Dr n. med M. Jolanta Korniszuk
Organizacja wymiaru sprawiedliwości - Polska
W Polsce wymiar sprawiedliwości sprawują:
Sąd Najwyższy
sądy powszechne
sądy administracyjne
sądy wojskowe
SĄD NAJWYŻSZY
Sąd Najwyższy to sąd kasacyjny. Mieści się
w Warszawie. Do tego sądu wnosi się kasację, czyli zaskarżenie wyroku lub postanowienia wydanego przez sąd II instancji.
Sąd Najwyższy nie rozpoznaje ponownie sprawy, ale sprawdza, czy sądy powszechne
i wojskowe prawidłowo zastosowały prawo
przy orzekaniu.
Nie we wszystkich kategoriach spraw można wnieść kasację. Kasacja musi być złożona przez adwokata lub radcę prawnego.
SĄDOWNICTWO POWSZECHNE
Stanowią sądy apelacyjne, sądy okręgowe i sądy rejonowe.
Rozstrzygają one sprawy cywilne, rodzinne, nieletnich, z zakresu prawa pracy, ubezpieczeń społecznych, gospodarcze, upadłościowe, karne, w tym o wykroczenia, penitencjarne oraz prowadzą księgi wieczyste i rejestry.
Sądownictwo powszechne jest dwuinstancyjne.
Sądy I instancji:
sąd rejonowy (w tym wydział grodzki)
sąd okręgowy
Sądy II instancji:
sąd okręgowy
sąd apelacyjny
Sądy okręgowe są sądami I instancji tylko
w niektórych kategoriach spraw.
Natomiast są sądami odwoławczymi (czyli sądami II instancji) dla orzeczeń wydanych przez sądy rejonowe.
Sądy II instancji (odwoławcze) zajmują się zaskarżoną częścią sprawy i mogą:
utrzymać w mocy zaskarżone orzeczenie - co oznacza, że obowiązuje orzeczenie, które zaskarżyliśmy;
zmienić zaskarżone orzeczenie - co oznacza wydanie nowego orzeczenia w sprawie;
uchylić je i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji - co oznacza, że sprawa zacznie się od początku.
Sądem właściwym
Najczęściej w sprawach cywilnych jest sąd miejsca zamieszkania pozwanego, a w sprawach karnych
i wykroczeń sąd miejsca popełnienia czynu zabronionego (przestępstwa lub wykroczenia).
Aby wszcząć sprawę składamy w sądzie (w biurze podawczym) pismo procesowe wraz z załącznikami (odpisy dokumentów, dowody w sprawie) albo przesyłamy je listem poleconym za pośrednictwem poczty.
O tym, czy sprawa ma być rozstrzygana w pierwszej instancji przez sąd rejonowy czy przez sąd okręgowy decyduje charakter sprawy.
SĄDY REJONOWE
W Polsce funkcjonuje 315 sądów rejonowych (stan z dnia 1marca 2006 r.).
Znajdują się one w większych miejscowościach. W dużych miastach sąd rejonowy może być utworzony dla jednej lub kilku dzielnic tego miasta - tak jest w Krakowie, Łodzi, Warszawie i Wrocławiu.
Sądy rejonowe są jednostkami sądownictwa najbliższymi dla obywateli. Rozpatrują one wszystkie sprawy, z wyjątkiem zastrzeżonych dla sądu okręgowego.
cd.
W większości sądów rejonowych do 1.01.2010r. działały wydziały grodzkie (zwane także sądami grodzkimi). Rozpoznawały one drobne sprawy
z zakresu prawa cywilnego i karnego, w tym wykroczenia.
1 stycznia weszły w życie przepisy o reorganizacji sądów. Dotyczą one likwidacji wydziałów grodzkich. Stosowne rozporządzenie minister sprawiedliwości wydał 22 grudnia 2009r.
Kompetencje zlikwidowanych wydziałów grodzkich przejeły już istniejące wydziały karne.
SĄDY OKRĘGOWE
W Polsce funkcjonuje 45 sądów okręgowych. Znajdują się w większych miastach. Sądy okręgowe rozpoznają odwołania od orzeczeń wydanych przez sądy rejonowe, a więc funkcjonują jako sądy II instancji (odwoławcze).
Jednocześnie rozpatrują niektóre sprawy o większym ciężarze gatunkowym (bardzo duża wartość roszczenia, poważne przestępstwa itp.)
Wówczas funkcjonują jako sądy I instancji.
SĄDY APELACYJNE
W Polsce funkcjonuje 11 sądów apelacyjnych. Znajdują się w największych miastach: Białymstoku, Gdańsku, Katowicach, Krakowie, Lublinie, Łodzi, Poznaniu, Rzeszowie, Warszawie, Wrocławiu i Szczecinie. Sąd apelacyjny działa tylko jako sąd II instancji, czyli rozpoznaje odwołania od orzeczeń sądu okręgowego.
SĄDOWNICTWO ADMINISTRACYJNE
Sądy administracyjne powołane zostały do kontroli działalności administracji publicznej pod względem jej zgodności z prawem. Postępowanie przed sądem administracyjnym jest dwuinstancyjne.
Pierwsza instancja to Wojewódzkie Sądy Administracyjne (WSA), których jest 14.
Naczelny Sąd Administracyjny (NSA),
Jest drugą instancją która znajduje się w Warszawie.
Sądy administracyjne mogą jedynie uchylić, unieważnić albo podtrzymać zaskarżony akt administracyjny.
Nie mogą one wydać żadnej nowej decyzji administracyjnej kształtującej nasze prawa i obowiązki. Wybór odpowiedniego sądu administracyjnego, do którego skierujemy sprawę, zależy od miejsca siedziby organu, na którego działalność wnosimy skargę.
WSA orzeka w sprawach skarg przede wszystkim na:
decyzje administracyjne (np. zgoda na budowę, nakaz zapłaty podatku);
akty prawa organów jednostek samorządu terytorialnego
i terenowych organów administracji rządowej (np. ustalanie stawek podatków lokalnych, zasady parkowania w mieście);
na bezczynność organów administracji.
Od orzeczeń wojewódzkich sądów administracyjnych
przysługuje nam skarga kasacyjna, którą wnosimy do NSA.
W każdym sądzie administracyjnym działa wydział informacji, gdzie możemy otrzymać informacje
o właściwości sądu i o stanie spraw załatwianych
w sądzie oraz zapoznać się z aktami sprawy.
SĄDOWNICTWO WOJSKOWE
To wojskowe sądy okręgowe i garnizonowe.
Rozpoznają one sprawy o przestępstwa popełnione przez żołnierzy i pracowników wojska
Kodeks postępowania administracyjnego
(ustawa z dnia 14 czerwca 1960r.
Kodeks postępowania administracyjnego) - akt prawny regulujący zasady prowadzenia postępowań administracyjnych
Postępowanie administracyjne
jest to procedura administracyjna (co jest uzupełnieniem prawa materialnego administracyjnego)
Kodeks Postępowania Administracyjnego KPA reguluje postępowanie przed organami administracji publicznej w należących do właściwości tych organów spraw indywidualnych rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnych (czyli KPA reguluje sferę zewnętrzną administracji)
KPA nie jest stosowany:
w postępowaniach karno - skarbowych
w sprawach uregulowanych w ustawie ordynacja podatkowa
w sprawach należących do właściwości Polskich Przedstawicielstw Dyplomatycznych i urzędów konsularnych
w sprawach nadrzędności i podległości organizacyjnej
w stosunkach między organami państwowymi i innymi państwowymi jednostkami organizacyjnymi
w sprawach podległości służbowej pracowników organów
i jednostek organizacyjnych państwowych
Organy administracji publicznej w rozumieniu KPA
ministrowie
centralne organy administracji rządowej
wojewodowie
inne terenowe organy administracji rządowej
organy jednostek samorządu terytorialnego
Minister w pojęciu KPA
prezes Rady Ministrów
wiceprezes RM
pełniący funkcję ministra kierującego określonym działem administracji rządowej
przewodniczący komitetów wchodzących w skład RM
kierownicy centralnych urzędów adm. rządowej podporządkowanych lub nadzorowanych przez prezesa RM lub właściwego ministra (np. prezes zamówień publicznych)
kierownicy innych równorzędnych urzędów państwowych
Pojęcie organizacji społecznej. Są to:
organizacje zawodowe
organizacje samorządowe
organizacje spółdzielcze
i inne organizacje społeczne
Organy jednostek samorządu terytorialnego:
organy gminy, powiatu, województwa
związków gmin i związków powiatów
wójt, burmistrz, starosta, marszałek województwa
kierownicy służb inspekcji i straży, które działają w imieniu wójta, burmistrza itd.
