance zależy od: rozwiązań prawno-regulacyjnych, struktur praw własności, rodzaju i zasad nadzoru właścicielskiego oraz presji społecznej. To system przez który firmy są kierowane i sterowane, określa zwyczaje, które zapewniają dostawcom kapitału dla firm pewność zwrotu poniesionych inwestycji.
Corporate governance wykracza poza analizę zasad nadzoru i zarządzania właścicielskiego ustalane przez teorię praw własności i teorię agencji. Przedmiotem zainteresowania tej teorii są zarówno akcjonariusze jak i interesariusze. Koncepcje „interesariuszy” dotyczą tych podmiotów otoczenia zewnętrznego danego przedsiębiorstwa, które wpływają lub podlegają wpływowi realizowanych przez to przedsiębiorstwo celów. Koncepcje te są szeroko wykorzystywane w zarządzaniu przedsiębiorstwami czy projektami. Nadzór korporacyjny, którego składową wewnętrzną jest nadzór właścicielski, uwzględnia cele interesariuszy i akcjonariuszy oraz oddziaływanie podmiotów otoczenia zewnętrznego np. Instytucji rynku kapitałowego czy związków zawodowych. W szerszym wymiarze instytucje systemu nadzoru korporacyjnego zapewniają spójność tzw. Instytucji pośredniczących na rynkach produktów, rynkach czynników produkcji oraz rynku pośrednictwa finansowego. Spójność rozwiązań wymaga komplementarności instytucji, zarówno w relacji instytucje formalne-instytucje nieformalne, instytucje rynkowe i pozarynkowe czy pomiędzy instytucjami na poszczególnych rynkach.
Pyt. 17, teorie w ramach nowej ekonomii instytucjonalnej i nowego instytucjonalizmu.
Nowa ekonomia instytucjonalna nawiązuje do podstawowych kanonów instytucjonalizmu. Zajmuje się kosztami transakcyjnymi, transakcjami, kontraktami. Do istotnych cech nowej ekonomii instytucjonalnej należą: odrzucenie uproszczonej wizji homo economicus, w czym istotną rolę odgrywają pojęcia ograniczonej racjonalności i oportunizmu. Węzłowe znaczenie jako jednostka analizy posiada pojęcie transakcja i odpowiednio korzyści i koszty zawierania transakcji. Przedstawiciele tego nurtu traktują swoje analizy jako uzupełnienie raczej, a nie jako substytut ekonomii głównego nurtu.
Nowa ekonomia instytucjonalna w swym rozwoju wyodrębniła dwa ogólne kierunki badań, jeden rozwijający tradycyjny instytucjonalizm - nowy instytucjonalizm, drugi łączący podejście instytucjonalne z ekonomią neoklasyczną - neoklasyczna ekonomia instytucjonalna (neoinstytucjonalizm). W skład neoinstytucjonalizmu wchodzą takie teorie jak: teoria praw własności i inne teorie własnościowe (np. Teoria wspólnych zasobów common pool resources e. Ostrom, teoria podzielnych praw własności), teoria kontraktów, instytucjonalne teorie przedsiębiorstwa (kontraktualna teoria przedsiębiorstwa, behawioralne i menedżerskie teorie przedsiębiorstwa), teoria kosztów transakcyjnych, teoria agencji (w tym model pryncypała-agenta), teoria corporate governance (w tym koncepcja interesariuszy). Do nowego instytucjonalizmu zaliczyć można cztery grupy teorii:
|
teorie o charakterze historyczno-ewolucyjnym (teoria d.northa w ramach nowej ekonomii instytucjonalnej określa instytucje jako zestawy:ograniczeń zachowań w postaci zasad i regulacji, procedur służących wykrywaniu odchyleń od zasad i regulacji, moralnych i etycznych norm zachowań; ekonomia instytucjonalno-ewolucyjna np. G.m.hodgson, teorie zmian instytucjonalnych np..Koncepcja przyspieszonego uprzemysłowienia r. Nurkse czy koncepcja reform społecznych g. Myrdala); teorie interesów ekonomicznych (teoria interesu publicznego, teoria pogoni za rentą, teoria demokracji downsa -różnica bieżącej użyteczności wyborcy przy wyborze między dwiema partiami: rządzącą a opozycyjną.; teoria grup interesu olsona- teza tej teorii brzmi następująco: grupy społeczne tworzą się w oparciu o określone wspólne interesy. Interesy grupowe są zwykle dobrami wspólnymi, co - zgodnie z teorią dóbr publicznych - implikuje problem tzw. Jeźdźca na gapę (free rider)., teoria biurokracji niskanena mówi że jedną z podstawowych przyczyn rozrostu biurokracji jest asymetria informacji. Urzędy państwowe zazwyczaj nie dysponują samodzielnymi źródłami finansowania i by pozyskać fundusze na realizację swych zadań muszą zwracać się o nie do polityków sprawujących pieczę nad środkami budżetowymi.); teorie podejmowania decyzji kolektywnych (teoria wyboru społecznego-ekonomia dobrobytu, teoria wyboru publicznego,nowa makroekonomia polityczna, ekonomia konstytucjonalna); teorie regulacji (pozytywno-normatywna teoria regulacji, ekonomiczna teoria regulacji, teoria przechwycenia, francuska „szkoła regulacyjna”). Nadal jednak dyskusyjna jest spójność teoretyczna w ramach tych nurtów
18. Poziomy analiz w ekonomii instytucjonalnej (4 poziomy)
1) otoczenie społeczne w gospodarce, horyzont czasowy 10-100 lat, dominują instytucje
nieformalne: religie, kultury, tradycje, normy itp., cele tworzą się samoistnie
3 teorie: a) ekonomia ewidencyjna, b) teoria Norfa - twórca historii gospodarczej,c) teorie kapitału społecznego: Koleman, Putna, Funkcjonalna
2) otoczenie instytucjonalne: prawa własności, reguły konstytucji, grupy interesu, horyzont czasowy 10-50 lat; 3 teorie regulacji rynek jest zawodny trzeba go regulować, regulować monopole : a) property rise - teoria praw własności; b) teoria przechwycenia - urzędy regulacji i podmioty regulowane, podmioty regulowane wpływają na podmioty regulacyjne, aby np. osłabić wymagania co do kredytu; c) ekonomiczne teoria regulacji - interesy różnych podmiotów
