WYKŁAD I

Psychologia społeczna należy do działu PSYCHOLOGII STOSOWANEJ.

Rozwijała się od początku XX wieku (badania rodzin, Ford).

Koniec II wojny światowej - powstanie szeregu subdyscyplin.

W skład psychologii stosowanej wchodzą:

• Psychologia pracy - predyspozycje osobowościowe do wykonywania danych zawodów

• Psychologia wojskowości - predyspozycje osobowościowe do bycia dowódcą, badanie poziomu lęku, instynkt samozachowawczy w sytuacjach ekstremalnych

• Psychopatologia - szpitale psychiatryczne, poznawanie na bazie tego co nam pacjent powie

• Psychologia defektologiczna - praca z osobami, które mają defekty, np. są głuche, niewidome, po urazach kręgosłupa itp.

• Psychologia lekarska - szpitale, zaburzenia psychiatryczne, błędy jatrogenne (nie stymulujemy pacjenta i nie skłaniamy go do brania odpowiedzialności za własne zdrowie, rodzina i personel mogą pomóc pacjentowi w zdrowieniu tylko technicznie)

• Psychologia sądowa - orzekanie o winie, opinie dotyczące np. pozbawienia rodziców praw rodzicielskich

• Psychologia sportu - pierwszy trener, który zastosowała metody psychologiczne w treningu - Wagner (np. siatkarze ćwiczyli w hali pełnej wrzawy)

• Psychologia społeczna - funkcjonowanie ludzi w otoczeniu, oddziaływanie grup i jednostek na drugiego człowieka. Nikt nie żyje w próżni społecznej

Każdy człowiek zachowuje się różnie w zależności od sytuacji i otoczenia - np. jak stoi z kolegami w czerwcowe popołudnie i widzi ładną dziewczynę to kieruje w jej stronę niewybredne uwagi; gdy ten sam chłopiec jest na imieninach u cioci zachowuje się poprawnie, używa poprawnego języka i nawet odsuwa cioci krzesło; w innych sytuacjach zachowuje się jeszcze inaczej.

Człowiek dostosowuje swój sposób myślenia, zachowania do sytuacji i ludzi. Człowiek w kontaktach społecznych nigdy nie może siebie w pełni pokazać, ponieważ te kontakty są krótkie, intensywne i związane tylko z pewnym tematem (prezentujemy tylko wycinek swojej osobowości - „ja naukowe”, „ja rodzinne”, „ja dydaktyczne”.

AUTOPREZENTACJA - w ciągu pierwszych 30 sekund do 4 minut możemy wszystko zyskać lub stracić w kontaktach z ludźmi. Nie wolno niedoceniać rozmówcy.

WPŁYW - mamy stały wkład w relacje między nami a otoczeniem

Wpływ innych w sytuacji społecznej ma charakter:

• BEZPOŚREDNI - jako wpływ:

- jednostki (innego człowieka) - drugi człowiek w pojedynkę może zmienić nasz język, zachowanie

- grupy społecznej - ludzie mogą zachowywać się mniej lub bardziej racjonalnie, pozwalają sobie na pewny rodzaj zachowania; grupy zawodowe zainteresowań, towarzyskie

- zbiorowość (takie zgromadzenie ludzi, z którego nie możemy wyodrębnić jednostek lub grup, tłum) - reakcje pojawiają się w sposób spontaniczny, są nieprzewidywalne i rozprzestrzeniają się bardzo szybko

- instytucje - ubiór, system oczekiwań co do tego, co nas może spotkać, funkcjonujemy bardziej na poziomie „ja” idealnego. Swój obraz możemy zafałszować tylko do pewnego poziomu, bo jest weryfikacja społeczna

- społeczeństwo, kultura - uczymy się od dzieciństwa w procesie socjalizacji, np. nastawienie do łapówkarstwa, gestykulacja

• POŚREDNI

- inni ludzie występują pośrednio w materialnych produktach swoich działań (rzeczy będące wytworem cywilizacji - np. ludzie się kłócą ostro, ale jak podłodze wyciągają pieniądze z bankomatu to się opanowują by nie zrobić pomyłki)

- niematerialne produkty ludzkich działań:

- mowa (jedno słowo potrafi nas wpędzić w depresja a inne wywołuje euforię)

- normy społeczne (przepisy określające zachowanie członków należących do danej społeczności lub grupy) - nie wolno maltretować dzieci

- obyczaje (tradycyjne sposoby zachowania ludzi żyjących w danej kulturze

- ideologie (produkty ludzkich interakcji, które narzucane są powszechnie)

WYKŁAD II

PODSTAWOWE PERSPEKTYWY TEORETYCZNE PSYCHOLOGII SPOŁ.

Psychologia społeczna nie dysponuje żadną teorią wyjaśniającą w jednolity sposób wszystkich, czy choćby większości wpływów społecznych, jakie ludzie na sobie wywierają. Tworzy ona wiele teorii, ale o małym lub średnim zasięgu, próbujących wyjaśnić, albo jedno zjawisko (np. wpływ ludzi na rozwiązywanie zadań przez jednostkę), albo jedną klasę zachowań (np. zachowania agresywne). Różne teorie wpisują się jednak w zupełnie inne tradycje myślenia o społecznych zadaniach człowieka. Każda z tych tradycji w nieco inny sposób wyjaśnia zarówno zróżnicowanie jak i wzorce ludzkiej psychiki, zachowanie opiera się na innych założeniach dotyczących tego kim jest człowiek i w związku z tym, co warto wyjaśniać w jego zachowaniu.

Do głównych perspektyw należą:

• PERSPEKTYWA POZNAWCZA - zakłada ona, że to człowiek czuje, myśli, zachowuje się w sposób zdeterminowany przez procesy przetwarzania docierających do niego informacji czyli zależy od sposobu w jakim rozumie bieżącą sytuację, napotykanych w niej ludzi, a sposób interpretacji zależy od posiadanej już wiedzy i tego jaki treści w danym momencie są aktywne. Podejście to upatruje przyczyny zachowania w bieżących interpretacjach sytuacji, zakładając, że o ich treści decydują oczekiwania, schematy, czy też zdroworozsądkowe teorie, przez pryzmat, których ludzie patrzą na sytuacje.

Podejście to poświęca bardzo dużo uwagi problemowi, w jaki sposób te struktury wiedzy są zorganizowane, jak są wydobywane z pamięci, jak wpływają na rozumienie i na zapamiętywanie odebranych informacji. Zakłada, że ludzie działają nie w świecie obiektywnym, ale w świecie przez siebie skonstruowanym, zinterpretowanym, a więc koncentruje się na czynnikach sprawiających, że umysł wybiera raczej tę, a nie inną interpretację (opcję). Jednym z najprostszych, a jednocześnie najważniejszych jest niedawność użycia danej informacji, danej struktury wiedzy, bowiem rośnie wówczas szansa ponownego sięgnięcia po nią.

To podejście jest najczęstszą perspektywą psychologii społecznej używaną do wyjaśnienia w zasadzie wszystkich zjawisk społecznych.

• PERSPEKTYWA MOTYWACYJNA - koncentruje się na przyczynach ludzkiego działania, czyli jakie motywy motywują ludzi i skłaniają do określonych działań. Zakłada się, że ludzie z reguły starają się maksymalizować własne zyski, a minimalizować straty. Zyski i straty mogą być bardzo zróżnicowane w skutek powiązania z różnymi potrzebami i motywami. Jest to bardzo stara perspektywa (Freud - dominacja jednego motywu = energia seksualna, Adler - popęd mocy).

Obecnie zakłada się istnienie różnych podstawowych motywów, ale ich liczba jest ograniczona. Najsilniejszym motywem psychofizycznym jest autowaloryzacja (dążenie do podtrzymania, obrony i podwyższania dobrego mniemania o sobie). Obok identyfikacji specyficznych warunków, motywów, które wzbudzają i zaspokajają podejście motywacyjne, skupia się także na ogólnych prawidłowościach rządzących naszymi emocjami i motywacjami (np. transfer pobudzenia emocjonalnego - siła pobudzenia emocjonalnego przeżywanego w danej sytuacji zależy nie tylko od bieżących bodźców, ale także od bodźców działających w niedawnych sytuacjach. Jeżeli poprzednia sytuacja była emocjonująca to rośnie wielkość pobudzenia przeżywanego w sytuacji bieżącej. Przy czym człowiek całość pobudzenia odczytuje jako wywołane bieżącą sytuacją, doprowadzając często do nieadekwatnie silnych reakcji = reakcja nieadekwatna).

Motywacyjne wyjaśnienia różnych szczegółowych zjawisk są często przeciwstawne do podejścia poznawczego, ale przeważnie podejścia te uzupełniają się, ponieważ podejście motywacyjne odpowiada na pytanie „Dlaczego człowiek działa, skąd się bierze energia do działania”, a podejście poznawcze odpowiada na pytanie „Dlaczego człowiek działa w taki właśnie, a nie inny sposób”. Ponadto podejście motywacyjne jest szeroko stosowane, ponieważ większość ludzkiego zachowania ukierunkowana jest na realizację jakiegoś celu i często nie możemy go wyjaśnić bez wskazania motywu, dzięki któremu cel ten nabiera dla człowieka określonej wartości.

Zastosowanie - sposób pojmowania własnej osoby, wpływ społeczny, relacje społeczne (agresja, konflikty, prospołeczność, miłość)

• PERSPEKTYUWA UCZENIA SIĘ - ludzkie zachowanie jest wyznaczane przeszłymi doświadczeniami, czyli stanowi rezultat uczenia się na bazie, albo własnych czy cudzych doświadczeń. Podstawowe mechanizmy uczenia się w oparciu o doświadczenia własne to warunkowanie klasyczne i sprawcze, ale wiele ludzkich zachowań jest wyuczonych na bazie konsekwencji cudzego zachowania, tzn. ludzie uczą się poprzez obserwację postępowania innych i jego następstwa.

Zastosowanie - socjalizacja, wpływ społeczny, agresja, zachowania prospołeczne.

• PERSPEKTYWA SPOŁECZNO - KULTUROWA - człowiek jest wytworem socjalizacji w konkretnej grupie społecznej, która zanurzona jest w jakiejś szerszej kulturze. W różnych kulturach, a także w różnych grupach tej samej szeroko pojętej kultury panują odmienne wartości, normy, wzorce postępowania, a jednostka stając się w miarę upływu czasu pełnym członkiem danej kultury, zaczyna się utożsamiać z tymi normami, a ich realizacja we własnym zachowaniu wyłania się jako warunek szacunku otoczenia i budowania samooceny.

W tej perspektywie dokonujemy porównania międzykulturowego zwłaszcza pomiędzy kulturami kolektywistycznymi i indywidualistycznymi albo porównywanie tych samych kultur w różnych okresach historycznych. Zakłada się, że wpływ otoczenia może dokonać modyfikacji zachowania jednostek.

Zastosowanie - socjalizacja, wartości i normy społeczne, sposób pojmowania własnej osoby, różnicowanie płci

• PERSPEKTYWA EWOLUCJONISTYCZNA - wyjaśnia ludzkie zachowanie jako skutek przeszłości, ale nie jest to przeszłość jednostki i jej własne doświadczenie. Chodzi tu o przeszłość całego gatunku ludzkiego. W ten sam sposób myślą o wzorcach zachowania i leżących u ich podłoża mechanizmach psychologicznych (np. fobie)

Zastosowanie - relacje heteroseksualne, zróżnicowanie płci, relacje społeczne (agresja, konflikty, prospołeczność)

Dziedzina psych. społecznej	Podejmowane problemy
Wiedza o świecie społecznym	- Dlaczego różni ludzie odmiennie interpretują tę sama informację? - Jak zorganizowana i używana jest posiadana przez czł. wiedza? - Dlaczego ludzie popadają w stereotypy i skąd się one biorą?
Spostrzeganie ludzi	- W jaki sposób wnioskujemy o człowieku na podstawie jego postępowania? - Czy nasze sądy o innych ludziach są trafne? - W jaki sposób formułujemy oceny dotyczące innych ludzi?
„ja” i wizerunek własnej osoby	- Co i dlaczego człowiek sądzi na własny temat? - Jak ludzie bronią i podtrzymują poczucie własnej wartości? - Jak ludzie wywierają pożądane wrażenie na innych?
Postawy	- Skąd biorą się ustosunkowania (postawy) do ludzi i innych obiektów? - Jakie postawy wpływają na rozumienie postaw? - Kiedy ludzie postępują w zgodzie ze swoimi opiniami i postawami?
Komunikacja i perswazja	- Jacy nadawcy są wiarygodni? - Jakie przekazy skutecznie zmieniają ludzkie opinie? - Jakie środki przekazu są bardziej skuteczne od innych?
Normy i wartości	- Jakie wartości ludzie wyznają, które są dla nich ważne, a które mało ważne? - Jaka jest wewnętrzna organizacja systemu wartości? - Jakie normy ludzie wyznają i kiedy wpływają one na ich zachowanie?
Wywieranie wpływu	- Kiedy i dlaczego ludzie są konformistyczni? - Dlaczego ulegamy niepożądanemu wpływowi innych? - Jakie są skuteczne techniki manipulowania innym człowiekiem?
Atrakcyjność i miłość	- Kogo i za co lubimy? - Skąd się bierze miłość i na czym polega? - Czego mężczyźni chcą od kobiet, a czego kobiety od mężczyzn?
Prospołeczność	- Dlaczego ludzie działają na rzecz innych? - Jakie czynniki nasilają prospołeczność? - Jak ludzie reagują na pomoc innych?
Agresja	- Dlaczego ludzie są agresywni? - Jakie czynniki nasilają agresję? - Jak opanować i zahamować agresję?
konflikt	- Jakie bariery psychiczne nasilają konflikt i utrudniają jego rozwiązanie? - Jak ludzie zachowują się w sytuacji konfliktu? - Jak skutecznie negocjować rozwiązanie konfliktu?
Grupa	- Jakie mechanizmy integrują grupę w całość? - Jak członkowie grupy wpływają na siebie nawzajem? - Czy grupy działają skuteczniej od jednostek?
Przywództwo	- Co decyduje, że ktoś zostaje przywódcą? - Jak skutecznie kierować grupą? - Na jakich podstawach opiera się władza przywódcy?
Relacje międzygrupowe	- Co decyduje o przyjaznych lub wrogich relacjach międzygrupowych? - Jakie są przyczyny konfliktów międzygrupowych? - Jak redukować konflikty międzygrupowe?
Zróżnicowanie płci	- Jak stereotypy płci wpływają na losy ludzi? - Jakie są rzeczywiste różnice między kobietami a mężczyznami? - Jakie są źródła różnic między kobietami a mężczyznami?
Psychologia stosowana	- Jak nakłonić ludzi do zdrowego stylu życia? (psych. zdrowia) - Jak ukształtować środowisko polepszające samopoczucie i skuteczność działań? (psych. środowiska) - Jak skonstruować skuteczną kampanię wyborczą? (psych. reklamy i marketingu)

Nowy problem społeczny - Zjawisko ucieczki od społeczeństwa (hikikomori) - Japonia, życie w odosobnieniu od społeczeństwa, nie wychodzenie z domu, Zycie we własnym zamkniętym świecie, mieszkańcy przedmieść wielkich metropolii z bogatych rodzin, zaczyna się zwykle od niepowodzeń i nie wytrzymywania stresu w wyścigu do sukcesu i osiągnięć.