Samorządowe kolegia odwoławcze
Zasady działania organów administracji publicznej
(rozdział II KPA)
zasada praworządności art. 6 - (żeby organy adm. publ. działały w granicach i na podstawie przepisów prawa)
zasada uwzględniania z urzędu interesu społecznego i słusznego interesu obywateli - art. 7
zasada pogłębiania zaufania adm. publ. - art. 8
zasada informowania stron i innych uczestników postępowania - art. 9 (organy czuwają nad tym aby strony nie ponosiły szkody z tytułu nieznajomości prawa)
zasady
zasada brania czynnego udziału - art. 10 ( organy adm. publ. mają obowiązek zapewnić stronom branie czynnego udziału w postępowaniu, mamy prawo do wypowiedzi w sprawie zebranych dowodów. Wyjątkiem od tej zasady jest art. 10 § 2 - w sprawach nie cierpiących zwłoki, spraw zagrażających zdrowiu, życiu, uniknięcia spowodowania niepowetowanej szkody wyłącza się nas i nie możemy się wypowiedzieć
zasada przekonywania - art. 11 - organy adm. publ. powinny wyjaśniać zasadność stronom, żeby wyjaśnić że ta decyzja jest słuszna według zebranego materiału dowodowego
zasada szybkości i prostoty postępowania - art. 12 - organy adm. publ. powinny działać wnikliwie i szybko, powinny posługiwać się sprawnymi środkami najprostszymi. Art. 12 §2 - jeśli został zebrany cały materiał dowodowy należy działać sprawnie
cd.
zasada ugodowego załatwiania spraw - art. 13 Ugoda może być zawarta między dwiema stronami, które mają sprzeczne interesy. Ugoda jest zawierana przed organem adm. publ. art. 13 §2 - organy podejmują działania żeby zawrzeć ugodę
zasada pisemności - art. 14 - sprawy zależy załatwiać w formie pisemnej (z własnoręcznym podpisem). Wyjątkiem jest gdy sprawy mogą być załatwione ustnie
zasada dwuinstancyjności art. art. 15 - od decyzji wydanej przez organ niższego stopnia służy odwołanie do organu wyższego stopnia
zasada trwałości decyzji ostatecznych - art. 16 decyzje od których nie można się odwołać są ostateczne (np. jeśli upłynął termin odwołania lub gdy nastąpiło odwołanie i organ wydał decyzję ostateczną)
art. 16 § 2 - decyzje mogą być odwołane do NSA na zasadzie niezgodności z prawem
Wyłączenie pracownika oraz organu art. 24
Przesłanki do automatycznego wyłączenia pracownika adm. publ.
z postępowania:
w sprawie gdy sam jest stroną (nikt nie może być sędzią we własnej sprawie)
gdy jedną ze stron jest osoba, która pozostaje z pracownikiem w węźle prawnym
powinowactwo do II stopnia (dziadek i prawnuczek III stopień - wówczas sprawę można rozpatrzyć)
przysposobienie, opieka, kuratela
pracownik był świadkiem w danej sprawie lub biegłym
był przedstawicielem stron lub najbliżsi z rodziny
wszczęto przeciwko niemu postępowanie karne dyscyplinarne służbowe w jego sprawie
pracownik prowadzi sprawę swojego szefa
O wyjęciu pracownika decyduje bezpośredni przełożony i wyznacza drugiego do prowadzenia sprawy.
Możemy także wyłączyć cały organ gdy sprawy dotyczą kierownika organu- art. 25
W przypadku wyłączenia pracownika przełożony wyznacza innego pracownika do prowadzenia sprawy.
W przypadku wyłączenia organu sprawę załatwia organ wyższego stopnia.
O wyłączeniu członka organu kolegialnego postanawia przewodniczący organu kolegialnego albo z urzędu.
Stroną w postępowaniu
jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek. Stronami mogą być osoby fizyczne i osoby prawne oraz jednostki nie posiadające osobowości prawnej (organizacje społeczne).
Osoby fizyczne działają przez swoich ustawowych przedstawicieli (rodzice, kurator, prawni opiekunowie). Strony nie będące osobami fizycznymi działają przez swoich ustawowych lub statutowych przedstawicieli. Spadkobiercy wchodzą na miejsce spadkodawcy.
Organizacja społeczna
w sprawie dotyczącej innej osoby może wystąpić z żądaniem o wszczęciu postępowania i o dopuszczeniu jej do udziału w post. Jeżeli organ adm. publ. uzna żądanie za uzasadnione postanawia wszcząć post. lub dopuścić do udziału.
Organizacja społeczna uczestniczy w postępowaniu na prawach stron.
Organ adm. ma obowiązek zawiadomienia organizacji o wszczęciu postępowania.
PEŁNOMOCNICTWO
Strona może działać przez pełnomocnika. Pełnomocnikiem może być osoba fizyczna z pełną zdolnością do czynności prawnych. Pełnomocnictwo powinno być udzielone na piśmie lub zgłoszone do protokołu. Pełnomocnik dołącza do akt oryginał pełnomocnictwa. Jeśli pełnomocnikiem jest członek rodziny i sprawa jest mniejszej wagi organ może nie żądać pisemnego pełnomocnictwa. Jeżeli strona jest nieobecna to organ wystąpi do sądu o wyznaczenie przedstawiciela. Jeżeli sprawa jest nie cierpiąca zwłoki organ sam wyznacza przedstawiciela do czasu wyznaczenia go przez sąd.
ZAŁATWIANIE SPRAW, TERMINY
Organy są obowiązane załatwiać sprawy bez zbędnej zwłoki.
Przesłanki szybkiego załatwienia sprawy:
strona dołącza do sprawy wszelkie konieczne dokumenty
sprawy załatwiane są na podstawie faktów powszechnie znanych
organ posiada wszelkie informacje z urzędu
organ ma możliwość ustalenia informacji na podst. Danych
Załatwienie sprawy - mniej skomplikowane 1 m-c, bardziej 2 m-ce.
W przypadku nie załatwienia sprawy w terminie z winy strony lub organu, organ jest obowiązany zawiadomić strony podając przyczyny zwłoki
i wskazując nowy termin załatwienia sprawy. Każdy z nas ma prawo odwołać się gdy sprawa nie jest załatwiona w terminie.
DORĘCZENIA
sąd czy inna instytucja sprawdza, czy dana strona została należycie poinformowana (pisemnie), jeśli nie, to ten organ, sąd winien odroczyć sprawę (ma to wpływ na długość tej sprawy - koszty ponosi osoba która przegrywa sprawę)
Zasady w przypadku doręczeń:
organ adm. publ. doręcza za pomocą poczty czy swojego pracownika - za pokwitowaniem na piśmie
pisma doręczone są stronie lub jej przedstawicielowi (chyba że strona ustanowi pełnomocnika do doręczeń)
jeśli strona lub przedstawiciel zmieni adres to winien on powiadomić organ adm. publ. a jeśli nie powiadomi to zawiadomienie dostarczone na stary adres jest skuteczne (koszty ponosi strona)
Miejsce doręczenia pisma
Gdy strona jest osobą fizyczną to pismo doręcza się na adres zamieszkania lub w miejscu pracy (chyba że przepis szczególny stanowi inaczej) albo w siedzibie organu.
Jeśli nie można doręczyć w tych 3 miejscach to można wręczyć tam, gdzie się tę osobę zastanie np. na ulicy.
Doręczenie zastępcze
gdy osoba fizyczna jest nieobecna w mieszkaniu to można pismo zostawić osobie dorosłej tam przebywającej np. dozorcy, sąsiadowi ale pod warunkiem, że te osoby podejmą się doręczenia stronie zainteresowanej i wówczas utrzymuje się, że strona jest zapoznana z treścią wezwania
pismo zostawia się w organie gminy lub w urzędzie pocztowym w skrzynce na korespondencję (jeśli ww. możliwość nie wchodzi w grę) strona ma na to 7 dni.
Adresat pisma otrzymuje pismo i osobiście odmawia otrzymania pisma. Zwraca się wówczas pismo organowi, który je nadał z adnotacją, że adresat odmówił przyjęcia pisma i dołącza się to do akt z datą i podpisem. Jest to doręczenie skuteczne, bo jest gwarant, który pismo doręczył.
Art. 49 - strona może być poinformowana o decyzjach przez obwieszczenie (ale tylko wtedy, gdy przepis takiego zawiadamiania przewiduje wprost) Po upływie 14 dni uważa się, że strona zaznajomiła się z treścią decyzji.
WEZWANIA
Organ może wezwać konkretne osoby do zeznania na piśmie w celu dołączenia do akt ( nie musi stawiać się wtedy ta osoba osobiście na sprawie). Jeśli osoba nie może ze względów zdrowotnych stawić się w miejscu postępowania, to organ odbiera zeznania w miejscu zamieszkania strony .