3) tworzenie struktur zarządzania w ramach istniejących stosunków własności, horyzont czasowy 1-10 lat, mechanizmy adaptacji maja szczególna rolę (przeciwstawienie mechanizmów alokacji) 3 teorie: a) kontraktów, np. niepełne mechanizmy: siła ekonomiczna normy społeczne, siła ekonomiczna np. kontakty na rynku pracy, pracownicy liczą się z tym że mogą straci prace; b) kosztów transakcyjnych, c) władania korporacyjnego (corporate governance) - jest czymś szerszym niż nadzór właścicielski
4) mechanizmy alokacji zasobów, horyzont na bieżąco 3 mechanizmy: a) państwo - dobra publiczne; b) przedsiębiorstwo; c)rynek jako specyficzna instytucja 3 teorie: a) agencji; b) public choice; c) ekonomia dobrobytu
19. Prawa własności - uprawnienia własnościowe w ramach własności prywatnej
Prawa własności wymagają ich określenia, zastosowania w praktyce i ochrony. Prawa własności charakteryzuje: wyłączność, transwerowalność i konstytucyjna ochrona. Są to upoważnienia własnościowe, dotyczą relacji między ludźmi. ( ja mam prawo własności do samochodu to tylko ja i nikt inny)
12 uprawnień ( 5 podstawowych i 7 dodatkowych)
1) prawo władania- fizyczna kontrola nad rzeczą, prawo posiadania
2) prawo używania - osobiste wykorzystywanie przedmiotu
3) prawo zarządzania - decyzja o tym kogo i jak wykluczyć z dostępu do danej własności
4) prawo pozbywania się udziałów własnościowych: sprzedaż, dzierżawa, leasing
5) prawo przyswajania korzyści, czerpanie dochodów (np. dzierżawa, konsumpcja)
6) prawo do wartości kapitałowej rzeczy
7) prawo do bezpieczeństwa - gwarantuje konstytucja, ze własności nie można bezkarnie
wywłaszczyć z wyjątkiem pełnego odszkodowania
8) prawo do przekazywania przedmiotów własności w spadku
9) prawo do bezterminowego posiadania
10) zakaz szkodliwego oddziaływania na inne podmioty
11) prawo do traktowania przedmioty własności jako zabezpieczenia wierzytelności sądowej
12) oczekiwanie zwrotu danych komuś pełnomocnictw z tytułu własności
|
20. RÓŻNICE PRAW WŁASNOŚCI - WŁASNOŚĆ PRYWATNA A WŁASNOŚC PAŃSTWOWA
1.nie można sprzedawać udziałów własności państwowej ( grupowej)
2.w ramach własności państwowej staje się podmiot, jest się uwłaszczonym, nie trzeba ponosić własnych nakładów finansowych
3.własność publiczna ma charakter przymusowy
4.nie ma kapitalizacji przyszłych efektów bieżących inwestycji, prawa własności nie są na tym rynku wymieniane
5.nie ma wierzyciela nadwyżki, korzyści w ramach własności rozkładają się równomiernie na wszystkie podmioty
6.więź między położeniem materialnym właściciela a jego działaniem jest słabsza
7.w przedsiębiorstwie państwowym jest słabszy nadzór właścicielski ( dyrektorzy mają większą swobodę decydowania )
8. trudniej powiązać wynagrodzenie managerów z wynikami finansowymi, brak obiektywnych mierników oceny tych managerów
9.Niekompetencje w firmach prywatnych szybciej wychodzą na jaw
10.We własności publicznej mamy wiele podmiotów aspirujących do tych własności: a) pracownicy b) menadżerowie c)społeczeństwo jako całość
11) odpowiednikiem akcjonariuszy w ( w sekcji prywatnej) jest podatnik w sekcji publicznej)
12) problem konkurencji ( nie ma konkurencji w ramach własności państwowej) jest
Rywalizacja współzawodnictwo
13) rozdział własności od zarządzania silniejszy w ramach sektora prywatnego
14) problem kontroli ( kontrola społeczna silniejsza w ramach własności prywatnej
15) o charakterze uprawnień własnościowych decydują koszty transakcyjne( większe w
16) w firmach państwowych większe znaczenie mają elementy polityki dyskrecjonalnej,
a mniejsze w oparciu o reguły
17) problem free riders ( gapowicze - chcą uczestniczyć w korzyściach nie ponosząc
kosztów) więksi w ramach własności państwowej
18) Swoboda nawiązywania kontaktów ( w ramach własności prywatnej większa swoboda )
19) Problem korupcji ( na styku własności państwowej i prywatnej) to największy problem
21. UPRAWNIENIA I PODMIOTY WŁASNOŚCI W RAMACH Common pool resources
1) access- wejście - prawo czerpania pożytku z danej formy własności (rezerwat-prawo biwakowania, wędkowania) 2) pozyskiwanie, czyli czerpanie cząstek, elementów zasobów z własności (złowienie ryb) 3) zarządzanie - prawo wewnętrzne, regulowanie sposobu użycia zasobów 4)exclusive - wykluczenie - prawo do tego kto może wejść i zarządzać zasobami 5) alienacja - sprzedaż praw do zarządzania i wykluczania
Podmioty 1) users - użytkownicy 2) uczestnicy 3) petenci 4) właściciele 5) posiadacze
22. Koszty transakcyjne - istota i podział.
Koszty transakcyjne Kosztywynikające ze współdziałania wielu podmiotów gospodarczych. Pojęcie wprowadzone przez Ronalda Coase, a rozwinięte przez Olivera Williamsona w teorii kosztów transakcyjnych.
Teoria kosztów transakcyjnych zwraca uwagę na instytucjonalne uwarunkowania efektywności mechanizmu rynkowego. Przedmiotem jej analiz są koszty transakcyjne, różnie klasyfikowane i opisywane. Koszty transakcyjne można podzielić na:
- rynkowe, menedżerskie jak i publiczne (polityczno-prawne)
Poziom kosztów transakcyjnych zależy od sześciu podstawowych czynników: ilości uczestników zawieranych transakcji, struktury rynkowej (konkurencja, monopol), charakterystyki występujących w transakcjach zasobów i aktywów, rodzaju zawieranych kontraktów, zakresu niepewności postępowania partnerów transakcji oraz typu i formy własności.
1.Koszty poszukiwania alternatyw (lepszych partnerów w dostawie i odbiorze produktów).
2.Koszty mierzenia (orzecznictwo o jakości produktów).
3.Koszty realizacji rozliczeń między firmami - np. Opłaty bankowe.
4.Koszty zawieranych kontraktów.
5.Koszty stanowienia i ochrony praw własności.
6.Koszty zachowań oportunistycznych.