WYKŁAD III

POZNANIE SPOŁECZNE - jest to sposób w jakim ludzie myślą o sobie samych, o świecie społecznym, a dokładniej jak selekcjonują, interpretują, zapamiętują i wykorzystują informację społeczną w wydawaniu sądów i w podejmowaniu decyzji.

Czy wszystkie informacje przetwarzamy? - Nie, bo

• Mamy ograniczoną pojemność pamięci krótkotrwałej

• Cechujemy się OSZCZĘDNOŚCIĄ POZNAWCZĄ - ludzie uczą się stosować efektywne uproszczenia myślowe i praktyczne reguły zdroworozsądkowe, które pomagają im zrozumieć rzeczywistość społeczną, ponieważ nie są zdolni przetwarzać całej oddziałującej na nich informacji społecznej.

Zwykle obieramy drogę najmniejszego oporu i poddajemy się prawu najmniejszego wysiłku, pobierając tylko tyle informacji ile potrzeba, aby podjąć decyzję i wybrać reakcję. W życiu codziennym każdy z nas posługuje się teoriami, które dotyczą jego samego oraz społecznego świata wokół.

Teorie te dotyczące rzeczywistości społecznej nazywamy SCHEMATAMI i definiujemy jako struktury poznawcze, za pomocą których ludzie organizują swoją wiedzę o świecie według pewnych tematów. Przy czym schematy silnie wpływają na to, co z otrzymanej informacji zauważymy, o czym pomyślimy i co później pamiętamy. Schematy dotyczą różnych spraw: innych ludzi, ról społecznych, a także określonych miejsc i zdarzeń.

Socjalizacja (uspołecznienie)

Mamy oczekiwania dotyczące tego z jakim typem człowieka będziemy mieć do czynienia w danej sytuacji, jak on się zachowa, w co będzie ubrany.

Rodzice mają obowiązek bawić się z dzieckiem w zabawy tematyczne (bo to utrwala wiedzę i schematy postępowania np. sytuacja w kinie). Dobrze wytworzony u dziecka schemat powoduje, że będzie ono zawsze prawidłowo się zachowywać w danej sytuacji.

Dzięki uwewnętrznionym schematom żyje się nam społecznie łatwiej.

Zapamiętujemy dobrze sytuacje, które nie są zgodne ze schematem.

FUNKCJE SCHEMATÓW:

- pomagają nam kategoryzować bodźce, szczególnie w sytuacjach nowych i niejasnych, a w konsekwencji pozwalają na wybór typu reakcji

A co w sytuacji, kiedy jest możliwe kilka schematów? Który wybiorę?

DOSTĘPNOŚĆ SCHEMATÓW - łatwość z jaką możemy sobie uświadomić różne myśli i idee, a idea dostępna, to taka, która jest obecnie uświadomiona, albo która może zostać łatwo przywołana do świadomości.

Z badań wynika, że dostępność określonych treści może zależeć od dość przypadkowych czynników. Jednym z nich jest ostatnie doświadczenie i wówczas mamy do czynienia ze zjawiskiem wzbudzania schematu pod wpływem zdarzeń poprzedzających. Polega on na zwiększaniu się dostępności schematu pod wpływem tego, co było doświadczone przedtem.

(przykład z autobusem i dziwnie zachowującym się człowiekiem, który usiadł naprzeciw nas)

Człowiek niechętnie zmienia schematy, ponieważ

- są mu one dobrze znane i w przeszłości ich stosowanie przynosiło efekty

- dane potwierdzające nasze przekonania są przez nas łatwiej zauważane, lepiej pamiętane, uznawane za ważniejsze. Natomiast informacja niezgodna z przekonaniami częściej zostanie przeoczona, zapomniana, częściej jest uznawana za nieistotną, nawet gdy nie jest ważna dla naszej samooceny

- zniekształcanie przez schematy tego co spostrzegamy, sprawia, że mamy tendencję do ujmowania świata w kategoriach czarno - białych, gdzie po naszej stronie jest dobro, a po przeciwnej zło

- tendencyjne spostrzeganie może powodować, że osoby mocno w coś zaangażowane będą sądziły, że większość ludzi interpretuje rzeczywistość błędnie. Jest to tzw. zjawisko wrogich mediów, czyli odkrycie, że każda z antagonistycznych, silnie zaangażowanych w coś grup, spostrzega neutralne i zrównoważone przekazy mediów, jako sobie wrogie, ponieważ media nie przedstawiły faktów w jednostronnym ujęciu, o którym antagoniści „wiedzą”, że jest prawdą.

- EFEKT PIERWSZEŃSTWA - czyli proces, za sprawą którego, nasze pierwsze wrażenie dotyczące innej osoby wpływa na to, że jej późniejsze zachowanie interpretujemy w sposób zgodny z tym pierwszym wrażeniem.

Efekt ten bierze się stąd, że na podstawie informacji otrzymanej na początku ludzie tworzą schematy, a te wpływają na sposób interpretowania dalszej informacji. Ludzie często uporczywie kierują się swoim pierwszym wrażeniem i późniejsze informacje, które mu przeczą są ignorowane, uznawane za nieistotne, niewiarygodne lub tez bywają reinterpretowane. Z badań wynika, że ludzie utrzymują swoje schematy, nawet wówczas, gdy pierwotne dane, które je wspierają, zostały podważone. Ten rezultat nazywamy efektem uporczywości, który głosi, że przekonania ludzi dotyczące ich samych i świata społecznego utrzymują się nawet wówczas, gdy dane wspierające te przekonania zostaną podważone.

(gorzej ocenia się ucznia, który rozwiązał 15 ostatnich zadań z 30, niż tego, który rozwiązał tez 15, ale początkowych.

SAMOSPEŁNIAJĄCE SIĘ PROROCTWA - ludzie mają określone oczekiwania dotyczące innej osoby, co wpływa na ich postępowanie względem tej osoby, które powoduje, że zachowuje się ona w sposób zgodny z ich wyjściowymi oczekiwaniami.

HEURYSTYKI - uproszczone reguły wnioskowania, którymi posługują się ludzie, aby wydać sąd w sposób szybki i efektywny:

• HEURYSTYKA DOSTĘPNOŚCI - nieformalna reguła umysłowa, na mocy, której ludzi wydają sąd, kierując się tym jak łatwo mogą coś przywołać do świadomości

• HEURYSTYKA ZAKOTWICZENIA - posługujemy się jakąś liczbą lub wartością, jako punktem wyjściowym i następnie formułujemy odpowiedzi na pytanie przez zmodyfikowanie jej wartości. (45% - wahania od 15 - 60%)

UPROSZCZONE METODY MYŚLOWE:

• WNIOSKOWANIE Z PRÓB NIEREPREZENTATYWNYCH - dokonywanie uogólnień na podstawie prób informacji, o których wiadomo, że są tendencyjne, bądź nietypowe

• SZACOWANIE WSPÓŁZMIENNOŚCI - ocenianie stopnia w jakim dwie zmienne są ze sobą skorelowane

• KORELACJA POZORNA - przekonanie, że dwie zmienne są skorelowane, podczas gdy w rzeczywistości tak nie jest

WYKŁAD IV

DYSONANS POZNAWCZY (informuje o niezgodności) - jest to uczucie przykrego napięcia spowodowane informacją, która jest sprzeczna z naszym wyobrażeniem siebie jako osoby rozsądnej i sensownej.

Dysonans można zredukować na trzy sposoby (przykład palaczki, która widziała program o raku płuc spowodowanym paleniem tytoniu)

1. Przez zmianę zachowania, tak aby było ono zgodne z dysonansowym elementem poznawczym (rzuca palenie)

2. Przez uzasadnianie zachowania, które, polegałoby na zmianie jednego z elementów poznawczych, tak aby był on mniej sprzeczny z zachowaniem (zacznie się sama przekonywać :lekarze tez palą, więc to wcale nie takie pewne, że palenie zabija”, ale postanawia palić pół paczki dziennie zamiast całej)

3. uzasadnienie zachowania poprzez dodanie nowych elementów poznawczych, które byłyby zgodne z zachowaniem i to zachowanie wspierałyby (a czy ja umrę na raka, czy przejedzie mnie samochód, albo doniczka spadnie na głowę, to co to za różnica?; palenie daję mi przyjemność w tym nędznym życiu, więc od dziś palę więcej)

DYSONANS PODECYZYJNY - z badań wynika, że ludzie zaangażowani w redukowanie dysonansu, są tak zajęci przekonywaniem samych siebie o tym, że zawsze postępują właściwie, że często kończy się to zachowaniem irracjonalnym i dysadaptacyjnym.

Aby zredukować dysonans podejmujemy ważną decyzję, czyli taką, która jest kosztowna, trudna do zmiany, wymaga odpowiedniego wysiłku i powoduje negatywne konsekwencje dla drugiej osoby.

Redukcja:

1. podwyższenie atrakcyjności wybranej alternatywy i zdewaluowanie alternatywy odrzuconej (Jan podjął zbyt impulsywną decyzję o zakupie drogiego samochodu, co spowodowało problemy finansowe, teraz wyśmiewa się z gorszych samochodów innych, bo gdyby oni zrobili to samo i kupili drogi samochód, to jego decyzja wyłaby choć trochę usprawiedliwiona i nie wydawałaby się tak zła)

2. sami w swoich umysłach zniekształcamy to i ocenę tego, jak bardzo coś lubimy (kobieta, która w pierwszej próbie oceniała toster i ekspres do kawy jako tak samo atrakcyjne sprzęty AGD, a po otrzymaniu tostera, w drugiej próbie toster uważała za znacznie ważniejszy i bardziej przydatny)

3. przekonanie samych siebie, że decyzja miała charakter nieodwołalny

4. uzasadnienie wysiłku - występująca u ludzi tendencja do podwyższania oceny tego na co ciężko pracowali (jak uczniowie musieli przejść selekcje by móc uczestniczyć w warsztatach oceniali je potem istotnie lepiej niż osoby, które nie musiały pokonywać ograniczeń - warsztaty były obiektywnie beznadziejne)

Typy uzasadnień:

• ZEWNĘTRZNE - wyjaśnienie jaki podaje osoba dla swojego dysonansowego zachowania wskazuje na przyczyny, które znajdują się poza nią samą

• WEWNĘTRZNE - likwidowanie dysonansu poprzez dokonanie jakiejś zmiany w sobie. W krótkim czasie nasza postawa przesunie się w kierunku pozytywnych stwierdzeń jakie poczyniliśmy i wtedy realizuje się zasada powiedzieć znaczy uwierzyć. To zjawisko nazywa się obroną stanowiska niezgodnego z własną postawą określane jako proces w którym osoby są zachęcane do wyrażenia publicznie opinii lub postawy sprzecznej z ich osobistym poglądem.

Jeśli uda się to osiągnąć przy minimalnym zewnętrznym uzasadnieniu, to nastąpi zmiana osobistej postawy w kierunku wyrażonej publicznie (no tak ten obraz jest ładny, ma ciekawy koloryt i niezwykłe pociągnięcia pędzlem - po kilku tygodniach sama w to uwierzę)

NIEWYSTARCZAJĄCA KARA - dysonans wzbudzany wówczas, gdy jednostka nie ma wystarczającego zewnętrznego uzasadnienia, że nie zaangażowała się w pożądane przez nią działanie lub zrezygnowała z pożądanego przez nią obiektu. Zwykle prowadzi to do obniżenia atrakcyjności zakazanego działania lub obiektu. Pojawia się wówczas zjawisko autoperswazi - jest to długotrwała zmiana postawy, która jest konsekwencją prób usprawiedliwienia samego siebie.

