1.Wiedza potoczna i wiedza naukowa o społeczeństwie Wiedza potoczna -wiedza pochodząca z doświadczeń innych , zawiera przesądy i stereotypy , przybiera postać przysłów , nabywana spontanicznie , wchłaniamy ją kontaktując się z innymi , wiedza uogólniona , o charakterze uproszczonym , nadmiernie generalizuje , odporna na zmiany rzadko ma charakter neutralny , zabawiona emocjonalnie Wiedza naukowa - wiedza oparta na nauce, nie zadowala się samym opisem , zmierza do wyjaśnienia przy wykorzystaniu istniejących teorii , osiągnięta za pośrednictwem metodologii o charakterze naukowym , zdobyta na metodach badawczych , na empirii , wiedza neutralna i nie wartościowana 2.Historia badań empirycznych w socjologii Początków badań społecznych w dziejach kultury śródziemnomorsko - europejskiej dopatrzyć się można w wielu etapach historii: CZASY STAROŻYTNE: -Spisy ludności lub jej poszczególnych grup w Izraelu i Rzymie. -Sprawozdania gospodarcze w Egipcie. - Relacje etnograficzne i etnograficzno - historyczne. -Opisy dotyczące stosunków politycznych w Grecji. ŚREDNIOWIECZE-Spisy ludności i majętności zawarte w „Domesday Book” z 1085 roku zrobione dla Wilhelma Zdobywcy w Anglii RENESANS -Wielkie odkrycia geograficzne - mnożą się opisy ludów z nowo odkrytych kontynentów. WIEK XVIII-Pojawia się właściwa historia badań społecznych. Rozpoczynają się spisy powszechne, opisy miast i krajów, monografie społecznych problemów. -Rewolucja francuska uświadomiła nietrwałość wiedzy i pragnienie znalezienia uogólnionych praw dotyczących społeczeństwa. Uświadomiona została potrzeba gromadzenia badań empirycznych, by zrozumieć życie społeczne. Rozpoczęły się regularnie prowadzone spisy powszechne. Historia badań empirycznych w socjologii.-przełom wieków to okres głębokich przemian - socjologia akademicka nie wychodzi z gabinetów i tworzy koncepcje spekulatywne-Parsons jako pierwszy wychodzi poza gabinet - badania nad mieszkańcami miast -połączenie ukształtowanego warsztatu badan ze współczesnymi zjawiskami nastąpiło podczas I wojny światowej przez socjologów amerykańskich (E. Park - szkoła chicagowska - badania nad zachowaniami w zurbanizowanym środowisku). -w latach 30-tych m.in. dzięki Znanieckiemu rozwój metody biograficznej - efekt rozwoju jakościowego i odwoływania się do doświadczeń ludzi -także rozwój ilościowy - początki sondaży Gallupa, rozwój jego instytutu etc. -II wojna światowa - badania w armii POLSKA -1919-1920 I Katedra Socjologii wydział prawa UW -1920-Uniwersytet Poznański Katedra socjologii -1930-Powstanie Polskiego Towarzystwa Socjologicznego , I zjazd socjologiczny , I socjologiczne pismo „ Przegląd socjologiczny i studia socjologiczne ”, „ Kultura i społeczeństwo ” -Florian Znaniecki - założenie Instytutu w Poznaniu; konkurs na pamiętniki robotników -później badania ilościowe polskiej wsi; powstają nowe instytuty. -II wojna światowa - badanie w Szarych Szeregach, ale zaginęło -1948-uznanie socjologii za naukę burżuazyjną , zamknięcie katedr socjologicznych -1956-powrót do socjologii zinstytucjonalizowanej - 1956 -powstanie OBOP OPOS i badania Nowaka -lata 80-nawrót do metod jakościowych badań socjologicznych 3.Funkcje badań empirycznych w socjologii : Funkcja poznawcza Funkcja praktyczno - użytkowa Funkcja oświatowa Funkcja poznawcza - przyczynia się do rozwoju socjologii jako nauki ;rozwija się w różnych kierunkach o których decydują socjologowie , dużą rolę odgrywają autorytety naukowe-, piszą książki , towarzystwa naukowe , wydawnictwa socjologiczne . Żeby funkcja poznawcza była dobrze realizowana musi istnieć środowisko naukowe , na które nie mają wpływu zjawiska zewnętrzne Funkcja praktyczno - użytkowa- czynnikiem wkładu socjologicznego jest zleceniodawca , osoba która zleca badania i za nie płaci , dotyczy sfery gospodarczej życia oraz tej sfery która związana jest z władzą . Firmy , które zadają sobie pytania o produkt , o jego sprzedaż zlecają badania , wyników tych badań nie ujawnia się żeby konkurencja nie mogła ich wykorzystać , zleceniodawcy nie są zainteresowani publikowaniem tych badań . Funkcja oświatowa - socjologowie przyczyniają się do rozpowszechniania wiedzy socjologicznej , oporze literaturę , publikacje książkowe , wiedza socjologiczna przyczynia się do zmiany postaw społeczeństwa, racjonalizacji władzy , do rozumienia zjawisk społecznych , wiedza przyczynia się do zrozumienia innych , publikacje socjologiczne poszerzają socjologiczną wyobraźnię , wpływają na zmianę postaw np. z tolerancyjnych na nietolerancyjne i odwrotnie , wpływają na racjonalizację publicznych zdarzeń , zjawisk społecznych |
6.Koncepcja badawcza - składniki projektu badawczego Plan badań 1/Ustalenie problematyki badań 2/Określenie celu badań 3/Aparat pojęciowy ( siatka pojęciowa ) 4/Ustalenie jednostek analizy 5/Ustalenie doboru próby (metoda doboru próby ) 6/Metody i techniki badań 7/Raport badawczy ( jego forma ) 8/Podstawa źródłowa 7.Podstawa źródłowa badań -rodzaje źródeł Podstawa źródła - do jakich źródeł badacz będzie się odwoływał , kontakt o charakterze źródłowym , z tego źródła musi czerpać informacje Rodzaje źródeł : -wywołane przez badacza -kiedy badacz zwraca się do respondentów z pytaniem a odpowiedzi notuje -nie wywołane przez badacza-badacz ma do nich dostęp , urzędowe dokumenty roczniki statystyczne , dokumenty stowarzyszeń , uczelni ( źródła zastane ) 8.Jednostki badawcze Jednostki badawcze -badania są prowadzone na jednostkach badawczych , każdy obiekt może być jednostką badawczą , jednostkami badawczymi mogą być grupy lub zbiorowości np. studenci , demokraci , konsumenci dóbr : Jednostkami badawczymi mogą być grupy społeczne traktowane jako całości ( grupy przestępcze , rodziny ) Klasyfikacja jednostek badawczych : -jednostki indywidualne -grupy społeczne -organizacje społeczne -wytwory o charakterze materialnym Kto w doborze próby może być respondentem , do kogo lub do czego będziemy badania odnosić , musimy zdefiniować populację generalną z której pobieramy próbkę . Populacja generalna - zbiór będący przedmiotem badania np. osoby uczestniczące w poprzednich wyborach , gospodarstwa domowe
|
4.Trzy cele badań empirycznych Eksploracja / Opis / Wyjaśnienie Eksploracyjny - badanie, rozeznanie wstępne , badacz nie wie jak uszczegółowić pytania badawcze , jest odkrywcą jakiegoś zjawiska lub zdarzenia badanie rozpoznawcze Opisowy -opis zjawisk , opisujemy badane zjawisko , szukamy odpowiedzi na pytanie jak jest , np. szukamy opisu cech gospodarstw , jak funkcjonują w społeczeństwie Wyjaśnienie - najbardziej wartościowy w nauce , odpowiadają na pytanie dlaczego tak jest znalezienie przyczyn , skutków, zestawienie zmiennych zależnych ze zmiennymi niezależnymi , opis zjawisk i poszukiwanie przyczyn zjawisk , co determinuje różnice 5. Problematyka badań , pytania badawcze , hipotezy : Problematyka badań : refleksja nad tym co będziemy badać , ogół pytań które badacz stawia jak najlepiej uzasadnionych , problematyka to pytania jakie sobie zadajemy , stawiamy Pytania badawcze : Ogólne -wstępne pytania badawcze np. jakie zjawiska wchodzą w zakres patologii społecznej , w jakich regionach Szczegółowe -jest to uszczegółowienie pytań ogólnych , dotyczą tego jakich konkretnych informacji poszukujemy np. czy pochodzenie społeczne rodziców wpływa na agresję u dzieci Hipotezy-pytania przekształcone w hipotetyczne odpowiedzi np. zakładamy , że wiek wpływa na poglądy polityczne , albo hipoteza się potwierdzi albo się sfalsyfikuje czyli nie potwierdzi , równie ważnym momentem prowadzenia badań jest odrzucenie hipotez potwierdzenie hipotezy jest tak samo ważne jak i nie potwierdzenie HIPOTEZA = zdanie, które stwierdza spodziewana relacje miedzy jakimś zjawiskami ;propozycja twierdzenia naukowego, które zakłada możliwa lub oczekiwana w danym kontekście sytuacyjnym naturę związku . Hipotezy formułowane dla celów badawczych musza spełniać warunki: •odnosi się jednoznacznie do badanej problematyki •posiada uzasadnienie •być sprawdzalne empirycznie - wymienione tam zmienne musza być empirycznie uchwytne i mierzalne •zależność musi mieć charakter prawidłowości, nie może być związkiem niepowtarzalnym i przypadkowym •zależność ta może występować tylko w określonych okolicznościach, ale w tych okolicznościach musi stanowić regułę Hipoteza musi mieć moc wyjaśniającą - musi być pomocna przy wyjaśnianiu obserwowanych zjawisk; ma silniejszą moc wyjaśniającą jeżeli związek ma charakter przyczynowy, oraz wtedy gdy możemy hipotezę uzasadnić jako teoretycznie konieczna (gdy dysponujemy zweryfikowana teoria empiryczna, która potrafi opisać dlaczego związek określony w naszej hipotezie ma miejsce w określonych warunkach)
|