Wyróżniamy koszty : rynkowe, przedsiębiorstwa, publiczne, podmiotów gospodarczych
Koszty transakcyjne dotyczące zbierania, przetwarzania i wykorzystywania niezbędnej informacji są warunkiem dobrego gospodarowania. Jednocześnie w praktyce występują ograniczenia informacyjne i zjawiska asymetrii informacji, które mają charakter obiektywny i subiektywny. Im mniejsze ograniczenia informacyjne tym niższe koszty transakcyjne. Może temu sprzyjać państwo poprzez nakładanie na spółki obowiązku publikowania sprawozdań finansowych, określenie standardów rachunkowości oraz zapewnienia dostępu do informacji inwestorów zewnętrznych.Koszty transakcyjne przyczyniają się do określania proporcji zakresu oddziaływania państwa, rynku i przedsiębiorstw jako mechanizmów alokacji zasobów. Koszty transakcyjne rosną, gdy jest większy zasięg korupcji i biurokracji, a te zjawiska są przejawem „zawodności państwa”.
|
Wysokość kosztów transakcyjnych wpływa także na konkurencyjność przedsiębiorstw. Mają na to np. Wpływ: bezpieczeństwo obrotu gospodarczego, sprawność egzekucji długów, zakres praw wierzycieli, funkcjonowanie sytemu ksiąg wieczystych itd. Dążenie do oszczędzania kosztów transakcyjnych wyraża się także w lepiej zdefiniowanych prawach własności. Na poziom kosztów transakcyjnych wpływ ma też charakter rynku. Na niektórych rynkach (np. Rynki ubezpieczeń czy rynki świadczeń zdrowotnych) mamy do czynienia z udziałem w procesach wymiany rynkowej tzw. „trzeciej strony”(płatnika), pośredniczącej w relacjach sprzedawca-nabywca. Ceny ustalane są nie tylko w wyniku relacji popytowo-podażowych, lecz także procesów arbitrażowych z decydującą rolą płatnika. Różnorodność struktur kontraktowych i zarządzania (nie tylko klasycznych) oznacza różnorodność metod wyznaczania, kontrolowania i regulowania cen. Zmniejszenie kosztów transakcyjnych możliwe jest poprzez wybór sprawnego sytemu nadzoru i egzekucji zawieranych transakcji. Koszty te obniża także dobra legislacja.
Rodzaje kosztów transakcyjnych ex ante i ex post
Koszty transakcyjne ex-ante, występujące lub przewidywane podczas przygotowania umowy: ustalania cen oraz wzajemnych zobowiązań i uprawnień, informowania o obecności partnerów na rynku oraz o ofertach, miejsca wymiany, zawarcia transakcji, powtórnych negocjacji przed ponownym zawarciem kontraktu na kolejny okres koszty motywacji, wynikające przede wszystkim z niekompletności i asymetrii informacji (zróżnicowania dostępu do informacji pomiędzy stronami kontraktu): poszukiwanie rozpoznawanie i ocena dostępnych ofert
Koszty transakcyjne ex-post, występujące podczas realizacji warunków umowy: koszty motywacji, związane zwłaszcza z niedoskonałością kontraktów skutkującą zazwyczaj utratą określonych korzyści i potrzebą dodatkowych negocjacji, a spowodowaną: brakiem uwzględnienia niektórych sytuacji i ich zmian w przyszłości, utrudnieniami w pomiarze wyników transakcji, utrudnieniami we wprowadzaniu zmian zasad współpracy, brakiem możliwości wycofania się jednej ze stron przed upływem terminu związania kontraktem
Koszty monitorowania realizacji i egzekucji postanowień kontraktów dotyczące zazwyczaj rozbieżności pomiędzy ulegającymi zmianom potrzebami stron, a treścią kontraktów: rozstrzyganie sporów, rekompensowanie wyrządzonych szkód
23)Efekty zewnętrzne i metody ich internalizacji
Efekty zewnętrzne - przeniesienie części kosztów lub korzyści wynikających z działalności jednego podmiotu na podmioty trzecie bez odpowiedniej rekompensaty. Zazwyczaj jest to uboczny skutek działalności danego podmiotu gospodarczego, którego konsekwencje (pozytywne bądź negatywne) ponosi szersze grono odbiorców niezależnie od swojej woli. Typowym przykładem efektów zewnętrznych są zanieczyszczenia środowiska naturalnego spowodowane produkcją niektórych dóbr przemysłowych. Efekty zewnętrzne zachodzą poza rynkiem, co jest główną przyczyną trudności przy określaniu wartości i egzekwowaniu rekompensaty.
Efekty te należy rozumieć jako koszty lub korzyści o charakterze ekonomicznym, a nie wyłącznie finansowym. Ich występowanie powoduje zakłócenia w funkcjonowaniu mechanizmu rynkowego i stanowi jedną z przyczyn zawodności rynku.
Internalizacja efektów zewnętrznych polega na włączeniu kosztów lub korzyści zewnętrznych wynikających z działalności danego podmiotu do rachunku ekonomicznego tego podmiotu. Można tego dokonać np. Poprzez tworzenie odpowiednio dużych jednostek gospodarczych, dzięki czemu efekty zewnętrzne działalności będą włączone do jego rachunku ekonomicznego.
Sadownik może założyć spółkę z pszczelarzami, dzięki czemu wszystkie efekty zewnętrzne "zamkną się" w ramach jednego podmiotu gospodarczego i tym samym wszyscy będą mogli na tym skorzystać i podzielić się korzyściami, jakie z tego płyną.
Metody internalizacji: twierdzenie Coas'a; subsydia, podatki, łączenie.
Ujmuje wzajemne zależności pomiędzy:a) prawami własności.b) kosztami transakcyjnymi c) efektami zewnętrznymi.
Chodzi o wybór najbardziej efektywnych rozwiązań instytucjonalnych. Rozwiązanie problemów efektów zewnętrznych wymaga dookreślenia praw własności i zapewnienia swobody wymiany tymi prawami miedzy zainteresowanymi podmiotami.
Prawa własności powinny być tak określone aby łatwo można było określić podmiotowość wiązek praw własności. Gdy dobrze zdefiniowane są prawa własności a koszty transakcyjne są zerowe lub niskie bezpośrednie kontakty między podmiotami prowadzą do optymalnych rozwiązań, które zostaną uzyskane niezależnie od wyjściowego rozkładu praw własności. Rynek koryguje wadliwość alokacji praw własności co jest wynikiem asymetrii informacji stron rynkowych transakcji. Gdy koszty transakcyjne są wysokie możliwość osiągnięcia efektywnego porozumienia rynkowego zależy od pierwotnego przypisania praw własności, co jest zadaniem państwa. Państwo może obniżać koszty transakcyjne np. poprzez standardowe umowy i kontrakty. Dobrowolne negocjacje między podmiotami ( sprawca negatywnych efektów zewnętrznych a podmiot poszkodowany) są warunkiem podstawowym rozwiązywania problemów efektów zewnętrznych. Negocjacje te mogą dać lepsze efekty niż regulacje rządowe i związane z tym zjawiska „ goverment failures”.
|
Im niższe są koszty transakcyjne prawdopodobieństwo takiego rozwiązania jest większe, a państwo w tym wypadku zapewnia przestrzeganie zawartych kontraktów i umów, a w przypadku ich naruszenia tworzy warunki dla skutecznego dochodzenia praw jednostek.
