PRAWO MIĘDZYNARODOWE PUBLICZNE

Zagadnienia ogólne:

1.Pojęcie prawa międzynarodowego,

Prawo międzynarodowe - zespół norm prawnych regulujących stosunki między państwami, między państwami a innymi podmiotami prawa międzynarodowego oraz między tymi innymi podmiotami prawa międzynarodowego, tzn. ogólnie stosunki między różnymi, niezależnymi od siebie i nie podlegającymi jakiejś wspólnej władzy państwowej podmiotami

Państwa są głównie uczestnikami obrotu prawa międzynarodowego, dlatego wymienione są na pierwszym miejscu.

Przedmiotem regulacji norm prawa międzynarodowego są stosunki, które to prawo regulują, przede wszystkim stosunki zewnętrzne między państwami. Jednak współcześnie celem niektórych norm prawa międzynarodowego jest regulacja również stosunków wewnętrznych w państwach.

b) nazwa:

• Prawo narodów: Nazwa „prawo międzynarodowe” wywodzi się od rzymskiego pojęcia ius gentium „prawo narodów”, stosowanego do określenia relacji między obywatelami a cudzoziemcami. Nazwa „prawo narodów” była stosowana głównie w dawniejszej literaturze (również m.in. Konstytucja 3-go maja). W języku angielskim odpowiada jej termin Law of Nations, we francuskim Droit des Gens, w niemieckim Völkerrecht.

• Prawo międzynarodowe: Początek współczesnego prawa międzynarodowego liczy się od traktatu westfalskiego (1648r.). W XVII Richard Zouche użył pojęcia ius inter gentes (prawo międzynarodowe), w angielskim International Law, we francuskim Droit International, w rosyjskim Mieżdunarodnoje Prawo.

Słowo „naród”, użyte w obydwu nazwach, jest rozumiane jako synonim państwa (angielskie „nation” oznacza zarówno naród jak i państwo). Prawo międzynarodowe reguluje bowiem normy - przede wszystkim - między państwami (narodami zorganizowanymi w państwa), a nie narodami bez organizacji państwowej.

2.Funkcje prawa międzynarodowego,

Określenie „funkcje” rozumiemy jako rolę w stosunkach społecznych, które prawo międzynarodowe ma za zadanie spełnić. Najistotniejszymi zadaniami współczesnego prawa międzynarodowego jest: utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa; zapewnienie pokojowego współistnienia państw o różnych ustrojach społeczno-politycznych; zapewnienie rozwoju stosunków społeczno-gospodarczych na całym świecie; przyspieszenie rozwoju gospodarczego, a przez to przyczynienie się do stopniowego wyrównywania dysproporcji między państwami rozwiniętymi gospodarczo i rozwijającymi się.

• Regulowanie stosunków zewnętrznych państw (tradycyjna i główna funkcja - co wynika już z samej definicji prawa międzynarodowego):

• Określa sytuację państwa w społeczności międzynarodowej ( w stosunku do innych państw): prawa zasadnicze państw, czyli prawa przysługujące każdemu państwu od momentu jego powstania. Są one związane z samą istotą państwa, jako suwerennego podmiotu prawa międzynarodowego;

• Ustala ogólne zasady postępowania państw we wzajemnych stosunkach np. zasada nieagresji i pokojowego załatwiania sporów międzynarodowych;

• Reguluje konkretne stosunki między państwami np. podjecie zobowiązań sojuszniczych, przyrzeczenie neutralności, udzielenie pomocy gospodarczej, itp.;

• Ustala formy wzajemnych stosunków. Reguluje to prawo dyplomatyczne i konsularne;

• Reguluje sprawy zasięgu władzy terytorialnej poszczególnych państw: ustalanie granic państwowych i ich delimitacja, regulowanie stosunków granicznych;

• Ustala reguły postępowania na obszarach nie podlegających niczyjej suwerenności, a więc w pewnym sensie międzynarodowych (np. morze pełne, przestrzeń kosmiczna)

• Oddziaływanie na stosunki wewnętrzne państw:

• Prawo międzynarodowe oddziałuje na stosunki wewnętrzne w zakresie, w jakim jest to niezbędne dla zapewnienia realizacji norm międzynarodowych (np. Immunitet obcego państwa, immunitet międzynarodowy).

• Ustala zasady postępowania w stosunku do obywateli innych państw (cudzoziemców), np. zagadnienia wizowe, osiedlania się, wykonywania określonych zawodów, czy nabywania nieruchomości.

• Wraz z postępującą internacjonalizacją wkracza w szereg stosunków gospodarczych, społecznych, kulturalnych, naukowych i szereg innych. Np. zajmuje się różnymi dziedzinami wymagającymi międzynarodowej koordynacji lub unifikacji. Umowy międzynarodowe nakładają na państwa obowiązek przestrzegania na ich własnym terytorium pewnych standardów i metod postępowania (w tym w dziedzinie łączności, komunikacji morskiej i lotniczej, ochrony środowiska).

• Zaczyna również wkraczać w reguły postępowania wobec własnych obywateli (m.in. konwencje MOP, umowy o prawach człowieka - przede wszystkim Pakty praw człowieka z 16 XII 1966 r.

3.Obrót międzynarodowy,

• obrót międzynarodowy: całokształt stosunków utrzymywanych przez podmioty prawa międzynarodowego;

4.Cechy charakterystyczne prawa międzynarodowego,

1. Dotyczy ono przede wszystkim wzajemnych stosunków suwerennych państw, które są równe wobec prawa i wzajemnie od siebie niezależne. Panuje więc między nimi zasada równości.

2. W stosunkach między państwami nie ma żadnej władzy ponadnarodowej (np. rządu światowego)

3. Dopuszczalne są akty jednostronne.

4. Nie mamy do czynienia z typowym ustawodawcą i prawodawcą, nie można wskazać nadrzędnego organu kreującego wiążące prawo.

5. Umowa międzynarodowa jest podstawą stanowienia norm - jest podstawowym źródłem prawa międzynarodowego.

6. Istotna rola prawa zwyczajowego.

7. Prawo międzynarodowe jest wytworem działalności państw i to ich zgoda (wyraźna lub dorozumiana) jest podstawą obowiązywania prawa. Kolejną cechą jest więc niesformalizowanie i decentralizacja.

8. Brak ustawodawcy i to, że normy są tworzone i obowiązują tylko konkretne państwa-strony. Wiąże się z tym partykularyzm tego prawa.

Brak scentralizowanego aparatu przymusu. Jednak państwo samodzielnie (lub wspólnie z innymi) może występować w obronie naruszonego prawa, stosując środki przymusu uznane przez prawo międzynarodowe.