9.Zmienne i związki miedzy zmiennymi Zmienne-poszukiwanie danych które będziemy rejestrować ; logicznie powiązane zestawy wartości np. zmienna płeć składa się z wartości mężczyzna i kobieta Zmienna niezależna -zmienna , której wartości w analizie traktuje się jako dane nie próbuje się tłumaczyć. Zakłada się , że zmienne niezależne determinują wartości zmiennych zależnych lub wpływają na nie . Jeśli stwierdzimy , że religijność jest częściowo funkcja płci -ponieważ kobiety są bardziej religijne od mężczyzn - to zmienną niezależną jest płeć , a zmienna zależną religijność . Zmienna traktowana jako niezależna w innej części analizy może stać się zmienna zależną -np. religijność może być zmienną niezależną tam gdzie analizujemy poziom przestępczości Zmienna zależna -zmienna , co do której zakłada się , że jest powodowana przyczynowo lub uzależniona od innej zmiennej ( zmiennej niezależnej ) . Jeśli stwierdzisz , że dochód jest częściowo funkcją osiągniętego formalnie wykształcenia , dochód traktujesz jako zmienną zależna Zmienna ciągła -zmienna, której wartości zmieniają się płynnie , jak wiek czy dochód np. w grupie ludzi mogą znaleźć się osoby w wieku 21,22,23 ; można też wiek wyznaczyć dokładniej w ułamkach lat Zmienna dyskretna - zmienna np. płeć, afiliacja religijna , których wartości są wyraźnie od siebie oddzielone ( nie ciągłe ) w przeciwieństwie do wartości zmiennych ciągłych , płynnie przechodzących jedna w drugą . W przypadku ciągłej zmiennej wiek jej wartości zmieniają się np. od 21 poprzez 22 do 23 itd. , nie można natomiast wskazać takiego przejścia między wartościami zmiennej płeć -mężczyzna , kobieta 10. Metody doboru jednostek do próby Zbiorowości , które interesują socjologów są różnej wielkości . Dobór wyczerpujący - badamy wszystkie jednostki wchodzące w skład danej zbiorowości Możliwości doboru próby : Próba Reprezentatywna -dobiera się jednostki które wg badacza mogą być najbardziej reprezentatywne Próba celowości -dobiera się jednostki które wg badacza mogą być najbardziej użyteczne
|
11.Schematy doboru probabilistycznego próby Ogólne określenie dla prób dobranych zgodnie z zasadami rachunku prawdopodobieństwa , z reguły przy użyciu jakiejś procedury losowania RODZAJE PROBABILISTYCZNEGO DOBORU PRÓBY -prosty dobór losowy-lista jednostek tworzących populację generalną , każdej jednostce z listy przyporządkowujemy numer , numery wrzucamy do kapelusza , mieszamy i dobieramy odpowiednią ilość jednostek do próby , korzystamy z tablic liczb losowych - dobór systematyczny - typ doboru losowego w którym do próby dobiera się np. co 25 studenta z list danego wydziału , wartość wyznacza się , dzieląc wielkość populacji przez docelową wielkość próby , pierwszy element próby wyznacza się z reguły losowo W zależności od liczebności próby stosujemy wariant losowy ze zwracaniem lub bez zwracania ( kiedy populacja jest duża ) - dobór warstwowo-losowy -dobór grupowy/gronowy/wiazkowy - losowanie wielostopniowe 12.Operaty losowania , cechy podstawowe , przykłady Populacja , która nas interesuje musi być dla nas fizycznie dostępna Operat losowania - Wykaz jednostek badania lub ich zespołów zwanych jednostkami losowania , spełniającymi warunek , że każdej jednostce losowania odpowiada tylko jeden numer i na odwrót , każdemu numerowi odpowiada tylko jedna jednostka losowana np. listy wyborcze Operaty przybierają różne postacie : dyski magnetyczne , kartoteki . Operat musi spełniać 3 warunki: musi być kompletny - zawiera wszystkie jednostki populacji do której się odnosi , aktualny- aktualizowany na bieżąco , identyfikowalny -musi być tak skonstruowany by ankieter mógł odszukać dana jednostkę 13. Dobór jednostek w próbach imiennych i adresowych Próba badawcza imienna -zawiera informacje o imionach i nazwiskach osoby oraz adres nie można przeprowadzić badania z inna osoba niż wylosowana , próba imienna pozwala na wysyłanie listów , zapowiedzi do respondentów które zawierają informacje o ośrodku badawczym , o celu badań , zawiera odwołanie do wartości szanowanych w społeczeństwie , zawiera informacje o doborze jednostek do badań , zapewnienie o zachowaniu tajemnicy , o tym że dane podane do ankiety zostaną podane w postaci zbiorczych danych statystycznych , podajemy nr kontaktowy , e-mail, dla potwierdzenia naszej wiarygodności , realizowalności badań w próbie losowej ok.95% , wypisujemy kwestionariusz niezrealizowanych badań , inf. o powodach nie zrealizowanych badań Próba badawcza adresowa-wylosowuje się gospodarstwo domowe ( adresy gospodarstw domowych -regiony statystyczne Losowanie gospodarstw domowych jest zadaniem instytutu Losowanie w terenie pod konkretnym adresem , losujemy konkretnych ludzi , kto w danym gospodarstwie domowym będzie wchodził w skład próbki badawczej Badacz przygotowuje dla ankietera formularz , ankieter wpisuje wszystkie jednostki wchodzące w skład gospodarstwa domowego , formularz zawiera tablice liczb losowych -informująca z która z osób z gosp. powinien rozmawiać , jeżeli ma kłopot z niedostępnością osoby to zaznacza to w karcie , nie może przeprowadzić badania z kimś innym 21Funkcja poznawcza sondaży opinii społecznej Badamy akceptację społeczną np. do prezydenta , do rządu , zaufanie do polityków , badamy stosunek do religii , obyczaje i zwyczaje ; sondaże stanowią źródło wiedzy dla społeczeństwa , , dla polityków , dla badaczy , , dzięki sondażom dowiadujemy się czegoś o sobie , badania sondażowe są wyrazem demokracji , naukowcy realizują badania o charakterze poznawczym , są tez odbiorcami wyników badań , badania sondażowe dotyczą materii ulotnej , bada się to co jest ważne w danej chwili , szybko ulegają zmianą Badania sondażowe są wyrazem demokracji. Badamy zaufanie do władzy, kościoła, partii politycznych itp. Badamy stosunek do religii, obyczaje, zwyczaje - niemal każda dziedzina życia jest badana. Wyniki badań sondażowych są źródłem wiedzy dla badaczy i badanych. Politycy czerpią wiedzę z wyników badań sondażowych ( szczególnie podczas wyborów ), my sami o sobie również dowiadujemy się bardzo ciekawych rzeczy. Nauka jest trzecim odbiorcą wyników badań sondażowych. Badania sondażowe dotyczą materii ulotnej - opinie są nietrwałe ponieważ ulegają różnego rodzaju przemianom. Długofalowy efekt badań sondażowych : - dzięki badaniom opinii publicznej wiemy, że nie jesteśmy monolitem tzn. że społeczeństwo jest bardzo zróżnicowane wewnętrznie, nie ma jedności narodowej jak twierdzono za komuny - nie ma skrajnej dychotomii ( my i oni ) - często pojawiają się określenia takie jak "raczej tak", "raczej nie" - przydają realizmu, - dają do zrozumienia politykom, że społeczeństwo może mieć całkiem inne zadnie iż oni sami, - kształtują przekonanie, że opinia publiczna podlega nieustannej zmianie, - opinia publiczna są to inklinacje, które posiadamy i zastanawiamy się udzielając odpowiedzi na pytania zawarte w ankiecie, - budowanie przekonania o opiniach i postawach umiarkowanych w społeczeństwie, a nie skrajnych ("raczej tak", "raczej nie"), - oswajanie społeczeństwa z metodą i procedurą badacza. 22. Funkcja perswazyjna sondaży opinii społecznej : - moc przekonywania, wpływania w systemach w których opinia publiczna się liczy, - sondaże mają siłę, która nas przekonuje, - moc sondażu jako argumentu bierze się z tego, że sondaż jest formą naukową, konkretne badanie naukowe oparte na metodach naukowych ( np. matematyka ), - często oparte są na próbie reprezentatywnej, szanse znalezienia się w próbie są równe dla wszystkich członków danej populacji, - są wyrazem woli powszechnej, publicznej, - odgrywają niebywałą role w dyskursie politycznym, - są prezentowane przez media, - czasami bywa, że perswazją staje się manipulacja, trudno powiedzieć gdzie jest granica między perswazją, a manipulacją, - wybór czy selekcja jest to pewien sposób na perswazje na granicy manipulacji, - otoczenie tekstu również ma znaczenie np. charakterystyczne zdjęcia, - bardzo ważne są również komentarze, - istniej możliwość kreowania rzeczywistości .
25. Wywiad kwestionariuszowy - charakterystyka i typologia : Cechy wywiadu kwestionariuszowego : - wywiad ustny, rozmowa między dwiema osobami , między ankieterem, a respondentem, komunikowanie sie pod wieloma względami - jest to wywiad indywidulany - zapisu odpowiedzi dokonuje ankieter, który zapisuje również różne reakcje respondenta - ankieter musi być odpowiednio przeszkolony - zapisywać pytania otwarte i zaknięte, brak odpowiedzi czy nie nie rozumienie pytania przez respondenta - komunikacja jest naoczna ( nie jest pośrednia ), jest bezpośrednia - respondent reaguje na wygląd i sposób zachowania ankietera, ważne jest aby ankieter profesjonalnie podchodził do swojego zadania - narzędziem badawczym jest kwestionariusz wywiadu nie ankieta, która jest narzędziem w badaniach ankietowych, przeprowadza się wywiad do którego służy kwestionariusz, który jest odpowiednio skonstruowany ( pytania otwarte, zamknięte, metryczkowe ) - jest badaniem ilościowym ( odpowiedzi są odpowiednio zakodowane i zliczane - kwantyfikowane po czym możliwa jest analiza statystyczna ( obliczenia wskaźników statystycznych, średnie, mediany - operacje matematyczne, możemy przeliczać dane ilościowe na %, mierzymy jakieś cechy są to badania o dużym stopniu standaryzacji, wiążą się z używaniem kwestionariusza jednakowego dla wszystkich respobdentów, proces kodowania odpowiedzi, wystandaryzowane zasady - klucz kodowy, analiza statystyczna Typologia : Stopień standaryzacji Rodzaje zbieranych informacji wywiadu kwestionariuszowego
O faktach O opiniach
Duży stopień standaryzacji 1) Gusowskie badania : ekonomiczne, demograficzne, inf. o faktach 2) OBOP. CBOS
Mniejszy stopień standaryzacji 3) zwyczaje i obyczaje 4) o charakterze poznawczym, badania wnikliwe zjawisk społecznych
ad 1. o charakterze ekonomicznym, politycznym - np. spisy rolne ad 2. badania sondażowe realizowane przez ośrodki badawcze OBOP, CBOS - szybkie zebranie informacji np. Co Polacy myśla na jakiś konkretny temat, mocno standaryzowane narzędzie badawcze ad 3. o charakterze antropologiczno - etnograficznym np. jak rytuał komunii św. przebiega w różnych regionach ad 4. mniej wystanadaryzowane narzędzie badawcze.