Słabości rozwiązania Coase'a:
b) jeśli występują wysokie koszty transakcyjne to większa skłonność do występowania w praktyce innych rozwiązań: np. podatki, subsydia
c) niepewność, zawyżanie opłat
d) im bardziej gospodarka rynkowa, tym większe zastosowanie teorii Coase'a
e) błędy prywatyzacji popełnione przez państwo
25. Tragedia wspólnego zasobu Hardina
Koncepcja mikroekonomiczna omawiająca pułapkę społeczną, w której indywidualny zysk jednego z uczestników społeczności prowadzi do strat dla społeczności jako całości. Koncepcja prowadzi do wniosku, że nieograniczony dostęp do ograniczonych dóbr publicznych - np. Pastwiska - prowadzi do ich wyeksploatowania.
Tragedia wspólnego pastwiska pokazuje wartość współpracy przy korzystaniu z dóbr publicznych (wspólnych) o ograniczonej pojemności. Zbyt duża liczba użytkowników dobra wspólnego może doprowadzić do zniszczenia tego dobra. Z kolei pojedyncza osoba korzystająca z dobra publicznego bardziej, niż się jej należy (efekt gapowicza), zawsze na tym zyskuje. W ujęciu teorii gier wypłata dla dodatkowego użytkownika dobra publicznego będzie zawsze wyższa niż indywidualne obniżenie wypłat wszystkich innych użytkowników, ale po pewnym czasie jednostkowe wypłaty obniżą się tak, że użytkowanie dobra stanie się nieopłacalne.
Niektóre dobra publiczne, np. Zasoby kulturalne w postaci cyfrowej, nie podlegają wyczerpaniu, dlatego według zwolenników ruchu wolnej kultury koncepcji tej nie można odnosić do własności intelektualnej czy dóbr kultury.
Hardin opisał tragedię na przykładzie wiejskich wspólnot, które wypasały mleczne krowy na wspólnych pastwiskach Krów pasło się akurat tyle (np. 100), aby trawa na pastwisku mogła odrastać. Ale jeden z rolników stwierdził, że doda do takiego stada jeszcze jedną swoją krowę, co pozwoliło mu na większe przychody z mleka. Krów od tego czasu było 101, a rolnik był zadowolony, bo wypasał kolejną krowę. Efekt dla całego pastwiska, które zaczęło mieć więcej krów niż mogło wyżywić, nie był jeszcze widoczny. Gdy dowiedzieli się o tym inni mieszkańcy wioski, wyprowadzili na wspólne pastwisko kolejne krowy: 102. I następne. Po jakimś czasie trawa na pastwisku przestała odrastać, a pastwisko ostatecznie zostało wyjałowione. Mieszkańcy stracili pastwisko, a ich krowy przestały dawać mleko. Nieprzestrzeganie umowy korzystania z pastwiska przez kilka osób doprowadziło do jego zniszczenia.
Jako współczesny przykład dóbr dotkniętych przez tę pułapkę społeczną podawane są:
- Drogi, które mają przyspieszać i ułatwiać komunikację - zbyt duża liczba samochodów powoduje korki, utrudnia i spowalnia komunikację;
- łowiska, które wyczerpują się przy intensywnej eksploatacji;
- parki i tereny rekreacyjne, które tracą swoją funkcję, gdy korzysta z nich zbyt wiele osób.
Rozwiązaniem tragedii wspólnego pastwiska może być regulacja administracyjna dostępu do dóbr publicznych.Historycznym rozwiązaniem problemu wspólnot w Anglii był proces grodzenia, który doprowadził do wydzielenia własności prywatnej i początku rewolucji przemysłowej w czasach Odrodzenia.
Pyt. 26. Prywatyzacja i różne jej warianty.
1) określenie praw własności i dalsze ich transfery służą wzrostowi efektywności;
2) prywatyzacja powinna także zmniejszać koszty transakcyjne i sprzyjać dodatnim efektom zewnętrznym;
3) projekty prywatyzacyjne są związane z precyzowaniem interesu publicznego w powiązaniu z interesami grupowymi i jednostkowymi;
4) z prywatyzacją wiąże się problem optimum społecznego i zachowania państwa;
5) granice prywatyzacji (np. Dobra publiczne, monopole naturalne, strategiczne obszary gospodarowania, ważne względy społeczne) zmieniają się wraz z postępem technicznym i społecznymi preferencjami;
6) optymalne tempo prywatyzacji to tempo równoważące rynek prywatyzacyjny i przynoszące maksymalne korzyści społeczne;
7) w praktyce należy wykorzystywać teoretyczne warianty prywatyzacji (wariant kapitałowo-rynkowy, wariant państwowo-administracyjny, wariant społeczno-uwłaszczeniowy) w dostosowaniu do celów prywatyzacji i realiów gospodarczych;
8) w prywatyzacji potrzebne jest uwzględnienie uwarunkowań mikro, mezo i makroekonomicznych. W polskiej praktyce prywatyzacji przenikają się trzy płaszczyzny prywatyzacji: tworzenie rynku, wzrost efektywności funkcjonowania podmiotów gospodarczych i wspieranie celów budżetowych.
Wariant kapitałowo-rynkowy polega na sprzedaży przedsiębiorstw państwowych osobom lub firmom dysponującym niezbędnym kapitałem. Prywatyzacja kapitałowo-rynkowa oznacza dopływ prywatnego kapitału. Prowadzi on do korzystnych zmian w technice wytwarzania, sposobach zarządzania, stanie zatrudnienia. Towarzyszą temu zmiany jakości i struktury produkcji. W wyniku tych zmian poprawia się kondycja ekonomiczno-finansowa tak prywatyzowanych firm i umocnienie ich pozycji konkurencyjnej na rynku krajowym i rynkach zagranicznych. Ten sposób prywatyzacji doprowadził jednak do poważnego pogłębienia dysproporcji majątkowych i dochodowych w społeczeństwie.
|
Wariant państwowo-administracyjny był realizowany w pierwszym etapie w postaci komercjalizacji przedsiębiorstw państwowych. Polegało to na ich wyzwoleniu spod bezpośredniej zależności od organów założycielskich i podporządkowaniu ogólnym zasadom kodeksu handlowego. Stworzono jednoosobowe spółki skarbu państwa. Zamiast samorządów pracowniczych zostały powołane rady nadzorcze - przedstawiciele pracowników stanowią 1/3 rady, pozostali członkowie reprezentują interes państwa. Przedsiębiorstwo skomercjalizowane kieruje się zasadami gospodarki rynkowej. Komercjalizacja powinna być traktowana jako droga stopniowego przygotowywania warunków do drugiego etapu tzn. Prywatyzacji kapitałowej.