Wezwanie wymusza na osobiste stawiennictwo.
Jeśli mieszkamy zbyt daleko, to w ramach pomocy prawnej właściwy organ może odebrać od nas zeznania i przekazać w miejsce toczącego się postępowania.
Czasem charakter sprawy wymaga jednak osobistego stawiennictwa bez względu na odległość zamieszkania np. tajemnica sprawy.
Art. 54 - treść wezwania
nazwa
treść organu - kto nas wzywa, stanowisko
kogo wzywamy
w jakim celu
informacja: czy stawiennictwo osobiste, czy na piśmie, dzień, godzina, sala, adres
Skutki niezadość uczynienia wezwaniu to grzywna, postępowanie dyscyplinarne.
W wyjątkowych przypadkach (nie cierpiących zwłoki) wezwanie może być telefoniczne, telegraficzne, w internecie.
Osoba która stawiła się może żądać zwrotu kosztów podróży.
TERMINY
I podział
bezwzględnie oznaczone np. 7, 14 dni, miesiąc
względnie oznaczone - niezwłocznie, bez zbędnej zwłoki
II podział
terminy ustawowe (wprowadzone przez ustawy np. KPA)
wyznaczone - przez organ, zależy od decyzji
art. 57 - terminy mogą być oznaczone w dniach, miesiącach, tygodniach.
Ważność terminu jest zachowana jeśli pismo wyślemy z datą w terminie wyznaczonym w polskiej placówce pocztowej.
Art. 58 - wystąpienie z wnioskiem o przywrócenie terminu, o wniesieniu odwołania - jeśli przeszkoda nie wystąpiła z naszej winy - 7 dni wraz z dołączonym odwołaniem.
WSZCZĘCIE POSTĘPOWANIA
Zasadą jest, że postępowanie wszczynamy na wniosek strony albo z urzędu.
Dzień wszczęcia postępowania jest to dzień złożenia wniosku przez stronę lub z urzędu - dzień w którym organ adm. publ. wykonał pierwszą czynność na zewnątrz, w tej sprawie.
Organ ma obowiązek powiadomienia wszystkich stron, w tej sprawie.
Generalnie jest tak, że każda strona powinna mieć własne postępowanie, ale bywa też, że kilka stron, podmiotów jest zainteresowanych tą sprawą i wszystkie strony mają ten sam organ właściwy do prowadzenia tego jednego postępowania. Art. 62
Art. 63
dotyczy formy składania podań, pism o wszczęcie postępowania. Musi być to forma pisemna lub ustna forma składania zażalenia do protokołu. Musi zawierać podanie - przedmiot sporu, czego strona oczekuje. Jeśli są jakieś braki w podaniu - strona ma 7 dni na uzupełnieni braków, w przypadku braku uzupełnienia pismo organ pozostawia bez rozpatrzenia. Można złożyć podanie ponownie w tej sprawie. Jeśli nie ma w piśmie imienia, nazwiska, adresu również organ pozostawia pismo bez rozpoznania.
Art. 63
Art. 65 i 66 - jeśli pismo zostało złożone do niewłaściwego organu to ten organ przekazuje pismo do właściwego i powiadamia o tym wnioskodawcę.
Art. 66 § 1 - gdy pismo dotyczy kilku spraw i powinno być rozpatrzone przez kilka organów to organ do którego pismo wpłynęło załatwia sprawę co do swojego zakresu i powiadamia stronę iż powinna wnieść pismo co do pozostałych spraw do innych organów.
Termin wniesienia pism do pozostałych organów liczy się od daty wpływu do organu pierwszego.
Art. 66 § 3 - gdy wnosimy pismo do organu niewłaściwego a właściwy jest sąd lub organ nie może nam wskazać organu właściwego to wówczas organ zawraca pismo stronie z odpowiednim pouczeniem.
PROTOKOŁY I ADNOTACJE
Art. 67 § 1 - protokół sporządza się wtedy gdy ma on znaczenie istotne dla rozstrzygnięcia sprawy - ustala organ. Obowiązek gdzie organ musi protokół sporządzić:
wniesienie zeznania ustnego
zeznania świadka
kto, kiedy jakiej czynności dokonał, podpis, data
art. 69 - dotyczy protokołu przesłuchania. Protokół zeznania powinien być przeczytany osobie zeznającej i od razu powinien być przez tę osobę podpisany.
Organ może zezwolić żeby do protokołu były załączone jakieś załączniki w formie pisemnej. Skreślenia i poprawki w protokole powinny być tak dokonane aby były czytelne, nie budzące wątpliwości i musi być podpis aby było wiadomo kto dokonał korekty.
Art. 72 - adnotacje urzędowe - z czynności, które mają znaczenie nie tyle dla rozstrzygnięcia co dla toku sprawy.
Udostępnianie akt sprawy
- każda strona ma wgląd do akt.
Można żądać uwierzytelnienia odpisu, sporządzać notatki, odpisy. Na odmowę ze strony organu stronie przysługuje zażalenie do organu wyższego stopnia.
Postępowanie dowodowe w postępowaniu adm. dowodem może być wszystko, co nie jest sprzeczne z prawem a może pomóc w załatwieniu sprawy.
Dokument urzędowy
art. 76 § 1 - musi być wydany przez właściwy organ dla tego dokumentu. Ważna jest przyjęta forma.
Dokument prywatny nie ma tak istotnej mocy dowodowej.
Dowód z przesłuchania świadków art. 82
Osoby, które nie mogą być świadkiem:
osoba, która budzi wątpliwości czy mogła coś zauważyć lub tego przekazać np. osoba głuchoniema
osoby, które są zobowiązane do zachowania tajemnicy państwowej a przesłuchanie dotyczy tych elementów
duchowny - objęty tajemnicą spowiedzi
Osoba, która może być świadkiem nie może odmówić złożenia zeznań. Każda osoba jako świadek może odmówić odpowiedzi na pytanie jeśli narazi ją to na hańbę, odpowiedzialność karną, złamanie tajemnicy służbowej, szkodę majątkową. W KPA są wymienione osoby, które mogą skorzystać z odmowy zeznań w charakterze świadka art. 83 § 1- osoby związane ze stroną bp. Małżonek, rodzice, dzieci, wstępni.
Za złożenie fałszywych zeznań grozi kara.
Art. 84 - dowód z opinii biegłego
Biegły również podlega wyłączeniu z art. 24 oraz jeśli jest spokrewniony blisko z jedną ze stron.
Dowód z przedmiotu oględzin
Art. 86 dotyczy przesłuchania stron. Dowód ten jest przeprowadzany wtedy gdy środki które zostały przeprowadzone nie wyjaśniły nic w sprawie lub gdy nie było innych środków dowodowych.
Art. 88 dotyczy sankcji karnych na świadków, na biegłych, na osoby mogące przedstawić przedmiot oględzin. Osoby te podlegają karze grzywny do 50 zł. W ciągu 7 dni mamy prawo do złożenia zażalenia do organu wyższego stopnia składając wyjaśnienia co było przyczyną.
cd.
Art. 77 postępowanie dowodowe spoczywa nie tylko na stronach ale również na organie, który tę sprawę prowadzi (np. Sąd)
Dowodowi nie podlegają:
fakty powszechnie znane
fakty znane bezpośrednio organowi, wówczas organ powiadamia o tym strony
Strona ma prawo brać udział w postępowaniu dowodowym (np. w przesłuchaniu świadków, oględzin). Może strona sama zadawać pytania, żądać wyjaśnień. O postępowaniu dowodowym, miejscu i godzinie strona powinna być poinformowana na 7 dni przed.
cd.
Art. 75 § 2 jest to danie wiary w to co powiedziała strona o takim znaczeniu co może stwierdzić dokument urzędowy. Jest to na wniosek strony.
Art. 80 dotyczy swobodnej oceny dowodów. Jakim dowodom organ dał wiarę a jakim nie i dlaczego.
Art. 81 domniemanie faktyczne. Organ ma prawo zapewnić stronie swobodny udział w postępowaniu. Są wyjątki: gdy należy szybko załatwić sprawę bo wchodzi w grę zagrożenie życia ludzkiego i gdy grozi niepowetowana szkoda majątkowa
ROZPRAWA
Art. 89 charakter gabinetowy - postępowanie dowodowe. Przed rozprawą organ ma obowiązek przygotować się do rozprawy, wezwać strony, świadków
Art. 91 § 3 zawiadomienie strony o rozprawie w formie obwieszczenia, ogłoszenia przyjętego
Doręczenie na rozprawę musi nastąpić na 7 dni przed rozprawą.
Jeśli jakaś strona nie stawi się na rozprawę nie powoduje to przesunięcia ani odroczenia.