(jak była mała kara za bawienie się zakazana zabawką, to jak pozwolono dzieciom na zabawę, bardzo mało zainteresowało się tą zabawką - dzieci musiały sobie wytłumaczyć, że ta zabawka im się nie podoba)

Z badań wynika, że lubimy tych, którym wyświadczyliśmy przysługę = manipulacja Bena Franklina

(Ben Frankin - prezydent USA- miał problemy z jednym kongresmanem, który go nie lubił i zawsze sprzeciwiał się jego decyzjom, ale był przy tym dobrym kongresmanem. Franklin dowiedział się, że ów człowiek interesuje się pewnym wąskim działem biologii i zaczął zdobywać wiadomości z tej dziedziny. Gdy dowiedział się, że na rynek weszła nowa limitowana pozycja książkowa, której egzemplarz był w posiadaniu kongresmana prezydent publicznie poprosił go o pożyczenie książki oraz porozmawiał z nim o niej. Kongresman książkę pożyczyła, a po jakimś czasie stał się orędownikiem prezydenta)

Tych, których skrzywdzimy zaczynamy nienawidzić - przekłamanie by obraz siebie pasował do obrazu dobrego człowieka. (np. żołnierze, którzy walczyli w Wietnamie, brali udział w pacyfikacji wiosek i wzbogacili się na wojnie uważali tubylcza ludność za zła, dziką i niegodna szacunku, stojącą niżej na szczeblu ewolucji)

TEORIA PODTRZYMYWANIA POCZUCIA WŁASNEJ WARTOŚCI - wyobrażenie o nas może być zagrożone zachowaniem drugiej osoby. Na wielkość tego zagrożenia wpływa zarówno to jak bliska jest nam ta osoba, akie znaczenie ma jej zachowanie dla naszego poczucia wartości.

Z badań wynika, że w pewnych sytuacjach udzie mogą sabotować działania swoich przyjaciół, krewnych lub nawet członków rodziny. Każdy ma swoją dziedzinę w której czuje się kompetentny i lepszy od innych. Wszystko jest ok. gdy nikt jego pozycji nie zagraża, w innym przypadku pojawiają się problemy.

(kobieta uznawana w swoim otoczeniu za najlepszą kucharkę spotyka się z nowa mieszkanka osiedla, które piecze jeszcze lepiej, co robi?

- przerywa kontakty lub

- wycofuje się - jak sobie chce to niech żywi wszystkich

- ambicja - zapisuje się na kursy, uczy się nowych potraw

AUTOAFIRMACJA - sugeruje, że ludzie będą likwidować wpływ dysonansu wzbudzającego zagrożenie dla ich samooceny poprzez potwierdzenie swojej kompetencji w dziedzinie, która nie jest związana z zagrożeniem (nawiązanie do przykładu palaczki: dobra palę, ale za to jestem świetnym kierowcą)

TEORIA SAMOPOTWIERDZANIA - sugeruje, że ludzie posiadają potrzebę potwierdzania swojego pojęcia „ja” bez względu na to czy to pojęcie jest pozytywne czy negatywne. W pewnych sytuacjach ta tendencja może być w konflikcie z podwyższaniem własnej wartości i usprawiedliwianiem siebie (jak ktoś ma niską samoocenę, a ktoś go pochwali to nie przyjmie tej informacji do wiadomości, a jak mu ktoś powie, że jest beznadziejny to w to uwierzy)

WYKŁAD V

TEORIA ATRYBUCJI - określenie sposobu w jakim ludzie wyjaśniają przyczyny zarówno swojego zachowania jak i zachowania innych ludzi

Wyróżniamy dwa typy atrybucji:

• WEWNĘTRZNE - odwołują się do dyspozycji przedmiotowych

• ZEWNĘTRZNE - odwołują się do sytuacji społecznej

PODSTAWOWY BŁĄD ATRUBUCJI - zakładamy, że ludzie czynią tak a nie inaczej, ponieważ tacy właśnie są, a nie dlatego, że określa ich sytuacja bądź pełniona funkcja. Jesteśmy mocno nastawieni na dostrzeganie związku między działaniem ludzi a tym co naprawdę myślą lub czuja nawet gdy jest oczywiste, że zachowanie zostało zdeterminowane przez sytuację.

Przyczyny podstawowego błędu atrybucji:

• Wyjaśniając czyjeś zachowanie koncentrujemy zwykle nasza uwagę na osobie, a nie na sytuacji. Atrybucje podążają śladem uwagi.

Ludzie są bardziej wyraziści spostrzeżeniowo, a więc są czymś, co zauważamy w pierwszej kolejności, a to wydaje się być rozsądną i logiczną przyczyną zaobserwowanego zachowania.

• Tworzenie atrybucji zaczynamy zawsze od atrybucji wewnętrznych. Pojawiają się one automatycznie, szybki i bez świadomej uwagi, co zawsze kończy się stwierdzeniem typu „On zachował się źle bo w ogóle jest beznadziejny”

Jeśli chcielibyśmy zweryfikować naszą ocenę poprzez uwzględnienie czynników sytuacyjnych, to wówczas musielibyśmy skoncentrować uwagę, dokonać analizy sytuacji, wyodrębnić czynniki, które mogły mieć wpływ na wybór reakcji, a to wymaga wysiłku, więc większość ludzi tego nie robi.

• Nasza zachodnia kultura uczy nas odwoływania się do atrybucji wewnętrznych (przeciwnie kultura wschodu)

W układach społecznych możemy pełnić rolę:

• OBSERWATORA - osoba, która wyjaśnia czyjeś zachowanie, teoretyk osobowości, który spostrzega zachowanie innych jako wywodzące się z ich cech i postaw

• AKTORA - osoba, która wyjaśnia swoje własne zachowanie, przy czym nadal preferuje wyjaśnienia wewnętrzne, ale dostrzega wpływ czynników sytuacyjnych (zewnętrznych)

Ma pełną wiedzę na temat swoich typowych reakcji w różnych sytuacjach, więc wie jak powinien się zachować, a jak robi inaczej to myśli, że czynniki modyfikujące pochodzą z zewnątrz. Obserwator takiej wiedzy nie ma.

ATRYBUCJE W SŁUŻBIE EGO = ATRYBUCJE OBRONNE odejście od typowego wzorca atrybucji dokonywanej przez aktora i obserwatora. Wynikają one z naszej tendencji do przypisywania sobie zasług za sukces, a obwiniania innych za niepowodzenia. Związane jest to z chęcią podtrzymania dobrej samooceny wszędzie gdzie jest to tylko możliwe, nawet jeśli oznacza to zniekształcenie rzeczywistości.

Atrybucje obronne mają 3 fazy:

• NIEREALISTYCZNY OPTYMIZM w odniesieniu do przyszłości - przeświadczenie ludzi, że rzeczy dobre przydarzą się raczej im niż ich partnerom, a złe spotkają raczej innych niż ich samych

• WIARA W SPRAWIEDLIWY ŚWIAT - przeświadczenie, że ludzie otrzymują to na co sobie zasłużyli, a ponieważ większość z nas spostrzega siebie jako przyzwoitych i dobrych ludzi, to uważa, że nieszczęścia nie mogą ich spotkać

• OBWINIANIE OFIARY - z badań wynika, że ofiary zbrodni lub wypadków są często spostrzegane jako sprawcy swojego losu. Od tego sposobu myślenia odchodzimy, gdy:

- ofiara jest podobna do osób nam znajomych (np. zgwałcona dziewczyna przypomina naszą siostrę)

- sami uczestniczyliśmy w takiej sytuacji jako ofiary

Badania pokazują, że przywiązujemy się do obrazu, który sobie wytworzyliśmy choć jest on bardzo subiektywny (Rosenhal i jego badania z udawaniem wariatów)

KONFORMIZM - jest zmianą w zachowaniu na skutek rzeczywistego lub wyimaginowanego wpływu innych ludzi

Dwa rodzaje wpływu społecznego:

• INFORMACYJNY WPŁYW SPOŁECZNY - wpływ innych ludzi, który prowadzi nas do konformizmu, ponieważ spostrzegamy te osoby jako źródło informacji, dające wskazówki do naszego zachowania. My dostosowujemy się do tego, ponieważ wierzymy, że cudza interpretacja niejasnej sytuacji jest bardziej poprawna niż nasza (najbliższym mnie źródłem informacji jest drugi człowiek; gdy w kryzysowej sytuacji widzę, że on jako pierwszy podejmuje działanie, to myślę, że on wie co robi, ale mogę się wkopać, bo on może się zachowywać nieracjonalnie ze strachu)

Dwie role, w których możemy doświadczyć informacyjnego wpływu:

• PRZEMIANA - nagła zmiana w pojmowaniu swojego życia oparta na nowej wiedzy otrzymanej od grupy (Cezary Baryka)

• DOŚWIADCZENIE KRYZYSU - gdy człowiek staje w obliczu niepokojącej, potencjalnie niebezpiecznej sytuacji i nie wystarczającej wiedzy by na nią odpowiednio zareagować (w USA audycja radiowa o najeździe Marsjan, w którą ludzie uwierzyli i masowo opuszczali domy)

Ludzie podporządkowują się informacyjnemu wpływowi społecznemu, gdy:

- sytuacja jest niejasna

- sytuacja jest kryzysowa - musza natychmiast podjąć decyzję uprzednio diagnozując sytuację

- człowiek jest przerażony, ogarnięty paniką i poszukuje najbliższego źródła informacji, którym może być inny człowiek, mass media, ekspert. (im większym ekspertem jest dana osoba i im większą ma wiedzę, tym jej zachowanie jest bardziej wartościowe jako wskazówka

Żeby oprzeć się wpływowi, trzeba:

- zdystansować się do sytuacji

- dokonać swojej analizy sytuacji i wybrać własny typ reakcji

Wykład 6 Psychologia społeczna 27.03.2008r.

Normatywny wpływ społeczny - wpływa na ludzi przez ludzi; prowadzi nas do konformizmu ponieważ chcemy być przez nich lubiani i akceptowani. Jest to pragnienie aby być lubianym, akceptowanym i aprobowanym przez innych dzięki spełnianiu norm grupowych. Przybiera on różną formę np. dziwactwa, które są pewnym rodzajem treści (lub obiektami), stają się popularne i porywają całe kraje.

Norma wzajemności - jeśli jakaś osoba okaże nam jakąś uprzejmość jesteśmy zobowiązani odpłacić jej tym samym. (Jeśli ktoś nas zaprosi do siebie, myślimy o rewizycie i o tym jak go / ją przyjąć co najmniej równie dobrze, a bardzo często o jeden stopień lepiej)

Teoria wpływu społecznego - zgodnie z którą prawdopodobieństwo tego, że zareagujemy na wpływ społeczny wywierany przez innych zależy od pewnych elementów:

- od siły odwołującej się do tego jak ważna jest grupa społeczna

- od bezpośredniości odwołującej się do odległości w jakiej znajduje się towar

- od czasu w którym następują próby wywierania wpływu

- od liczby odwołującej się do liczebności próby

Im bardziej ważna jest dla nas grupa, im częściej będziemy się z nią spotykać, tym bardziej prawdopodobne jest, że będziemy podporządkowywać się jej normatywnemu wpływowi. Jeżeli wielkość grupy rośnie to każda kolejna osoba w tej grupie wywiera mniejszy wpływ.

FILM ! ! ! !

moda na odchudzanie, 6,7,8latki się odchudzają, mają kompleksy dotyczące swojego ciała (za grube uda itp.) ; malują i ubierają się jak nastolatki - przyzwolenie rodziców ; powstają siłownie dla dzieci

WYKŁAD VII

Warunki, które sprzyjają uległości:

• JEDNOMYŚLNOŚĆ W GRUPIE - jedna osoba, która się wyłamuje powoduje, że nacisk reszty grupy na innych członków jest mniejszy (SLD jako silna partia, po wyłamaniu się Borowskiego zeszła na margines)

• KULTURA W KTÓREJ WYRASTAMY - w europie: najbardziej uległa nacja to Norwegowie, najbardziej nonkonformistyczni są Francuzi, Polacy to konformiści; na świecie najbardziej nonkonformistyczni są Japończycy.

• CECHY OSOBOWOŚCI:

- niska samoocena- podporządkowanie ze względu na lęk przed odrzuceniem przez grupę

- wysoka potrzeba aprobaty społecznej

- płeć - mężczyźni są mniej podatni na wpływy zwłaszcza w sytuacjach społecznych, co jest wynikiem wychowania

Opieranie się:

• W sytuacji bycia wieloletnim członkiem społeczności przestrzegającym jej norm - to jednokrotne zachowanie się w sposób niezgodny z oczekiwaniami to grupa uwzględni KREDYT ZAUFANIA i sama wytłumaczy sobie to niepoprawne zachowanie na korzyść jednostki

• W sytuacji bycia nowym członkiem grupy - grupa będzie postępować uwzględniając kolejne etapy w wypadku dalszego upierania się:

1. Zwiększona ilość kontaktów poszczególnych członków grupy ze sobą.

2. Zawstydzanie jednostki

3. Izolacja jednostki

4. Wyrzucenie z grupy.

ZACHOWANIA PROSPOŁECZNE:

Teorie:

I. SOCJOBIOLOGIA - zachowanie prospołeczne to każde działanie ukierunkowane na niesienie korzyści innej osobie. Zjawiska społeczne tłumaczy się stosując prawa teorii ewolucji.

Istnieją dwa podstawowe założenia:

1. wiele społeczeństw zachodnich ma swoje korzenie w wyposażeniu genetycznym co oznacza, że ludzie posiadający określone geny będą bardziej skłonni do przejawiania takich właśnie zachowań.