Gdy przedsiębiorstwo osiągnie dobrą pozycję finansową - może sprzedać swoje akcje - przekształca się w spółkę akcyjną. Pakiet kontrolny zatrzymuje państwo. Do wariantu pań. - adm. Należy zaliczyć spółki pracownicze (powstają w drodze leasingu czyli dzierżawienia majątku państwowego).
Wariant społeczno-uwłaszczeniowy może przybierać różne formy z maksymalnym uwzględnieniem interesu społecznego. Może on być dokonywany np. W formie powszechnego rozdawania bonów stanowiących tytuł prawny do wszystkich lub większości przedsiębiorstw państwowych bądź też w formie prywatyzacji posiadanych mieszkań spółdzielczych i komunalnych w całym kraju. Rozdzielone świadectwa udziałowe w postaci bonów mają stosunkowo niewielką wartość . Oznacza to rozproszenie tytułów własności - żaden z udziałowców nie miałby istotnego wpływu na przedsiębiorstwo.
Prywatyzacja mieszkań spółdzielczych oznaczałaby upadłość spółdzielczości mieszkaniowej, zaś prywatyzacja m. Komunalnych oznaczałaby, że gminy miałyby zmniejszone odpowiednio wpływy pieniężne i przestałyby być zainteresowane budową nowych mieszkań komunalnych dla najuboższych w Polsce. Prowadziłoby to do konfliktów w obrębie wspólnot mieszkaniowych pomiędzy wydatkującymi środki finansowe na remonty i modernizację budynku a tymi których na to nie stać. Wspólnoty próbowałyby zlicytować mieszkania właścicieli nie wnoszących opłat za remonty. Niesprawiedliwością jest zróżnicowanie wartości lokali kom..
1. Monopol naturalny -np. Usługi ciepłownicze
2. Dobra publiczne- np. Policja, wojsko, latarnie morski
3. Dziedziny uznawane za strategicznie wazne _ banki, edukacja
27. Podstawowe dylematy prywatyzacji - model rynku prywatyzacyjnego.
Prywatyzacja - przekształcenie państwowych przedsiębiorstw w prywatne, tworzenie firm prywatnych od podstaw (pryw. założycielska) Prywatyzacja może się odbywać przez uwłaszczenie lub sprzedaż. Przeciwieństwem prywatyzacji jest nacjonalizacja.
Rodzaje prywatyzacji: a) Prywatyzacja pośrednia b) prywatyzacja bezpośrednia c) obejmowanie akcji.
2. Państwowo - administracyjny
3. Społeczno - uwłaszczeniowy
Położenie krzywej popytu zależy od:
wielkości kapitałów i inwestorów, którzy mogą być krajowi lub zagraniczni, kap. może służyć prywatyzacji mienia
wycena przyszłych korzyści z prywatyzowanego majątku (im wycena słabsza tym popyt się obniża)
tempo prywatyzacji w innych krajach, jakość prywatyzacji
atmosfera społeczna wobec prywatyzacji
zmiany w stopie oszczędności
tworzenie instytucji rynkowych (wzmocnienie systemu rynkowego)
efektywność mikro (wzrost)
cele budżetowe (finansowanie deficytu budżetowego z prywatyzacji)
Od czego zależy podaż (tworz. przez państwo):
Cele prywatyzacji + tempo
przyjęty wariant prywatyzacji (kap. - rynk., państw. - adm., społ. - uwłaszcz.)
Problem granic prywatyzacji (obszary, które z natury rzeczy nie powinny podlegać prywatyzacji).
3 Obszary granic prywatyzacji: a) monopol naturalny (zależy od położenia krzywej popytu i średniego kosztu całkowitego - efektywna skala produkcji. sprzyja konsumentom np. ciepłownictwo - koszt jest mniejszy
b) dobra publiczne (nie byłyby w ogóle dostarczane na rynek) - policja, wojsko, itp.
c) dziedziny uznane za strategiczne - finanse edukacja
Argumenty na rzecz prywatyzacji
- Ludzie staranniej gospodarują własnym majątkiem, niż majątkiem należącym do innych ludzi. Z tego też powodu, własność prywatna zapewnia najlepszą możliwą do uzyskania alokację kapitału. Firmy prywatne działając na własny rachunek, tj. Rachunek swych właścicieli, gospodarują efektywniej niż przedsiębiorstwa państwowe, bądź komunalne. Prywatni właściciele są zainteresowani wynikami tego gospodarowania i sprawują nad tym znacznie ściślejszy nadzór.
|
-Zarządzanie państwowe powoduje, że często firmom trudniej szybko dostosować się do zmian na rynkach. Wiele firm zamiast inwestować w nowoczesne technologie, utrzymuje przestarzały przemysł ciężki.
- Zdaniem zwolenników prywatyzacji państwowy monopolista nie musi odpowiadać przed konsumentem, który nie może wybierać różnych usługodawców. Podział i prywatyzacja firmy może wprowadzić konkurencję.
- Państwowe zakłady stają się polem do walki o wpływy polityczne. Zdaniem zwolenników prywatyzacji efektem są ogromne straty generowane przez państwowe firmy, za które musi płacić całe społeczeństwo. Wypracowany przez firmy państwowe zysk bywa pobierany przez państwo na bieżące potrzeby budżetowe (dywidenda) nie zaś na inwestycje firmy w nowe technologie i zwiększanie zatrudnienia. W firmach państwowych dodatkowo najwyższe stanowiska bywają często obsadzane osobami z partii rządzącej, którym brak kompetencji i doświadczenia w zarządzaniu firmą.
Argumenty przeciwko prywatyzacji
- W wielu krajach średnio lub słabo rozwiniętych szybka prywatyzacja stwarza nierówne szanse dla rodzimego przemysłu. Bogate koncerny z krajów wysoko uprzemysłowionych wygrywają przetargi prywatyzacyjne ze względu na lepszą ofertę, jaką mogą złożyć. W niektórych sektorach przemysłowych jest to zagrożeniem dla bezpieczeństwa kraju, np. W przypadku surowców lub energii.
- Wiele przedsiębiorstw zajmujących się mnożeniem kapitału (inwestorzy finansowi) wykorzystuje prywatyzację jako instrument do wzbogacania się. Starają się tanio zakupić i drożej sprzedać. Często zaniedbują przy tym interesy zatrudnionych, czasami nawet zakładając w swojej strategii działania masowe zwolnienia.
- Prywatyzacja może prowadzić do zaniku rodzimych marek, które zostają zmienione na nazwy nowych zagranicznych właścicieli.
- Prywatyzacja najczęściej prowadzi do zwolnień lub ograniczeń dla zatrudnionych w ramach tzw. Restrukturyzacji, mimo iż argumentuje się często inaczej.