26 . Pytanie kwestionariuszowe jako element procesu komunikacyjnego między badaczem a respondentem : - wywiad jest jakimś rodzajem dialogu, ważna jast kolejność pytań na poczatku pytanie wprowadzające, koniec to metryczka - pytanie - rdzeń złożonego procesu komunikacyjnego, który ma bardzo skomplikowaną otoczkę - łańcuch pytań i odpowiedzi - każde pytanie powinno kończyć się znakiem zapytania - nie powinny być formuowane w pierwsej osobie liczby nogiej - nie należy budować kafeterii w pierwszej osobie liczby pojedyńczej w pytaniu zamknietym ( nie mam koncepcji, nie mam na to czasu, mam dość własnych spraw) - numerowanie pytań - używanie wyłącznie cyfr arabskich, kategorie odpowiedzi również cyfry arabskie - przestrzeganie reguły związanej z regułą przejścia ( wyraźne zaznaczanie reguły) - pytania puste - nie ma prawdziwej odpowiedzi- sprawdza uczciwość resppondenta Dwie koncepcje - logiczna i socjologiczna : logiczna -badanie pytania pod względem struktury formalnej ( prawda i fałsz ), obiektywna prawda i obiektywny fałsz socjologiczna - odpowiedź na pytania czy ludzie wiedzą , czy się orientują ?. Socjologowie interesują się pytaniami na temat opinii, oceny jakiegoś zjawiska, również na pytania przyszłościowe, na temat nieistniejących jeszcze zjawisk, zadają również pytania gdzie otrzymują tego typu odpowiedzi " nie mam zdania na ten temat " albo też respondent wybucha smiechem i to także dla socjologa jest jakaś odpowiedz, jest nią również np. wzruszenie ramionami. Brak odpowiedzi - milcząca większość lub milcząca mniejszość. Pytania sprytne - ukryte nadzieje, tendencje, szukaja odpowiedzi na inne pytania niż te zadane w kwestionariuszu. Odpowiedź właściwa to taka, która wynika z treści pytania. Odpowiedź istotna rozwiązuje problem badawczy, ona interesuje badacza.
35.Wady strukturalne pytań kwestionariuszowych : - ogólna niejasność pytania kwestionariuszowego - nieporządnie sformułowanie pytania - niepoprawności pod względem logicznym - chęć zdobycia kilku informacji w jednym pytaniu ze spónikiem "i" - zbytnia czułość lub jednostronność skali - równoległe używanie w jednej alternatywie dwóch różnych określeń - błąd multiplikacji ( używanie niejednoznacznych określeń w liczbie mnogiej 36.Wady pytań związane z niedostosowaniem pytania do zapotrzebowania informacyjnego badacza : - struktura pytania - dostosowanie pytania do zapotrzebowania badawczego badacza - trudność pytania - drażliwość pytania - sugestywność pytania 37. Pytania trudne : Język i redakcja pytania, błędy jezykowe, stylistyka, układ graficzny, długość , skomplikowana składnia. 38. Pytania drażliwe : - pytanie, które narusza sferę prywatności i intymności w przekonaniu respondenta - zagraża poczuciu własnej wrtości respondenta - zagraża społecznej egzystencji badanego Pytania kłopotliwe i drażliwe dla respondenta należy zadawać w ostatniej części kwestionariusza. Bardzo często do tego typu należą pytania dotyczące wysokości dochodów respondenta. Jest to informacja bardzo ważna dla organizatora badania. Aby złagodzić drażliwość pytania można wydłużyć skalę odpowiedzi lub zapytać o wykonywany zawód nie pytając o konkretne dochody, lub zapytać o miesięczne wydatki i oszczędności. Do drażliwych pytań może należeć również wiek respondenta.
39. Pytania sugerujące : To pytania obciążone manipulacją świadomą lub wynikającą z braku kompetencji. W badaniach nie wolno zadawać tego typu pytań ( są wyjątki ) Są to pytania sugerujące respondentowi odpowiedź zgodnie z zamierzoną lub niezamierzona sugestią osoby projektującej kwestionariusz Przykłady pytań sugerujących: Większość Polaków opowiada się za przystapieniem Polski do UE, czy Pan/Pani jest również za? Czy jest Pan/Pani przeciwko nadaniu większych uprawnień przydentowi RP? W pytaniach sugerujących występują często zwroty o zabarwieniu emocjonalnym (np.: biedny, luksusowy, głód, kryzys), które mogą narzucić respondentowi odpowiedź. W badaniach społecznych pytanie sugerujące uznawane jest za błąd metodologiczny 40. Badania ankietowe - cechy i typy ankiet : Cechy badań ankietowych : - duża ilość respondentów, - służą do gromadzenia danych o charakterze ilościowym ( dane przeliczane na % ), - trudno opierać te badania na próbkach reprezentatywnych, - specyficzny dobór jednostek do badań ankietowych, - brak osoby ankietera- pośredniak między badaczem, a badanym, - respondent może czuć się pewniej, nie ma skrepowania przy udzielaniu odpowiedzi na drażliwe pytania, - nie wiemy kto odpowiadał na pytania czy odpowiadał respondent czy osoba z nim przebywająca , nie mamy nad tym kontroli, - brak pozytywnego stymulowania do udzielania odpowiedzi, - brak wiedzy czy respondent nie robi sobie żartów z ankiety, - możliwość przeprowadzenia badań w bardzo krótkim czasie, - koszta badań ankietowych są dużo niższe niż w przypadku badań kwestionariusz owych ( nie ma ankietera, koderów itp.. ) Typy badań ankietowych : - pocztowa - prasowa - środowiskowa ( audytoryjna ) - rozdawana ( dołączana do zakupionych towarów ) - telefoniczna - internetowa.
Budowa instrumentu pomiarowego Rozróżnia się dwie grupy instrumentów pomiarowych stosowanych w badaniach marketingowych: instrumenty pomiarowe naturalne (zmysły) oraz instrumenty pomiarowe sztuczne (konwencjonalne i mechaniczne). Najpowszechniej stosowanym narzędziem wykorzystywanym w badaniach marketingowych jest kwestionariusz. Kwestionariusz należy do grupy instrumentów konwencjonalnych - sztucznych. Kwestionariusz można określić jako uprzednio przygotowany i uporządkowany zbiór pytań, sformułowanych i zapisanych w taki sposób aby umożliwiał uzyskanie informacji potrzebnych ze względu na cel badania. Kwestionariusz jest podstawowym narzędziem badań. Cele badawcze są w nim przełożone na listę pytań. O powodzeniu badania decyduje nie tylko umiejętność przełożenia celów badania na odpowiednie pytania. Ważna jest także umiejętność ustawiania pytań w odpowiedniej kolejności. Natomiast sposób wypełniania kwestionariusza jest już zupełnie oddzielną kwestią. Wypełniany przez ankietera w trakcie prowadzonego przez niego wywiadu z wybraną do badań osobą zachowuje nazwę kwestionariusza. Wypełniany samodzielnie przez wybraną do badań osobę przybiera nazwę ankiety. Ankieta jest kwestionariuszem wypełnianym samodzielnie przez ankietowaną osobę - taką odpowiedź na zadane pytanie formułujemy w podsumowaniu rozważań na ten temat. Kwestionariusz może być również kwestionariuszem wywiadu, jak zostało to przedstawione powyżej, istnieje różnica pomiędzy kwestionariuszem a ankietą która wynika z samego sposobu dystrybucji wśród respondentów. Okazuje się, iż kwestionariusz jako narzędzie uniwersalne (zestaw odpowiednio ułożonych pytań) może mieć zastosowanie zarówno w przypadku wywiadu (strukturyzowanego), jak i np. ankiety umieszczonej na stronie www, przesyłanej e-mailem itd. Rozróżnienie polega zatem na sposobie z zastosowaniem którego zbierane są dane z zastosowaniem odpowiedniej sekwencji pytań. Warto zapamiętać, iż kwestionariusz ma charakter bardzo uniwersalny i zastosowany może być w wielu rodzajach prowadzenia pomiarów (zbierania danych) - większość sposobów przeprowadzenia badań bazuje na odpowiednio skonstruowanym kwestionariuszu, który w zależności od celu, środków, czasu badania stosowany jest jako ankieta pocztowa, internetowa, wywiad telefoniczny, pogłębiony wywiad indywidualny. Funkcji kwestionariusza można określić w sposób następujący: Dokonywania pomiaru zjawisk świadomościowych, a także zachowań, cech osobowych, społecznych, demograficznych i innych, badanych osób. Ujednolicania, a więc standaryzacji sytuacji zadawania pytań i uzyskiwania odpowiedzi na określony temat w określonej formie. Przetłumaczenia problematyki badań na pytania, sformułowane tak, aby odpowiedzi na nie dostarczały potrzebnych informacji (respondent musi zrozumieć sens pytania zgodnie z tym, jak go rozumie badacz). Dopomożenia ankieterowi w nakłonieniu badanego do udzielenia potrzebnych informacji (kwestionariusz wywiadu). Zadania wszystkich pytań we właściwej kolejności. Ułatwienia i uproszczenia zapisu odpowiedzi. Najczęściej występujące typu kwestionariuszy można podzielić następująco: -Kwestionariusz ankiety. Kwestionariusz przygotowany w taki sposób, iż nie wymaga pośrednictwa i pomocy ankietera. Odpowiedzi na jego pytania są zapisywane (oznaczane) przez samego respondenta. -Kwestionariusz ankiety telefonicznej i wywiadu telefonicznego. Warto zauważyć, iż kwestionariusz ankiety telefonicznej i badanie na nim oparte polega na przekazaniu treści pytań (zazwyczaj kilku prostych kwestii) na które respondent odpowiada samodzielnie (bez udziału dzwoniącego) i następnie odpowiedzi udzielone na wcześniej zadane pytania przesyła do prowadzącego badanie (np. pocztą, w formie wiadomości e-mail, sms - coraz częściej stosowane rozwiązanie także dla ankiety dołączonej do produktu wraz z ogłoszonym konkursem). Ankieta telefoniczna jest stosunkowo rzadko wykorzystywanym sposobem realizacji badań marketingowych. Wywiad