Organ ma prawo odroczyć rozprawę:
jeśli organ nienależycie przeprowadził doręczenie wezwania na rozprawę stronie i strona się nie stawiła
jeśli strona nie stawiła się z powodu trudnej przeszkody
z innego powodu
art. 96
dotyczy policji secesyjnej
jeśli osoba zachowuje się nienależycie w czasie rozprawy to może być wydalona z sali lub ukarana karą pieniężną do 100 zł.
ZAWIESZENIE POSTĘPOWANIA Art. 97
sytuacje o zawieszeniu postępowania (przesłanki z urzędu)
strona umiera i nie ma możliwości ustalić spadkobierców strony - postępowanie nie ulega umorzeniu jako bezprzedmiotowe
w razie śmierci przedstawiciela ustawowego strony
Umorzenie postępowania jest w drodze decyzji a nie postanowienia.
DECYZJE
Decyzja jest to akt administracyjny zewnętrzny (skierowany do podmiotów które nie są w ramach administracji publicznej).
Decyzja jest to władcze, jednostronne oświadczenie woli organu administracji publicznej oparte na przepisach prawa administracyjnego, określające sytuację prawną konkretnie wskazanego adresata, w indywidualnej oznaczonej sprawie.
Charakterystyczną cechą decyzji jest konkretność - konkretna sprawa i adresat.
Nazwa decyzji może być różna np. nakaz, zakaz, licencja
Art. 104 § 2 decyzje rozstrzygają sprawę co do istoty
W postępowaniu administracyjnym. Organ umarzając postępowanie wydaje decyzję a w prawie cywilnym postanowienie.
Organ umarza postępowanie art. 105
jeśli postępowanie stało się bezprzedmiotowe
na wniosek strony, która wystąpiła o wszczęcie postępowania pod warunkiem, że strony nie wnoszą sprzeciwu oraz jeśli umorzenie postępowania nie doprowadzi do naruszenia interesu społecznego
art. 106 zajęcie stanowiska przez inny organ
Organ adm. musi wstrzymać się z wydaniem decyzji aż inny organ wyda osąd np. przy odnowie zabytków - konserwator. Organ ten powinien niezwłocznie zając stanowisko (do 14 dni). Na takie stanowisko przysługuje zażalenie.
Art. 36 - 38 dot. terminu w jakim ten drugi organ ma zając stanowisko.
Jeśli organ nie zajmie stanowiska w ciągu 14 dni to powinien o tym poinformować i sam wskazać termin realny.
Art. 107 elementy, które powinna zawierać decyzja:
oznaczenie organu, który decyzję wydaje
właściwość organu (jeśli organ nie jest właściwy decyzja jest nieważna)
datę wydania decyzji - jeśli są dwie decyzje w tej samej sprawie to ważna jest decyzja oznaczona datą wcześniejszą
oznaczenie stron lub strony
powołanie na podstawę prawną - nr. art., ustawa - bez określonej podstawy prawnej decyzja jest nieważna
rozstrzygnięcie o prawach i obowiązkach - czy organ nakłada na stronę obciążenia, prawa itp.
Art. 107 elementy, które powinna zawierać decyzja cd.:
uzasadnienie faktyczne i prawne. Faktyczne - organ musi wskazać, które fakty zostały udowodnione a którym nie dał wiary. Prawne polega na podaniu podstawy prawnej - ustawy
pouczenie o odwołaniu od tej decyzji
podpis z podaniem imienia i nazwiska, stanowiska służbowego. Art. 145 § 1 pkt 3 jest to przesłanka czy decyzja została podpisana przez pracownika czy przez organ
jeżeli od decyzji można wnieść powództwo do Sadu Powszechnego, czy skarga do Sądu Administracyjnego to też powinno być zawarte w decyzji
Aby decyzja była ważna to 4 z ww elementów muszą być zawsze zawarte są to:
oznaczenie organu wydającego decyzję
oznaczenie stron
rozstrzygnięcie - co ona rozstrzyga
podpis osoby uprawnionej do wydania decyzji
Uzasadnienie faktyczne - kiedy można nie uzasadniać decyzji art. 197 § 4 i 5
jeżeli uwzględnia ona w całości żądanie stron
organ powołuje się że uzasadnienie naruszy porządek publiczny
jeśli uzasadnienie naruszy interes bezpieczeństwa państwa
Wykonanie decyzji jest wtedy kiedy jest ona ostateczna.
Rygor natychmiastowej wykonalności
- mimo, że decyzja nie jest jeszcze ostateczna Art. 108 jeśli są spełnione przesłanki:
wzgląd na ochronę zdrowia - trzeba działać natychmiast
ochrona życia ludzkiego
zabezpieczenie gospodarstwa narodowego przed ciężkimi stratami
interes społeczny ogólnie rozumiany
wyjątkowo ważny interes stron (organ może zażądać od strony zabezpieczenia skutków wydania rygoru natychmiastowej wykonalności)
cd.
Rygor natychmiastowej wykonalności może być wydany od razu - zawarty w decyzji lub postanowieniu.
Stronie przysługuje zażalenie.
art. 109.
Decyzję doręcza się stronom na piśmie Od tej zasady jest wyjątek gdy organ może wydać ustnie - jeżeli interes strony przemawia za tym a przepis prawa nie może stać na przeszkodzie.
Organ uważa za wydanie decyzji dopiero od momentu doręczenia decyzji lub ogłoszenia publicznego i ponosi wszelkie konsekwencje treści tej decyzji.
Procedury po wydaniu decyzji.
uzupełnienie decyzji (strona może w ciągu 14 dni żądać uzupełnienia decyzji od organu, który ją wydał. Wtedy organ wydaje postanowienie o uzupełnieniu decyzji)
sprostowanie decyzji (jeżeli jest błędne pouczenie (art. 112) to strona nie może ponosić negatywnych konsekwencji z tego tytułu)
wykładnia decyzji (sprostowanie decyzji (art. 113) może być z urzędu lub na wniosek strony)
POSTANOWIENIE
Różnice między postanowieniem a decyzją:
decyzja co do istoty rozstrzyga i kończy postępowanie
decyzje kierowane są do stron, postanowienie do strony ale dotyczy uczestników postępowania w trakcie postępowania administracyjnego np. świadkowie
decyzje są wydawane na podstawie przepisów prawa administracyjnego (prawo materialne) a postanowienie na podstawie przepisów postępowania administracyjnego
Składniki (elementy) postanowienia art. 124:
oznaczenie organu
data wydania
oznaczenie stron lub innych uczestników postępowania
podstawa prawna
rozstrzygnięcie
pouczenie
podpisy osób upoważnionych z imienia i nazwiska oraz stanowisko
art. 124 .
Postanowienie powinno zawierać uzasadnienie faktyczne i prawne jeżeli jest zażalenie i skarga ale nie musi być uzasadnienia jeśli nie ma skargi bądź zażalenia.
Art. 125 postanowienia doręcza się na piśmie i mogą być one zaskarżane.
Art. 126 odwołanie się od przepisów dotychczasowych
decyzji administracyjnej
sprostowanie postanowienia
uzupełnienie postanowienia.
Organ co do postanowień nie może wydać rygoru natychmiastowej wykonalności
UGODA
W sprawie toczącej się przed organem adm. publ. strony mogą zawrzeć ugodę.
Ugoda może być zawarta przed organem adm. publ. przed którym toczy się postępowanie. Jeśli jedna ze stron odstąpi od zamiaru zawarcia ugody organ załatwia sprawę w drodze decyzji.
Ugodę sporządza się w formie pisemnej i powinna ona zawierać: oznaczenie organu, datę sporządzenia, oznaczenie stron, przedmiot i treść ugody, podpisy stron i pracownika organu.
UGODA cd.
Zatwierdzenie bądź odmowa zatwierdzenia ugody następuje w drodze postanowienia na które służy zażalenie - postanowienie w tej sprawie powinno być wydane w ciągu 7 dni od zawarcia ugody. Ugoda staje się wykonalna z dniem, w którym postanowienie o jej zatwierdzeniu stało się ostateczne. Zatwierdzona ugoda wywiera takie same skutki jak decyzja.
ODWOŁANIE
Odwołanie wnosi się za pośrednictwem organu który wydał decyzję w ciągu 14 dni od dnia doręczenia decyzji. odwołanie nie wymaga szczegółowego uzasadnienia.
Wniesienie odwołania w terminie wstrzymuje wykonanie decyzji z dwoma wyjątkami:
1. Decyzji został nadany rygor natychmiastowej wykonalności
2. Decyzja podlega natychmiastowemu wykonaniu z mocy prawa. O wniesieniu odwołania organ powiadamia strony. Jeżeli odwołanie wnoszą wszystkie strony postępowania organ może uznać że odwołanie zasługuje w całości na uwzględnienie i może wydać nową decyzję
ODWOŁANIE
Od nowej decyzji służy stronom odwołanie. Strona może cofnąć odwołanie przed wydaniem decyzji jednak organ może nie uwzględnić cofnięcia jeśli prowadziłoby to do utrzymania w mocy decyzji naruszającej prawo lub interes społeczny.
