CELE i STRATEGIE ZARZĄDZANIA KAPITAŁEM OBROTOWYM NETTO

Finansowe spojrzenie na działalność bieżącą przedsiębiorstwa opiera się w znacznym stopniu na analizie kapitału obrotowego netto. Zarządzanie kapitałem obrotowym netto zawiera w sobie administrowanie bieżącymi aktywami i pasywami.

KAPITAŁ OBROTOWY NETTO to różnica pomiędzy aktywami obrotowymi (majątkiem obrotowym) a zobowiązaniami krótkoterminowymi.

KON = AO - Z_kr

KON = Z + N + IK - Z_kr

KON - kapitał obrotowy netto

AO - aktywa obrotowe

Z - zapasy

N - należności

IK - inwestycje krótkoterminowe

Z_kr - zobowiązania krótkoterminowe

CELE ZARZĄDZANIA KAPITAŁEM OBROTOWYM NETTO TO :

1. zapewnienie utrzymania płynności finansowej,

2. dążenie do optymalizacji wielkości i struktury aktywów bieżących z punktu widzenia minimalizacji kosztów utrzymywania tych aktywów,

3. zmierzanie do kształtowania struktury źródeł finansowania aktywów bieżących, sprzyjającej minimalizacji kosztów ich finansowania.

STRATEGIE KAPIATŁU OBROTOWEGO NETTO

Strategia zarządzania kapitałem obrotowym jest z jednej strony wynikiem polityki kształtowania przez przedsiębiorstwo majątku obrotowego, a z drugiej strony polityki kształtowania źródeł finansowania działalności. W obu tych politykach można przedstawić dwa modelowe (skrajne) warianty: konserwatywny i agresywny.

W zakresie kształtowania majątku obrotowego strategia konserwatywna polega na utrzymywaniu stosunkowo wysokich stanów środków pieniężnych, zapasów, jak też stosowaniu liberalnej polityki kredytowania odbiorców. Z kolei strategia agresywna jest odwrotnością strategii konserwatywnej i zmierza do ograniczenia do minimum wielkości majątku obrotowego. Charakteryzuje się więc stosunkowo niskim stanem środków pieniężnych, należności i zapasów.

W zakresie zarządzania zobowiązaniami krótkoterminowymi wariant konserwatywny strategii wyraża się w dążeniu do minimalizacji udziału krótkoterminowego zadłużenia w strukturze źródeł finansowania majątku firmy. Znaczny więc jest udział kapitału stałego (kapitał własny + zobowiązania długoterminowe). Polityka agresywna charakteryzuje się z kolei maksymalizacją kapitałów krótkoterminowych.

Złożenie dwóch strategii: kształtowania majątku obrotowego oraz źródeł finansowania, daje obraz całkowitej polityki zarządzania działalnością bieżącą przedsiębiorstwa. Należy podkreślić, że decyzja o przyjęciu danej strategii związana jest z podejściem przez przedsiębiorstwo do dylematu pomiędzy płynnością a zyskownością.

Rysunek nr 1. Ryzyko i zysk przy różnych kombinacjach strategii zarządzania kapitałem obrotowym.

Strategia zarządzania pasywami		Strategia zarządzania aktywami
				konserwatywna	agresywna
		agresywna	UMIARKOWANE RYZYKO I ZYSK	WYSOKIE RYZYKO I ZYSK
		konserwatywna	NISKIE RYZYKO I ZYSK	UMIARKOWANE RYZYKO I ZYSK

Źródło: (J. Czekaj, Z. Dresler Podstawy zarządzania finansami firmy).

CHARAKTERYSTYKA STRATEGII ZARZĄDZANIA KAPITAŁEM OBROTOWYM

STRATEGIA KONSERWATYWNA

• Stosunkowo wysoki stan aktywów obrotowych (wysoki stan środków pieniężnych, zapasów, liberalna polityka kredytowania odbiorców)

• Niewielkie wykorzystanie zobowiązań krótkoterminowych

• Wysoki w stosunku do branży poziom kapitału obrotowego netto

• Sprzyja maksymalizacji wielkości sprzedaży

• Ogranicza ryzyko utraty płynności (wskaźnik płynności wysokiej („szybkiej”) jest wyższy niż średnia branżowa)

• Zmniejsza możliwości korzystania z dźwigni finansowej i osłony podatkowej; zazwyczaj niższa rentowność kapitału własnego.

• Zazwyczaj wyższe koszty finansowania aktywów obrotowych

STRATEGIA AGRESYWNA

• Stosunkowo niski stan aktywów obrotowych (niski stan środków pieniężnych, zapasów, restrykcyjna polityka kredytowania odbiorców)

• Wysoki stopień wykorzystania zobowiązań krótkoterminowych w finansowaniu działalności przedsiębiorstwa

• Niski w stosunku do branży poziom kapitału obrotowego netto (często kapitał obrotowy netto < 0)

• Zwiększone ryzyko możliwości utraty sprzedaży (niskie stany zapasów, restrykcyjna polityka kredytu kupieckiego)

• Zwiększone ryzyko utraty płynności (wskaźnik płynności wysokiej („szybkiej”) jest niższy niż średnia branżowa)

• Zwiększa możliwości korzystania z dźwigni finansowej i osłony podatkowej; zazwyczaj wyższa rentowność kapitału własnego.