7. Sądownictwo nie działa z urzędu, jest zawsze uruchamiane za zgodą podmiotów.

8. Nie istnieje obowiązkowe sądownictwo (sądy międzynarodowe nie są wyposażone w kompetencję obowiązkową). To od zgody państw-stron zależy czy skorzystają z jurysdykcji sądu międzynarodowego. Głównym stałym sądem międzynarodowym jest Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości w Hadze (rozstrzygający m.in. sprawę muru na terytorium Palestyny). Wcześniej powoływane były sądy polubowne, czyli arbitrażowe, dla rozstrzygania konkretnej sprawy ad hoc). Jednak państwo może z góry wyrazić zgodę na poddanie wszystkich swoich sporów lub określonej ich kategorii sądowi międzynarodowemu lub arbitrażowi. Wtedy ich wyroki stają się bezwzględnie wiążące. Współcześnie sady międzynarodowe zaczynają odgrywać coraz większa role (m.in. Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości w Hadze, Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich w Luksemburgu, Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu). Niekiedy można spotkać się z poglądem, ze prawo międzynarodowe jest mało skuteczne, a jego normy są stale łamane i naruszane. Wszystkie przypadki łamania prawa międzynarodowego stają się od razu głośne (np. naruszenie nietykalności siedziby Ambasady Stanów Zjednoczonych w Teheranie w 1979 i wzięcie osób należących do personelu dyplomatycznego jako zakładników). Pisze o tym prasa i dowiaduje się o nich opinia publiczna. Natomiast przestrzeganie prawa międzynarodowego w tysiącach przypadków uważane jest za coś naturalnego i nie wzbudza zainteresowania.

5.Struktura i charakter norm współczesnego prawa międzynarodowego,

Pochodzenie i geneza norm tego PM.
Na gruncie doktryn wykształciły się 2 teorie, które próbują wyjaśnić genezę norm PMP.
Są to teorie:
a) naturalistyczna- pochodzenie norm PMP dopatruje się w czynnikach niezależnych od państwa,
b) pozytywistyczna-pochodzenie norm wywodzi się z woli podmiotów tego prawa- tymi podmiotami są państwa.
Podstawową jednostką tworzącą PMP jest norma.
Norma PM- musimy odrzucić tezę, że ona ma strukturę trójelementarną. W PM hipotezy są domyślne, a norma PM składa się z dyspozycji-podstawowy element ma charakter autonomiczny. Państwa czy organizacje międzynarodowe są ich twórcami, gwarantami, adresatami.
Wyróżniamy normy:
a) bezwzględnie wiążące
b) względnie wiążące
a) juscogens
b) juspositivum
a) bezpośrednie
b) pośrednie wyznaczające obowiązki adresata
a) kologacyjne i kompetencyjne( obejmują normy juryzdykcyjne)
b) zawarte w umowach międzynarodowych
Najważniejszy podział norm to podział na normy I, II, III rzędu:
I rzędu - są to normy materialne PM, dotyczą treści tego prawa, naruszenie ich powoduje odpowiedzialność państwa,
II rzędu- są to normy na podstawie, których jest stwierdzana odpowiedzialność państwa,
III rzędu- są to normy regulujące pokojowe rozstrzyganie sporów międzynarodowych,

6.Różnice między prawem krajowym a prawem międzynarodowym,

Do relacji między tymi dwoma porządkami prawnymi można podchodzić z dwóch punktów widzenia: normatywnego (od zewnątrz, od wewnątrz) oraz teoretycznego. W ujęciu teoretycznym powstały pod koniec XIX w. dwie podstawowe teorie:

1. Teoria dualistyczna (H. Triepel, D. Anzilotti):

Prawo międzynarodowe i prawo wewnętrzne są zupełnie odmiennymi i niezależnymi od siebie systemami prawnymi, które nie mają punktów stycznych. Dualiści nie uznają możliwości stosowania prawa międzynarodowego jako takiego wewnątrz państwa, lecz twierdzą, że aby to prawo mogło być zastosowane wewnątrz państwa musi zostać przekształcone w prawo wewnętrzne (ulec transformacji).

Podejście dualistyczne jest przyjmowane w nauce, jednakże krytykowane są poglądy skrajnych dualistów, jakoby systemy prawne wewnętrzne i zewnętrzne nie mogły mieć żadnych punktów stycznych. Podkreśla się raczej ich wzajemne oddziaływanie jeśli chodzi o proces tworzenia norm. Prawo międzynarodowe może być stosowane wewnątrz państw.

2. Teoria monistyczna:

• H. Kelsen, A. Verdross: Prawo międzynarodowe i prawo wewnętrzne tworzą jeden system prawny, z tym że przeważnie przyjmują, iż hierarchicznie prawo wewnętrzne jest podporządkowane prawu międzynarodowemu. Według kelsenowskiej szkoły „prymatu prawa międzynarodowego” normy wewnętrzne pochodzą od prawa międzynarodowego. Teza ta nie ma jednak uzasadnienia w analizie prawnej. Są ponadto odrzucane, jako sprzeczne z zasadą suwerenności.

• Ph. Zorn, A. Zorn, E. Kaufman (szkoła bolońska): Prymat prawa wewnętrznego. Teza ta obecnie jest powszechnie odrzucana, jako sprzeczna z obowiązkiem wypełniania w dobrej wierze zobowiązań międzynarodowych.

• Nauka socjalistyczna zajmowała się również tym zagadnieniem.

7. Etapy historii prawa międzynarodowego,

Różne były próby periodyzacji historii prawa międzynarodowego. Najwłaściwsze jest oparcie się na ogólnej periodyzacji rozwoju społecznego.

• Starożytność

• Średniowiecze

• 2 okresy czasów nowożytnych:

• XVI - XVII - XVIII (300 lat)

• XIX - pocz. XX w. - I wojna światowa (ponad 100 lat)

• Okres międzywojenny

• Konferencja Paryska 1856 r. - po wojnie krymskiej.

• Wojna krymska (1853- 1856) - wojna między Rosją a Turcją i jej sprzymierzeńcami (Anglią, Francją i Sardynią). W 1852 roku między Rosją i Francją rozpoczął się spór o prawa duchowieństwa prawosławnego, względnie katolickiego do opieki nad miejscami świętymi i w ogóle niemahometańską ludnością imperium tureckiego. Wojna ostatecznie zakończona została 30 marca 1856 roku traktatem pokojowym na kongresie w Paryżu. Wojna krymska oznaczała ostateczny rozpad „Świętego Przymierza”. Z postanowień kongresu paryskiego na uwagę zasługują:
  ­ dopuszczenie Turcji do społeczności międzynarodowej
  ­ utworzenie Serbii jako państwa wasalnego Turcji
  ­ neutralizacja Morza Czarnego;
  ­ utworzenie Europejskiej Komisji Dunaju z udziałem mocarstw europejskich, wyposażonej w szerokie kompetencje. Komisja ta miała przeprowadzić prace niezbędne do uczynienia dolnego Dunaju żeglownym.
  ­ demilitaryzacja Wysp Alandzkich
  ­ wydanie deklaracji dotyczącej prawa wojny morskiej. Deklaracja ta, w porównaniu z deklaracją Ligi Neutralności Zbrojnej z 1780 r. rozszerzyła ochronę własności prywatnej w wojnie morskiej.
  
  e)Konferencje Haskie 1899 i 1907 r. (patrz niże)

8.Etapy nauki prawa międzynarodowego.

Norma traktatowa zajmuje pierwsze miejsce w systemie źródeł prawa międzynarodowego. Jest to norma prawa traktatów, które obejmuje normy prawne określające tryb zawierania, warunki ważności, skuteczności i wygasania umów międzynarodowych.