2. W toku ewolucji niektóre z tych zachowań były bardziej utrwalane niż inne i stanowią one nieodłączną część naszego genetycznego dziedzictwa

W psychobiologii wyróżniamy dwa nurty:

1. Zwolennicy socjobiologii, którzy chcą wyjaśnić mechanizm zachowania prospołecznego używając pojęcia doboru krewniaczego. Zgodnie z tą koncepcją zachowania jednostki mające na celu ochronę życia spokrewnionych z nią osób są utrwalane poprzez mechanizm naturalnej selekcji.

Prowadząc w tym nucie badania Rachton (?) dowodził, że:

- możemy odkryć genetyczne podobieństwo w osobach nie spokrewnionych z nami i to podobieństwo ujawnia się przede wszystkim w cechach fizjologicznych (ten sam typ reagowania) i fizycznych

- na tej podstawie możemy rozpoznać naszych genetycznych pobratymców i zachowywać się w kontaktach z nimi w inny sposób np. ofiarowując im swoją pomoc, a w związku z tym źródło konfliktów etnicznych można wyjaśnić na podstawie genetycznego zróżnicowania ludzi.

2. Wskazujący na normę wzajemności - założenie, że inni będą nas tratować w ten sam sposób w jaki my ich traktujemy, czyli jeżeli my pomożemy komuś to on nam może pomóc w przyszłości.

W toku swojego rozwoju człowiek nauczył się, że łatwiej jest przetrwać współpracując ze sobą niż zamykając się przed innymi.

II. TEORIA WYMIANY SPOŁECZNEJ - przekonanie w którym przyjmuje się, że dwie zasady: MAKSYMALIZACJI ZYSKÓW I MINIMALIZACJI KOSZTÓW najlepiej wyjaśniają zachowania prospołeczne.

Wartość nagradzająca zachowania prospołecznego można tłumaczyć na 3 sposoby:

1. należy uwzględnić normę wzajemności zgodnie, z którą powinniśmy postępować tak jak inni postępują wobec nas. Pomaganie komuś to inwestycja w przyszłość. Gwarancja, że jak będziemy potrzebowali pomocy to ktoś nam jej udzieli w geście rewanżu.

2. Przyjście komuś z pomocą łagodzi dyskomfort związany z przyglądaniem się ludzkiemu nieszczęściu i z tego powodu ma to znaczenie nagradzające. Empirycznie dowiedziono, że widok cudzego cierpienia wywołuje niepokój i napięcie, a człowiek przynajmniej po części pomaga by pozbyć się tych nieprzyjemnych stanów.

3. Pomaganie jest nagradzające, bo pozwala jednostce zdobyć uznanie i gratyfikację przy stosunkowo niskich kosztach (zyski podmiotowe)

Teoria wymiany społecznej nie pozwala na rozumienie zachowań prospołecznych jako altruizmu, czyli dążenia do zapewnienia pomyślności drugiej osoby z pominięciem własnego interesu. Zgodnie z ta teorią altruizm nie istnieje, bo ludzie pomagają tylko i wyłącznie wówczas, gdy leży to w ich interesie i nigdy nie pomogą w przypadku przewagi ewentualnych kosztów nad zyskami.

III. TEORIA EMPATII ALTRUIZMU - oparta na hipotezie Breitsona??, ludzie udzielają pomocy innym z dobroci swych serc i dopóki doświadczają empatii wobec osoby potrzebującej pomocy, czyli doświadczają części jej bólu i cierpienia dopóty będą pomagać nie zwracając uwagi na to czy leży to w ich interesie.

Empatia odczuwana względem drugiej osoby skłania do udzielenia pomocy bez względu na konsekwencje podjętych działań.

Prawa wymiany społecznej zaczynają odgrywać główną rolę gdy nie odczuwamy empatii - pomagamy mając na uwadze wyłącznie troskę o swoje dobro, czyli dlatego, że spodziewane zyski przewyższają straty.

Badania nad indywidualnymi determinantami zachowań prospołecznych:

• Cechy osobowości - kreowane w wychowaniu i procesie socjalizacji. Możemy uczyć dzieci zachowań prospołecznych poprzez: modelowanie, tworzeni nowych wzorców, wzmacnianie przejawów zachowań prospołecznych, uczenie dzieci wrażliwości na problemy drugiego człowieka co prowadzi do tego, że zaczyna ono samodzielnie zastanawiać się jak można komuś sprawić radość. Dzięki takim oddziaływaniom tworzy się osobowość altruistyczna.

• Płeć - nie ma różnic międzypłciowych w chęci do udzielania pomocy;

Różne są formy udzielania pomocy - mężczyźni pomagają w sposób spektakularny i bohaterski, a kobiety w sytuacjach wymagających długotrwałej troski, pomocy i opieki.

• Samopoczucie - nastrój w jakim aktualnie znajdują się ludzie może wywierac znaczny wpływ na ich zachowanie i w trakcie badań odkryto istnienie efektu czujesz się dobrze, czynisz dobrze.

Dobre samopoczucie sprzyja pomaganiu z 3 względów:

- sprawia, że zaczynamy dostrzegać radosne strony życia. Pojawia się wówczas tendencja do spostrzegania pozytywnych cech innych osób i interpretowania wszelkich wątpliwości na ich korzyść.

- przedłużamy wówczas trwanie miłego stanu ducha, bo gdy w zetknięciu z kimś potrzebującym okażemy się dobrymi ludźmi to doświadczamy nagłych pozytywnych uczuć

- dobry nastrój skupia naszą uwagę na własnej osobie co sprawia, że w konsekwencji bardziej dążymy do tego by zachowywać się zgodnie z uznawanymi wartościami i ideami (wzmaga samokontrolę)

Wielkość miejscowości w której żyjemy: ludzie z małych miejscowości są bardziej skłonni do pomocy niż mieszkańcy miast (wychowanie w większym zaufaniu do otoczenia i ludzi)

Hipoteza przeładowania urbanistycznego Miligrama - przekonanie, że mieszkańcy miast broniąc się przed nadmiarem stymulacji, której dostarcza im miejskie życie, wykazują tendencje do zamykania się w sobie i unikania kontaktów z innymi ludźmi.

WY VIII

Zachowania prospołeczne c.d.

EFEKT WIDZA - im więcej świadków zdarzenia tym większe prawdopodobieństwo, że żaden z nich nie podejmie interwencji.

Latane, Darley - opisali krok po kroku etapy podejmowania decyzji o udzieleniu bądź nie pomocy gdy jesteśmy świadkiem jakiegoś zdarzenia. Żeby zdecydować się na pomoc trzeba pozytywnie przejść przez wszystkie etapy. Jeśli choć raz na zadane sobie pytanie odpowiem: nie to nie udzielę pomocy.

Etapy podejmowania decyzji o pomocy:

1. Dostrzeżenie zjawiska - pośpiech sprawia, że mniej interesujemy się tym co dzieje się wokół nas, co nas spotyka i otacza. Jeżeli nie mamy pełnej informacji co do zjawiska które się na naszych oczach dzieje to nie podejmiemy pomocy. Ludzie często nie pomagają, bo widząc jakiś problem stwierdzają, że nie mają czasu się nad tym zastanawiać.

Warunkiem udzielenia pomocy jest zatrzymanie i dopytanie się.

2. Interpretacja zdarzenia jako nagłego wypadku - w przypadku obecności na miejscu zdarzenia innych osób jesteśmy bardziej skłonni do uznania sytuacji za niegroźną, niewymagającą naszej interwencji. Zakładamy, że pomoc została już udzielona lub wezwano karetkę itp.

Pojawia się zjawisko kumulacji ignorancji - świadkowie nagłego wypadku wzajemnie obserwując swoją obojętność interpretują zdarzenie jako niegroźne i niewymagające interwencji. Zjawisko to jest najczęstsze gdy sytuacja jest niejednoznaczna lub niejasna. Wówczas ludzie zaczynają swoją postawą przekonywać siebie nawzajem o błahości całego zdarzenia.

3. Przyjęcie odpowiedzialności - świadomość faktu, że jeżeli zainterweniuję to stanę się osoba, która będzie pilotować zdarzenie od początku do końca. Muszę podjąc odpowiedzialność za wszystko co się stanie.

Duża ilość widzów - nie pomagamy, bo myślimy „niech inni się martwią”. Występuje zjawisko rozproszenia odpowiedzialności - w raz ze wzrostem liczby przygodnych świadków zmniejsza się osobiste poczucie odpowiedzialności za rozwój wypadków.

Jeżeli człowiek myśli, że jest jedynym świadkiem wydarzenia to czujemy się zobowiązani do udzielenia pomocy. (największa szansa dostania pomocy gdy osoba jest w dobrym nastroju, lekko pijana, nosi mundur)

4. Znajomość właściwej formy pomocy - jeżeli ludzie nie wiedzą jak pomóc to tej pomocy nie udzielą.

Paradoks społeczny - w telewizji jest bardzo dużo filmów o przemocy, nie ma natomiast takich, które pokazywałyby jak się bronić przed agresja lub jak pomagać ofiarom wypadków. Badania wykazały, że ludzie, którzy widzieli wcześniej scenki pokazujące jak ratować innych, częściej pomagają.

5. Podjecie decyzji o udzieleniu pomocy - odpowiedzenie sobie na pytanie: „Czy mogę pomóc?” Jak człowiek uzna siebie za niekompetentnego to pomocy nie udzieli. Pojawia się obawa, że swoją interwencją pogorszy tylko sytuację (zostanie oskarżony). Szanse pomocy obniża też przeświadczenie świadka, że naraża się na niebezpieczeństwo.

Jest bardzo duża szansa, że na którymś z etapów człowiek się zatrzyma i nie udzieli pomocy.

Cechy ofiary wpływają na naszą gotowość do pomocy.

Pomagamy:

- gdy ofiara jest do nas podobna, bo podobieństwo warunkuje sympatię, a osobom sympatycznym chętniej pomagamy

- naszym przyjaciołom, członkom rodziny, ale w dziedzinach w których nie rokujemy żadnych ambicji (mąż chętniej nauczy jeździć autem sąsiadkę niż żonę, bo to dla niego mniej zagrażające)

Nie pomagamy:

- gdy osoba bardzo się od nas różni, lekceważymy ją, oceniamy negatywnie (brudna, pijana)

Czy wszystkim możemy i powinniśmy udzielać pomocy?

• W pewnych sytuacjach pomoc może mieć większe znaczenie nagradzające dla osoby, która jej udziela niż dla osoby, która ją otrzymuje (syndrom młodego psychologa )

• Ludzie często niechętnie proszą o pomoc. Czasem nie chcemy aby nam pomagano, bo choć uzyskanie pomocy sprzyja osiągnięciu postawionych sobie celów, to obniża naszą samoocenę i sprawia, że czujemy się nieadekwatni i zależni. Koszty psychologiczne, które ponoszą za poproszenie o pomoc są niewspółmierne do jej efektów.

• Przyjęcie oferty pomocy zależy w dużej mierze od stopnia w jakim człowiek czuje się zdeterminowany do wprowadzenia zmian w swoim sposobie działania. Negatywny efekt w przypadku osób, które przyjmując pomoc utwierdzają się w przekonaniu o własnej niekompetencji w kierowaniu własnym życiem. Takie osoby często poddają się, przestają walczyć i myśleć o formach zmiany w swoim życiu co może doprowadzić do wyuczonej bezradności.

Jeżeli cudza oferta pomocy jest kierowana do osoby, która ma silne poczucie, że potrafi decydować o swoim losie, to rezultat pomocy jest pozytywny. Taki człowiek zwiększa efektywność swojego działania, próbując wykazać, że sam potrafi poradzić sobie ze swoimi problemami.

Psycholog musi umieć odróżniać te typy ludzi.

Trzecią grupę stanowią osoby, które nie potrafią skorzystać z udzielonej im pomocy. Ciągle popełniają te same błędy i przychodzą po porady w tych samych sprawach. (np. koleżanka cyklicznie kłóci się o coś ze swoim chłopakiem, po każdej kłótni przychodzi po poradę, której nie stosuje) Tworzą w ten sposób nerwicowe błędne koło. Są to zwykle ludzie, którzy problemy raczej gromadzą, a nie starają się je na bieżąco rozwiązywać. Udzielamy im jednorazowo pomocy i przy kolejnych prośbach odwołujemy się do niej.

Jak zwiększyć gotowość do pomagania?:

- wychowanie - uczenie dzieci zachowań prospołecznych

- zwiększanie [powszechnej świadomości barier, które powstrzymują nas przed udzieleniem pomocy

- inicjowanie projektów, filmów, programów telewizyjnych uczących jak pomagać i jak się bronić.

AGRESJA

• Hobbs, filozof - ludzie są z natury samolubni, brutalni i okrutni; są to istoty instynktownie agresywne „Homo homini lupus est”

• Teoria Z. Freuda - od momentu narodzin człowiek posiada dwa przeciwstawne instynkty:

- instynkt życia (Eros), który powoduje, że człowiek rozwija się i utrzymuje przy życiu

- instynkt śmierci (Tanatos), który działa w kierunku samozniszczenia danej jednostki.

Instynkt śmierci często zostaje skierowany na zewnątrz przeciw otaczającemu światu w postaci agresji wobec innych. Energia służąca Tanatosowi jest nieustannie generowana w organizmie i jeżeli nie może wyładować się w małych dawkach i w sposób akceptowany społecznie to będzie się gromadzić i w końcu rozładuje się w skrajnej, nieakceptowanej społecznie postaci.