telefoniczny polega natomiast na zadawaniu pytań (w oparciu o wcześniej przygotowany ich zestaw tj. kwestionariusz) i natychmiastowym uzyskiwaniu odpowiedzi na zadane kwestie, jeśli proces ten odbywa się z zastosowaniem odpowiedniego systemu komputerowego sprzężonego z telefonem wówczas mamy do czynienia z CATI (wspomagany komputerowo indywidualny wywiad telefoniczny) - jest to metoda bardzo często stosowaną w badaniach marketingowych ze względu na szybkość pozyskania informacji i relatywnie niewielkie koszty. -Kwestionariusz wywiadu (standaryzowanego). Opracowany w taki sposób, iż wymaga pośrednictwa ankietera, który zadaje pytania i odnotowuje odpowiedzi respondenta, oraz inne informacje ważne ze względu na cel badania. Może być również wywiadem realizowanym poprzez telefon (patrz wyżej). -Kwestionariusz wywiadu pogłębionego (klinicznego). Opracowany w taki sposób, iż wymaga inicjatywy ankietera wykraczającej poza zadawanie pytań i odnotowywanie odpowiedzi (np. tzw. „drążenia” tematu). Składa się przeważnie z pytań otwartych. -Kwestionariusz wywiadu swobodnego. Kwestionariusz będący rejestrem problemów (tematów) do rozmowy. Ankieter formułuje konkretne pytania i kształtuje ich sekwencję w trakcie wywiadu. -Kwestionariusze specjalne. Kwestionariusze: obserwacji, grupowego wywiadu zogniskowanego (FGI), kwestionariusze pomocnicze (np. w metodzie eksperymentalnej, w badaniach jakościowych itp.). Kwestionariusze tego typu bardzo często zwane są jako scenariuszami wywiadów lub skryptami wywiadów/obserwacji. Jak to zostało zaprezentowane powyżej - główny nacisk w zakresie prezentacji instrumentów badawczych został położony na kwestionariusz - odpowiada to naczelnej zasadzie prowadzenia badań i wszelakich sondaży polegającej na zadawaniu odpowiednio skonstruowanych pytań (sekwencją których jest właśnie kwestionariusz). Struktura kwestionariusza. Część ewidencyjna (wypełniana przez organizatorów badań i ankietera) Numer kwestionariusza. Data przeprowadzenia badania. Nazwa badania (tytuł kwestionariusza). Wprowadzenie (apel) - powinien zawierać następujące elementy: Informacja o tym kto organizuje badania i (w przypadku wywiadu) że ankieter go reprezentuje. Określenie tematyki badań. Informacja o celu badań. Informacja o czasie trwania badania. Informacja o tym w jaki sposób badany stał się uczestnikiem badań. Zapewnienie, iż odpowiedzi poszczególnych osób zostaną opracowane statystycznie i w formie jednostkowej, poza badaczem nie zostaną nikomu ujawnione (ewentualne zapewnienie o anonimowości ankiety). Informacja o ważności badań i pożytkach z nich płynących także dla badanego. Prośba o wzięcie udziału w badaniach i udzielenie szczerych, prawdziwych odpowiedzi. Część zasadnicza - sekwencja pytań Metryczka - dane o respondencie Część ankieterska („ankieta dla ankietera” w przypadku wywiadu) Data, godzina rozpoczęcia i godzina zakończenia wywiadu. Informacja o sytuacji wywiadu (reakcje respondenta, obecność osób trzecich itp.). Informacje o narzędziu (np. które pytania stwarzały R. trudności). Nazwisko, deklaracja i podpis ankietera. Budowa typowego kwestionariusza powinna mieć następującą konstrukcję. -Sekwencja pytań. Pytania powinny być tak zestawione by stanowić dla badanego logiczną całość. Kolejność pytań w kwestionariuszu powinna być zgodna z poczuciem logiki badanego (nie badacza). Pierwsze pytania kwestionariusza mają za zadanie nie tylko uzyskanie informacji ale też pomagają wprowadzić badanego w temat i wzbudzić w nim chęć odpowiadania. -Stopniowanie pytań. Najpierw stawiamy pytania bardziej ogólne, a następnie pytania coraz bardziej zawężające zakres zagadnienia. -Objętość kwestionariusza. Czas przeprowadzenia wywiadu czy wypełnienia ankiety nie powinien w zasadzie przekraczać 45 minut (maksimum 1 godzina). -Wpływ znaczeniowy treści pytań. Należy pamiętać, iż każde pytanie rzutuje na następne tak treściowo, jak i emocjonalnie. -Układ odniesienia. To system kategorii w jakich postrzega określone sprawy dana osoba. W kwestionariuszu należy stawiać zagadnienia w formie odpowiadającej percepcji badanego i uwzględniającej jego poglądy na temat tego, co jest ważne w danym zagadnieniu i czym ono dla niego jest. -Język kwestionariusza. Musi zapewniać pełną komunikatywność. Badany powinien rozumieć treść pytań zgodnie z tym jak ją rozumie badacz. Należy używać języka w pełni zrozumiałego dla badanych o najniższym poziomie kompetencji językowej spośród badanej grupy. -Uwzględnianie stopnia poinformowania badanych. Pytamy o sprawy co do których badani mają orientację. -Uwzględnianie poziomu aprobaty społecznej. Pytania kwestionariusza nie powinny stawiać respondenta wobec konieczności udzielania odpowiedzi społecznie nie aprobowanej (nie mogą stwarzać groźby dla jego poczucia własnej wartości). -Sekcje kwestionariusza. Poszczególne wątki tematyczne kwestionariusza mogą być wyodrębnione np. poprzez stosowanie odstępów, zmiany czcionki czy grafiki, śródtytuły. -Stosowanie reguł przejść. Służą one sprawnemu i bezbłędnemu poruszaniu się ankietera jak i respondenta (w przypadku ankiety) w sekwencji pytań kwestionariusza, w przypadku gdy niektóre pytania nie dotyczą osoby badanej. W takich przypadkach jedno z pytań pełni rolę tzw. „filtra” czyli pytania, odpowiedź na które decyduje o tym, czy badany ma odpowiadać na pytanie (pytania) kolejne, czy też je opuścić i przejść do pytania rozpoczynającego inne zagadnienie. Szata graficzna kwestionariusza powinna spełniać poniższe warunki. -Kwestionariusz o objętości powyżej dwóch stron powinien mieć formę broszurową. Polecany jest „ramkowy” układ graficzny. -Pytanie w kwestionariuszu winny być wyraźnie oddzielone (ramka). -Druk powinien być wyraźny, pomagający wyróżnić poszczególne elementy pytań np. inną czcionką powinna być drukowana treść pytań, a inną instrukcje dla ankietera czy respondenta dotyczące sposobu udzielania odpowiedzi. Kafeteria odpowiedzi powinna być wyraźnie wyodrębniona od treści pytania. -Należy zostawić odpowiednią ilość miejsca dla wpisania odpowiedzi na pytania otwarte ( w tym celu lepiej zostawić wolne, nie zadrukowane pole niż puste linie). -Nie zadrukowywać zbyt gęsto stron kwestionariusza ankiety (gęsto liniowane tabele itp. ) zostawiając za mało „światła”. To przytłacza respondenta i zniechęca do „brnięcia” przez ów „gąszcz” i tym samym do udzielania odpowiedzi. -Nie należy rozdzielać pytań na dwie strony kwestionariusza. Podejmując sprawę konstrukcji instrumentu pomiarowego, którym jest kwestionariusz w sposób praktyczny, zawarto poniżej kilka, syntetycznych i najważniejszych porad w zakresie sposobów jego tworzenia. Czynność ta została przedstawiona w układzie projektu badań marketingowych. Etapy budowy kwestionariusza:
Sprecyzowanie problemu badawczego +związane z podstawowym celem i przedmiotem badań - tzw. pytania merytoryczne +charakteryzujące osobę respondenta i jego pozycję społeczno - ekonomiczną - metryczkowe (klasyfikacyjne) Wybór typu kwestionariusza
Opracowanie pytań kwestionariuszowych -umieszczanie pytań we właściwej kolejności: -zasada przechodzenia od pytań ogólnych do szczegółowych, -zasada wzbudzania zainteresowania (łatwe - trudne) -zasada stopniowego wyczerpywania tematu. /niezbędność pytań /pytania powinny dotyczyć faktów, które respondenci mogą sobie łatwo przypomnieć /nie należy wymagać uogólnień w odpowiedzi na pytania /unikanie pytań sugerujących odpowiedź /jednorodność form gramatycznych i znaczeń (formułowanie pytań jasnych i precyzyjnych) /dopasowanie pytań do wiedzy respondenta /unikanie pytań drażliwych /unikanie pytań wieloskładowych lub dwóch pytań ujętych w jedno /nie zadawanie pytań nie dających szansy na prawidłową odpowiedź /układ i prezentacja graficzna kwestionariusza powinny ułatwić udzielanie odpowiedzi
Przeanalizowanie form odpowiedzi pytania otwarte - zapewniające swobodę wypowiedzi, nie narzucające z góry żadnego możliwego wariantu. Ph. Kotler wyróżnia kilka rodzajów pytań otwartych: -całkowicie niesprofilowane - to pytanie, na które można odpowiedzieć w dowolny sposób, -skojarzenia słowne - podaje się klika słów i respondent powinien podać pierwsze skojarzenie, =uzupełnianie zdań - respondent ma za zadanie dokończyć rozpoczęte zdanie, =uzupełnianie anegdoty - respondent ma za zadanie dokończyć rozpoczęte opowiadanie, =uzupełnianie rysunku - rysunek przedstawia dwie osoby, które rozmawiają, z tym ze wypowiedź jednej jest widoczna, a zadaniem respondenta jest uzupełnienie drugiej, =test percepcji tematycznej - respondentowi prezentowany jest rysunek i jego zadaniem jest stworzenie opowiadania o tym, co jego zdaniem może się wydarzyć.
pytania zamknięte - to pytania z wyznaczonymi z góry możliwościami odpowiedzi, spośród których respondent ma dokonać wyboru, odpowiedzi są wyskalowane. /alternatywa (rozstrzygnięcie) - jest to pytanie, w którym można udzielić tylko jednej z wykluczających się odpowiedzi np. Czy lubi Pan(i) mleko? - tak lub nie. Pytania tego typu zaczynają się zawsze od słowa „czy”.