Organ odwoławczy wydaje decyzję w której:
utrzymuje w mocy zaskarżoną decyzję
uchyla decyzję w całości lub części
umarza postępowanie odwoławcze
ZAŻALENIA
Na wydane postanowienie stronie służy zażalenie, które wnosi się w terminie 7 dni od dnia doręczeni postanowienia.
Wniesienie zażalenia nie wstrzymuje wykonania postanowienia jednak organ adm. publ. który wydał postanowienie może wstrzymać jego wykonanie gdy uzna to za uzasadnione.
Postanowienie, na które nie służy zażalenie, strona może zaskarżyć tylko w odwołaniu od decyzji.
WZNOWIENIE POSTĘPOWANIA
Przesłanki wznowienia postępowania art. 145
dowody okazały się fałszywe
decyzja została wydana w wyniku przestępstwa
decyzja została wydana przez organ lub pracownika, który podlega wyłączeniu (art. 24, 25, 27)
strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu
wyjdą na jaw nowe istotne dla sprawy dowody lub okoliczności istniejące w dniu wydania decyzji ale nie znane organowi
decyzja została wydana bez uzyskania wymaganego prawem stanowiska innego organu
decyzja została wydana w oparciu o decyzję lub orzeczenie sądu, które zostało następnie zmienione lub uchylone
organ wydał decyzję na podstawie aktu normatywnego a Trybunał Konstytucyjny uznał ten akt za niezgodny z Konstytucją
Wszczęcie postępowania następuje z urzędu lub na wniosek strony. Podanie o wznowienie wnosi się do orgnu, który wydała decyzję w ciągu 1 m-ca od powzięcia informacji o okoliczności stanowiącej podstawę do wznowienia postępowania. Wznowienie postępowania następuje w drodze postanowienia. Odmowa wznowienia następuje w drodze decyzji.
PROKURATOR W POSTĘPOWANIU ADMINISTRACYJNYM
Prokurator może wystąpić do właściwego organu adm. publ. o wszczęcie postępowania. Może on w każdym stadium postępowania zgłosić swój udział jeśli jest gwarantem tego, że jego obecność jest pomocna, aby postępowanie było zgodne z prawem.
Sam organ adm. publ. może powiadomić prokuratora, aby włączył się on w postępowanie. Czy włączy się zależy tylko od niego.
Instytucja sprzeciwu prokuratora jako środek zaskarżania decyzji. Sprzeciw od decyzji ostatecznej przysługuje tylko prokuratorowi. Sprzeciw od decyzji wydanej przez ministra wnosi Prokurator Generalny. Sprzeciw prokuratora powinien być rozpatrzony i załatwiony w ciągu 30 dni od daty wniesienia. W przypadku wniesienia sprzeciwu organ adm. wszczyna postępowanie z urzędu i zawiadamia strony oraz jest obowiązany niezwłocznie rozpatrzyć czy zachodzi potrzeba wstrzymania wykonania decyzji do chwili załatwienia sprzeciwu.
Prokurator, który wniósł skargę na decyzję organu adm. publ. do sądu adm. nie może z tych samych przyczyn wnieść sprzeciwu.
ROZSTRZYGANIE SPORÓW O WŁAŚCIWOŚĆ MIĘDZY ORGANAMI ADM. PUBL. A SĄDAMI POWSZECHNYMI
Spory o właściwość rozstrzyga Kolegium Kompetencyjne przy Sądzie Najwyższym. W skład Kolegium wchodzi 3 sędziów SN oraz przedstawiciele ministra sprawiedliwości oraz ministra zainteresowanego ze względu na przedmiot sprawy.
Z wnioskiem o rozpatrzenie sporu mogą wystąpić: organ adm. publ., strona, minister sprawiedliwości, Prokurator Generalny.
Wniosek kieruje się do Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego a on zawiadamia o tym ministra sprawiedliwości i ministra zainteresowanego przedmiotem sprawy oraz Prokuratora Generalnego. Rozstrzygnięcie KK nie podlega zaskarżeniu, jest ostateczne.
SKARGI I WNIOSKI
Art. 221 każdy może wnieść do organu adm. publ. czy samorządowej skargę lub wniosek w interesie publicznym lub osoby trzeciej (po wcześniejszym wyrażeniu zgody przez tę osobę).
Art. 222 - o tym czy pismo jest skargą czy wnioskiem decyduje treść a nie nazwanie.
Art. 225 - nikt nie może ponosić konsekwencji z tytułu zgłoszenia skargi czy wniosku jeśli działa w granicach prawa.
Skargi
Art. 227 przedmiotem skargi może być w szczególności zaniedbanie wykonywania zadań przez właściwe organy, naruszenie interesów skarżących, przewlekłe załatwianie sprawy. Skargę składa się do właściwych organów nadrzędnych. Skarga może być wniesiona w czasie postępowania adm. jak i po jego zakończeniu. Nie ma określonego terminu.
Art. 235 - jeżeli w danym postępowaniu została wydana decyzja ostateczna i w tym postępowaniu była wniesiona skarga to ta skarga może być traktowana jako wniosek o zmianę decyzji, jej uchylenie bądź unieważnienie.
Art. 237 - organ załatwia sprawę bez zbędnej zwłoki jednak nie później niż w ciągu miesiąca. O sposobie załatwienia skargi zawiadamia się skarżącego.
Wnioski
Przedmiotem wniosku mogą być sprawy: ulepszenia organizacji, wzmocnienia praworządności, usprawnienia pracy, ochrony własności.
Wniosek składany jest do właściwego organu ze względu na przedmiot wniosku. Jeśli organ jest niewłaściwy ma 7 dni na przekazanie wniosku do właściwego organu.
Wnioskodawca niezadowolony ze sposobu załatwienia sprawy może wnieść skargę.
Przyjmowanie skarg i wniosków
- art. 253 organy państwowe, sam. teryt. i inne obowiązane są przyjmować obywateli w sprawach skarg i wniosków w ustalonych przez siebie dniach i godzinach.
Nadzór i kontrola nad skargami i wnioskami
Art. 257 nadzór nad przyjmowaniem i załatwianiem skarg i wniosków składanych do sądów sprawuje Krajowa Rada Sądownictwa, a do innych organów - Prezes Rady Ministrów.
Koszty.
Jednocześnie z wydaniem decyzji organ adm. publ. ustala w drodze postanowienia wysokość kosztów postępowania, osoby zobowiązane do ich poniesienia oraz termin i sposób ich uiszczenia.
Ustawa prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi
Od prawomocnej decyzji przysługuje skarga do WSA.
Kto może wnieść skargę:
każdy kto ma interes prawny (strona postępowania)
prokurator
rzecznik praw obywatelskich
organizacja społeczna, ale pod warunkiem, że wcześniej brała udział w tym postępowaniu.
Skargę można wnieść po wyczerpaniu środków zaskarżania. Skargę wnosi się w terminie 30 dni od dnia doręczenia o rozstrzygnięciu w danej sprawie, natomiast prokurator i rzecznik prawa obywatelskich ma na to 6 miesięcy. Skargę wnosi się do WSA za pośrednictwem organu któremu działanie lub bezczynność zaskarżamy.
Odrzucenie skargi polega na tym, że sąd nie rozpatruje jej pod względem merytorycznym.
Kiedy sąd odrzuca skargę:
jeżeli sprawa nie należy do właściwości sądu
jest wniesiona po terminie
nie uzupełniono braków formalnych skargi w wyznaczonym terminie
sprawa objęta skargą pomiędzy tymi samymi stronami jest w toku lub została już prawomocnie osądzona
jeżeli jedna ze stron nie ma zdolności sądowej, albo jeżeli skarżący nie ma zdolności procesowej a nie działa za niego przedstawiciel ustawowy, albo jeżeli w składzie organów jednostki organizacyjnej będącej stroną skarżącą zachodzą braki uniemożliwiające jej działanie
WSA rozstrzyga skargę wyrokiem.
Wyrok może być wydany jedynie przez tych sędziów przed którymi odbyła się rozprawa poprzedzająca bezpośrednio wydanie wyroku.
Jakie sąd może podjąć rozstrzygnięcia.
Jeżeli sąd uwzględni skargę na decyzję lub postanowienie może uchylić decyzję lub postanowienie w całości lub w części jeżeli stwierdzi:
naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy,
naruszenie prawa dające podstawę do wznowienia postępowania adm.
naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy
Sąd stwierdza że wydanie decyzji lub postanowienia nastąpiło
z naruszeniem prawa.