Osoba agresywna to człowiek generujący energię, której nie potrafi rozładowywać.

Jak górę bierze Tanatos to człowiek dąży do samozniszczenia (próby samobójcze).

Jak wyładowywać negatywną energię w sposób akceptowany społecznie?

- na zachodzie wizyty u terapeuty

- w Polsce konfesjonał lub nocne polaków rozmowy

- płacz, krzyk

Musimy mieć autoobronę przed tym co spotykamy w życiu by móc funkcjonować sprawnie.

Psychiczne mycie zębów - przed snem powinno się zakończyć pozytywnie cały dzień i przepracować zaistniałe w nim problemy. Najlepiej je spisać, stwierdzić że dużo z nich da się łatwo rozwiązać, stwierdzić że jutro też jest dzień i nie myśląc już o tym położyć się spać.

• Teoria Lorenza o wrodzonym charakterze agresji = teoria instynktu agresji- agresja jest spontaniczną, wrodzoną gotowością do walki, która jest niezbędna do przetrwania organizmu. U innych gatunków akty agresji pomiędzy osobnikami należącymi do tego samego gatunku rzadko powodują ich rzeczywiste obrażenia lub śmierć, ponieważ jedno ze zwierząt w końcu sygnalizuje poddanie się lub uległość. Ludzie utracili jakoś umiejętność hamowania agresji i dlatego człowiek stał się zabójcą. Człowiek wyposażony jest w umiejętności, które predestynują go do bycia mordercą:

- mają zdolność pamiętania i oceniania -często reagują na swoje wspomnienia i wyobrażenia (np. osobowość paranoidalna - człowiek cały czas pamięta doznane „krzywdy”, nie potrafi wybaczyć; całą swoją energię życiową zużywa na planowanie zemsty i może jej dokonać nawet za 20 lat gdy dostrzeże sprzyjające okoliczności; reaguje na swoje wyobrażenie o krzywdzie doświadczonej wiele lat temu)

- posiada umiejętność sporządzania narzędzi i zdolność planowania - może w sposób rozmaity wyrządzić niemal nieograniczone szkody i krzywdy nawet gdy nie przeżywa negatywnych emocji (np. żołnierz na wojnie strzelający do ludności cywilnej, z która nigdy wcześnie nie miał kontaktu i która nie wyrządziła mu żadnej szkody; pilot zrzucający bomby na Hiroszimę i Nagasaki nigdy nie był nawet w Japonii a jak uzmysłowił sobie efekty tego czynu to popełnił samobójstwo)

WY IX

• Teoria frustracja - agresja - opracowane przez naukowców z Yale - agresja jest popędem nabytym, będącym reakcją na frustrację. Frustracja to stan, który występuje, gdy pewna aktywność jednostki ukierunkowana na cel zostaje zablokowana. Intensywność frustracji jest funkcja stałą trzech czynników: - siły motywacji do tej czynności - stopnia jej zakłócenia - liczby zakłóconych poprzednio sekwencji aktywności jednostki ukierunkowanych na cel. Im większa frustracja tym silniejsze wynikające z niej reakcje agresywne. Mamy cztery typy przeszkód: - zewnętrzna bierna (rzeczy materialne, np. drzwi do Sali nam się nie chcą otworzyć a my śpieszymy się na egzamin) - zewnętrzna czynna (inni ludzie) - wewnętrzna czynna (pewne stany psychiczne - depresja, stan zakochania (pierwsze 6 tygodni to ostry zespół zakochania)) - wewnętrzna bierna (stałe braki psychiczne)

Jeżeli pojawi się przeszkoda to i agresja w różnej formie: zewnętrzna fizyczna; zewnętrzna werbalna (przeklinanie, plotkowanie- wszyscy plotkują z tym że mężczyźni krótko i treściwie a kobiety długo i analitycznie); pośrednia werbalna; autoagresja (częsta w zakładach karnych - sznyty, zabójstwo)

Późniejsze badania wykazały, że nie każdy akt agresji jest poprzedzony frustracją i nie każda frustracja prowadzi do agresji. Pierwotną hipotezę frustracja - agresja przeformułowano : każda frustracja pobudza do agresji, ale pobudzenie to może być zbyt słabe aby wywołać rzeczywiste agresywne zachowanie (może pojawić się tylko wzbudzenie emocjonalne o ujemnym znaku.

Agresja przemieszczona - osoba nie uderza w źródło agresji, ale przenosi agresję na inne obiekty, bo wystąpienie tej reakcji zostało wyhamowane ze względu na groźbę kary (żona boi się męża, który na nią krzyczy więc może ona zacząć znęcać nad swoim dzieckiem). Im obiekt przeniesienia jest bardziej podobny do tego który agresję wywołał tym większa satysfakcja z wyładowania agresji.

• Bandura - agresja jako zachowanie wyuczone społecznie - ludzie uczą się nowych zachowań obserwując innych = modelowanie (np. dziecko patrzy na ojca który krzyczy na matkę i natychmiast dostaje to czego chce, więc ono zaczyna robić tak samo). Istnieją modele społeczne, które skłaniają do modelowania (osoby znaczące).

Jeżeli rodzice i opiekunowie są agresywni to mogą wyzwalać agresje u dzieci (modelują pewne formy zachowania).

-Są rodzice, którzy preferują zachowania agresywne w stosunkach międzyludzkich, ale zwalczają ich przejawy u dzieci (biją je za to że zachowują się agresywnie!). Dzieci hamują więc swoją agresję w obecności opiekunów, a przejawiają ją gdy brak kontroli rodziców. Rodzice zakazują agresji bo chcą dziecko socjalizować, ale robią to nieumiejętnie. Agresja u dzieci wiąże się z wysokim stanem pobudzenia emocjonalnego a dziecko nie potrafi go hamować - musi się wyładować w sposób czynny i natychmiastowy. Zamiast karać wybuch powinno się z dzieckiem o nim porozmawiać, a rodzice zamiast tego biją dzieci i tworzy się drugi obiekt negatywnych emocji (łatwo tworzy się osobowość autorytarna)

- Inni rodzice uczą i żądają zachowań agresywnych od dzieci. Ojcowie często uważają, że mężczyźni powinni być agresywni i wpajają ten stereotyp swoim synom np. dziecko wraca pobite z przedszkola, a tata uczy je ciosów i kiedy następy raz dziecko przychodzi i mówi, że się biło i przeciwnik od niego mocno oberwał tata w nagrodę zabiera go na lody.

WY X

Patologizacja życia miejskiego - miasto to obecnie miejsce, które rodzi problemy.

Dlaczego?:

- W miastach przekraczane są wszelkie normy w obecności CO2 i innych zanieczyszczeń powietrza

- wszechobecny hałas w dzień i w nocy

- coraz więcej samochodów powoduje coraz dłuższe korki co wzbudza stres u kierowców. Zaczynają oni zachowywać się w sposób absurdalny (np. po godzinie stania zaczynają wjeżdżać na pełnym gazie na chodniki nie zważając na przechodniów; albo wyciągają z samochodu i bija przypadkowo wybranego innego kierowcę)

- każdy funkcjonuje jako osoba osamotniona = obronne poczucie wyobcowania (otoczeni codziennie na ulicy setkami osób, ale z nikim z nich nie jesteśmy związani, co powoduje wzrost zagrożenia indywidualnego i efekt widza)

- żyjemy coraz szybciej co powoduje spadek umiejętności analizy pewnych zjawisk społecznych ; nie potrafimy wybrać odpowiedniego typu reakcji, która byłaby bezpieczna dla podmiotu i jego otoczenia

- ogromne zagęszczenie społeczne - coraz więcej osób zamieszkuje tę samą powierzchnię, co prowadzi do patlogizacji funkcjonowania rodziny.

- zasada nie wtrącania się w cudze sprawy prowadzi do alienacji rodzin (Mój dom moja twierdza). Sposobem radzenia sobie z sytuacją przeciążenia są powierzchowne, nieosobiste kontakty, apatia, alienacja, cynizm

- miejskie życie odbiera poczucie niepowtarzalności i wyjątkowości, a nasza anonimowość zmniejsza szansę otrzymania należnych nagród np. za zachowania prospołeczne jak i kary za zachowania antyspołeczne. A skoro tak to ludzie zachowują się obojętnie. Młodzi ludzie czasami próbują się temu przeciwstawiać gromadząc się i robić różne hepeningi.

Przykłady patologizacji:

• WANDALIZM ­- niszczenie cudzej własności lub życia bez żadnego wyraźnego celu, poza samym aktem zniszczenia.

Analizy psychologiczne i socjologiczne ujawniły, że wandalizm to reakcja pewnej grupy ludzi na relacje społeczne. Wandale są soplami pochodzącymi z tzw. upośledzonych warstw społecznych (pod względem społecznym, ekonomicznym i kulturalnym), żyją z małą nadzieją na poprawę, nie maja poczucia sensu życia ani związku ze społeczeństwem. Warunki społeczne ograniczają im możliwość wybicia się , uzyskania pozycji prestiżu czy wpływu społecznego.. Wandale stają się więc outsiderami życia społecznego, a wandalizm stosowany jest jako środek uzyskania pewnego wpływu społecznego, szacunku dla samego siebie, czyli jest wyrazem buntu ze strony bezsilnych ludzi.

Powiększanie się zjawiska wandalizmu jest związane z rozszerzaniem się marginesu społecznego (osoby żyjące poniżej minimum socjalnego). Do lat 90-tych tylko 3-6% to była biedota, a teraz wzrósł do 20%! Socjalizm roztaczał parasol ochronny w postaci różnych świadczeń socjalnych i przyzakładowej pomocy (paczki, talony, kolonie itp.). Po zmianie ustroju upadło wiele fabryk i dużo ludzi straciło pracę. Powstała duża grupa młodych ludzi bez pracy i perspektyw, którzy pozbawieni nadziei na przyszłość zaczęli wychodzić na ulice.

Typy wandalizmu:

• ZABORCZY - niszczenie własności w celu uzyskania pieniędzy lub innych dóbr. W latach 90-tych celem ataku były budki telefoniczne, bo świeża gotówka była w środku, teraz - domki letniskowe i samochody (a jak nie ma co tam ukraść to przynajmniej zniszczą)

• TAKTYCZNY - niszczenie własności, która jest środkiem zwracającym uwagi na skargi, zażalenia lub służy wymuszeniu pewnej reakcji

• IDEOLOGICZNY - dla poparcia jakiejś sprawy o charakterze ideologicznym (np. zadyma przed ambasadą rosyjską a potem w odwecie przed polską)

• MŚCIWY - niszczenie wybranego obiektu w celu wzięcia odwetu na jego właścicielu lub reprezentancie (demolowanie klasy nie lubianej biologiczni)

• ZABAWOWY - niszczenie dla zabawy (niszczenie latarni, koszy na śmieci)

• ZŁOŚLIWY - niszczenie jako przejaw gniewu lub frustracji (szczególnie przeciwko symbolom klas średnich - instytucje, dworce, szkoły)

Zwolennicy społecznego przejawiania się zła sądzą, że to czynniki sytuacyjne mogą zmieniać zachowanie człowieka i aktywować w nim zło (może np. zabić człowieka) Np. eksperyment więzienny Zimbardo.

Buss - czynniki sytuacyjne wyzwalają w nas zło i każdy może stać się mordercą („Morderca za ścianą”)

DEHUMANIZACJA stosunków międzyludzkich (patologia) - psychiczne zatarcie ludzkich cech, co powoduje że na ludzi patrzy się jak na przedmioty, a nie jak na istoty ludzkie i tak też się ich traktuje (relacja nie ja - ty, tylko ja - to)

Typy dehumanizacji:

• NARZUCONA SPOŁECZNIE - w różnych sytuacjach pracy; dana praca może wymagać aby jednostka dehumanizowała innych ludzi by mogła się z nimi „uporać” (zapisywanie się przez Internet)

• STOSOWANA W SAMOOBRONIE - w służbie zdrowia i w obrębie tych zawodów proces ten nazywa się odizolowanym zachowaniem, co oznacza konieczność dehumanizowania ludzi w celu przyjścia im z pomocą lub wyleczenia ich. Jest to problem gdy dotyczy osób, które zajmują się profesjonalną opieka np. w domu starców. Wszystkie zawody pomocowe są narażone na szybkie wypalenie zawodowe (policjant, ksiądz, psycholog)

• W CELU UZYSKANIA AUTOGRATYFIKACJI - używanie innych ludzi jedynie dla własnego zysku, przyjemności lub rozrywki; przy czym nie poświęca się żadnej uwagi ich uczuciom czy myślom np. prostytucja (prostytutka i klient traktują siebie nawzajem bezosobowo)

• JAKO ŚRODEK POZWALAJĄCY OSIĄGNĄĆ CEL - np. w polityce kiełbasa wyborcza (chodzi o masy, które będą oddawać głosy - Hitler, Aleksander Wielki, Napoleon)

TECHNIKI DEHUMANIZACI:

• ETYKIETKOWANIE - etykieta powoduje, że inni wydają się mniej ludzcy i bardziej podobni do przedmiotów np. żółtek, asfalt, głupek

• OKREŚLENIE LUDZI W KATEGORIACH ZWIĄZKU FUNKCJONALNEGO, w którym dana jednostka pozostaje - np. „idzie mój rejestr”

• INTELEKTUALIZACJA - jednostka ujmuje sytuacje w kategoriach bardziej intelektualnych a mniej osobistych np. lekarz, który przyjmował dwa wyrostki, jeden zawał…

• SZUFLADKOWANIE = IZOLOWANIE - konkretna sytuację lub typ aktywności tym łatwiej można odizolować od uczuć i wartości im bardziej można ją oddzielić od reszty życia; (czym innym jest deklarowanie a czym innym wypełnianie)

• WYCOFYWANIE SIĘ - minimalizacja swojego zaangażowania w interakcje z innymi osobami, a szczególnie w te które mogłyby wywołać stres.