/kafeteria - to pytanie, w którym respondentowi przedstawia się do wyboru różne możliwości odpowiedzi, należy przy tym podać sposób wyboru odpowiedzi - jedna (kafeteria dysjunktywna) czy więcej (kafeteria koniunktywna) cena jakość opakowanie usługi dodatkowe /w postaci skali - stosuje się je wówczas, kiedy chce się poznać stopień, czy też natężenie postaw, ocen i poglądów respondenta, czyli pozyskać dane typu jakościowego. Pytania - skale mogą różnić się zarówno liczbą stopni, jak i ich kierunkiem (dodatnim lub ujemnym), a także formą graficzną. Możemy wyróżnić podstawowe rodzaje pytań w postaci skali:
=skale werbalne - zawierają odpowiedzi słowne, najczęściej stopniowane (najczęściej mają pięć stopni). Można ich używać w odniesieniu do niemal wszystkich określeń: dobry/zły, zadowolony/niezadowolony, wystarczający/niewystarczajacy, przyjemny/nieprzyjemny itp. Pytania tego typu powinny również dopuszczać możliwość braku opinii respondenta na dany temat, czyli zawierać opcję odpowiedzi nie wiem. bardzo dobre( ) dobre( ) ani dobre, ani złe( ) złe( ) bardzo złe( ) nie wiem -skale liczbowe - zawierają odpowiedzi w postaci liczb. Respondenci muszą znać kierunek skali, tzn. która z liczb odpowiada ocenie najlepszej, a która najgorszej. Najczęściej występują skale 5- lub 10- punktowe. -skale w postaci wykresów (skale graficzne) - respondent ma za zadanie zaznaczyć odpowiedź w sposób graficzny (na linii pionowej lub poziomej, bądź na wykresie słupkowym). Wśród tego typu skal możemy wyróżnić skale: -ciągłe - pokazują tylko maksymalne i minimalne natężenie cechy, -dyskretne - pozwalają szacować poziom natężenia cechy.
=Wyżej wymienione skale niekiedy występują łącznie.
Skala Likerta, stosowana do pytań, które dają możliwość określenia stopnia akceptacji danego stwierdzenia (odpowiedzi mają określić w jakim stopniu respondent zgadza się lub nie zgadza z danym stwierdzeniem). Wszystkie pozycje skali mają przyporządkowane skale intensywności, będące skalami porządkowymi, zazwyczaj pięciostopniowymi. Stopnie skali są opisane w kwestionariuszu werbalnie, a także numerycznie np.: zupełnie się nie zgadzam nie zgadzam się nie mam zdania zgadzam się całkowicie się zgadzam
1 2 3 4 5
Skala ważności, według której szereguje się cechy (pewne atrybuty oferty) od „w ogóle nie istotnych” do „bardzo istotnych” np.: zupełnie nieistotne niezbyt istotne dość istotne istotne bardzo istotne
1 2 3 4 5
Skala ocen, według której szereguje się oceny atrybutów oferty od „złych” do „znakomitych” np.: zła zadowalająca dobra bardzo dobra znakomita
1 2 3 4 5
Skala zróżnicowania semantycznego (metoda profili semantycznych) - służy do pomiaru znaczeń jakie konsument przypisuje badanemu obiektowi. Budowa skali polega na dobraniu odpowiednich cech obiektu, z których każda jest oznaczona przeciwstawnymi określeniami. Skala zawiera się pomiędzy dwoma skaranymi wyrazami opisującymi właściwości, postawy, przekonania. Środkowy przedział każdej skali jest neutralny, natomiast kolejne sąsiadujące przedziały są o stopień wyższe lub niższe aż do najbardziej skrajnych. Respondent wybiera punkt, który najlepiej przedstawia jego poglądy. Prezentacja wyników ma zazwyczaj postać wykresu, np.: doświadczone
niedoświadczone
nowoczesne
staromodne
solidne
niesolidne
Skala intencji zakupu - sygnalizuje zdecydowanie respondenta i jego zamiar zakupu, np.: nie prawdopodobnie nie nie wiem prawdopodobnie tak tak
1 2 3 4 5
Skala znajomości, stosowana w celu odzwierciedlenia stanu wiedzy respondenta o ofercie rynkowej, np.: nigdy nie słyszałem kiedyś słyszałem znam tylko trochę znam całkiem dobrze znam bardzo dobrze
1 2 3 4 5
Skala życzliwości, stosowana w celu określenia empatii w pytaniach o odczucia związane z jakością świadczonych usług i o subiektywny stosunek do oferty rynkowej, np.: zdecydowanie negatywny trochę negatywny trochę pozytywny znam całkiem dobrze bardzo pozytywny
1 2 3 4 5
pytania półotwarte - to pytania, w których część odpowiedzi dajemy do wyboru, a oprócz tego dajemy możliwość udzielenia własnej odpowiedzi, są to pytania zamknięte z ukrytym na liście pytaniem otwartym. wcześniejsze doświadczenie, reklama, opinia znajomych, rekomendacja ekspedientki, inne przyczyny (jakie?). W kwestionariuszu oprócz pytań dostarczających ściśle określonych informacji, niezbędnych do rozwiązania danego problemu, umieszczamy również pytania neutralne wobec problemu badawczego (spełniające specjalne funkcje). Do tego typu pytań zaliczamy: =pytania wprowadzające - celem tych pytań jest uzyskanie zaangażowania i zainteresowania respondenta, =pytania buforowe - służące do rozdzielania odrębnych tematycznie i bardziej drażliwych lub trudnych części kwestionariusza. Ich rola polega na wygaszaniu emocjonalnego wpływu pytań trudnych i drażliwych na odpowiedzi udzielane na następne w kolejności pytania, =pytania kontrolne (sprawdzające) - mają za zadanie określenie stopnia prawdziwości wypowiedzi respondenta (sprawdzenie jego wiarygodności). W zależności od treści kwestionariusza pytaniami kontrolnymi mogą być pytania o drobne uchybienia respondenta zdarzające się w życiu codziennym, niektóre pytania metryczkowe (możliwe do sprawdzenia w niezależnych źródłach) bądź tzw. pytania puste (są to pytania o nieistniejące firmy, marki produktów, fakty itp.). =pytania filtrujące (selekcyjne, odsiewające) - to pytania, za pomocą których zostaje wydzielona grupa respondentów nie udzielająca odpowiedzi na dany temat lub zostają wydzielone takie podgrupy respondentów, do których będą skierowane oddzielne zestawy pytań (wyłączamy osoby nie posiadające pożądanych informacji i pozostawiamy osoby kompetentne). Stosowanie tego typu pytań umożliwia logiczną konstrukcję kwestionariusza i płynne przeprowadzenie badań. Opracowanie kolejności pytań Opracowanie szaty graficznej Ocena (test) kwestionariusza Test pilotażowy (badania próbne). Dwa ostanie etapy są bardzo istotne w zaprojektowaniu poprawnego kwestionariusza (instrumentu pomiarowego). Polega na wykonaniu testu oceny zrozumienia i przejrzystości pytań (np. przedstawiając do oceny pod tym kątem kwestionariusz kilku respondentom), przeprowadzeniu badań stosunkowo mało-licznej próbie (około 30 jednostek). Prowadzenie badań pilotażowych ma za zadanie sprawdzić, czy pytania zostały odpowiednio sformułowane z punktu widzenia ankieterów, i czy są zrozumiałe dla respondentów oraz czy przyjęta konstrukcja pytań odpowiada zasadniczym celom badawczym. Warto zwrócić uwagę na pytania zawarte w kwestionariuszu - właściwie zasadniczą treścią tego instrumentu badawczego są właśnie pytania. Poniżej zaprezentowano ich podział oraz zasady które należy brać pod uwagę w ich formułowaniu. Przystępując do konstrukcji pytań należy ustalić: Przy pomocy jakich pytań będziemy badać czy dana osoba posiada interesujące nas cechy - zmienne (o co pytać?)? Jaka odpowiedź na dane pytanie (czy konfiguracja odpowiedzi na zespół pytań) będzie wskaźnikiem posiadania przez osobę badaną danej cechy, czy też natężenia cechy stopniowalnej (jak pytać?)? W jaki sposób informacje uzyskane w odpowiedzi na pytanie będą wykorzystane w toku analizy danych (po co pytać ?)? Dwa rodzaje podejścia badawczego przy konstruowaniu pytań: =Bezpośrednie. Pytanie wprost o jakąś kwestię, np. „Proszę powiedzieć co spowodowało, że wybrał(a) Pan(i) ten produkt?” Zakładamy (najczęściej niesłusznie), że badany zna, prawidłowo rozpoznaje i klasyfikuje wszystkie czynniki, które naprawdę zadecydowały o wyborze produktu. Informację pozyskujemy na poziomie odpowiedzi na pytanie. =Pośrednie. Skonstruowanie sekwencji pytań dotyczących danego zagadnienia, np. dotyczących zetknięcia się badanego z reklamą tego produktu, namową do jego kupna, upodobań badanego, tego na co zwraca uwagę przy zakupach tego rodzaju itp. Informację pozyskujemy na poziomie analizy. Typy pytań ze względu na rodzaj oczekiwanej odpowiedzi: =Pytania o fakty - np. „Czy używa Pan(i) żelu pod prysznic?” =Pytania o oceny - np. „Samochody jakiej marki są Pana(i) zdaniem najlepsze?” =Pytania o opinie - np. „Jakie cechy powinien mieć produkt X aby uznał(a) go Pan(i) za doskonały?” Rodzaje pytań ze względu na formę odpowiedzi: Pytania otwarte. Badany odpowiada własnymi słowami, w sposób uznany przez niego za najodpowiedniejszy, np. „Proszę opisać czym zajmuje się Państwa przedsiębiorstwo?” Pytania zamknięte (skategoryzowane). Pytanie z gotową listą odpowiedzi, z których badany wybiera jedna lub więcej, np. „Jak często używa Pan(i) karty kredytowej? 1. codziennie lub prawie codziennie /przynajmniej raz w tygodniu /rzadziej niż raz w tygodniu lecz częściej niż raz w miesiącu /raz w miesiącu lub rzadziej.” Pytania półotwarte. Np. „Co robi się w Państwa przedsiębiorstwie z nadwyżkami wolnych środków?” /pozostają na rachunku bieżącym /są lokowane w korzystniejszych formach niż rachunek bieżący /są pożyczane innym przedsiębiorstwom /inne rozwiązanie, jakie?... Właściwości pytań otwartych. Stosuje się je: =gdy nie można przewidzieć wszystkich możliwych odpowiedzi na pytanie (otwartość logiczna), =gdy ze względu na cel badań ważna jest dosłowna wypowiedź badanego, =gdy nie jesteśmy pewni czy badany posiada wiedzę na dany temat i jaki jest jej charakter, =gdy zachodzi obawa, że odpowiedzi zawarte w kafeterii mogą sugerować odpowiedź, =przede wszystkim w kwestionariuszach wywiadu, zwłaszcza w badaniach wstępnych, pilotażowych. Zalety pytań otwartych Wady pytań otwartych
uzyskuje się pełniejsze, swobodniejsze (spontaniczne) i autentyczne odpowiedzi, duże rozproszenie tematyczne odpowiedzi,
redukuje się niebezpieczeństwo sugestii i możliwości uzyskania przypadkowej odpowiedzi np. w wypadku braku opinii badanego na dany temat, dużo treści nieistotnych, „nie na temat”,
pozwala poznać język badanego, jego wiedzę i sposób myślenia. w ankietach są to pytania najczęściej pozostawiane bez odpowiedzi, analiza odpowiedzi jest pracochłonna.