Sąd stwierdza nieważność decyzji lub postanowienia w całości lub w części.
Sąd w razie nie uwzględnienia oddala skargę.
Skarga kasacyjna
Skarga kasacyjna to taka, którą wnosi się do NSA na wyrok lub postanowienie WSA.
Kto może wnieść skargę kasacyjną:
strona
prokurator
rzecznik praw obywatelskich
Na jakiej podstawie można wnieść skargę (co można zarzucić):
naruszenie prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie
naruszenie przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy
Skarga kasacyjna powinna być sporządzona przez adwokata lub radcę prawnego. Nie ma tego wymogu jeśli skargę sporządza sędzia, profesor, prokurator, rzecznik prawa obywatelskich, dr hab. nauk prawnych. Ponadto skarga może być sporządzona przez doradcę podatkowego ale tylko w sprawach podatkowych lub rzecznika patentowego w sprawach własności przemysłowej.
Termin wniesienia skargi kasacyjnej.
Skargę wnosi się w terminie 30 dni od dnia doręczenia stronie odpisu orzeczenia z uzasadnieniem. Termin ten dotyczy również prokuratora i rzecznika praw ob.
Skargę wnosi się do NSA za pośrednictwem sądu, który wydał zaskarżony wyrok lub postanowienie.
NSA może oddalić skargę lub ją uwzględnić. Jeżeli uwzględni to może:
uchylić zaskarżone orzeczenie w całości lub części
przekazać sprawę do ponownego rozpoznania sądowi, który wydał orzeczenie.
NSA ma obowiązek wziąć pod uwagę nieważność postępowania z urzędu jeśli:
droga sądowa jest niedopuszczalna
strona nie ma zdolności sądowej lub procesowej
w danej sprawie toczy się postępowanie wcześniej wszczęte lub sprawa została prawomocnie osądzona
skład sądu orzekającego był sprzeczny z przepisami prawa albo jeżeli w rozpoznaniu sprawy brał udział sędzia wyłączony z mocy ustawy
strona została pozbawiona możności obrony swoich spraw
WSA orzekł w sprawie w której jest właściwy NSA.
POSTĘPOWANIE EGZEKUCYJNE W ADMINISTRACJI
2 rodzaje egzekucji:
sądowa - Kodeks postępowania cywilnego
administracyjna - Ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji
Organ egzekucyjny
- jest to organ uprawniony do stosowania w całości lub w części określonych w ustawie środków służących doprowadzeniu do wykonania przez zobowiązanych ich obowiązków o charakterze pieniężnym lub obowiązków o charakterze niepieniężnym oraz zabezpieczania wykonania tych obowiązków.
Organy egzekucyjne (o charakterze pieniężnym):
Naczelnik Urzędu Skarbowego (główny organ) - jest organem egzekucyjnym uprawnionym do stosowania wszystkich środków egzekucyjnych w egzekucji administracyjnej należności pieniężnych
Dyrektor Izby Celnej
Dyrektor Oddziału ZUS-u
Dyrektor Rejonowego Oddziału Wojskowej Agencji Mieszkaniowej
Organy egzekucyjne (o charakterze niepieniężnym):
wojewoda
właściwy organ jednostki samorządu teryt. w zakresie zadań własnych, zadań zleconych i zadań z zakresu administracji rządowej
kierownik wojewódzkiej służby, inspekcji lub straży
kierownik powiatowej służby inspekcji, inspekcji i straży
policja, organ policji, ABW, straż graniczna, Państwowa Inspekcja Pracy, Państwowa Inspekcja Sanitarna
Środki egzekucyjne obowiązków
o charakterze pieniężnym:
egzekucja z pieniędzy
z wynagrodzenia za pracę
ze świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego lub ubezpieczenia społecznego
z rachunków bankowych
z innych wierzytelności pieniężnych
z papierów wartościowych
z weksli
z autorskich praw majątkowych
z udziału w spółce z o.o.
z pozostałych praw majątkowych
z ruchomości i nieruchomości
Środki egzekucyjne obowiązków o charakterze niepieniężnym:
grzywna w celu przymuszenia
wykonanie zastępcze
odebranie rzeczy ruchomej
odebranie nieruchomości, opróżnienie lokali i innych pomieszczeń
przymus bezpośredni
Zobowiązany (dłużnik)
osoba, która nie wykonała w terminie obowiązku o charakterze pieniężnym lub niepieniężnym.
Dłużnikiem może być:
osoba fizyczna
osoba prawna
jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej (spółka cywilna, jawna, partnerska)
Co nie podlega egzekucji?
Przedmioty, urządzenia domowe (szklanki, pościel, opał), przedmioty niezbędne do wykonywania zawodu, dokumenty osobiste, ordery, odznaczenia, przedmioty do praktyk religijnych.
Zbieg egzekucji
zbieg egzekucji administracyjnych - kilka postępowań do tej samej rzeczy wszczętych niezależnie od siebie. Następuje złączenie egzekucji i Naczelnik Urzędu Skarbowego, który jako pierwszy wszczął egzekucję, prowadzi je łącznie.
zbieg egzekucji administracyjnej i sądowej - wobec tej samej rzeczy lub prawa majątkowego.
Na wniosek zobowiązanego lub z urzędu wstrzymuje się obydwie egzekucje. Wtedy wszystkie akta przekazuje się do Sądu Rejonowego i sąd w ciągu 14 dni wydaje postanowienie, która z tych egzekucji będzie prowadzona dalej. Albo egz. sądowa obejmie administracyjną albo odwrotnie i jest prowadzona jedna egzekucja.
Postępowanie zabezpieczające
Prowadzi się wtedy kiedy organ egzekucyjny dokonuje zabezpieczenia należności pieniężnej lub zabezpiecza wykonanie obowiązku o charakterze niepieniężnym (wtedy kiedy brak jest zabezpieczenia czy mógłby utrudnić lub udaremnić egzekucję)
Organ egzekucyjny może zająć: wynagrodzenie za pracę, pieniądze, wierzytelność na rachunku bankowym, ustanowić hipotekę przymusową na nieruchomości, zakazać zbywania lub obciążania nieruchomości.
Doręczenie pisma organizacjom społecznym
lub jednostkom organizacyjnym - doręcza się tylko osobie do tego uprawnionej.
KODEKS PRACY
USTAWA z dnia 26 czerwca 1974 r.(Dz.U. z 1998 r.,
Nr 21, poz. 94, z późn. zm.:
Art. 1. Kodeks pracy określa prawa i obowiązki pracowników i pracodawców.
Art. 2. Pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę.
Art. 3. Pracodawcą jest jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudniają one pracowników.
Umowa o pracę
umowa to pisemne lub ustne porozumienie (tzw. oświadczenie woli) 2 lub więcej stron (np. osób, instytucji, państw) w celu ustalenia wzajemnych praw i obowiązków.
Umowę uważa się za zawartą, gdy strony uzgodniły istotne postanowienia dotyczące m.in. takich jej elementów, jak czas trwania oraz sposób postępowania w sytuacji niewywiązania się przez jedną ze stron z przyjętych warunków.
Umowa jest to zgodne oświadczenie woli dwóch stron, zmierzające do wywołania skutków prawnych.
Rodzaje umów terminowych
Zgodnie z Kodeksem Pracy możemy mówić o trzech rodzajach terminowych umów o pracę:
Umowa na czas określony - w tym przypadku możemy stwierdzić istnienie więzi prawnej między pracodawcą
a pracownikiem, choć tylko podczas okresu na jaki umowa została zawarta.
Zawarcie tego typu umowy wiąże się zawsze z podaniem terminu zakończenia stosunku pracy.
cd.
2. Umowa na czas wykonywania określonej pracy - Celem tego typu umów wykonanie określonej pracy. Bardzo istotne jest oznaczenie nie tylko typu pracy ale także terminu jej zakończenia (maksymalnego). Tego typu umowa nie podlega rozwiązaniu przez wypowiedzenie.
Stosunek pracy rozwiązuje się po nadejściu końcowego terminu trwania umowy.
3. Umowa na okres próbny
- ma ona na celu sprawdzenie predyspozycji potencjalnego pracownika do wykonywania powierzonej mu pracy na określonym stanowisku. Ale sprawdzanie to działa i w drugą stronę, bo i pracownik może się przekonać czy pracodawca spełnia jego oczekiwania związane z zatrudnieniem, zarówno wynagrodzenie, jak i atmosferę pracy itp.
Okres próbny nie może przekraczać terminu 3 miesięcy. Tego typu umowa nie jest gwarancją dalszego zatrudnienia na czas określony. Stosunek pracy rozwiązuje się z nadejściem terminu, na który została zawarta.