• DYFUZJA ODPOWIEDZIALNOŚCI - ludzie chcąc uporać się z silnymi emocjami szukają pomocy i oparcia. Jeśli działania te redukują stres i dyskomfort psychiczny to mogą być stosowane celowo również w celach dehumanizacyjnych (idziemy do przyjaciółki by ta nas pocieszyła i powiedziała „czym się przejmujesz? Inni robią gorzej”)

GRUPA SPOŁECZNA - to taka grupa, w której dwie lub więcej osób współdziała ze sobą i współzależy od siebie w sensie, że w zaspokajaniu potrzeb i osiąganiu celów można na sobie polegać.

Różne zjawiska funkcjonowania grup:

• ZJAWISKO FACYLITACJI SPOŁECZNEJ - napięcie wynikające z obecności innych osób i możliwość oceny naszego działania powodują, że lepsze jest wykonanie zadań łatwiejszych, a gorsze wykonanie zadań trudniejszych.

Przyczyny:

- obecność innych ludzi nas ożywia, bo organizm przygotowuje się do reakcji na drugiego człowieka. Ożywienie to jest mniejsze gdy osobę te dobrze znamy, większe gdy jest obca.

- problem autoprezentacji - chęci zaprezentowania się w lepszym świetle

• PRÓZNIACTWO SPOŁECZNE - uspokojenie wywołane przekonaniem, że przebywanie w grupie utrudnia ocenę indywidualnego działania. Uspokojenie osłabia wykonanie zadań prostych, ale ułatwia wykonanie zadań trudniejszych. Grupa może być mniej efektywna niż dobrze pracująca jednostka. Jeśli wiemy, że nasza praca będzie oceniana indywidualnie to bardziej się staramy.

• DEINDYWIDUACJA -obecność innych może prowadzić do utraty poczucia własnego ja, co spowoduje utratę kontroli nad własnym zachowaniem i zwiększenie impulsywności i patologiczności postępowania. Zagubienie w tłumie może wyzwalać zachowania o które sami siebie nie podejrzewamy (ku klux klan)

WY XI

Grupa realizuje pewne zadania i może być w tym mniej lub bardziej efektywna zależnie od typu zadania:

• ADDYTYWNE - wszyscy członkowie grupy wykonują w zasadzie ten sam rodzaj pracy, a produkt końcowy jest sumą wkładu pracy wszystkich jej członków. Grupy te tak długo są lepsze od pojedynczej jednostki jak długo wszyscy członkowie grupy maksymalizują swój wkład. Ten typ sprzyja ujawnieniu się zjawiska próżniactwa społecznego w wyniku czego grupa staje się mniej efektywna od jednostki.

• KONIUNKTYWNE - działanie grupy jest uzależnione od najmniej sprawnego jej członka. Cecha charakterystyczna jest gorsze wykonanie zadania przez grupę niż jednostkę, bo najsłabszy członek grupy obniża działania do swojego poziomu (np. chodzenie po górach)

• DYSJUNKTYWNE - grupowe działanie określone jest przez pracę najlepszego członka grupy. Może być bardziej efektywna od jednostki, ale grupa często potrafi zmarnować wysiłki lidera - zjawisko straty ponoszonej w toku procesu (każdy aspekt współdziałania w grupie, który utrudnia rozwiązywanie problemu). Strata pojawia się gdy: najbardziej kompetentny członek grupy ma niski status (nikt go poważnie nie traktuje); gdy nie jest on pewny ceny siebie przez innych (więc milczy, podporządkowuje się bo chce być lubiany); gdy ma trudności z przeciwstawieniem się zasadom konformistycznym obowiązującym w grupie; gdy członkowie nie słuchają siebie nawzajem, gdy w grupie dyskusja jest podporządkowana jednej osobie, która mówi długo i dużo (zwykle to ten co najmniej wie) i gdy występuje

sytuacja niepowodzenia w dzieleniu się z drugim unikatowa informacją - gdy chcemy mieć bezpieczne i kreatywne rozwiązanie problemu dobieramy grupę ekspercką by go nam wypracowała; a ci ludzie zamiast mówić o tym czego nie wiedza inni a co wynika z ich specjalistycznej wiedzy mówią o rzeczach, które są wszystkim znane (dadzą trywialną radę). Dobry lider powinien umieć skłonić członków do podzielenia się unikatową wiedzą posiadana ze względu na specyfikę wykształcenia, doświadczenia, wiedzy i umiejętności. Liderzy muszą mieć wiedze i doświadczenie by zorientować się jak pracuje grupa i w kierunku jakiego rozwiązania zmierza.

METODA BURZY MÓZGÓW (OSBOURNE) - jej celem jest podwyższenie jakości oraz zwiększenie liczby możliwych rozwiązań problemu przez skłonienie do swobodnej wymiany pomysłów.

Metoda składa się z 3 etapów:

1. zabiegi, których celem jest obniżenie lub zlikwidowanie krytycyzmu wobec siebie i wobec innych

2. wytwarzanie pomysłów rozwiązania, kieruje się zasadami:

- mów o swoich pomysłach innym i nie zastanawiaj się czy są one dobre czy nie

- mów o wszystkich pomysłach, które przychodzą ci do głowy, im odważniejsze i szalone tym lepiej

- nie oceniaj pomysłów innych ludzi dopóki trwa szukanie rozwiązań

- słuchaj innych, udoskonalaj ich pomysły rozwiązań

- im więcej pomysłów tym lepiej, bo jest zasada: ilość rodzi jakość

3. włączenie krytycyzmu i ocena pozostałych pomysłów rozwiązań.

Pomysły te dzielimy na 3 grupy:

- rozwiązania gorące - można je natychmiast wdrożyć w życie

- rozwiązania z których wybieramy elementy i składamy w jedno rozwiązanie

- odrzucane - bo trywialne, już były, niemożliwe do zastosowania na tym poziomie techniki

Badania - Grupa, która korzystała z tej metody, ale bez wcześniejszego przeszkolenia w tym zakresie, miała gorsze wyniki niż pracująca jednostka. Grupa po treningu okazała się być bardziej efektywna niż jednostka.

Metoda często wykorzystywana w agencjach reklamowych (oglądnąć „Czego pragną kobiety”)

Wskazania do metody:

- grupa powinna liczyć najwyżej 6 - 8 osób

- praca nie powinna być dłuższa niż 2-3h (potem trywializacja pomysłów)

ZJAWISKO MYŚLENIA GRUPOWEGO - taki sposób myślenia, w którym dążenie do zachowania grupowej spójności i solidarności jest ważniejsze od realistycznego liczenia się z faktami. Aby to zjawisko się pojawiło muszą zaistnieć określone warunki:

1. grupa musi zapewniać prestiż i być atrakcyjna, co sprawia, że pojawia się szybko duża jej spójność

2. grupa musi być wyizolowana

3. w grupie musi pojawić się autorytarny przywódca

4. grupa musi działać pod wpływem silnego stresu, a zadanie które wykonuje musi być zupełnie nowe

Symptomy pojawienia się tego zjawiska w grupie:

- złudzenie odporności na atak

- przekonanie o moralnych racjach grupy

- stereotypowe postrzeganie przeciwników

- autocenzura wewnętrzna

- ukierunkowany nacisk na dysydentów (by wszyscy zaczęli jednakowo myśleć)

- złudzenie jednomyślności

Skutki:

- opieranie się na niepełnej bazie informacyjnej

- lekceważenie określenia poziomu ryzyka

- brak planu na wypadek niepowodzenia, bo grupa uważa, że ono jest niemożliwe

Np. Grupa prezydencka, którą powołał Kennedy, by ustaliła jak najlepiej zareagować na konflikt w Zatoce Świń. Wybrał najlepszych z najlepszych i zakwaterował ich w swojej siedzibie, przez co zostali oni: odcięci od rodzin i informacji płynących z zewnątrz. Grupa miała poczucie elitarności i rozwiązywała problem, który był dla jej członków nowy. Prezydent na wstępie powiedział, że jest zdecydowany interweniować, a oni mają tylko wymyślić najlepszy sposób (narzucił im z góry kierunek myślenia). Zostali pozbawieni informacji o charakterze negatywnym (człowiek i tak lekceważy ponad 90% informacji negatywnych), a one często prowadzą do szybszego rozwiązania problemu. W rezultacie grupa zlekceważyła poziom ryzyka i przeszacowała możliwość powodzenia. Opracowali tylko jedno rozwiązanie i tylko dla sytuacji powodzenia. Skutki - wielka klapa. Prezydent powołał grupę psychologów społecznych, w celu wyjaśnienia mu tego zjawiska. Chruszczow poczuł się bezpieczny i zaatakował Kubę, a Kennedy mądry po szkodzie zwołał nową grupę ekspercką, ale już bez popełniania błędów, co doprowadziło do wypracowania dobrego rozwiązania.

Inne ciekawe zjawiska w grupie:

ZJAWISKO PRZESUNIĘCIA RYZYKA - grupy podejmują bardziej ryzykowne decyzje niż jednostki (jak widzimy groźnego psa i idziemy sami to przechodzimy na drugą stronę, a w grupie zaczniemy go drażnić)

ZJAWISKO POLARYZACJI GRUPOWEJ - rola grupy jako czynnika wzmacniającego początkowe skłonności swoich członków:

- ku zwiększonemu ryzyku jeśli już taką tendencję ku ryzyku wykazywali lub

- ku zwiększonej ostrożności jeśli ostrożność kierowała nimi od początku (np. średnia ostrożność przechodzi w asekuranctwo)

Ważną rolę w tym zjawisku odgrywają argumenty perswazyjne. Poszczególni członkowie grupy podają argumenty, których jednostka nie brała wcześniej pod uwagę. To gromadzenie nowych informacji uważa się za ważny czynnik wywołujący efekt polaryzacji grupowej.

Ważną rolę odgrywa również kultura w której wzrastamy. Z badań wynika, że wszystkie kultury afrykańskie uczą ostrożności, a kultura amerykańska ryzykanctwa (dziś mieszkamy a Florydzi, jutro jak nam się zachce to w Ohio, a za miesiąc może na Alasce. Polacy to asekuranci.

Typy interakcji w grupach:

1. KONFLIKT

• KONFLIKT INTRAPERSONALNY - napięcie wywołane sprzecznością celów jednostki (np. kobieta - praca czy dziecko)

• KONFLIKT INTERPERSONALNY - napięcie między dwoma lub więcej osobami lub grupami, które mają sprzeczne cele. Dzieli się je na:

• Konflikt o sumie zerowej - twój zysk to moja strata (np. jedna posada a pięciu chętnych)

• Konflikt motywów mieszanych - obie strony mogą zyskać jeśli będą współpracowały, ale jednostka może osiągnąć większy zysk jeśli będzie rywalizować z partnerem i wygra

Kiedy ryzyko a kiedy współpraca?:

- sama sytuacja może skłaniać do współpracy

- mamy skłonność do współdziałania z partnerem z którym możemy się w przyszłości spotkać, a do rywalizacji, gdy spotkanie jest jednorazowe

- wynika z naszego sposobu patrzenia na świat: rywalizacja - świat to dzika dżungla a człowiek musi być agresywny by zdobyć coś dla siebie; współdziałanie - jednostka czuje się w świecie bezpieczna i uważa że ludzie są dobrzy

- jak nie wiemy jak się zachować to stosujemy strategię coś za coś - zachęcamy do współdziałania najpierw przez stosowanie zachowań kooperacyjnych, a potem przez powtarzanie działań przeciwnika, które podjął on bezpośrednio przed nami (mówimy, że chcemy współpracować, a druga osoba, że ona będzie rywalizować to my wtedy mówimy ok. to ja też rywalizuję)

2. WSPÓŁPRACA

KOMUNIKOWAIE SIĘ

• Najbardziej podstawową, budującą wzajemne zaufanie i zachęcającą do współpracy formą komunikowania się jest ROZMOWA <wow>

• NEGOCJACJE - gdy pojawia się konflikt a zainteresowane strony składają propozycje jego rozwiązania. Konflikt jest rozwiązany jeśli obie strony osiągną zgodę. Może dojść do zaostrzenia się konfliktu i zablokowania porozumienia; mogą pojawić się groźby i wyzwiska i trzeba zastosować

• MEDIACJE - wyrażenie zgody na udział trzeciej strony przy rozwiązywaniu zaistniałego konfliktu. Rola mediatora polega na nakłonieniu jednej ze stron do ograniczenia żądań, do określenia warunków w których partnerzy negocjacji będą omawiali istniejące nieporozumienia, tłumieniu negatywnych emocji. Jak to zawiedzie, to:

• ARBITRAŻ - trzecia strona narzuca rozwiązanie konfliktu skłóconym partnerom

WY XII

NEGOCJACJE

STRATEGIE:

• wygrana - przegrana - zwycięstwo kosztem drugiej strony zazwyczaj pogarsza stosunki miedzy stronami i w konsekwencji może doprowadzić do zerwania stałej współpracy

• kompromis - na ogół akceptowane rozwiązanie, ale zawierające obok częściowej wygranej, częściową przegraną