Właściwości pytań zamkniętych. Stosuje się je:
Zalety pytań zamkniętych Wady pytań zamkniętych
odpowiedzi łatwe w opracowaniu i w analizie, trudności w konstruowaniu kafeterii,
możliwość uzyskania w pełni porównywalnych odpowiedzi, możliwość zawężenia treści pytania,
większa możliwość uzyskania tej informacji o którą chodzi w badaniach, utrudnia uzyskanie pogłębionego materiału,
ułatwia odpowiedź respondentowi.
możliwość sugerowania odpowiedzi,
Rodzaje pytań zamkniętych. =Alternatywne. Wybór spośród dwóch możliwości plus „nie wiem”, np. „Czy w ostatnim tygodniu kupował(a) Pan(i) pastę do zębów?” TAK, NIE, NIE PAMIĘTAM =Dysjunktywne. Możliwość wyboru tylko jednej z wielu odpowiedzi, np. „Którą z poniżej wymienionych marek piwa uważa Pan za najlepszą (proszę wskazać tylko jedną).” =Koniunktywne. Możliwość wybrania więcej niż jednej odpowiedzi. Można wyróżnić kilka rodzajów pytań (kafeterii) koniunktywnych ze względu na zasięg tzw. roszczenia zupełności: /Maksymalne roszczenie zupełności - żądanie wyboru (zaznaczenia) wszystkich kategorii odpowiedzi, które dotyczą respondenta, np. „Proszę podkreślić wszystkie rodzaje produktów jakie nabył Pan(i) w sklepie X w ciągu ostatniego tygodnia." /Minimalne roszczenie zupełności - żądanie wyboru przynajmniej jednej spośród podanych kategorii odpowiedzi, np. „Proszę wymienić przynajmniej jeden tytuł programu TV , spośród tych, które oglądał(a) Pan(i) w ciągu ostatniego weekendu?" /Ograniczone roszczenie zupełności - żądanie wybrania kilku (liczba określona przez badacza) kategorii odpowiedzi, np. „Spośród podanych niżej tytułów programów, proszę wybrać dwa, które się Panu(ni) najbardziej podobały.” /Nieokreślone roszczenie zupełności - brak określenia ile odpowiedzi badany powinien wybrać, np. „Które z podanych niżej tygodników poleciłby(aby) Pan(i) swoim znajomym?” =Pytania z rangowaniem cech. Badany jest proszony o uporządkowanie kategorii odpowiedzi poprzez nadanie im tzw. rang, ze względu na określone kryterium. Przykładowo „Poniżej podane są różne cechy reklamy. Które z nich są Pana(i) zdaniem, najbardziej a które najmniej ważne dla tego by reklama była skuteczna? Proszę uporządkować te cech od najważniejszej do najmniej ważnej, przypisując im numerki od 1 (najważniejsza) do 5 (najmniej ważna).” =Pytania z kafeterią w postaci skali. Kafeteria takiego pytania ma postać kilkupunktowej skali szacunkowej. np. „Czy uważa Pan(i), że produkty firmy X prezentują się dobrze czy źle jeśli chodzi o estetykę wyglądu?
Zasady konstruowania pytań. Pytanie powinno określać formę odpowiedzi jakiej badany ma udzielić. Struktura odpowiedzi powinna być jasna i zrozumiała jednakowo dla wszystkich respondentów. Jeśli pytanie (zamknięte) ma odpowiedź w formie alternatywy, to jej człony powinny obejmować wszystkie odpowiedzi, istotne z punktu widzenia problemu, którego pytanie dotyczy. Jeśli odpowiedź ma postać alternatywy, to wśród jej członów nie mogą znajdować się takie, iż więcej niż jeden wydaje się prawdziwy (odnosi się to do pytań gdzie trzeba wybrać jeden z członów alternatywy). Jeśli odpowiedź ma postać alternatywy, to należy unikać krzyżowania się zakresów poszczególnych jej członów. Pytanie powinno uwidoczniać wszystkie alternatywy odnoszące się do problemu i prawidłowo formułować wszystkie możliwe sposoby odpowiedzi. Zasady konstruowania pytań - o czym należy pamiętać: =Język pytania musi być zrozumiały dla badanego i umożliwiać mu zrozumienie pytania zgodnie z tym jak rozumie go badacz. =Pytania muszą być stawiane w formie odpowiadającej percepcji badanego (uwzględnianie tzw. układu odniesienia). =Należy uwzględniać stopień poinformowania respondenta. Można pytać tylko o sprawy co do których badany posiada odpowiednie informacje. =Należy pamiętać o uwzględnianiu poziomu aprobaty Społecznej. Pytanie kwestionariusza nie powinno stawiać badanego wobec konieczności udzielania odpowiedzi społecznie nie aprobowanej i stwarzać tym samym groźby dla jego poczucia własnej wartości. =Pytanie powinno się odnosić do jednego zagadnienia =Pytanie nie powinno być sugerujące. Nie może być sformułowane tak, że sugeruje jakąś odpowiedź jako właściwą. Nie należy też używać sformułowań i wyrazów o pozytywnym lub negatywnym ładunku emocjonalnym, jeśli to może mieć sugerujący wpływ na odpowiedź. =Konstruując pytania w kwestionariuszu należy zadać sobie następujące pytania: -Czy to pytanie jest niezbędne? -Do czego będzie ono potrzebne? -Czy zagadnienie wymaga odrębnego pytania? -Czy dane zagadnienie nie wymaga więcej pytań (czy wyczerpano zagadnienie)? -Czy pytanie nie usiłuje objąć zbyt szerokiego zakresu? -Czy pytanie nie usiłuje objąć dwóch spraw jednocześnie? -Czy pytanie nie jest zbyt ogólne? -Czy jednego pytania nie trzeba podzielić na kilka pytań? -Czy badany posiada dostateczną ilość informacji aby odpowiedzieć na pytanie? -Czy treść pytania jest dostatecznie ogólna i wolna od mylącej lub sugerującej konkretności i szczegółowości? -Czy treść pytania (sekwencji pytań) nie jest zniekształcona nadmiernym zaakcentowaniem jednej strony zagadnienia, czy nie brak elementów równoważących? -Czy pytanie nie wywoła reakcji emocjonalnych, które mogłyby doprowadzić do udzielenia fałszywej odpowiedzi? -Czy pytanie nie zawiera trudnych lub niejasnych sformułowań? -Czy wyraźnie wyodrębniono właściwy sens pytania od innych znaczeń, które odpowiadający mogliby mu przypisać? -Czy pytanie ma być otwarte czy zamknięte? -Czy w pytaniu prawidłowo sformułowano wszystkie możliwe sposoby odpowiedzi? -Czy zakresy odpowiedzi alternatywnych się nie krzyżują? -Czy kolejność odpowiedzi w kafeterii jest uzasadniona (czy np. nie ma charakteru sugestywnego)? -Czy kafeteria nie jest za długa (szczególnie ważne w przypadku rangowania)? -Czy sformułować pytanie mniej lub bardziej osobiście? -Czy lepiej zadać pytanie w formie bezpośredniej czy pośredniej (nawet w postaci sekwencji pytań)? -Czy forma pytania jest łatwa, jednoznaczna, jednorodna i odpowiadająca przeznaczeniu? -Czy instrukcje dla badanego są jasne i przejrzyste? Konstrukcja kwestionariusza jest czynnością podczas której należy pamiętać o istnieniu przytoczonych powyżej zasad. Jak pokazuje praktyka tworzenia kwestionariuszy możliwe i często powtarzane błędy w różnego rodzaju badaniach mogą być następujące, dotyczą głównie sposobu i treści zadawania pytań, poniżej zeprezentowano kilka przykładów tego typu błędów: Błędy strukturalne.
Pytania niejasne lub ogólnikowe
Pytania o niejednorodnej formie gramatycznej
Błędy logiczne
Niewyczerpywalność kafeterii -zdecydowanie za wysoka -raczej za wysoka -w sam raz -zdecydowanie za niska
Nierozłączność kafeterii (zachodzenie na siebie zakresów znaczeniowych) =wyjeżdżam z rodziną za miasto =oglądam TV =czytam =spędzam czas na łonie natury =spotykam się ze znajomymi =itd.
Pytania z wymuszoną alternatywą
Pytania z niedookreślonym roszczeniem zupełności (kafeteria jest koniunktywna a nie podano, ile odpowiedzi wybrać)
Pytania z nierozłączną lista alternatyw (kafeteria ma postać koniunkcji a pytanie sugeruje wybór jednej możliwości)
Pytania dotyczące więcej niż jednego problemu. Np. Czy Pan(i) posiada lub zamierza sobie otworzyć rachunek bankowy?