Norma zwyczajowa jest wynikiem stałej powtarzającej się jednolitej praktyki wszystkich lub niemal wszystkich państw. Jest to wówczas norma powszechnego prawa zwyczajowego. Istnieją także partykularne normy prawa zwyczajowego, które wytworzyły się w stosunkach między państwami jednego regionu geograficznego. Norma zwyczajowa kształtuje się dziś w dużym stopniu pod wpływem uchwał organizacji międzynarodowych, które mają charakter zaleceń. Norma ta budzi powszechne przekonanie państw, że chodzi o normę prawa, która obowiązuje. Norma zwyczajowa jest stosowana wówczas, gdy brak normy traktatowej.

Moc wiążąca norm traktatowych i zwyczajowych jest jednak taka sama. Są wypadki, że norma traktatowa uchyla normę zwyczajową, lecz zdarza się też, choć niezbyt często, ze ta ostatnia uchyla pierwszą. Istnieje szereg norm prawa międzynarodowego, które dla jednych państw są normami traktatowymi, dla innych zaś zwyczajowymi. Tak np. zakaz stosowania siły stanowi dla członków ONZ normę traktatową, a dla państw, nie będących członkami tej organizacji - normę zwyczajową, chyba że normę tę włączono już do innych wiążących je umów.

Tworzenie prawa międzynarodowego:

9.Pojęcie źródeł prawa międzynarodowego,

Źródła prawa międzynarodowego w znaczeniu

1. materialnym - zespół czynników, które doprowadziły do powstania konkretnych norm prawa międzynarodowego (współpraca, współzawodnictwo, walka państw, które doprowadziły do powstania norm prawa międzynarodowego

2. w znaczeniu formalnym - formy, w których tworzone są normy prawa międzynarodowego, formy, w których przejawia się wola państw (lub innych podmiotów prawa międzynarodowego) tworzących prawo. Są to przede wszystkim umowy międzynarodowe i prawo zwyczajowe

3. w znaczeniu poznawczym - zbiory dokumentów, z których czerpie się znajomość norm prawa międzynarodowego, np. zbiory umów międzynarodowych lub zbiory praktyki państw w dziedzinie stosunków międzynarodowych

Teorie źródeł prawa

• teorie pozytywistyczne (woluntarystyczne) - podstawą norm prawa międzynarodowego jest uzgodniona wola państw, wyrażona albo w sposób wyraźny, albo milczący (dorozumiany) (D. Anzilotti)

• teorie naturalistyczne (obiektywistyczne) - normy prawa międzynarodowego pochodzą od czynników niezależnych od woli państw (np. przyrodzony porządek rzeczy)

Źródła prawa międzynarodowego to:

• umowy międzynarodowe

• zwyczaj międzynarodowy

• ogólne zasady prawa

• doktryna i judykatura (charakter pomocniczy)

doktryna- zdania najwybitniejszych znawców prawa międzynarodowego

judykatura - orzeczenia sądownictwa międzynarodowego

Tworzenie prawa międzynarodowego poprzez umowy:

10.definicja umowy międzynarodowej,

Umowa międzynarodowa - zgodnie oświadczenie dwóch lub więcej podmiotów prawa międzynarodowego, które jest prawotwórcze, przy czym nazwa tak zawartego konkretnego porozumienia nie ma znaczenia [traktat, konwencja, umowa, układ, porozumienie, deklaracja, protokół, modus vivendi, pakt, statut, karta, konstytucja, konkordat]

• wg KWPT jest to porozumienie zawarte między państwami w formie pisemnej

• wg KWPT`86 jest to również porozumienie zawarte przez jedną lub więcej organizacji międzynarodowych z jednym lub większą liczbą państw, a także porozumienie zawarte między organizacjami międzynarodowymi

[obydwie ww. Konwencje uznają istnienie oraz moc prawną traktatów zawieranych przez inne niż państwa i organizacje międzynarodowe podmioty prawa międzynarodowego, niemniej jednak takie traktaty oraz traktaty zawarte w formie innej niż pisemna nie są objęte zasięgiem tych konwencji]

• wg KWPT, zdolność do zawierania traktatów ius tractctum posiada każde państwo

• wg KWPT`86 zdolność organizacji międzynarodowych do zawierania traktatów jest określona przepisami tej organizacji

[„przepisy organizacji” - w szczególności dokumenty założycielskie organizacji oraz przyjęte zgodnie z nimi decyzje i rezolucje jak również ustalona praktyka organizacji (art. 2 ust. 1 pkt j KWPT`86)]

[„traktat” oznacza międzynarodowe porozumienie między państwami, zawarte w formie pisemnej i regulowane przez prawo międzynarodowe, niezależnie od tego, czy jest ujęte w jednym dokumencie, czy w dwóch lub więcej dokumentach, i bez względu na jego szczególną nazwę (art. 2 KWPT)]

11.budowa umowy międzynarodowej,

prawo międzynarodowe nie zawiera żadnych przepisów dotyczących formy i budowy umowy międzynarodowej. O tym więc, jak zostanie zredagowany tekst umowy, decydują strony, które ją zawierają.

można wyróżnić cztery podstawowe części umowy:

1. tytuł umowy - zawiera oznaczenie nazwy umowy, wskazanie jej stron oraz określenie przedmiotu umowy

2. wstęp umowy (preambuła) - może zawierać określenie organów, w których imieniu umowa jest zawierana; podanie motywów, którymi kierują się strony, zamierzonego celu, okoliczności poprzedzających bądź towarzyszących zawarciu umowy lub stwierdzenie określonej zasady czy poglądu stron; wzmiankę o wyznaczeniu pełnomocników i o wymianie pełnomocnictw; stwierdzenie uzgodnienia tekstu umowy. Wstęp jest czasami pomijany (np. w umowach resortowych).

3. dyspozycja - merytoryczna część umowy, zawiera zasadnicze postanowienia umowy, w których państwa formułują swe prawa i obowiązki wynikające z umowy. Część ta zwykle podzielona jest na artykuły (czasami jeszcze na paragrafy i punkty).

4. postanowienia końcowe - regulują m.in. różne zagadnienia formalnoprawne związane z trybem zawarcia umowy i jej wejścia w życie; określają czas obowiązywania umowy, ewentualnie także możliwość i warunki jej wypowiedzenia; niekiedy określają dopuszczalność zgłaszania zastrzeżeń.