Umowa na czas nieokreślony, która najpełniej chroni interesy pracownika i jest najbardziej obciążająca dla pracodawcy (brak zniżek w podatkach czy ubezpieczeniach, świadczenia emerytalne, zdrowotne itp.). jedynie w tym przypadku nie musi być określony rodzaj umowy.
Co powinna posiadać umowa?
Podstawą rozpoczęcia pracy (niezależnie od jej rodzaju) w każdej firmie jest podpisanie którejś z tych umów, która określałaby wzajemne relacje obu stron.
W zależności od czasu i rodzaju pracy, pracownik może być zatrudniony na umowę na czas nie określony, na czas określony lub na czas wykonywania określonej pracy. Podpisując umowę o pracę, należy zwrócić uwagę na jej formę i treść.
Umowa o pracę musi posiadać określoną formę prawną, czyli powinna być:
cd.
sporządzona na piśmie w dwóch identycznych egzemplarzach - jeden dla pracownika, drugi pozostaje dla firmy i zostaje włączony do akt osobowych pracownika;
powinna określać czytelnie strony umowy;
określona pod względem czasu jej trwania (czy jest na czas określony czy też nie);
według Kodeksu Pracy powinny podpisać ją dwie osoby: pracownik oraz osoba upoważniona przez pracodawcę;
określona według rodzaju pracy, chodzi o podanie stanowiska, na którym będzie pracował pracownik po zawarciu umowy i "wejściu jej w życie", podanie również funkcji lub zawodu;
cd.
określona według miejsca wykonywania pracy;
określona terminem rozpoczęcia pracy,
a w przypadku umów na czas określony również i terminem jej zakończenia. Jeżeli nie ma podanego dnia rozpoczęcia pracy to za taki przyjmuje się dzień podpisania umowy o pracę;
określona wymiarem godzin pracy (czy też wysokością etatu - cały czy pół);
określona wynagrodzeniem poprzez podanie jego wysokości oraz dodatków i premii.
Umowa zlecenia
Umowa zlecenia jest jedną z umów zawieranych na czas określony, które dodatkowo oznaczają produkt czy usługę, którą pracownik musi wykonać.
Umowa zlecenia została uregulowana w art. 734 - 751 Kodeksu cywilnego i według znajdującego się tam zapisu polega na tym, że przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonych czynności dla dającego zlecenie, za których ostatecznie efekt nie jest odpowiedzialny (odmiennie od umowy o dzieło, która jest tzw. umową rezultatu).
Czym jest umowa zlecenia?
Umowa zlecenia może być zależnie od woli stron, umową odpłatną lub nieodpłatną. Może się tak zdarzyć, iż ani z umowy, ani z okoliczności nie będzie jasno wynikało, że przyjmujący zlecenie ma je wykonać nieodpłatnie, wobec takiej sytuacji za wykonanie zlecenia należy się wynagrodzenie.
Zazwyczaj przyjmuje się, że wykonawca zlecenia musi wykonać czynność, do której się zobowiązał, osobiście. Jednakże tu,
w odróżnieniu od umowy o prace dopuszcza się wykonanie zlecenia przez osobę trzecią - zastępcę.
Umowa zlecenie cd.
Umowa zlecenia może być w każdej chwili wypowiedziana przez każdą ze stron. Jeżeli czyni to dający zlecenie powinien zwrócić poniesione przez drugą stronę wydatki, a w razie odpłatnego zlecenia uiścić odpowiednią część wynagrodzenia.
Jeżeli umowę wypowiada przyjmujący zlecenie odpłatne, bez ważnego powodu, odpowiada wobec drugiej strony za powstałą
z tego tytułu szkodę.
Jaki podatek?
W przypadku umowy zlecenia sprawa podatku dochodowego została rozstrzygnięta dokładnie w ten sam sposób, jak przy umowie o dzieło. Znaczy to, że najpierw jest pobierana zaliczka na podatek dochodowy w wysokości 19% należności pomniejszonej o koszty uzyskania przychodu, wynoszące co do zasady 20%. Koszty te mogą wzrosnąć do 50% w przypadku korzystania przez zleceniobiorcę z praw autorskich i praw pokrewnych, tzn. gdy konkretne zlecenie ma charakter działalności twórczej.
Konieczna składka?
Umowa zlecenie podlega składkom ZUS, jeśli zostaje zawarta z własnym pracownikiem lub z osobą, która nie ma żadnego innego tytułu rodzącego obowiązek ubezpieczenia. Jeżeli pracodawca zawiera umowę z własnym pracownikiem, ma obowiązek sumowania przychodów pracownika i obliczania składek od łącznej kwoty przychodów pracownika (zleceniobiorcy). Praktycznie tego typu umowa nie prowadzi do żadnych oszczędności i może być zastąpiona wypłatą premii np. uznaniowej.
Konieczna składka
Jeżeli natomiast umowę zawarto z osobą, która nie jest ubezpieczona z innego tytułu, to objęcie wynagrodzenie z tytułu tej umowy składką na ubezpieczenie emerytalno-rentowe jest obowiązkowe, natomiast w przypadku ubezpieczenia chorobowego - dobrowolne.
Ubezpieczeniu wypadkowemu podlega dana osoba obowiązkowo, jeżeli świadczenie wykonywane jest w siedzibie lub w miejscu prowadzenia działalności przez Zleceniodawcę.
Ubezpieczenie zdrowotne jest obowiązkowe bez względu ma miejsce wykonywania pracy.
Umowa o dzieło
Jest to jeden z tych szczególnych typów umowy (podobnie jak umowa zlecenia), w związku z którą pracodawca nie jest zobowiązany kodeksem pracy do urlopów, odpraw, zasiłków itp. Dlatego też pracodawcy wybierają często tego typu umowę niż inne.
Umowa o dzieło została uregulowana w art. 627 - 646 K.C.
cd.
Poprzez zawarcie tej umowy wykonawca zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, to znaczy zobowiązuje się do uzyskania pewnego wyniku swoich działań, a zamawiający, czyli pracodawca, do wypłaty wynagrodzenia określonego w umowie.
Wysokość wynagrodzenia powinna być określona w umowie, choć nie koniecznie kwotowo, zamiast tego mogą znaleźć się tam wskazówki do określenia wynagrodzenia po zakończeniu pracy, wskazówki te miałyby określić, czego spodziewa się zamawiający i za co mógłby zapłacić wyższe wynagrodzenie, a co będzie odpowiadało za to, że wykonawca otrzyma znacznie niższe wynagrodzenie.
cd.
Wszystko zależy od poniesionych nakładów, czasu pracy, a także chęci zamawiającego (bądź często desperacji, w której zgodzi się zapłacić nawet bardzo wysoką cenę za dobrze wykonane
i niezbędne mu w danej chwili dzieło). Zazwyczaj im relatywnie krótszy czas na wykonanie zadania, tym wyższe wynagrodzenie.
Wykonawca powinien wykonać dzieło zgodnie ze sposobem
i terminem określonym w umowie. W przeciwnym wypadku zamawiający ma prawo wezwać wykonawcę do zmiany sposobu wykonania dzieła i wyznaczyć w tym celu odpowiedni termin, a po jego bezskutecznym upływie może od umowy odstąpić, bądź powierzyć wykonanie poprawek, albo dalsze wykonanie dzieła innej osobie na koszt przyjmującego zamówienie - wykonawcy.
co z US i ZUS
W przypadku tejże umowy obowiązuje opłacenie podatku dochodowego przez zleceniodawcę. Jest on podzielony na zaliczkę na podatek dochodowy, którą pobiera się w wysokości 19% należności pomniejszonej o koszty uzyskania przychodów.
Łącznie koszty tegoż podatku wynoszą 20% uzyskanego przychodu, choć mogą wzrosnąć w przypadku korzystania przez wykonującego zlecenie z praw autorskich i praw pokrewnych (w rozumieniu ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych), tzn. gdy konkretne dzieło ma charakter działalności twórczej.
Umowa ta nie jest objęta ubezpieczeniem społecznym, jeżeli zostaje zawarta z innym podmiotem niż pracodawca albo, gdy umowa ta jest jedynym naszym źródłem dochodu.
.
cd.
Jeżeli jednak zawarliśmy umowę o dzieło z pracodawcą z którym pozostajemy w stosunku pracy lub jeżeli w ramach tej umowy (umowy o dzieło) wykonujemy pracę na rzecz pracodawcy,
z którym pozostajemy w stosunku pracy, to w świetle ustawy
o systemie ubezpieczeń społecznych, uważani będziemy za pracownika i powstanie konieczność opłacenia składek od łącznego przychodu z umowy o pracę i od przychodów z umowy o dzieło.
cd.