Zbytnia „czułość” lub jednokierunkowość skal -Nie należy przesadzać z ilością skal (zwłaszcza następujących po sobie) oraz z rozbudowywaniem punktów skali. -Należy pamiętać o tym aby oba punkty skali -początkowy i końcowy (w przypadku skali niesymetrycznej) i punkty o przeciwstawnych wartościach (w przypadku skal symetrycznych) były precyzyjnie oznaczone.
Używanie dwóch różnych określeń w jednej alternatywie.
Błędy multiplikacji (występowanie obiektów o które pytamy w liczbie mnogiej a odpowiedzi w formie alternatywy)
Błędy merytoryczne
Niedostosowanie pytania do informacyjnego zapotrzebowania badacza (brak cech, których dotyczy poszukiwana informacja - sytuacja w której pytanie zadamy np. grupie emerytów, rolników).
Błędne założenie znawstwa (pytanie zbyt trudne)
Pytania drażliwe. (naruszające prywatność, poczucie bezpieczeństwa, godności respondenta itp.) -Czy wykazuje Pan(i) wszystkie dochody w zeznaniu podatkowym? -Czy pije Pan(i) alkohol? Pytania sugerujące
Kafeteria z przewagą alternatyw „tak” lub „nie”.
Pytania o niezrównoważonej alternatywie Np. Czy uważa Pan(i), że produkty firmy X są wysokiej jakości?
Używanie pojęć o ładunku emocjonalnym.
Poprzedzanie pytań sądami kategorycznymi.
Pytania o zawężonym polu wyboru (tzw. pytania tendencyjne).
Błędy techniczne.
|
14. Dobór celowy ( nieprobabilistyczny ) jednostek do badań Metody doboru próby za pomocą technik nie odwołujących się do zasad rachunku prawdopodobieństwa np. dobór na podstawie dostępności badanych Określenie cech , które będą podstawowymi cechami próby badawczej , cechy ważne w konstruowaniu próby , rozkład cech równy rozkładowi próby , sprawdzamy czy wielkość cech jest zbliżona do cech populacji generalnej , wartości bierzemy z roczników statystycznych , demograficznych Sposób postępowania badacza : -sprawdzenie w roczniku statystycznym rozkładu cech ( wiek , wykształcenie dochod,płeć ) sprawdzamy jak wygląda rozkład tych cech w populacji generalnej -po skrzyżowaniu tych cech wykształciły się kwoty ( wartości tych cech ) -odpowiednie przeszkolenie ankieterów , przydzielenie im odpowiednich kwot , przydziela się ankieterom odpowiednią ilość osób charakteryzujących się poszczególnymi cechami -- kierujemy się wiedzą o cechach - ankieterzy przeprowadzają wywiady z osobami , które charakteryzują się cechami , ankieter sam poszukuje takie osoby , które charakteryzują się cechami badanymi -metoda kuli śnieżnej - badacz robi rozeznanie w danym środowisku , a potem prosi się tę osobę o wskazanie innych osób posiadających badaną cechę , dobór jednostek toczy się jak kula śniegowa , metoda dobra gdy dostęp do środowiska jest hermetyczny 15.Metoda kwotowa ( udziałowa ) doboru jednostek do badań Metoda kwotowa - w doborze kwotowym wychodzi się od macierzy lub tabeli , opisującej cechy populacji , w zależności od celów badania badaczowi może być potrzebna wiedza , jaki jest np. udział mężczyzn i kobiet w badanej populacji , oraz jaki jest udział każdej płci w poszczególnych kategoriach wieku , poziomu wykształcenia . Dla dobrania ogólnokrajowej próby kwotowej badaczowi mogłaby być potrzebna wiedza o tym , jaki procent ludności kraju stanowią ludzie o następujących cechach : mieszkańcy miast , płci męskiej , poniżej 25 lat a także wszystkie możliwe kombinacje tych cech . -struktura kwot , udziały procentowe muszą być dokładne ale trudno znaleźć- dla tego celu aktualne informacje ( porażka Gallupa ) -odchylenia od reprezentatywności mogą wynikać z doboru elementów próby w ramach danej komórki tabeli nawet jeśli udział w całej populacji został poprawnie oszacowany 16.Analiza treści jako metoda badawcza wg Berelsona Analiza treści-technika badawcza mająca na celu obiektywny , systematyczny i ilościowy opis jawnej treści informacji , systematyczność ma oznaczać ściśle ustalone zasady doboru materiału do analizy , ilościowe kategorie analizy dają się policzyć 17.Analiza treści : tekst , autor, odbiorca Analiza treści -badanie niereaktywne , badacz nie działa swoją osobowościa na materiał źródłowy np. analiza treści wiadomości TV- ile czasu polityk był na antenie , analiza gazet codziennych , ilościowa analiza treści naliza treści - materiały prasowe , gazety , listy , przemówienia , słowniki , publikacje badawcze , biografie , pamiętniki 18.Kategorie analizy treści wg Berelsona ( co sięb twierdzi i jak się twierdzi ) - dotyczy przekazu samej treści - na podstawie treści możemy wnioskować o autorze - na podstawie analizy treści możemy wnioskować o odbiorcach 19. Wywiad jako metoda badawcza, ogólna charakterystyka i klasyfikacja Wywiad - jest rozmową ukierunkowana na określony problem , jest podstawową technika zbierania danych o charakterze ilościowym , opartym na technikach reprezentatywnych , odwołuje się do badań opartych na dużych próbach badawczych . Zbiera się dane jednostkowe a uzyskuje się czynniki zagregowane ,uzyskujemy dane o stanach obiektywnych i subiektywnych , możemy pytać o fakty ( obiektywne ) i o opinie ( subiektywne ) Kryteria różnicowania wywiadów : 1. stopień standaryzacji wywiadu- standaryzuje się treść pytań ( takie same pytania ) nawiązuje do badań o charakterze przyrodniczym , porównujemy odpowiedzi , standaryzuje się odpowiedzi ; standaryzacji podlega kolejność pytań; standaryzuje się kwestionariusz( układ kwestionariusza jest taki sam ) ; pytania metryczkowe układa się na końcu kwestionariusza ; standaryzujemy okoliczności przeprowadzenia wywiadu , standaryzuje się miejsce przeprowadzenia badań , standaryzujemy właściwości , cechy ankieterów ( ujednolicamy cechy ankieterów np. wiek , płeć , wygląd zewnętrzny ); obecność osób trzecich ( ankieter powinien rozmawiać z jedną osobą ) -wywiady o znacznym stopniu standaryzacji - wywiady o małym stopni standaryzacji 2. ilość osób uczestnicząca w wywiadzie 3.rodzaj odpowiedzi udzielanej w wywiadzie 4.jawność wywiadu 20.Metoda sondażowa badania opinii społecznej Badanie sondażowe - zestawienie różnego rodzaju technik zbierania danych , pełni funkcje społeczną , funkcje badań sondażowych - konsultacja władzy z obywatelami (OBOP , CBOS ) , demokracja - początek zainteresowania sondażami i opinia publiczną , społeczeństwo jako obywatele -badania sondażowe nabierają wagi , system gospodarczy -badania sondażowe nabierają a wagi ; uwarunkowania polityczne, gospodarcze - badania sondażowe nabierają a wagi ; długofalowy efekt badań sondażowych -dzięki badaniom wiemy , ze nie jesteśmy monolitem , jesteśmy różnorodni , nie ma jedności narodowej ; nie ma skrajnej dychotomii tu my i oni , nie ma skrajnych postaw , pojawiają się określenia raczej tak lub raczej nie , przydają realizmu , kształtują przekonanie , że opinia publiczna jest zmienna , kapryśna , budują przekonania o opiniach i postawach umiarkowanych , skrajne są w mniejszościach , oswojenie społeczeństwa z metoda i procedura badawczą 23. Funkcja kreacyjna rzeczywistości społecznej badań sondażowych ( praktyczna ): - badania sondażowe jako narzędzie demokracji, upowszechniają się wraz z rozwojem demokracji, - wyrażają relacje między rządzącymi, a rządzonymi, - są mandatem od ludzi jaki otrzymuje władza i może być w każdej chwili odebrany, - są nieustannym dyskursem politycznym, tworzą rzeczywistość publiczną, - środek kontroli nad poczynaniami władzy, - zastępują bardziej aktywny udział obywateli w życiu publicznym ( zastępują strajki czy wiece), - jest to referendum społeczne, które pojawia się w miejsce strajków, - sondaże to stały cywilizacyjny sposób na ujawnienie ekspresji społecznej. 24. Zasady publikowania wyniów sondazowych : Ponieważ wyniki badań sondażowych są publikowane, mogą one wpływać na kształtowanie się opinii publicznej, czy też stać się podstawą decyzji polityków. Zobowiązuje to badaczy do maksymalnej troski o prawidłowe prowadzenie badań i rzetelność publikowanych wyników.
27. Rodzaje pytań kwestionariuszowych: - otwarte - zamknięte - wprowadzające - filtrujące - metryczkowe - puste - alternatywne - projekcyjne - uzupełniające - sprawdzające - pytanie rozstrzygnięcia 28. Klucz kodowy : Numerki kodowe czyli kody.Kodujemy tylko te pytania, które nas interesują pod względem badawczym. Nie kodujemy pytania wprowadzającego, ani tych pytań, które mają wprowadzić respondenta w dobry nastrój
Dokument opisujący metodę upraszczania / uogólniania odpowiedzi udzielonych na określone pytania otwarte kwestionariusza lub ankiety. 29. Narzędzia badawcze stosowane w wywiadzie kwestionariuszowym: Główne narzędzie to kwestionariusz wywiadu swobodnego. Kwestionariusz będący rejestrem problemów (tematów) do rozmowy. Ankieter formułuje konkretne pytania i kształtuje ich sekwencję w trakcie wywiadu. Instrukcja dla ankietera To drugie narzędzie badawcze wywiadu kwestionariuszowego - musi ona przewidywać różnego rodzaju odpowiedzi, aby ankieter wiedział jak ma się zachować. Zawiera również informację jakim kolorem długopisu kwestionariusz wywiadu ma być wypełniony itp. Część ankieterska („ankieta dla ankietera” w przypadku wywiadu) -Data, godzina rozpoczęcia i godzina zakończenia wywiadu. -Informacja o sytuacji wywiadu (reakcje respondenta, obecność osób trzecich itp.). -Informacje o narzędziu (np. które pytania stwarzały trudności). -Nazwisko, deklaracja i podpis ankietera.