12.rodzaje umów międzynarodowych,

1. na tryb zawierania:

• zawierane w trybie złożonym - wymagają ratyfikacji lub zatwierdzenia

• zawierane w trybie prostym - nie wymagają ratyfikacji lub zatwierdzenia

2. organ występujący w imieniu państwa:

• państwowe - gdy w imieniu państwa występuje głowa państwa; traktaty pokojowe, układy o przyjaźni i dobrym sąsiedztwie, układy normujące problematykę zastrzeżoną dla regulacji ustawowej, umowy o obrocie prawnym za granicą; wymagają ratyfikacji Prezydenta RP

• rządowe - podpisywane w imieniu Rady Ministrów; umowy które nie spełniają warunków zaliczenia ich do umów państwowych, a ponadto jeśli ich przedmiot objęty jest właściwością dwóch lub większej liczby ministrów

• resortowe - są podpisywane przez właściwego ministra; dotyczy to umów, których przedmiot należy do właściwości jednego ministra; są zatwierdzane przez Radę Ministrów lub Prezesa Rady Ministrów

3. na liczbę stron:

• dwustronne - bilateralne

• wielostronne - multilateralne

4. możliwość przystąpienia do umowy:

• zamknięte - mają ograniczoną liczbę stron (kontrahentów) i nie przewidują możliwości przystąpienia do nich państw trzecich

• otwarte - przewidują możliwość rozszerzenia kręgu kontrahentów, a więc przystąpienia państw trzecich

• bezwarunkowo - może do niej przystąpić w każdym czasie każde państwo mocą jednostronnego aktu przystąpienia

• warunkowo - przewidują możliwość przystąpienia tylko tych państw trzecich, które spełniają określone warunki; są to z reguły statuty organizacji międzynarodowych oraz umowy sojusznicze

5. treść umów:

• polityczne

• gospodarcze

• komunikacyjne

• dotyczące stosunków społecznych i prawnych

• współpracy kulturalnej

• współpracy naukowo-technicznej

• inne

13.klasyfikacje umów międzynarodowych: materialne i formalne,

Tworzenie prawa międzynarodowego poprzez zwyczaj:

14. elementy zwyczaju,

Zwyczaj międzynarodowy - postępowanie państw tworzące prawo. Zwyczaj może powstać, jeśli w podobnych sytuacjach państwa zachowują się i postępują jednakowo. Jednolita praktyka nie wystarczy, musi być to praktyka prawotwórcza.

Dla istnienia zwyczaju niezbędne są równocześnie:

- zgodna praktyka państw (element materialny) - działalność organów tych państw, wykraczająca poza sprawy czysto wewnętrzne. Do praktyki należą umowy międzynarodowe, oświadczenia składane w różnych okolicznościach, korespondencja i praktyka dyplomatyczna, akty ustawodawcze, mające znaczenie dla stosunków międzynarodowych, wyroki sądowe itp.

Praktyka państw:

• Zbiorowa (zawieranie umów międzynarodowych, działalność organizacji międzynarodowych)

• Indywidualna

• Zewnętrzna (działalność dyplomatyczna)

• Wewnętrzna (działalność ustawodawcza, sądowa i administracyjna)

Aby praktyka państw tworzyła prawo, musi być zgodna, a więc jednolita oraz nieprzerwana. Praktyka powinna być odpowiednio długotrwała, ale trudno mówić o jakimś określonym czasie

Państwa same tworzą normy wiążące je, ale żadnemu państwu nie można narzucić norm prawnych wbrew jego woli. Do powstania normy zwyczajowej wystarczy praktyka państw biorących udział w dziedzinie obrotu międzynarodowego i milczenie innych państw, które może być uznane za brak sprzeciwu (tolerowanie tej praktyki).

Państwa nowo powstałe, które nie brały udziału w tworzeniu zwyczaju, a wyrażają chęć nawiązania stosunków z innymi państwami i wejścia do społeczności międzynarodowej, tym samym uznają powszechnie obowiązujące normy prawne.

- przeświadczenie państw, ze ta praktyka tworzy prawo, czyli opinio iuris sive necessitatis (element subiektywny)

Opinio iuris może przejawiać się w różny sposób:

• Może być zawarta w praktyce (postępowaniu) państw, która opiera się na milczącym uznaniu istnienia konkretnej normy prawnej

• Może być zawarta w oficjalnych oświadczeniach państw

• Zawarta w uchwałach (rezolucjach) organizacji międzynarodowych

• Wynikać z umów międzynarodowych

15.zakres obowiązywania norm zwyczajowych,

Dowodem istnienia normy zwyczajowej może być:

• ustawodawstwo wewnętrzne,

• oświadczenia składane przez przedstawicieli państw na konferencjach międzynarodowych

• umowy międzynarodowe

• doktryna i judykatura (środek pomocniczy)

16.umowa międzynarodowa a prawo zwyczajowe,

Zwyczaj a umowa międzynarodowa

1. Aspekt tworzenia: zwyczaj może być tworzywem, z którego powstają umowy międzynarodowe (kodyfikacja zwyczaju), umowy mogą się przyczyniać do powstania norm zwyczajowych przez ujednolicenie praktyki państw i przez przyspieszanie powstania opinio iuris

2. Aspekt obowiązywania: normy zwyczajowe mają charakter powszechny, umowy obowiązują tylko strony i maja z reguły charakter partykularny, ale może istnieć także zwyczaj partykularny np normy regionalne w Ameryce Łacińskiej

Od zwyczaju należy odróżnić tzw. Grzeczność międzynarodową. Reguły grzeczności międzynarodowej stosowane są przez państwa dla ułatwienia stosunków międzynarodowych, ale nie są prawnie wiążące.

Tworzenie prawa międzynarodowego poprzez akty jednostronne:

17.pojęcie aktu jednostronnego,

Doktryna prawa międzynarodowego od stosunkowo niedługiego czasu wśród źródeł prawa międzynarodowego sytuuje także akty jednostronne.

Cechy aktu jednostronnego jako źródła prawa międzynarodowego:

1.) powinien być rzeczywiście jednostronny, bez żadnych powiązań w o charakterze kontraktualnym (umownym)

2.) powinien być złożony przez uprawniony do tego organ

3.) powinien wyrażać rzeczywistą wolę (zamiar) związania się ustaleniami zawartymi w tym akcie

4.) takie zobowiązanie powinno mieć charakter bezwarunkowy i definitywny (ostateczny)

5.) powinien być złożony publicznie

6.) powinien zawierać oświadczenie woli wolne od wszelkich wad oświadczeń woli

18. akty jednostronne państwa sensu stricto oraz sensu largo,

Akty jednostronny dzielą się na:

a) akty jednostronne w ścisłym znaczeniu (sensu stricto)

Zaliczamy akty stanowiące przejaw samodzielnej, niezależnej woli jednego państwa np.:

§ akt uznania, czyli stwierdzenie pewnego faktu i przypisanie mu określonych skutków prawnych

§ protesty

§ zrzeczenie się

§ przyrzeczenia lub gwarancje

b) akty jednostronne w szerszym znaczeniu (sensu largo) (akty powiązane z pewnymi innymi normami prawa międzynarodowego lub aktami prawnomiędzynarodowymi)

o akty o charakterze obligatoryjnym (wymagane w świetle np. postanowień umowy np. państwo chce wprowadzić blokadę morską i jest zobowiązane do notyfikowania takiej blokady właśnie aktem jednostronnym)

o akty o charakterze fakultatywnym (mogą być składane przez państwa, ale nie jest to związane z obowiązkiem o charakterze prawnym np. deklaracje o przyjęciu kompetencji MTS)

o akty o charakterze mieszanym (wiążą się z atrybutem suwerenności państwowej, są ogólnie określone np. w zobowiązaniach międzynarodowych, ale sposób wykonania tego rodzaju zobowiązań zależy od państwa np. uregulowania dotyczące szerokości morza terytorialnego lub dotyczące obywatelstwa)

Inne źródła prawa międzynarodowego:

19.akty jednostronne organizacji lub organów międzynarodowych,

20.orzecznictwo sądów międzynarodowych,

INNE ŹRÓDŁA P.M. - zaliczamy do nich:

1. ORZECZNICTWO SĄDÓW M. - sądy w ten sposób nie tworzą nowych przepisów prawa, gdyż opierają swe wyroki zawsze na przepisach p. umownego lub zwyczajowego. Opieraj się również na poprzednich wyrokach, ale nie mogą one stanowić podstawy, lecz tylko uzupełnienie. Sądy nie są jedynie „ustami wymawiającymi słowa ustawy”, oddziałowywują one w pewnej mierze na rozwój prawa, precyzując i wyjaśniając treść przepisów prawnych i kształtując poczucie prawne w społeczeństwie. Co innego jednak oznacza pełnić tego rodzaju funkcje, a co innego tworzyć nowe prawo i być źródłem norm obowiązującego prawa ( przy takim stanie rzeczy mam tylko jedno pytanie do autorów tej książki [to znaczy do pana Janusza Symonidesa, ponieważ pan Remigiusz Bierzane jest wypisany jako pierwszy, wśród profesorów mających duży wpływ na p.m. w okresie międzywojennym na terytorium Polski, lecz na liście osób nieżyjących, co moim skromnym zdaniem powoduje małą trudnością w udzieleniu mi odpowiedzi] „Dlaczego panowie tytułują rozdział inne źródła p.m. i podają za przykład orzecznictwo, jeżeli w ostatnim akapicie panowie uznają, że orzecznictwo do źródeł p.m. nie należy?” To może tylko takie głupie zapytanie, niezorientowanego studenta, który chciałby jasno mieć przedstawione fakty. Przepraszam za tą śmiałość z mojej strony. To ja może już usiądę i po prostu nie wgłębiając się w zagadnienia, tego jakże ciekawego przedmiotu, zacznę robić notatki, jak na studenta przystało:)

21.doktryna prawa międzynarodowego.

2. DOKTRYNA - stosunek do źródeł p.m. pokrywa się z orzecznictwem (pozostawiam już bez komentarza, bo cóż tu można jeszcze dodać;). Ależ nie jest coś interesującego według art. 38 statutu MTS doktryna jest „środkiem pomocniczym do stwierdzania przepisów prawnych” (proszę cóż za precyzyjne wyjaśnienie. Od razu się człowiekowi cieplej na sercu robi).

3. USTAWODAWSTWO PAŃSTWA - a tu też się zaczyna ciekawie. Aby nikt nie miał wątpliwości, że mnie się przed oczami obraz zamazuje i sama to wszystko wymyślam, pozwolę sobie zacytować podręcznik „ Nie są źródłem p.m. akty ustawodawcze poszczególnych państw dotyczące stosunków m., nie mogą one bowiem nakładać obowiązków na inne państwa.” Może ja tylko czegoś tu nie rozumiem, więc z pewnością nie pozwolę sobie na nieobecność na wykładzie, który będzie poruszał tą część podręcznika.

4. ZASADY OGÓLNE PRAWA - ale tylko m. tworzą część p. umownego lub zwyczajowego

5. UCHWAŁY ORGANÓW ORGANIZACJI M. - akty prawne zaliczane do „miękkiego” p.m.:

• uchwały organów organizacji m. adresowane do państw członkowskich (liczne są uchwały Zgromadzenia Ogólnego ONZ

• porozumienia międzypaństwowe, wielostronne lub dwustronne, którym strony z różnych względów nie nadały rygoru u.m. w pełnym słowa znaczeniu, a także u. które nie zostały jeszcze ratyfikowane lub zatwierdzone. Niekiedy również organizacje pozarządowe mogą być współtwórcami p. miękkiego (ale jedno musicie wynieść z tego przedmiotu „należy być twardym a nie miękkim”)

Pozwolicie, ażeby coś rozjaśnić przejdę do książki pana Góralczyka. Pisze On, ażeby uchwały organizacji m. mogły być uznane za źródło p.m., muszą spełniać równocześnie dwa warunki:

• być prawnie wiążące

• tworzyć nowe normy prawne (mieć charakter prawotwórczy - co nie oznacza nic innego jak uchwały, które ustalają reguły postępowania na przyszłość, odnosząc się do takich sytuacji, które mogą występować nieokreślona ilość razy)

22 . Stosowanie prawa międzynarodowego modus operandi:

Stosowanie umów międzynarodowych:

Umowa międzynarodowa - wspólne oświadczenie woli podmiotów prawa międzynarodowego tworzące prawa i obowiązki dla tych podmiotów.

Nazewnictwo umów międzynarodowych. Istnieje bardzo wiele terminów, które spotykane są chociażby w tytułach umów międzynarodowych np.:

a) traktat

b) konwencja

c) porozumienie

To określenia używane najczęściej. Można jednak spotkać inne nazwy np.:

d) protokół

e) statut

f) konstytucja

g) karta

To terminy często używane w umowach tworzących organizacje międzynarodowe.

Specyficznym określeniem jest konkordat jako umowa zawierana przez Stolicę Apostolską z państwem.

W „Prawie Traktatów” wyraźnie jest napisane, że nazwa umowy międzynarodowej nie ma wpływu na treść ani na moc wiążącą tej umowy. Ale np. termin „protokół” odnosi się do porozumień uzupełniających umowę główną (np., gdy istnieje potrzeba modyfikacji postanowień umownych).

Charakterystyka struktury i określenia rodzaju (klasyfikacji) umów międzynarodowych

23. procedura zawierania umów skutek umowy wobec stron,

ZAWARCIE UMOWY - sensu largo- proces prowadzący do ustalenia przez państwa wzajemnych praw i obowiązków (początkiem są rokowania, zakończeniem uprawomocnienie się umowy międzynarodowej, czyli powstanie normy prawnej)

• Rokowania

• Parafowanie

• Podpisanie

• ratyfikacja

ZAWARCIE UMOWY - sensu stricto - samo uprawomocnienie się umowy

Jest on uzależniony od tego, czy traktat określa skutki miedzy dwoma podmiotami prawa międzynarodowego, czy ma charakter kodyfikacyjny dla większej ilości państw - stron. W przypadku dwóch państw jest dużo łatwiej uzgodnić konsensus. Traktaty dwustronne często są uzgadniane w drodze korespondencyjnej. Gdy mamy do czynienia z traktatem wielostronnym projekt jest przygotowywany np. przez Komisję Prawa Międzynarodowego lub innego organu, następnie wydawana jest decyzja o zwołaniu konferencji międzynarodowej, na której następuje dyskusja i ocena

24.interpretacja norm,

W przypadku wykładni traktatu mają zastosowanie zarówno normy dotyczące wykładni, które obowiązują w prawie wewnętrznym ale też prawo międzynarodowe przyjęło odrębne zasady wykładni ujęte w 3 zasadniczych koncepcjach:

a) koncepcja obiektywistyczna wykładni - traktat interpretujemy zgodnie ze zwykłym znaczeniem słów i wyrażeń użytych w traktacie

b) koncepcja subiektywistyczna (intencjonalna) - odwołuje się do pierwotnego zamiaru, intencji stron, ustalanych w oparciu o materiały z prac przygotowawczych

c) koncepcja celowościowa (teleologiczna) - podporządkowuje się wykładnie traktatu jego celowi i przedmiotowi

Wszystkie te 3 koncepcje mają odzwierciedlenie w postanowieniach konwencji wiedeńskiej.