Zazwyczaj nie odprowadza się od umów o dzieło składek na ubezpieczenie społeczne (emerytalne, rentowe, wypadkowe, chorobowe) i zdrowotne.
Z jednym wyjątkiem - składki te płaci się od umów o dzieło zawartych z własnym pracownikiem.
Tylko umowy o dzieło zawarte z własnym pracodawcą pociągają za sobą obowiązek zapłaty składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne.
Umowa o dzieło, której nie towarzyszy umowa o pracę z tym samym podmiotem, nie jest tytułem ubezpieczenia społecznego
Wypowiedzenie umowy o pracę
Wypowiedzenie umowy o pracę to oświadczenie jednej ze stron stosunku pracy (pracodawcy lub pracownika) o rozwiązaniu umowy po upływie odpowiedniego okresu wypowiedzenia.
Okres wypowiedzenia jest to czas, jaki musi upłynąć od złożenia oświadczenia woli o wypowiedzeniu umowy do jej rozwiązania.
Wypowiedzenie umowy o pracę powinno zawierać konkretnie określoną przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie.
"Niewłaściwe wywiązanie się z obowiązków" to nie wystarczający powód do zwolnienia kogoś.
cd.
W zależności od rodzaju zawartej umowy okres wypowiedzenia jej jest znacząco różny.
W przypadku umowy na okres próbny nie dłuższy niż dwa tygodnie, okres wypowiedzenia to 3 dni robocze, jeżeli okres próbny przekracza 2 tygodnie i nie jest dłuższy niż 3 miesiące - 1 tydzień, a w przypadku umów na czas określony na zastępstwo - 3 dni.
W przypadku umów na czas określony okres wypowiedzenia wynosi 2 tygodnie i dotyczy umów zawartych na dłużej niż 6 miesięcy, w których zastrzeżono możliwość wypowiedzenia lub gdy nastąpiła likwidacja firmy podczas trwania umowy.
cd.
Jeżeli pracownik jest zatrudniony na czas nieokreślony
i stosunek pracy trwa krócej niż 6 miesięcy to przynajmniej 2 tygodnie wystarczą na okres wypowiedzenia umowy o pracę, jeżeli termin ten został już przekroczony, to 1 miesiąc.
W przypadku pracowników zatrudnionych dłużej niż 3 lata okres ten wynosi 3 miesiące. Takie ustalenia wprowadza Kodeks Pracy. Zgodnie z nim Okres wypowiedzenia liczony w tygodniach kończy się zawsze w sobotę. Okres wypowiedzenia liczony w miesiącach kończy się w ostatnim dniu miesiąca.
Tylko na piśmie
Wypowiedzenie umowy o pracę winno być sformułowane na piśmie w sposób czytelny, konkretny, w którym pracownik zostałby pouczony o możliwości do odwołania się do Sądu Pracy (mamy na to 7 dni od daty otrzymania pisma wypowiadającego umowę o pracę).
Pracownik lub pracodawca, któremu dostarczamy wypowiedzenie, powinni się z nim zapoznać oraz podpisać jego kopię.
Jeżeli w zakładzie pracy działają związki zawodowe oraz jeżeli pracownik, któremu chcemy wypowiedzieć prace jest ich członkiem lub na którego obronę związek wyraził zgodę, to pracodawca ma obowiązek konsultacji z tą organizacją
cd.
Związek zawodowy powinien przedstawić pracodawcy swoją opinię w ciągu 7 dni. Jeżeli nie dotrzyma terminu jest to równoznaczne z rezygnacją obrony pracownika.
W przypadku zgłoszenia zastrzeżenia przez związek zawodowy sprawa kierowana jest do ogólnopolskiej organizacji związkowej, która ma 5 dni na odpowiedź.
Bez względu na odpowiedź pracodawca może podjąć samodzielnie decyzję, ale musi się liczyć z faktem, że pracownik może odwołać się do Sądu Pracy, jeżeli organizacje związkowe go popierały.
Pracodawca nie może wypowiedzieć umowy niektórym pracownikom.
W Kodeksie Pracy zamieszczono listę osób chronionych przed wypowiedzeniem umowy o pracy. Znajdują się na niej poniższe osoby:
społeczni inspektorzy pracy
pracownicy-członkowie organizacji samorządów zawodowych
członkowie zarządu zakładowej organizacji związkowej, komitetu założycielskiego, komisji rewizyjnej, pracownicy pełniący z wyboru funkcje w organach organizacji związkowej działającej poza zakładem pracy
cd.
posłowie, senatorowie, radni
członkowie rady pracowniczej przedsiębiorstwa państwowego
osoby powołane do czynnej służby wojskowej
kobiety w ciąży
kobiety korzystające z urlopu wychowawczego
osoby, którym brakuje dwóch lat do osiągnięcia wieku emerytalnego
kombatanci, inwalidzi wojenni i wojskowi
pracownik, który jest na urlopie lub nie ma go w pracy z innej usprawiedliwionej przyczyny (chyba że upłynął już czas objęty ochroną).
cd.
Można oświadczyć pracodawcy bądź pracownikowi o rozwiązaniu stosunku pracy i mimo braku porozumienia stron oraz okresu wypowiedzenia przysługującego w zależności od charakteru umowy, rozwiązać umowę o pracy.
Liczyć się jednak należy z niebagatelnymi konsekwencjami. Nie tylko pracownik jest stratny, jeżeli zostanie zwolniony z pracy, ale także stratny jest pracodawca, dla którego indywidualny pracownik to swoista inwestycja (szkolenia, premie, mobilizacja, wyjazdy integrujące - przynajmniej tak to powinno wyglądać).
O dobrego pracownika pracodawca także może powalczyć w sądzie.
Za porozumieniem stron
Wobec wszelkich faktów dotyczących sposobów rozwiązania umowy o pracy, najkorzystniejszym wyjściem wydaje się obopólne, zgodne i dobrowolne oświadczenie woli o ustaniu stosunku pracy.
Zapewnia ono zadowolenie wszystkim stronom.
Jeżeli jednak nie można dojść do porozumienia, to nie pozostaje nic innego jak zastosowanie się do paragrafów Kodeksu Pracy i wystosowanie odpowiedniego pisma informującego drugą stronę
o powodach chęci rozwiązania umowy o pracę oraz o okresie wypowiedzenia należnym w danej sytuacji.
cd. Za porozumieniem stron
Jeśli pracodawca zgodzi się na skrócenie okresu wypowiedzenia, to nie jest to niezgodne z polskim prawem, pod warunkiem, że sytuacja ta jest korzystna dla pracownika.
Oczywiście pracodawca nie jest zobowiązany do takiej deklaracji, bowiem to także dla niego zawarte są prawa w Kodeksie Pracy, umożliwiające mu rozpisanie konkursu na wolne w przyszłości stanowisko bądź zwerbowanie do pracy osoby na podobnym lub wyższym poziomie niż pracownik, z którym stosunek pracy zostaje zerwany.
Sprawę odpraw także reguluje Kodeks Pracy, wyraźnie zaznaczający taką konieczność, jeżeli umowa o pracę została przerwana z przyczyn zakładu (na przykład jego likwidacji
Ochrona przedemerytalna
Ustawa z 30 kwietnia br. o świadczeniach przedemerytalnych zmieniła art. 39 kodeksu pracy. Od 1 czerwca tego roku pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż cztery lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku.
Przez wiek emerytalny należy rozumieć 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. Wobec tego ochronie podlegają kobiety w wieku 56-60 lat i mężczyźni w wieku 61-65 lat.
Ochrona przedemerytalna
Nie są uprawnione do ochrony przed wypowiedzeniem umowy o pracę osoby mogące przejść na tzw. wcześniejszą emeryturę, czyli pracownicy cztery lata przed osiągnięciem wieku uprawniającego do przejścia na emeryturę na podstawie art. 29 ustawy o emeryturach
i rentach z FUS, wynoszącego 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn.
Wiek ten nie jest wiekiem emerytalnym.
Ochrona przedemerytalna
Niektórzy pracownicy mają ustanowiony wiek emerytalny na niższym poziomie. Wiek emerytalny pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (określony w rozporządzeniu Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze), wynosi 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn.
W takiej sytuacji ochrona przysługuje w okresie 4 lat przed osiągnięciem tego wieku.
Zakaz wypowiadania umowy o pracę pracownikowi w tzw. wieku przedemerytalnym nie oznacza, że pracodawca w żaden inny sposób nie może rozstać się z pracownikiem. W okresie ochronnym można rozwiązać umowę o pracę za porozumieniem stron lub bez wypowiedzenia z przyczyn zawinionych lub niezawinionych przez pracownika (art. 52 k.p i 53 k.p), jeśli zajdą okoliczności upoważniające go do rozwiązania umowy o pracę w tym trybie.
35