30. Struktura kwestionariusza : Kwestionariusz wywiadu stanowi całościową strukturę. W skład kwestionariusza wchodzą: a)wstęp -temat badania -informacje o instytucji prowadzącej badania -wyjaśnienie celu badania dla respondenta -zachęta do udzielania wyczerpujących i prawdziwych odpowiedzi -pytania rekrutacyjne (opcjonalnie) -instrukcja wypełniania kwestionariusza b/część merytoryczna -pytania wprowadzające -pytania filtrujace -pytania otwarte -pytania zamkniete c/metryczka
31. Pytanie metryczkowe - pozwalają zcharakteryzować badanązbiorowość ( cechy społeczno demograficzne ) , pytania używane min. w ankietach i wywiadach, mające na celu uzyskanie odpowiedzi dotyczących cech społeczno-demograficznych respondenta, np. wiek, miejsce zamieszkania, płeć, wykształcenie, wykonywany zawód, stan cywilny, itp. Zwykle znajdują się one na końcu kwestionariusz, zwane często metryczką . Mają za zadanie m.in. ustalić pewne dane niezależne, mające później wpływ na inne dane, np. wykształcenie może mieć wpływ na opinię o systemie podatkowym. Są to wartości zmiennych niezależnych w badaniu. Badacz decyduje o wykorzystaniu tych zmiennych ze względu na rodzaj próby i jej problematykę. 32. Instrukcja dla ankietera : Powinna byc pisemna, ( odrębnie wydana książeczka lub wpisana w tekst kwestionariusza ) Instrukcja szczegółowa dotyczy niemal każdego pytania. To drugie narzędzie badawcze wywiadu kwestionariuszowego - musi ona przewidywać różnego rodzaju odpowiedzi, aby ankieter wiedział jak ma się zachować. Zawiera również informację jakim kolorem długopisu kwestionariusz wywiadu ma być wypełniony itp. 33. Materiały pomocnicze : - służące aranżacji wywiadu - formułka wprowadzająca, legitymacje, formy zachęty do uczestniczenia w badaniach, wysyłanie listów zapowiednich do respondentów - stanowiące pomoc respondenta : karta respondenta , stosowana przy pytaniach kwestionariuszowych wieloalternatywowych - kontrolujące pracę ankieterów - natura ludzka jest zawodna- pytania o czas trwania wywiadu, podpis, karty informacyjne o nieprzeprowadzeniu wywiadu ( np nie zastano w domu ), obowiązek ustalenia przyczyny nieobecności respondenta- opisać wszystkie sytuacje , godziny i terminy. Ankiety rozsyłane do respondentóów kiedy był ankeiter, czy była kobieta czy był mężczyzna , na jaki temat była rozmowa itp. W badaniu mo na wykorzystać szereg materiałów, które pomogą w jego realizacji. Należ ą do nich ró nego rodzaju formularze, skale, karty respondenta, zdjęcia, szkice, informacje dokumentalne czy artefakty. Wyobraźmy sobie, e badamy opinię nauczycieli na temat różnych podręczników. Przed wywiadem możemy je pokazać respondentom, aby ci mogli w spokoju zapoznać się z konkurencyjnymi publikacjami. Po kilku dniach przeprowadzamy wywiad kwestionariuszowy, w którym pytamy nauczycieli, co sądzą o poszczególnych wydawnictwach. Oczywiście dokładne zapoznanie się ze stroną merytoryczną książki zajmuje więcej czasu, ale ju kilka dni pozwoli respondentowi na wyrobienie sobie ogólnej opinii. Zastosowanie dodatkowych materiałów ma nie tylko wartość metodologiczną, ale tak e sprawia, e całe badanie jest ciekawsze dla badanego. Zale nie od tematyki badania, mo na skorzystać z dodatkowych materiałów 34. Materiały kontrolujące pracę ankieterów: natura ludzka jest zawodna- pytania o czas trwania wywiadu, podpis, karty informacyjne o nieprzeprowadzeniu wywiadu ( np nie zastano w domu ), obowiązek ustalenia przyczyny nieobecności respondenta- opisać wszystkie sytuacje , godziny i terminy. Ankiety rozsyłane do respondentóów kiedy był ankeiter, czy była kobieta czy był mężczyzna , na jaki temat była rozmowa itp. Uwagi...- miejsce dla ankietera w kwestionariuszu np. jakie pytania sprawiały respondentom trudność.
41. Ankietowanie pocztowe : Ankieta pocztowa znalazła zastosowanie w pierwszej połowie XX w. w Instytucie Gallupa gdzie rozsyłano kwestionariusze ankiety pocztą. Badani wypełniają ankietę i odsyłają ją za pośrednictwem poczty. Operat losowania to np. książka telefoniczna, lista studentów uczelni itp. mogą to być również próby celowe, a nie losowe. Głowna cecha to pośrednictwo poczty. Zalety : - anonimowość - jeśli prosimy o dane osobiste nie możemy zagwarantować anonimowości, ale gwarantujemy poufność, Wady : - należy wysyłać listy przypominające np. co dwa tygodnie jeśli respondent nie odpowie i nie odeśle ankiety, zwykle wysyłamy je 3 razy, - jeśli uzyska się 70-80% odesłanych ankiet jest to bardzo dobry wynik, zwykle jest ich mniej , - często oferuje się nagrody aby zachęcić respondentów do udziału w ankiecie,czasami oferuje się pieniądze, - respondenci aby odpowiedzieć muszą umieć pisać, musi zaistnieć również umiejętność czytania i rozumienia tekstu, - najczęściej w ankiecie pocztowej biorą udział osoby starsze( mające więcej wolnego czasu niż ludzie młodsi, pracujący ) , ludzie zdyscyplinowani i dobrze wychowani, - występuje nadreprezentacja osób starszych, emerytów i rencistów czy osób zdyscyplinowanych, - niedoreprezentacja ludzi młodych, pracujących. Kwestionariusz nie może zawierać zbyt wielu pytań, nie może również zawierać pytań skomplikowanych ze skomplikowanymi poleceniami, powinien składać się w większości z pytań zamkniętych. Powinien zawierać bardzo wyraźną instrukcję dla respondenta. 42. Ankieta telefoniczna : - wywiad wspomagany komputerowo ( system CATI ) komputer jest immanentną częścią telefonu, wylosowuje respondenta - właściciela telefonu stacjonarnego, - w zależności od odpowiedzi na pytania metryczkowe na ekranie monitora pojawiają się kolejne pytania dopasowane do respondenta, - system CATI jest używany przez wszystkie ośrodki badania opinii publicznej, - wadą ankiety tel. jest to, iż bardzo łatwo respondent może przerwać rozmowę odkładając słuchawkę i dlatego osoby zatrudniane przez badacza są odpowiednio przeszkolone na wypadek najróżniejszych reakcji, są to zazwyczaj osoby mające piękny głos, inteligentne, umiejące zachować się w trudnych sytuacjach, ankieterzy są odpowiednio rekrutowani, - są to badania, które trwają dosyć długo , zwykle są to badania marketingowe, - bieżąca kontrola ankieterów, stosuje się podsłuchy, aby badacz mógł wyłapać ewentualne błędy popełniane przez ankietera i na bieżąco je korygować, - ankieterami mogą być jednie osoby sprawnie posługujące się komputerem i programami komputerowymi. - CAPI - system z wykorzystaniem komputera osobistego, gdzie ankieter udaje się do respondenta i na bieżąco zapisuje odpowiedzi do laptopa.
43. Obowiązki insytutu badawczego i ankietera wynikającew z ustawy o ochronie danych osobowych - poufność - anonimowość - Przetwarzanie danych jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy: 1) osoba, której dane dotyczą, wyrazi na to zgodę, chyba że chodzi o usunięcie dotyczących jej danych, 2) zezwalają na to przepisy prawa, 3) jest konieczne do realizacji umowy, gdy osoba, której dane dotyczą, jest jej stroną lub gdy jest to niezbędne do podjęcia koniecznych działań przed zawarciem umowy, 4) jest niezbędne do wykonania określonych prawem zadań realizowanych dla dobra publicznego, 5) jest niezbędne do wypełnienia prawnie usprawiedliwionych celów administratorów danych, o których mowa w art. 3 ust. 2, lub osób trzecich, którym są przekazywane te dane - a przetwarzanie danych nie narusza praw i wolności osoby, której dane dotyczą. 2. Zgoda, o której mowa w ust. 1 pkt 1, może obejmować również przetwarzanie danych w przyszłości, jeżeli nie zmienia się cel przetwarzania. 3. Jeżeli przetwarzanie danych jest niezbędne dla ochrony żywotnych interesów osoby, której dane dotyczą, a spełnienie warunku określonego w ust. 1 pkt 1 jest niemożliwe, można przetwarzać dane bez zgody tej osoby, do czasu, gdy uzyskanie zgody będzie możliwe. Administrator danych przetwarzający dane powinien dołożyć szczególnej staranności w celu ochrony interesów osób, których dane dotyczą, a w szczególności jest obowiązany zapewnić, aby dane te były: 1) przetwarzane zgodnie z prawem, 2) zbierane dla oznaczonych, zgodnych z prawem celów i niepoddawane dalszemu przetwarzaniu niezgodnemu z tymi celami, z zastrzeżeniem ust. 2, 3) merytorycznie poprawne i adekwatne w stosunku do celów, w jakich są przetwarzane, 4) przechowywane w postaci umożliwiającej identyfikację osób, których dotyczą, nie dłużej niż jest to niezbędne do osiągnięcia celu przetwarzania. 2. Przetwarzanie danych w celu innym niż ten, dla którego zostały zebrane, jest dopuszczalne, jeżeli nie narusza praw i wolności osoby, której dane dotyczą, oraz następuje: 1) w celach badań naukowych, dydaktycznych, historycznych lub statystycznych, 2) z zachowaniem przepisów art. 23 i 25. Administrator danych jest obowiązany do zastosowania środków technicznych i organizacyjnych zapewniających ochronę przetwarzanych danych osobowych, a w szczególności powinien zabezpieczyć dane przed ich udostępnieniem osobom nieupoważnionym, zabraniem przez osobę nieuprawnioną, przetwarzaniem z naruszeniem ustawy, zmianą, utratą, uszkodzeniem lub zniszczeniem.
|
|
|
|
|