Reguły wykładni:

- ogólna - zawiera 3 wskazówki interpretacyjne:

1. traktat powinien być interpretowany w dobrej wierze

2. zgodnie ze znaczeniem słów i wyrażeń użytych w traktacie

3. uwzględniać cel i przedmiot traktatu

Oprócz tekstu traktatu uwzględnić trzeba kontekst traktatu - przyjęte w związku z traktatem przez strony porozumienia i dokumenty. Interpretowany jest zarówno tekst, jak i załączniki.

- uzupełniająca - w 3 sytuacjach:

1. aby potwierdzić wynik wykładni na podstawie reguły ogólnej

2. jeśli mimo zastrzeżenia reguły ogólnej istnieje nadal niejasność, dwuznaczność

3. gdy reguła ogólna doprowadza do rezultatu absurdalnego, sprzecznego, np. Karta ONZ nie zawiera postanowień dotyczących opuszczenia organizacji.

Podczas konferencji w San Francisco państwa doszły do wniosku, że wystąpienie jest możliwe, pomimo tego, że w Karcie nie ma takiej regulacji.

· Zawarcie traktatu w kilku językach o jednakowym walorze prawnym powoduje trudności interpretacyjne. Wskazuje się jeden język autentyczny, służący do wyjaśnienia interpretacyjnego.

· W przypadku równorzędności mocy języków przyjmuje się domniemanie, że znaczenie postanowień traktatu jest takie samo.

· Ewentualnie szukamy takiego znaczenia, które jest kompromisowe, z uwzględnieniem celu i przedmiotu traktatu.

25.skutek umowy wobec państwa trzeciego,

Przyjmuje się zasadę opartą na paremii, że traktat nie tworzy żadnych uprawnień ani obowiązków. Jeśli państwo trzecie, nie będące stroną traktatu ingeruje w stosunki między państwami bez ich zgody, przewiduje się istnienie uprawnienia bądź obowiązku w stosunku do niego:

1. na korzyść - pacta in favore terci

2. na niekorzyść - pacta in detrimentum terci

Ad1) - na korzyść -

- korzyść przyznana konkretnemu państwu

- korzyść przyznana grupie państw

- korzyść przyznana wszystkim państwom - żegluga na kanałach między USA a Panamą,. - wolność żeglugi.

- Domniemanie przyjęcia uprawnienia, jeśli państwo korzysta z niego. Strony traktatu nie mogą tych uprawnień ograniczać, ani cofnąć ich bez udziały państwa trzeciego, które staje się współdysponentem uprawnienia.

Ad2) - na niekorzyść -

- z konwencji wiedeńskiej wynika, że nałożenie zobowiązania wynika w sposób wyraźny - pisemny. Konwencja przewiduje jedynie wyjątek - państwo może przyjąć zobowiązanie bez uzyskania zgody, jeśli ten obowiązek wynika z ogólnie przyjętych zwyczajowych norm prawa międzynarodowego., np. obowiązek reparacji (reparacje wojenne)

Ogólną zasadą dotyczącą zakresu terytorialnego jest zasada wynikająca z art. 29. Konwencji iż traktat wiąże państwo w stosunku do całego jego terytorium. Możliwa jest jednak sytuacja kiedy traktat dotyczy tylko pewnej części terytorium państwowego tzw. traktaty zlokalizowane dotyczy części terytorium państwa np. traktat dotyczący rzeki międzynarodowej, obszaru morskiego, przestrzeni powietrznej) lub traktat może zawierać klauzulę kolonialną lub klauzulę federalną.

Klauzula kolonialna, która często była stosowana przez państwa posiadające rozległe kolonie to klauzula na mocy której państwo - metropolia ogranicza stosowanie traktatu albo do swojego terytorium metropolitalnego, albo państwo mogło określić, do których terytoriów kolonialnych taki traktat będzie stosowany.

Klauzula federalna jest zamieszczana w traktacie jeżeli stroną takiego traktatu ma być państwo federacyjne, które przyznało uprawnienia do zawierania umów międzynarodowych swoim częściom składowym (np. RFN, Szwajcaria). Jeżeli w traktacie jest zawarta klauzula federalna to od zgody władz poszczególnych części składowych zależy stosowanie tego traktatu na terytorium tych części składowych (np. władze Saksonii chcą by traktat obowiązywał na ich terytorium i jeśli wyrażą na to zgodę traktat ten ma zastosowanie do terytorium Saksonii

26. interpretacja umowy,

Rodzaje interpretacji:

• autentyczna - bezwzględnie wiążąca; dokonywana w odrębnym dokumencie państwa lub organizacje międzynarodowe zawierające umowę

• quasi-autentyczna - uzualna; wynika ze zgodnej praktyki stron umowy

• sądowa - dokonywana przez sąd rozstrzygający jakiś spór wynikły na tle stosowania umowy

• doktrynalna

• urzędowa - dokonywana przez organy jednego z umawiających się państw; może być wiążąca dla organów tego państwa lub organizacji, nie jest natomiast wiążąca w stosunkach międzynarodowych

Szkoły interpretacyjne:

• subiektywistyczna, dąży do ustalenia prawdziwej woli stron zawierających umowę

• obiektywistyczna, opiera się na tekście umowy

• teologiczna, bierze pod uwagę funkcje, jakie ma spełniać umowa w czasie jej stosowania

Ogólna reguła interpretacji nakazuje interpretowanie traktatu z uwzględnieniem:

• tekstu

• kontekstu sensu largo, obejmuje tekst łącznie z załącznikami, wszelkie porozumienia dotyczące umowy osiągnięte między wszystkimi stronami, wszelki dokument sporządzony przez jedną lub więcej stron w związku z zawarciem umowy

• elementów spoza kontekstu, obejmuje wszelkie późniejsze porozumienie między stronami dotyczące interpretacji umowy lub stosowania jej postanowień, wszelką późniejszą praktykę stosowania umowy, która dowodzi porozumienia stron, wszelkie odpowiednie normy prawa międzynarodowego obowiązujące w stosunkach między stronami

27. zmiana umowy,

ZMIANY W TRAKTACIE:

Zmiana w postaci wprowadzenia poprawek w traktacie może być akceptowana przez kilka stron, ale konsekwencją będzie jej obowiązywanie co do wszystkich stron (2/3). W Karcie ONZ zmiany są możliwe, jeśli wola zmian pochodzi od wszystkich.

MODYFIKACJE:

Poprawki dotyczące niektórych stron traktatu. Traktat może zakazywać modyfikacji, jeśli nie są zakazane, to należy uwzględnić:

- To, że modyfikacja nie może wpływać niekorzystnie na sytuacje pozostałych stron traktatu

- Nie może dotyczyć tych postanowień, których istnienie jest niezbędne dla osiągnięcia celu i przedmiotu traktatu.

Konwencja wiedeńska nie wprowadza pojęcia rewizji, ale jest to przydatne -

REWIZJA:

Dostosowanie całego traktatu do nowych potrzeb. Traktat niekiedy przewiduje odrębny tryb przeprowadzenia zmiany czy rewizji. Karta ONZ reguluje to odmiennie - zmiany są poddawane pod głosowanie Zgromadzenia Ogólnego ONZ.

Rewizja wymaga zwołania konferencji rewizyjnej.