• Zazwyczaj niższe koszty finansowania aktywów obrotowych

OKRES KONWERSJI GOTÓWKI

KRĄŻENIE KAPITAŁU OBROTOWEGO

Z samej swej istoty kapitał obrotowy, a ściślej mówiąc jego składniki, występują w ciągłym ruchu - w ciągłym obrocie. W procesie tego obrotu można wyróżnić kilka etapów:

1). Zakup materiałów, surowców do produkcji. Przedsiębiorstwa nabywają te składniki zarówno za gotówkę jak i na kredyt kupiecki.

2). Zaangażowana siła robocza przekształca materiały w produkty gotowe (proces produkcji).

3). Produkty lub usługi są sprzedawane odbiorcom. Przeważnie sprzedaż dokonywana jest na warunkach kredytowych i prowadzi do powstania należności od odbiorców.

4). W pewnym momencie przedsiębiorstwo musi spłacić zobowiązania wobec dostawców oraz z tytułu narosłych płac, podatków, itp. Ponieważ płatności te często są dokonywane zanim spłyną pieniądze ze sprzedaży wyrobów i likwidacji należności, powstanie konieczność pozyskania środków z innych źródeł finansowania np. kredytu bankowego, lub kapitału własnego.

5). Cykl będzie zamknięty, gdy ściągnięte będą należności. W tym momencie firma będzie mogła spłacić ewentualny kredyt bankowy i ponowić cykl.

Rysunek 1. Krążenie kapitału obrotowego

Okres konwersji gotówki jest okresem między dokonaniem płatności, a uzyskaniem wpływów środków pieniężnych. Nazywany jest często cyklem od gotówki do gotówki. Długość okresu konwersji gotówki jest zdeterminowana :

1. długością okresu utrzymywania (konwersji) zapasów (OUZ), który trwa od momentu ich zakupu do sprzedania wyrobu gotowego,

2. długością okresu spływu należności (OSN)

3. długością okresu regulowania zobowiązań (ORZ) (odroczenia płatności).

Okres utrzymywania zapasów oraz okres spływu należności stanowią razem tzw. cykl operacyjny (CO) zwany także cyklem eksploatacyjnym.

OKG = CO - ORZ

OKG = OUZ + OSN - ORZ

Okres konwersji gotówki jest więc efektem netto trzech określonych wyżej okresów. Jest równy okresowi jaki upływa od faktycznego wydatkowania środków na opłacenie zasobów potrzebnych do produkcji (materiały i praca) do uzyskania wpływów pieniężnych ze sprzedaży produktów. Wyraża nam liczbę dni na jaką przedsiębiorstwo musi zapewnić inne niż zobowiązania bieżące źródła finansowania działalności bieżącej.

Przykładowy model okresu konwersji gotówki :

Okres utrzymywania zapasów Okres spływu należności

OUZ = 55 dni OSN = 25 dni

Okres regulowania zobowiązań Okres konwersji gotówki

ORZ = 38 dni CKG = 42 dni

„OPÓŹNIENIE WPŁYWÓW” - OPÓŹNIENIE PŁATNOŚCI = OPÓŹNIENIE NETTO

(55 dni + 25 dni) - (38 dni) = (42 dni)

Tak więc koszty wytwarzania będą musiały być finansowane przez 42 dni.

Celem firmy powinno być więc maksymalne skrócenie okresu konwersji gotówki.

Okres konwersji gotówki może być skrócony przez :

1. redukcję okresu utrzymywania zapasów

2. skrócenie okresu spływu należności

3. wydłużenie okresu regulowania zobowiązań

Działania te powinny być prowadzone w takim stopniu, w jakim nie zwiększą kosztów i nie zmniejszą sprzedaży.

Cykle cząstkowe okresu konwersji gotówki oblicza się wg wzorów :

Okres Utrzymywania Zapasów (OUZ) =	Przeciętny stan zapasów (Z) x liczba dni w okresie (O)
		Koszt związany z zapasami (KZ)

Okres Spływu Należności (OSN) =	Przeciętny stan należności (N) x liczba dni w okresie (O)
		Przychody ze sprzedaży (S)

Okres Regulowania Zobowiązań (ORZ) =	Przeciętny stan zobowiązań bieżących (Zb) x (O)
		Odpowiedni koszt (KZb)

Określenie odpowiedni koszt oznacza koszt w związku z którym powstaje zobowiązanie

Należy pamiętać, że ukształtowanie wartości okresu konwersji gotówki i jego składowych jest silnie determinowane warunkami branżowymi, pozycją rynkową przedsiębiorstwa oraz skłonnością do podejmowania ryzyka przez przedsiębiorców (patrz strategie). Nie da się zatem określić uniwersalnej - uznawanej za najkorzystniejszą wartości OKG. Ewentualne analizy porównawcze należy przeprowadzać w odniesieniu do wartości branżowych.

Okres konwersji gotówki w wybranych branżach w Polsce w roku 2000:

W literaturze spotyka się także określenia: cykl konwersji gotówki, cykl kapitału obrotowego (netto)

wyroby gotowe

produkcja w toku

należności

zakup materiałów

Zobowiązania wobec dostawców

gotówka

---