• negocjacje partnerskie - cel negocjacji to wygrana obu stron; poznając potrzeby i interesy partnera oraz ujawniając swoje możemy znaleźć rozwiązanie korzystne dla obu stron

Pytaj „dlaczego?” - skuteczną techniką poznania interesów naszych i partnera jest pytanie o powody zajmowanych stanowisk (i okazuje się , że mąż nie tyle chce jechać w góry ile móc sobie pospacerować, a żona chce popływać i się opalić ale nie konicznie nad morzem; więc sobie pojada na Mazury i będą mieć wszystko )

PRZYGOTOWANIE DO NEGOCJACJI:

• znajomość rynku i własnej oferty -wiedza o przedmiocie pertraktacji, własnej firmie, o konkurencji i partnerze negocjacji musisz wiedzieć wszystko przed rozpoczęciem rozmów

• wczucie się w sytuację drugiej osoby - jeśli chcesz wpłynąć na swojego rozmówcę musisz spróbować myśleć jego kategoriami, wczuć się w jego sytuację

• przygotowanie alternatywnych rozwiązań na ewentualność niezawarci nieporozumienia - przed przystąpieniem do negocjacji przygotuj warianty możliwych rozwiązań na wypadek jeśli porozumienie nie zostałoby zawarte

TECHNIKI NEGOCJACJI:

• mierz wysoko - żądaj wiele a uzyskasz wiele. Uważaj jednak, gdyż absurdalne, niczym nie uzasadnione żądanie może zirytować rozmówcę i utrudnić prowadzone rozmowy

• nie zgadzaj się na pierwszą propozycję - jest ona zwykle wygórowana

• ustępuj powoli i niełatwo - łatwe i szybkie wyrażenie zgody na propozycję rozmówcy może wywołać u niego przekonanie, że zażądał zbyt mało i w konsekwencji skłoni go do zgłoszenia dodatkowych roszczeń

• ustępstwo za ustępstwo (coś za coś) - godząc się na ustępstwo w jednej sprawie żądaj dla siebie ustępstwa w innej

• nie okazuj zadowolenia z ustępstw czynionych przez drugą stronę

• zasada ustępstw malejących - ustępując kilkakrotnie pamiętaj, że skala kolejnych ustępstw powinna być coraz mniejsza (połowa poprzedniego ustępstwa, np. 50;25;12,5)

• pół na pół (krakowski targ) - zasada dzielenia różnicy na pół nie zawsze bywa sprawiedliwa i na ogół krzywdzi jedną ze stron. Jeżeli się z takim podziałem nie zgadzasz, obstawaj przy swoim

• rozpraszanie negocjatora - odbieranie telefonów, częste wychodzenie, ładne hostessy

• zabójcze pytanie - starajmy się unikać odpowiedzi tak lub nie. Najkorzystniejsze w takiej sytuacji jest zmuszenie osoby pytającej do zajęcia stanowiska i odpowiedzieć pytaniem na pytanie

• dobry - zły facet - presja psychologiczna! Negocjator zdenerwowany agresywnym zachowaniem złego faceta zazwyczaj mięknie i ulega „dobremu” pod wpływam jego łagodnego traktowania (lepiej o przerwę poprosić)

• proś o przerwę - w trudnych chwilach (jak musisz coś przemyśleć, sprawdzić, ochłonąć)

• technika ograniczonych kompetencji - zanim rozpoczniesz negocjacje upewnij się do czego uprawniony jest twój rozmówca

• upewnij się co do jednakowej interpretacji faktów - zdarza się, że fakty są różnie interpretowane i przeważnie na korzyść tego, który je interpretuje.

ZAKOŃCZENIE NEGOCJACJI:

- ton głosu, zachowania niewerbalne, próba spisania uzgodnień

- technika przełamywania oporów - powiązanie obecnej umowy korzyścią w przyszłości

Często pojawia się eskalacja żądań pod koniec negocjacji.

UPRZEDZENIA - wroga lub negatywna postawa dotycząca wyróżniającej się grupy ludzi, oparta wyłącznie na ich przynależności do tej grupy. Rodzaje:

• narodowościowe - Polacy - pijacy, złodzieje, gościnni, pracowici; Anglicy - flegmatyczni, chłodni itd.

• rasowe

• etniczne

• preferencje seksualne

• preferencje religijne

• ze względu na płeć - dowcipy o blondynkach, kobieta za kierownicą

STEREOTYP - poznawczy komponent uprzedzeń; generalizacja tego co dotyczy grupy ludzi, gdzie identyczna charakterystyka jest przypisana zasadniczo wszystkim jej członkom niezależnie od rzeczywistych różnic między nimi. Raz sformułowane stereotypy są odporne na zmianę pod wpływem nowej informacji.

Badania nad stereotypami płci:

- kobiety są powszechnie spostrzegane jako genetycznie bardziej poddające się wychowaniu i mniej asertywne niż mężczyźni

- kobiety o znaczących kompetencjach były postrzegane przez mężczyzn jako mniej kompetentne, mające łatwiejszą drogę do sukcesu niż odnoszący sukcesy mężczyźni; kobiety spostrzegały kobiety i mężczyzn sukcesu jako jednakowo kompetentnych, ale to mężczyzn spostrzegały jako tych którzy się przy tym mniej napracowali (czt. Kobiety są mniej zdolne niż mężczyźni)

- dziewczęta mają tendencję do zaniżania swoich zdolności i wszelkie niepowodzenia przypisują sobie; a chłopcy w procesie socjalizacji nauczyli się chronić własne ego i winą za popełnione błędy obarczają otoczenie, innych ludzi, los (egotyzm atrybucyjny)

- społeczeństwo oczekuje od mężczyzn sukcesów, a gdy ich nie odnoszą są bardzo surowo traktowani; jak kobiecie się powiedzie to społeczeństwo jest powściągliwe, bo o niej sukcesów nie oczekiwano (spostrzegają ją jako osobę ze szczególnie wysoką motywacją i dużym szczęściem), a jak się nie powiedzie to traktują ją wyrozumiale.

DYSKRYMINACJA - behawioralny komponent uprzedzeń - nieusprawiedliwione, negatywne, krzywdzące działanie skierowane przeciwko członkowi danej grupy wyłącznie dlatego, że do tej grupy należy (np. bijemy go)

Skąd się biorą uprzedzenia?:

- przekazywane z pokolenia na pokolenie przez osoby znaczące - uczenie się

- z tendencji do kategoryzowania i grupowania informacji w schematy, które są później wykorzystywane do interpretacji nowej czy niezwykłej sytuacji

- korzystanie ze schematów i heurystyk zwłaszcza przy wydawaniu sądów społecznych

WY XIII

POSTAWA - względnie (można ją zmodyfikować) trwała (utrzymuje się zwykle przez dłuższy czas) ocena (pozytywna lub negatywna reakcja na coś, bo ludzi nigdy nie są neutralnymi obserwatorami świata, do swoich ocen mają zawsze emocjonalny stosunek), pozytywna lub negatywna ludzi, obiektów lub idei.

Możliwość modyfikacji postawy jest ważna dla polityków (kampanie skłaniają elektorat do zmiany postaw poprzez obietnice).

Trwałość postaw jest ważna dla rodziców - by dziecko dorastając nie zmieniały wpojonych im postaw.

Komponenty postawy:

• emocjonalny - reakcje wobec przedmiotu postawy

• poznawczy - myśli i przekonania o przedmiocie postawy

• behawioralny - działania, które dają się zaobserwować, a które przejawia podmiot wobec przedmiotu postawy

Procesy służące zmianie postawy:

- wprowadzenie podmiotu w stan dysonansu poznawczego

- wywołanie zjawiska obrony poglądu sprzecznego z postawą podmiotu - proces w którym osoby są zachęcane do publicznego wyrażenia opinii sprzecznej z ich osobistą postawą; jak uda się to osiągnąć przy minimalnym zewnętrznym uzasadnieniu to nastąpi zmiana osobistej postawy w kierunku wyrażonej publicznie opinii.

- oddziaływanie na podmiot za pomocą tzw. komunikatu perswazyjnego - taki komunikat, który przekonuje do zajęcia określonego stanowiska w danej sprawie (przemówienie, reklama)

Badania nad komunikatem perswazyjnym. Efektywność zależy od nadawcy, odbiorcy i treści komunikatu.

Największa efektywność gdy nadawca jest:

- wiarygodny - reklamy budują wiarygodność np. poprzez jak najdłuższy tytuł naukowy mówcy; powoływanie się na jakąś dziwną, mało znaną instytucję (np. pasta do zębów rekomendowana przez Polskie Towarzystwo Stomatologiczne); zbitki skojarzeniowe (np. popularny aktor, który gra lekarza w serialu w reklamie również występuje jako lekarz promując jakiś lek)

- atrakcyjny pod względem osobowości - sekwencja skojarzenie - odniesienie (Marek Kondrad reklamujący ING - uważany za niezależnego i przyjaznego w CKK dezerterzy grał rolę człowiek, który umiał rozwiązać każdy problem; Piotr Fronczewski kojarzony z Jackiem z Rodziny zastępczej uważany za mądrego i uczciwego; Danuta Rinn - ona puszysta i płyn do płukania powoduje puszystość ubrań)

- atrakcyjny fizycznie - do 2001r w reklamach występowały same osoby ponad przeciętnie przystojne; dziś występują osoby o przeciętnej (co ma uwiarygodniać produkt) urodzie ale bardzo zadbane (panie reklamujące np. proszki do prania są w domu zawsze ubrane elegancko, z pełnym makijażem)

Badania nad charakterem treści komunikatu perswazyjnego:

1. Ludzie są podatni na oddziaływania komunikatu, który nie jest spostrzegany jako specjalnie przygotowany w celu wywarcia na nich wpływu. (mentos - reklama na zasadzie podglądnięcia przez obserwatora jak kobieta znajduje wyjście z sytuacji po zjedzeniu mentosa - odrywa drugi obcas i idzie dalej; w Polsce ta reklama nie jest wiarygodna)

2. Kiedy odbiorcy ogólnie popierają nasze stanowisko to najlepiej jest zastosować komunikat jednostronny, czyli taki, który prezentuje tylko argumenty wspierające. Jeśli audytorium nie zgadza się z naszym stanowiskiem to najlepiej jest przedstawić komunikat dwustronny, a następnie zbić argumenty, które są w opozycji do naszego stanowiska. („Nie widać różnicy to po co przepłacać” - jeden i drugi dobry ale ten nasz ma jeden plus - jest tańszy)

3. Jeśli obie argumentacje mogą być przedstawione bezpośrednio jedna po drugiej, a później upłynie pewien czas zanim słuchacze podejmą decyzję, to najlepiej jest wystąpić w pierwszej kolejności. Pojawia się bowiem efekt pierwszeństwa, który polega na tym, że na słuchaczy większy wpływ ma informacja przedstawiona jako pierwsza. (np. Kwaśniewski, gdy popierał koalicję SLD-UP, dwa dni przed cisza wyborczą występuje w telewizji i mówi, by ludzie na te partie głosowali i podaje różne argumenty; następnego dnia Buzek próbuje zbić jego argumenty i podać własne, ale zaraz po tym jest już cisza wyborcza i nie dyskutuje się o tym w TV)

4. Jeśli między pierwszą a drugą prezentacją jest przerwa, a słuchacze podejmują decyzję bezpośrednio po zaprezentowaniu drugiego stanowiska, to najlepiej jest wystąpić w drugiej kolejności. Występuje wtedy bowiem efekt świeżości - najlepiej zostają zapamiętane argumenty zawarte w drugim komunikacie.

Odbiorcy:

- audytorium, którego uwaga jest rozproszona w czasie prezentowania komunikatu perswazyjnego, będzie bardziej podatne na perswazję, niż audytorium, którego uwaga jest skupiona

- ludzie są szczególnie predysponowani do zmiany postaw w tzw. wrażliwym okresie, czyli od 18 do 25 lat; poza tym przedziałem postawy się stabilizują i są bardziej odporne na zmiany (Kwaśniewski po raz pierwszy przed wyborami zwracał się do elektoratu młodzieżowego, a teraz już wszystkie partie maja młodzieżówki)

MODEL WYPRACOWANIA PRAWDOPODOBIEŃSTW (Hohland i inni) - teoria w której zakłada się, że istnieją dwa sposoby zmiany postaw za pośrednictwem komunikatów perswazyjnych:

1. związany z centralną strategią perswazji - przypadek, w którym ludzie analizują komunikat perswazyjny uważnie słuchając, rozważając argumenty. Strategia ta pojawia się wówczas, gdy ludzie posiadają zarówno zdolności jak i motywację do uważnego słuchania komunikatu.

2. peryferyczna strategia perswazji - przypadek, w którym ludzie nie analizują argumentów zawartych w komunikacie perswazyjnym, są natomiast pod wpływem wskazówek peryferycznych (np. osobowość osoby przekazującej komunikat, długośc wypowiedzi itp.)