28.nieważność,

Przyczyny nieważności umowy międzynarodowej można podzielić na trzy grupy:

• związane z naruszeniem prawa wewnętrznego kontrahentów - sytuacja, kiedy zgoda na zawiązanie umowy została wyrażona z pogwałceniem normy prawa wewnętrznego, która ma zasadnicze znaczenie w tej dziedzinie; pogwałcenie to musi być oczywiste, czyli obiektywnie widoczne dla każdego państwa postępującego w danej sprawie, zgodnie ze zwyczajową praktyką i w dobrej wierze

• wady oświadczenia woli

• przekroczenie przez przedstawiciela państwa jego upoważnienia do wyrażania zgody na związanie się umową

• błąd

• podstęp

• przekupienie przedstawiciela państwa

• przymus (groźba lub użycie siły sprzeczne z zasadami prawa międzynarodowego) wobec przedstawiciela państwa

• przymus (groźba lub użycie siły sprzeczne z zasadami prawa międzynarodowego) wobec państwa

• niezgodność z ius cogens - z chwilą pojawienia się nowej normy o charakterze ius cogens, każda umowa dawniej zawarta, która jest z nią sprzeczna, traci ważność i wygasa

29.wygaśnięcie i zawieszenie działania umowy,

Konwencja wiedeńska nie podaje zamkniętego katalogu przyczyn wygaśnięcia.

Wygaśnięcie oznacza, że traktat przez pewien czas obowiązuje, a potem traci moc obowiązującą w odniesieniu do wszystkich państw, bądź tylko niektórych kontrahentów.

Przyczyny wygaśnięcia traktatu:

przewidziane w postanowieniach traktatu (nie wyczerpująco):

• upływ czasu, na jaki traktat został zawarty (w przypadku traktatów terminowych nie zawierających klauzul prolongacyjnych)

• Traktat zawiera warunek rozwiązujący - jego zaistnienie nie jest pewne, ale wraz z jego wystąpieniem traktat traci moc obowiązującą (np., powstanie sojuszniczego porozumienia UW - do momentu powstania ogólnoeuropejskiego traktatu dotyczącego bezpieczeństwa- w efekcie układ rozwiązano, nie czekając na spełnienie się warunku; porozumienie między USA a ONZ dotyczące nowojorskiej siedziby organizacji obowiązuje do momentu przeniesienia siedziby poza terytorium USA)

• Wypowiedzenie traktatu zgodnie z jego postanowieniami - w pakcie zawarte są postanowienia, kiedy strona może wypowiedzieć traktat, w jakim to ma nastąpić trybie i kiedy to wypowiedzenie staje się skuteczne.

Nieprzewidziane w traktacie:

Automatycznie skutkujące wygaśnięciem traktatu z mocy prawa

• zniknięcie podmiotu traktatu - znika państwo, które zawarło traktat, np. nie obowiązują traktaty zawarte przez NRD

• zniknięcie przedmiotu traktatu - jeśli rzeka utraci żeglowność w wyniku budowy tamy, to traktat dotyczący żeglowności wygasa; traktaty o ochronie ginących gatunków

• całkowite wykonanie traktatu - np. o cesji terytorialnej

• porozumienie wszystkich stron o przestaniu obowiązywania traktatu

Jeśli zmniejszy się liczba stron traktatu, to on sam nie wygasa.

Przyczyny powoływane przez strony traktatu (z inicjatywy stron traktatu):

 pogwałcenie traktatu przez kontrahentów - inaczej dla traktatów bilateralnych i multilateralnych (wyłączenie tylko niesolidnego kontrahenta lub tylko państwa najbardziej poszkodowanego)

 trwała niemożność wykonania traktatu - zniknięcie lub zniszczenie przedmiotu niezbędnego do wykonania traktatu, dotyczące tylko jednej strony traktatu, np. traktat o zwrocie archiwów zagrabionych podczas wojny, gdy archiwa uległy zniszczeniu

 zasadnicza zmiana okoliczności - klauzula rebus sic stantibus, zmiana okoliczności istniejących w chwili zawierania traktatu, które były podstawą zgody państw na związanie się traktatem; strony nie przewidywały, że taka zmiana nastąpi, bo nie zawierałyby takiego traktatu; wskutek tej zmiany zmienia się zakres praw i obowiązków stron. Muszą wszystkie wystąpić łącznie. Nie ma wygaśnięcia traktatu, jeśli powołuje się na to strona, która swoim niezgodnym z prawem postępowaniem doprowadziła do tej zmiany. Nie można się też powoływać na klauzulę rebus sic stantibus w przypadku traktatów granicznych

 zawarcie nowego traktatu, z którym poprzedni jest sprzeczny

 powstanie nowej normy o charakterze ius cogens

 wypowiedzenie traktatu nieprzewidziane w jego postanowieniach, ale możliwe wskutek wcześniejszej zgody stron

Zawieszenie stosowania traktatu następuje:

 wskutek zgodnej woli obu stron

 w związku z pogwałceniem zasad traktatu przez jedną ze stron

 wskutek czasowej niemożności wykonywania jego postanowień

 zasadnicza zmiana okoliczności, po okresie adaptacji do nowych okoliczności strony przywracają traktat

Prawo międzynarodowe w porządku krajowym:

30. zasada prymaty prawa międzynarodowego w stosunku do prawa krajowego,

• dualizm: prawo międzynarodowe i prawo wewnętrzne stanowią dwa zupełnie odmienne systemy prawne, więc nie można stosować prawa międzynarodowego wewnątrz państwa; należy je przetransformować w prawo wewnętrzne;

31.metody stosowania prawa międzynarodowego w prawie wewnętrznym,

• Polska: ratyfikowana umowa międzynarodowa po ogłoszeniu staje się częścią porządku prawnego, jest ona też bezpośrednio stosowana chyba, że musi być wydana ustawa; jeżeli umowy nie da się pogodzić z ustawą, to ma ona pierwszeństwo nad ustawą; ponadto, prawo stanowione przez organizację, której Polska jest członkiem ma pierwszeństwo nad ustawą w przypadku kolizji z nią (art. 91 Konstytucji);

32.stosowanie umów międzynarodowych w Polsce pod rządami Konstytucji RP z 1997r.,

Sposoby wyrażania zgody przez państwo:

Tryb prosty:

Podpisanie traktatu - liczba państw musi być ustalona w traktacie, a jeśli nie jest to wszystkie państwa podpisują traktat

Wymiana dokumentów - jest przewidziana wprost przez Konwencję np. gdy jedno państwo przedstawia propozycje regulowania stosunków między tymi państwami, a drugie państwo odsyła taki sam dokument.

Strony mogą tez uzgodnić w inny sposób - wariant ten jest stosowany w mniej ważnych umowach międzynarodowych lub umowach zawieranych przez dwa państwa

Tryb złożony:

Ratyfikacja - forma wyrażenia zgody wyrażona przez głowę państwa

Duża ratyfikacja obejmuje tez etap wcześniejszy - udzielenie zgody przez parlament na ratyfikacje umowy przez głowę państwa

Podmioty prawa międzynarodowego:

33.Pojęcie podmiotowości,

PODMIOTEM prawa m. jest ten, kto posiada prawa i obowiązki wynikające bezpośrednio z p.m. Państwa są jedynymi suwerennymi podmiotami, pełnymi i pierwotnymi (to znaczy, że każde państwo ipso facto staje się podmiotem z chwilą swego powstania). Natomiast wszystkie inne podmioty są podmiotami niesuwerennymi, niepełnymi i pochodnymi. Oznacza to że podmiotowość została im nadana przez państwa i posiadają ją tylko w takim zakresie w jakim została im nadana.