- Międzynarodowy fundusz walutowy stawia przeważnie wprowadzenie procesów prywatyzacyjnych jako warunek uzyskania kredytów dla państw tzw. Wschodzących rynków. Często powoduje to "falę" prywatyzacyjną - okres w którym znaczna część gospodarki tych krajów zostaje zdominowana przez światowe koncerny. Zdaniem krytyków, owe koncerny czują się zobowiązane przede wszystkim swoim akcjonariuszom, toteż w wielu. Zdaniem przeciwników niekontrolowanej prywatyzacji, prowadzi ona do wzbogacenia najbogatszych kosztem słabszych i stwarza poważne zagrożenie nowoczesnego wyzysku.
Prywatyzacja w polskim prawie
W rozumieniu ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji prywatyzacja polega na:
Zbywaniu akcji i udziałów będących własnością Skarbu Państwa w jednym z następujących trybów: a) oferty ogłoszonej publicznie b) przetargu publicznego c) rokowań podjętych na podstawie publicznego zaproszenia d)przyjęcia oferty w odpowiedzi na wezwanie e) aukcji ogłoszonej publicznie f) dopuszczalne jest również zbywanie akcji/udziałów z pominięciem wskazanych powyżej trybów poprzez uzyskanie zgody Rady Ministrów na inny niż publiczny tryb zbycia akcji.
rozporządzaniu wszystkimi składnikami materialnymi i niematerialnymi majątku przedsiębiorstwa państwowego poprzez: a)sprzedaż przedsiębiorstwa b) wniesienie przedsiębiorstwa do spółki c) oddanie przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania.
Prywatyzacją jest również obejmowanie akcji/udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym jednoosobowych spółek Skarbu Państwa, powstałych w wyniku komercjalizacji przez podmioty inne niż Skarb Państwa lub inne niż państwowe osoby prawne w rozumieniu ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 r. o zasadach wykonywania uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa.
W Polsce za przeprowadzania procesów prywatyzacyjnych odpowiedzialne jest w pierwszym rzędzie Ministerstwo Skarbu Państwa.
Pragmatyczny- cel: Skuteczniejsze rządzenie, poprawa jakości rządzenia, uzasadnienie: Dzięki rozsądnie prowadzonej polityce prywatyzacyjnej rząd zwiększa efektywność świadczeń społecznych. Rząd szuka poprawy efektywności, a jednocześnie nie może podnieść obowiązkowych świadczeń na rzecz państwa oraz nie może lub nie opłaca mu się zaciągać kredytów, wówczas decyduje się na prywatyzację, która wygeneruje środki finansowe z tytułu sprzedaży mienia państwowego oraz w przyszłości uwolni od bezcelowego dofinansowywania państwowych przedsiębiorstw.
Ideologiczny- cel: Skuteczniejsze rządzenie, poprawa jakości rządzenia, uzasadnienie: Pozycja rządu jest bardzo silna i obejmuje on swoimi wpływami zbyt wiele dziedzin gospodarki. Mając tak wielką ingerencję w działalność ludzi stanowi on zagrożenie dla społeczeństwa. Należy ukrócić zainteresowanie polityków obojętnych na sprawy przedsiębiorstw, a jedynie dbających o swoje posady.
Ekonomiczny- cel: Więcej biznesu, uzasadnienie: Rząd zamierza otrzymać większe korzyści poprzez obciążenie sfery prywatnej wydatkami ponoszonymi przez państwo. Przekazanie części obowiązków, jakie dotychczas spoczywało na państwie (np. w zakresie oczyszczalni ścieków, energetyki, czy zachowania czystości) przekazane są w ręce prywatnych przedsiębiorstw, którym zdecydowanie bardziej zależy na optymalizacji wyników ekonomicznych.
Populistyczny- cel: Lepsze społeczeństwo; uzasadnienie: Demokratyczne społeczeństwo powinno posiadać szeroki zakres możliwości prowadzenia działalności gospodarczej oraz nabywania dóbr, od prywatnych przedsiębiorców (prywatyzacja całych sektorów gospodarki).
|
28. transfery praw własności, a problem efektywności i podziłau.
Transferowalność to obok wyłączności i konstytucyjnej ochrony cecha praw własności. Transfery praw własności maja miejsce zarówno na rynku kapitałowym jak i w ramach prowadzonej przez organy państwa prywatyzacji.
Transferowalność to przepływ praw do lepszych zastosowań. Brak praw własności do zasobu powoduje jego marnotrawstwo, niewłaściwe przypisanie praw własności wpływa na ułomność rynku i osiąganie rezultatów gorszych od potencjalnie możliwych. Istotne jest tu rozróżnianie czasowego przenoszenia praw własności i przenoszenia tych praw na zawsze. W obu przypadkach mamy do czynienia odmiennym sposobem gospodarowania przedmiotem własności i sporządzania jego charakterystyki. Konstytucyjna gwarancja własności chroni własność prywatną przed rządami „większości” i rządzących elit politycznych. Ingerencja państwa jest możliwa w wyjątkowych sytuacjach i za pełnym odszkodowaniem. Zasada ta pozwala oddzielić bogactwo ekonomiczne od siły politycznej.
31. Instytucjonalne uwarunkowania kryzysu finansowego
- Brak zunifikowanego globalnego nadzoru nad rynkiem finansowym,
- wysoki poziom zaangażowania kapitału banków w „złe kredyty” hipoteczne,
- produkty rynku bankowego o dużym poziomie ryzyka - brak efektywnej kontroli ryzyka kredytowego w instytucjach finansowych,
- wysoki poziom zadłużenia społeczeństwa - elastyczne procedury bakowe udzielania kredytów
- globalne przepływy kapitałowe i współzależność grup kapitałowych
- brak ujednolicenia globalnych warunków finansowych (raje podatkowe)
- zaangażowanie budżetów krajowych w ratowanie upadających instytucji finansowych (pod zastaw aktywów skarbu państwa), zwiększenie deficytu budżetowego
- przeregulowania w pewnych sektorach, a w innych brak regulacji
- polityka monetarna banków centralnych, podwyższanie i obniżanie stóp%
- problem zarządzania ryzykiem
- zbyt duże lewarowanie - stosunek środków własnych do aktywów, zbyt małe fundusze własne w stosunku do akcji kraedytowych
32. Instytucje rynku pracy
1) instytucje-organizacje
Na podmioty systemu instytucjonalno-organizacyjnego rynku pracy w Polsce składają się:
a)Publiczne służby zatrudnienia (głównie wojewódzkie i powiatowe urzędy pracy - podstawowa instytucja-organizacja rynku pracy),
b)Agencje zatrudnienia: pośrednictwa pracy, doradztwa personalnego, poradnictwa zawodowego, Pracy tymczasowej
c)Ochotnicze hufce pracy,
d)Instytucje szkoleniowe,
e)Instytucje partnerstwa lokalnego,
f)Instytucje dialogu społecznego: Rady zatrudnienia (na szczeblu centralnym, wojewódzkim i powiatowym), Związki zawodowe, Związki pracodawców, Organizacje zrzeszające bezrobotnych, Organizacje pozarządowe współpracujące z publicznymi służbami zatrudnienia,
trójstronna komisja do spraw społeczno-gospodarczych, Wojewódzkie komisje dialogu społecznego instytucje dialogu społecznego,
g)Sądownictwo pracy (gdzie sądy pracy rozstrzygają spory między pracodawcami i pracobiorcami)
Wszystkie instytucje-organizacje (zwłaszcza urzędy pracy) zostały zobligowane do prowadzenia aktywnej polityki rynku pracy - to polityka ukierunkowana na aktywizację bezrobotnych i zwiększenie motywacji w poszukiwaniu pracy oraz stałym podnoszeniu kwalifikacji.