Kiedy ludzie stosują 1 lub 2 strategię?:

• Jeżeli ludzie są rzeczywiście zainteresowanie sprawą to koncentrują się na argumentach = zjawisko osobistego znaczenia sprawy - stopień w jakim wynikające z danej sprawy konsekwencje są ważne dla dobrego samopoczucia odbiorcy komunikatu (np. lista leków za złotówkę jest ważna dla emerytów i oni będą stosować strategię 1; młodsi i zdrowi ludzie raczej wezmą pod uwagę czynniki peryferyczne)

• Może być tak, że sprawa jest dla nas ważna, a my stosujemy strategię peryferyczną; gdy:

- problem jest bardzo złożony, prezentowany przez autorytety i trudno jest dokonać jego oceny (np. debata naukowców w sprawie narkotyków - sprawa bardzo ważna ale szczegółowo mało znana i odbiorcy komunikatu opowiadają się np. za najprzystojniejszym naukowcem)

- gdy w trakcie prezentacji trudno nam skupić uwagę, bo występują czynniki zakłócające

Źródła postaw:

- postawy oparte na poznaniu- uzależnione od poznania istotnych faktów, które wpływają na ocenę obiektu, co pozwala na klasyfikowanie tych obiektów według nagród i kar, których one nam dostarczają (reklamy oparte na odwołaniu do inteligencji - produkty luksusowe, samochody, TV)

- postawy oparte na emocjach - powiązane z uczuciami i wartościami. Jak się uda kogoś przywiązać do danej marki to dana osoba dokonuje zakupu nowej rzeczy zwykle w obrębie tej jednej marki, bo po prostu ją lubi.

Reklamy oparte na wartościach ważnych dla każdego podmiotu:

reklamy społeczne - solidarność, współczucie, miłosierdzie (świece Caritas)

reklamy komercyjne - rodzina, lojalność itp., zwłaszcza w okresie Bożego Narodzenia

- postawy będące wynikiem reakcji sensoryczno - motorycznych - odnoszą się do wszystkich powierzchni receptorycznych i całego spektrum towarów, które trudno się sprzedają (kosmetyki, niektóre słodycze i ubrania). Sekwencja - obraz a po nim reakcja konsumenta i hasła typu :Jesteś tego warta”

- postawy oparte na warunkowaniu

* klasycznym - zachodzi, gdy bodziec wywołujący reakcję emocjonalną jest wielokrotnie doświadczany razem z bodźcem neutralnym, a bodziec przestaje być neutralnym z chwilą gdy nabiera emocjonalnych właściwości pierwszego bodźca

* instrumentalnym - częstotliwość swobodnie podejmowanych zachowań albo rośnie albo maleje w zależności od tego czy następuje po tym zachowaniu wzmocnienie pozytywne czy kara (np. dziecko jak chodzi z mamą do piaskownicy to bawi się z wszystkimi dziećmi, a jak ojciec z nim czasem pójdzie to zakazuje zabawy z tymi biedniejszymi i dziecko się uczy, że z niektórymi nie wolno się bawić i w przyszłości tego nie robi)

- postawy oparte na komponencie behawioralnym - w tych przypadkach zgodnie z teorią postrzegania samego siebie istnieją okoliczności w których ludzie nie wiedzą co czują, do czasu aż nie spostrzegą jak się zachowują (np. ankieter nas pyta :Czy pani lubi ćwiczyć?” - uświadamiamy sobie, że jakoś nigdy nad tym nie rozmyślaliśmy i pojawia się autoanaliza - wracam do domu pieszo, dwa razy w tygodniu chodzę na basen itd. I wyciągam wniosek - lubię ćwiczyć; nie znam swojej postawy dopóki nie przeanalizuję swojego zachowania)

WY XIV

DOSTĘPNOŚĆ POSTAWY - siła związku jaki zachodzi między obiektem a wartościowaniem tego obiektu.

Jeżeli postawa jest łatwo dostępna, to w każdej sytuacji gdy spotykamy dany obiekt, za każdym razem uświadamiamy sobie swoją postawę.

Jeżeli postawa jest względnie mało dostępna to jest znacznie mniej prawdopodobne, że pojawi się w mojej świadomości, gdy natrafię na jej obiekt i w tym przypadku wszystko o czym pomyślimy może ograniczyć się do wizualnego obrazu tego obiektu.

Dostępność postawy decyduje do skłonności do zachowania się zgodnie ze swoją postawą. Ma ponadto wpływ na odporność wobec komunikatu perswazyjnego. W związku z czym ludzie z trudno dostępnymi postawami przyjmują bardziej otwarte podejście do różnych zagadnień.

Np. mijamy o 6 rano bilbord budowanej nowej świątyni i jeżeli jesteśmy praktykującymi katolikami to nam się przypomni: o dzisiaj jest niedziela, trzeba iść do kościoła; jak nie wierzę to bilbord odbiorę tylko estetyczne np. brzydki budynek i po kliku kilometrach zapominamy o tym.

Dzięki czemu postawa jest bardziej dostępna:

- związane jest to z doświadczeniem jakie posiada podmiot z danym obiektem tej postawy. Im więcej wiem i im większe mam doświadczenie z daną kategorią, tym mam bardziej utrwalona postawę i decyzje, które podejmuje są bardziej adekwatne

(np. jak nie znam się na motorach i mam wybrać dla siebie to bierzemy pod uwagę kolor, nowość, wysokość, a jak ktoś się zna na tym to może wybrać starego w którym zobaczy zabytkowego harleya)

- im bardziej postawa jest oparta na zachowaniu tym bardziej będzie dostępna i odporna na zmiany (ta zachowania będą bardziej trwałe niż wywołane przez emocje)

Jak uodpornić ludzi na zmiany postaw?

- oparcie postawy na bardzo mocnym systemie wartości; na systemie, który zostanie zinterioryzowany i uznany za swój własny

( aby zapobiec odrzuceniu przez dziecko w okresie dojrzewania wszystkich wpajanych mu wartości trzeba od jego najmłodszych lat przestrzegać bezwyjątkowo zasad wyznawanych przez rodzinę, aby świat jawił się jako czarno - biały - jeżeli zabraniamy dziecku kłamać to sami też nie kłamiemy w żadnej sytuacji przy dziecku, jest szansa, że dziecko uzna te normy za coś własnego i oczywistego a nie narzuconego z zewnątrz)

- uodpornienie na postawy powinno zostać zaprezentowane uprzedzająco w stosunku do zderzeń, które będą wymagały prezentowania tej postawy - mała dawka określonych postaw, bo rozważywszy je jeszcze przed atakiem człowiek staje się bardziej odporny na wpływ komunikatu perswazyjnego = hipoteza uodpornienia na postawy

(np. rodzice dziecka, które niedługo rozpocznie szkołę i będzie narażone np. na namowę do palenia papierosów, dzielą się rozalmi i razem z dzieckiem odgrywają scenkę „namawiania” go do palenia. W ten sposób dziecko uczy się jakich argumentów może użyć namawiający go i co on może powiedzieć by sprawnie i ostatecznie odmówić; by to robić trzeba mieć dobry kontakt z dzieckiem, czas dla niego i zauważać jego zainteresowanie zakazanymi sprawami)

Można małym dzieciom prezentować różne formy zachowania i wyjaśniać (np. pokazywać jak wygląda narkoman na odwyku, wizyty w więzieniach) - prezentacja unaocznia problem. (Badania wykazały, że dzieci, które były na wizycie w więzieniu rzadziej wchodziły w konflikt z prawem, niż te które słyszały tylko pogadankę na ten temat)

Jak za późno zaczyna się dziecko wychowywać (12,13lat) to pojawia się:

ZJAWISKO REAKTANCJI - koncepcja wedle, której zagrożenie wolności wyboru określonego zachowania powoduje wzbudzenie nieprzyjemnego stanu przeciwstawienia się. Ludzie mogą zredukować ten stan angażując się w zagrożone zachowanie.

Wydawanie surowych zakazów jest wyrządzeniem szkody, ponieważ im bardziej surowe zakazy tym większe prawdopodobieństwo uruchomienia efektu bumerangowego czyli tym większe prawdopodobieństwo, że nastąpi większe zainteresowanie zabronionym zachowaniem.

W okresie dorastania pojawiają się grupy odniesienia i jedna jest zwykle uprzedzona w stosunku do drugiej. Kształtowanie się odrębności grupowej ma charakter procesualny i odbywa się etapami:

I. dochodzi do wykreowania grup - czyli jest zaklasyfikowanie pewnych ludzi do grupy cechującej się określonymi właściwościami, a innych ludzi do grupy, która ma odmienne cechy. Podstawowym procesem poznawczym, który umożliwia ten proces jest kategoryzowanie czyli grupowanie określonych cech, które pozwalają a wyłonienie z podstawowych grup grupy własnej czyli tej z którą jednostka się identyfikuje (czuje się jej członkiem) oraz grupy obcej czyli takiej z którą jednostka się nie identyfikuje.

II. pojawia się stronniczość w kierunku grupy własnej - jest to szczególnie pozytywne odczucie i uprzywilejowane traktowanie ludzi, których określamy jako część naszej własnej grupy oraz negatywne odczucie i nieuczciwe traktowanie innych, tylko dlatego, że należą do grupy obcej.

III. spostrzeganie jednorodności grupy obcej - czyli spostrzeganie członków grupy obcej jako bardziej do siebie podobnych niż jest to w rzeczywistości i bardziej niż podobni do siebie są członkowie grupy własnej. Tworzenie uprzedzeń związane jest z emocjami, a ich zmiana jest bardzo trudna.

Tworzy się dodatkowo poczucie tożsamości i dumy (jak moja grupa odnosi sukcesy to myślimy o sobie że jesteśmy super).

Istnienie takich grup jest niekorzystne bo budzi niechęć i powoduje brak współdziałania.

Jak dokonać zmiany postaw - modele:

1. MODEL BUCHALTERYJNY - zakłada, że informacja niezgodna ze stereotypem prowadzi do przekształcenia tego stereotypu

2. MODEL PRZEKSZTAŁCENIOWY - informacja niezgodna ze stereotypem prowadzi do radykalnej zmiany stereotypu

3. MODEL WYKSZTAŁCANIA STEREOTYPU IŻSZEGO RZĘDU - informacja niezgodna ze stereotypem prowadzi do stworzenia stereotypu niższego rzędu w celu przyswojenia tej informacji bez konieczności zmieniania początkowego stereotypu.

Np. mam pozytywny obraz jakiegoś faceta (uczciwy itp.) i zaczynam się dowiadywać, że on nie oddał komuś długu i pojawia się sprzeczność. I ja mam tendencję do myślenia, że on nie oddaje bo nie ma tych pieniędzy (teraz jest nie uczciwy ale potem będzie). Potem słyszymy że bije żonę i stwarzamy subkonto - pewnie go wyprowadziła z równowagi. Cechy te nie burzą nam w rezultacie pozytywnego obrazu tej osoby. Przez długi czas racjonalizujemy zachowanie tej osoby i mamy nadzieję, że inni się mylą, ale w pewnym momencie następuje przeważenie cech negatywnych nad pozytywnymi i następuje zmiana postawy.

Z badan wynika, że przekształcić uprzedzenia mogą modele 1 i 3.

Np. facet uważa, że „Wszystkie blondynki to głupie dziewczynki”, ale facet zakochuje się w blondynce i przekonuje się, że ona nie jest taka głupia:

• Model buchalteryjny - facet bardzo powoli i pod wpływem różnych zaczyna zmieniać myślenie o blondynkach

• Model wykształcania stereotypu niższego rzędu - facet bardzo szybko zmienia stereotyp i może nawet zacząć myśleć, że „wszystkie blondynki to mądre dziewczynki”

Metody osłabiania postaw stosowane przez praktyków społecznych:

• Metoda oparta na tzw. hipotezie kontaktu - zakłada, że kontakt osłabia uprzedzenia; z chwilą pojawienia się wrogości i nieufności nie można przywrócić harmonii między ludźmi wyłącznie przez zlikwidowanie przyczyn konfliktu i rywalizacji. Należy zaaranżować takie sytuacje w których ludzie są od siebie wzajemnie zależni, które zmuszają ich do wzajemnej współpracy dla osiągnięcia wspólnego celu, który jest ważny dla każdej ze stron. Wymogiem jest jednakowy status grup, bo gdy status jest różny to interakcje przebiegają według stereotypowych wzorców. Kontakt musi przebiegać w przyjacielskich, nieformalnych warunkach, gdzie członkowie grupy własnej mogą wchodzić w interakcje z członkami grupy obcej na zasadzie każdy z każdym. Przez przyjacielskie, nieformalne z wieloma członkami innej grupy możemy dowiedzie się, że nasze dotychczasowe przekonania o jej członkach były błędne, co w rezultacie powinno doprowadzić do osłabienia uprzedzeń, ponieważ normy społeczne, które promują i podtrzymują równość grup zaczynają regulować działanie w danej sytuacji.

(np. w Polsce na terenach przygranicznych można by tworzyć wspólne projekty by pokazać ludności że ma wspólne potrzeby i problemy)

• Klasa mieszana - takie zorganizowanie miejsc w klasie aby sprzyjało redukowaniu uprzedzeń, podnosiło samoocenę dzieci , poprzez umieszczenie w małych zdesegregowanych grupach oraz kreowanie sytuacji takich by każde dziecko grupie musiało polegać na pozostałych chcąc nauczyć się bieżącego materiału i dobrze funkcjonować w klasie.

Badania:

- w porównaniu z uczniami z klas tradycyjnych u uczniów w klasach mieszanych nastąpił spadek uprzedzeń i stereotypizacji a zarazem wzrost sympatii do członków swojej grupy

- dzieci z klas mieszanych lepiej zdawały egzaminy

- dzieci z klas mieszanych osiągnęły wyraźniejszy wzrost samooceny, wykazywały większą sympatię wobec szkoły, przejawiały istotne symptomy rzeczywistej integracji szczególnie na boisku (jak np. członek grupy nie strzelił gola to uzyskiwał wsparcie, a w klasach tradycyjnych był wyśmiewany), większą skłonność do empatyzowania i spostrzegania świata z perspektywy innych .

Zaczęły się pojawiać klasy zintegrowane.

31

---