- Polityka pasywna - o charakterze socjalnym zabezpieczającym podstawowe potrzeby bezrobotnych; służy raczej utrwaleniu istniejącej sytuacji i maj na celu ochronę sytuacji bezrobotnych.
- Polityka aktywna - ukierunkowana na aktywizację bezrobotnych i zwiększenie motywacji w poszukiwaniu pracy oraz stałym podnoszeniu kwalifikacji
Wsparcia finansowego instytucjom rynku pracy udziela fundusz pracy. Instytucje te są tym skuteczniejsze na rynku pracy, im ściślej ze sobą współdziałają i nawzajem się uzupełniają. Mają one głównie wpływ na jakość i szybkość przepływu informacji na rynku pracy
Prawo pracy - ma na celu regulowanie stosunków pracy, wskazanie na zakres i charakter uprawnień oraz obowiązków pracodawców i pracobiorców, określa też warunki pracy i płacy. Konstytucja pełni rolę instytucji ochrony wolności jednostek przed ingerencją państwa. Ramy instytucjonalne przynoszą tym większe korzyści, im bardziej równe są prawa dla ogółu podmiotów. Ochrona zatrudnienia - wpływ zmian w regulacjach prawnych syntetycznie znajduje wyraz we wskaźniku ochrony zatrudnienia, co wymaga kwantyfikacji regulacji prawnych. Wskaźnik ten uwzględnia zarówno pracowników zatrudnionych na stałe, jak i na czas określony. Wskaźnik zawiera różne elementy składowe, bardziej lub mniej wymierne w trzech podstawowych grupach: pracy stałej, pracy okresowej i zwolnień grupowych. Regulacje prawne dotyczące ochrony zatrudnienia dotyczą zarówno pracodawców jak i pracobiorców. Regulacje te stwarzają pracownikom odpowiednie warunki pracy (bezpieczeństwo, czas, normy) jak i zabezpieczenia na wypadek konieczności restrukturyzacji zatrudnienia. Obowiązek informowania pracowników o planowanych redukcjach zatrudnienia pozwala pracownikom na poszukiwanie nowej pracy w trakcie zatrudnienia.
Pyt 29 systemy instytucjonalne - analiza porównawcza
Neoklasyczny- typ organizacyjny: ujęcie przedsiębiorstwa jako czarnej skrzynki-traktowanie przedsiębiorstwa z funkcją produkcji, struktury zarządcze: model robinsona (nie występuje problem podziału zarządzania i pracownicze; funkcje zarządzania przyjależą 1podmiotowi; instytucje finansowe: aukcje; koncepcja licytatora(bezosobowa postać, która rządzi ruchem cen)[smith-niewidzialna ręka rynku]; instytucje rynku pracy : samooczyszczanie się rynku; instytucje rynków produktów: aukcje, giełdy; prawa własności ( ekonomiczne) : własność prywatna; egzogeniczność praw własności; normy społeczne: "homo economicus"-maksymalizacja nadwyżki zysków-racjonalnie funkcjonujący; rola państwa : państwo jako "stróż nocny" (armia, policja, sąd)
Zmodyfikowany neoklasyczny: typ organizacyjny: hierarchia funkcjonalna a w jej ramach integracja pionowa struktury zarządcze: rozróżnienie roli właściciela i managera (rządzi właściciel) instytucje finansowe: aktywne rynki kapitałowe instytucje rynku pracy: koncepcja freedmana bezrobocia naturalnego; samooczyszczanie się rynku instytucje rynków produktów: giełdy, również towarowe prawa własności (ekonomiczne): rezydualne prawa własności(residial claiment-wierzyciel narwyżki->po opłaceniu wszystkich ryzyk otrzymuje rentę) normy społeczne: utylitaryzm(działanie z maksymalnymi korzyściami przy ograniczeniu racjonalności) rola państwa: ograniczona rola państwa, ale podkreślenie jej w zakresie dóbr publicznych
Tradycyjny amerykański : typ organizacyjny: hierarchia funkcjonalna (relacja "góra-dół") struktury zarządcze: podział na właściciela i managerów (większa rola managerów) instytucje finansowe: uzupełniane o corporate government (duża rola firmy inwestycyjnej) instytucje rynku pracy: biurokracja pracodawców; siła robocza jako dodatek(czynnik produkcji na równi z kapitałem) instytucje rynków produktów: regulowana konkurencja oigopolistyczna prawa własności (ekonomiczne): [koncepcja commonsa] prawa własności są wynikiem praktyk sądowych normy społeczne: "od pucybuta do milionera"-duży poziom indywidualnego kapitału społecznego rola państwa: demokracja przedstawicielska z silną rolą prezydenta
Niemiecki: typ rrganizacyjny, hierarchia uczestnicząca, są władze, struktury, (różni się od amerykańskiej-"góra" ciągle konsultuje się z "dołem") struktyry zarządcze, współzarządzanie w formie "mitbesztimu"- silny udział pracowników instytucje finansowe, model reński, przeważa rola banków(decydująca), które mają udziały w firmach, instytucje rynku pracy, regulacje korporatystyczne (decyzje konsultowane ze związkami zawodowymi)akcjonariat pracowniczy instytucje rynku produktów grupy kapitałowe, regulowane poprzez praktyke funkcjonowania podmiotów gospodarczych , prawa własnosci (ekonomiczne) regulowane poprzez praktyke funkcjonowania podmiotów gospodarczych, normy społeczne: obywatelstwo przemysłowe-pracownik jako podmiot rola państwa: korporatyzm społeczny
Japoński : typ organizacyjny: system keyredsu, horyzontalne: a) wzajemne udziały akcji, b) wspólny bank, c) ciałem nadrzędnym jest rada prezydentów d) wspólne korporacje handlowe, e0 wspólna strategia korporacyjna i wertykalne- mniej konglomeratów; rodzaj konglomeratu firmy z różnych obaszrów gospodarki struktury zarządcze: gyoseishido-wybiórcze zarządzanie relacyjne (kontrakty zawierane mogą być relacyjne)-nieformalne zalecenia różnych jednostek nadrzędnych firm do tych firm instytucje finansowe: system banków w ramach kejredsu instytucje rynku pracy: silna kontrola personelu w ramach firm instytucje rynków produktów: grupy kapitałowa prawa własności (ekonomiczne): powtarzane renegocjacje ex-pos(po zawarciu kontraktów normy społeczne: silna gradacja statusu społecznego rola państwa: biuro-pluralizm; państwo pełni aktywną rolę regulacji i interwencji (często nieformalną)
|
3) instytucje nieformalne
Kapitał społeczny jest swoistego rodzaju efektem zasobów tkwiących w relacjach między podmiotami, to swoistego rodzaju majątek sieci społecznych. Zdolność ludzi do współpracy i współdziałania; umiejętność samoorganizowania dla realizacji wspólnych interesów to podstawowe cechy tego kapitału. Jest on elementem struktury relacji między podmiotami uczestniczącymi w danym rodzaju działalności; kapitał ten zmienia się wraz ze zmianą więzi międzyludzkich. Podstawowymi jego wyznacznikami są: zaufanie, normy społeczne, sieci społecznych relacji i powiązań. Sieci powiązań (różne formy znajomości i nawiązywania kontaktów) i kontakty społeczne ułatwiają poszukiwania na rynku pracy, tak po stronie popytu jak i podaży. Łatwiej o te sieci i kontakty w ramach budowy instytucji społeczeństwa obywatelskiego oraz rozwoju sektora społecznego. Sektor ten stanowią głównie organizacje i stowarzyszenia typu non-profit. Jednym z istotnych zadań organizacji pozarządowych jest realizacja zadań z zakresu aktywnej polityki rynku pracy finansowane z funduszy strukturalnych.
33)efektywność adaptacyjna systemu instytucjonalnego
Efektywność adaptacyjna oznacza zdolność systemową instytucji do dostosowywania się do zmieniającego się otoczenia i rozwiązywania problemów, realizacji zadań.
Polega ona na a) Szybkim reagowaniu na wszelkie zakłócenia i zmiany, b) Komparatywnych ocenach instytucjonalnych, c)Ekonomizowaniu kontraktów itp.
Efektywność adaptacyjna systemu instytucjonalnego to nic innego jak sprawność wykonywania sprawowanych funkcji w sferze politycznej, społecznej, ekonomicznej etc.
Podstawowym wyznacznikiem efektywności adaptacyjnej jest wdrażanie instytucji zmniejszających koszty transakcyjne przy spełnieniu szeregu warunków ograniczających jak np. Potrzeba niezbędnych informacji.
Miarą efektywności stosowanych rozwiązań instytucjonalnych jest zdolność do adaptacji nowych zjawisk np. Postępu technicznego czy rozpowszechniania wiedzy.
Zwiększenie efektywności adaptacyjnej systemu instytucjonalnego zależy od: a) dobrze dookreślone prawa własności wraz z ich ochroną, b)skuteczny nadzór korporacyjny i właścicielski, c) internalizacja efektów zewnętrznych d) ograniczanie przejawów zawodności państwa e) wdrażanie zasad selekcji nieefektywnych organizacji f) wdrażanie systemów motywacyjnych dla innowacji instytucjonalnych
pyt. 34 teorie regulacji. Model Peltzmana.
Regulacja to oddziaływanie na sferę mikro ze strony państwa.
Stigler - R. to prawo przymuszania do określonych zachowań podmiotów gospodarczych.
Khan- R. odziaływuje na sferę użyteczności publicznej, sektory infrastrukturalne (techniczne, społeczne) poddawane są regulacji
Spulber- R. jako oddziaływanie agend rządowych na podaż i popyt
Viskuzi - R, jako ograniczenie swobody działalności gospodarczej, powinno być minimalizowane i sprowadzane do tych rejonów gospodarki gdzie rynek sam nie może sobie poradzić.
Stiglicz- R. jako oddziaływanie na podmioty gospodarcze w celu ochrony : pracownika, konsumenta, środ przyr, zapobiegania praktykom monopolistycznym i innym praktykom ograniczającym konkurencję.
1) pozytywno normatywna teoria regulacji - jej funkcją celu jest ochrona interesu publicznego, a jest definiowan przez różne funkcje dobrobytu społecznego. Zwraca uwage na market failures. Ogranicza ułomnośc rynku, przeciwdziała praktykom monopolistycznym.
2) teoria przechwycenia - grupy interesu starają się wpływać na politykę urzędów oraz dążą do odpowiedniego ukierunkowania kontroli politycznej. W tym przypadku polityka regulacyjne realizowana jest nie tyle w interesie publicznym, co w interesie podmiotów danego sektora
3) ekonomiczna teoria regulacji _ np. Model Peltzmana
Model Peltzmana ten opiera się o założenie maksymalizacji użyteczności wszystkich podmiotów; producenci pragną maksymalnych zysków, konsumenci niskich cen, politycy i urzędnicy poparcia społecznego (np. głosów wyborczych). Poparcie społeczne wymaga godzenia wielkości zysków z cenami dla konsumentów. W modelu zakłada się równe uwzględnianie przez urzędy regulacyjne interesów producentów i konsumentów. Przyjmuje się także założenie wolnej gry sił rynkowych. Pomija się tu kwestie relacji władzy i podporządkowania. Problemu nierówności stron nie można także ograniczać do asymetrii informacji. na rynku usług regulacyjnych istnieje przewaga podmiotów po stronie podażowej, które mogą narzucać różne rozwiązania regulacyjne.
Formy regulacji monopolu naturalnego: a) Przejęcie monopolu naturalnego przez państwo b) regulacja ceny, za pomocą określonej stopy zysku c) udział w przetargach, kontrolowanie usług d) ustawodawstwo antymonopolowe ( Klayton , Sherman) e) leseferyzm - nie ingerowanie
Jeśli firma jest bardziej efektywna niż inni konkurenci, musi wybierać między dwoma wykluczającymi się strategiami. Pierwsza strategia dotyczy maksymalizacji zysku dla akcjonariuszy, przez utrzymywanie dotychczasowych cen i rozmiaru firmy. Natomiast według drugiej strategii, maksymalizacja zysku polega na obniżce cen, a przez to na zwiększaniu udziału firmy w rynku. Przy takich założeniach, zwiększająca się efektywność firm prowadzi do zwiększenia koncentracji. Wielkość udziału rynkowego oddaje zatem w przybliżeniu stopień efektywności działania, z tego powodu jest pozytywnie skorelowana z rentownością. Rynki skoncentrowane to takie rynki, na których działają wysoce efektywne firmy . Aczkolwiek, wyższe zyski przedsiębiorstw o wysokich udziałach w rynku wynikają nie z ich siły (wielkości), lecz z wyższej efektywności, która kreuje ich siłę.
|