Podmioty o pełnych kompetencjach:

34.państwo i rodzaje państw,

W nauce p.m. wskazuje się trzy elementy państwa. Są nimi; określone terytorium, ludność oraz władza. Według konwencji o prawach i obowiązkach państwa, przyjętej na VII konwencji panamo amerykańskiej w Montevideo dodaje się jeszcze do tego zdolność do utrzymywania stosunków z innymi państwami. Suwerenność oznacza niezależność władzy państwowej od jakiejkolwiek innej władzy oraz pełnię i wyłączność władzy sprawowanej przez państwo na jego terytorium (tzw. suwerenność terytorialna lub zwierzchnictwo terytorialne). Granicą wykonywania suwerennej władzy jest poszanowanie suwerenności innych państwo oraz zobowiązań m. przyjętych przez dane państwo. Według Deklaracji ONZ „Wszystkie państwa korzystają z suwerennej równości. Mają one równe prawa i obowiązki oraz są równymi członkami wspólnoty m., niezależnie od różnic gospodarczych, społecznych, politycznych lub innego rodzaju. W szczególności suwerenna równość obejmuje następujące elementy:

• państwa są równe pod względem prawnym

• każde państwo korzysta z praw związanych z pełną suwerenności

• każde państwo ma obowiązek szanowania osobowości innych państw

• integralność terytorialna i niepodległość polityczna państwa są nienaruszalne

• każde państwo ma prawo swobodnie wybrać i rozwijać swój system polityczny, społeczny, gospodarczy i kulturalny

• każde państwo ma prawo wypełniać całkowicie i w dobrej wierze swoje zobowiązania m. oraz współżyć w pokoju z innymi państwami”

Z suwerennością łączy się również pojęcie praw zasadniczych państwa - to te prawa, które przysługują każdemu państwu od czasu jego powstania przez cały czas jego istnienia(to prawo istnienia, prawo do niezawisłości, równości, obrotu - utrzymywania stosunków m., prawo do czci). Od tych praw należy odróżnić prawa nabyte, wynikające przede wszystkim z u.m. Powstanie państwa jest efektem pewnego procesu historycznego, który możemy nazwać jego genezą (to okres ruchów wyzwoleńczych które mogą rozwijać się na terenie przyszłego państwa lub poza jego granicami). Może ono powstać w drodze pokojowej lub w wyniku walki. Powstanie państwa jest faktem. O istnieniu nowej suwerenności decyduje pierwszy przejaw władzy nowych organów państwowych. Wśród sposobów powstania państwa wymieniamy:

• oderwanie się części terytorium państwa i utworzenie nowego niezależnego państwa (tak powstał Pakistan i Indie)

• rozpadnięcie się państwa na kilka nowych państw (rozpad Czechosłowacji)

• połączenie się kilku państw i utworzenie nowego państwa (tak powstała Tanzania)

• utworzenie nowego państwa na terytorium nie podgalającym suwerenności żadnego państwa (w 1960 powstał tak Kamerun, Togo i Somalia)

Upadek jest faktem historycznym. Ma miejsce wtedy, gdy znika suwerenna władza państwowa na określonym terenie i nad określoną ludnością. Są różne rodzaje upadku:

• inkorporacja - czyli włączenie jednego państwa do innego państwa lub państw.

• rozpadnięcie się na kilka części składowych

• połączenie, czyli utworzenie innych państw lub państwa

Ciągłość - w p.m. uważa się, że czas okupacji, rewolucyjna zmiana rządów, istotne zmiany granic nie powodują upadku ciągłości podmiotowości prawno międzynarodowej państwa. Zagadnienia sukcesji praw i zobowiązań m. występuje wtedy, kiedy część lub całe terytorium jednego państwa przechodzi pod władzę suwerenną innego państwa. Jeśli idzie o sukcesję w odniesieniu do części terytorium, to w stosunku do u.m. przyjmuje się generalnie tzw. zasadę zmienności (przesuwalności) granic traktatowych. Oznacza ona, że po zmianach terytorialnych u. wiąże państwo na całym jego terytorium, tak jak zostało ono określone nowymi granicami. Praktyka państw w zakresie sukcesji w stosunku do u.m. pozwala wyodrębnić cztery główne teorie czy systemy:

• teoria tabula rasa - zgodnie z tą teorią nowo powstałe państwo z zasady nie jest związane żadnymi dawniejszymi u.m.

• teoria prawa wyboru - polega na tym, żę nowo powstałe państwo ma prawo dokonać wyboru i notyfikować, jakie z u. zawartych przez dawnego suwerena chce utrzymać w mocy

• teoria kontynuacji z prawem wypowiedzenia - opiera się na założeniu, że między nowym państwem a dawnym suwerenem istnieje tzw. sukcesja generalna, z tym jednakże, iż zarówno nowemu państwu, jak innym kontrahentom przysługuje prawo wypowiedzenia u., którymi nie chcą być wzajemnie związani. Wypowiedzenie powinno być zgodne z postanowieniami samej u.

• teoria prawa do namysłu - zbliżona jest w swoich założeniach do poprzedniej. Polega ona na tymczasowym utrzymaniu w mocy wszystkich u. dwustronnych celem przeprowadzenia negocjacji co do ich ewentualnego przedłużenia lub zmiany.

Odmienne zasady są stosowane do umów ustalających granice oraz tzw. umów zlokalizowanych, tj. umów związanych nie tyle z istnieniem takiej lub innej władzy na danym terytorium, ale z samym terytorium.

35.państwo w stosunkach międzynarodowych,

Państwo to najważniejszy element systemu międzynarodowego.
Środowiskiem wewnętrznym państwa jest wewnątrzpaństwowy system społeczny.
Zewnętrznym środowiskiem państwa w ujęciu horyzontalnym są inne państwa.
W ujęciu wertykalnym - systemy miedzynarodowe wyższego rzędu (organizacje, układy sojusznicze np. NATO)

Państwo to podstawowy uczestnik, bo:
- jest najwyżej zorganizowaną organizacją wielkiej grupy społecznej
- jest najbardziej wpływowym i dynamicznym uczestnikiem stosunków
- stosunki między państwami są fundamentem stosunków międzynarodowych

36.suwerenność państwowa,

Suwerenność - zdolność do samodzielnego, niezależnego od innych podmiotów, sprawowania władzy politycznej nad określonym terytorium, grupą osób lub samym sobą. Suwerenność państwa obejmuje niezależność w sprawach wewnętrznych i zewnętrznych. W prawie międzynarodowym suwerenność jest jednoznaczna z podmiotowością międzynarodowo-prawną. Podmiotami prawa międzynarodowego są w pierwszym rzędzie suwerenne państwa, a jednocześnie pojęcie suwerenności wciąż odnosimy tylko do państwa (np. organizacje międzynarodowe nie posiadają atrybutu suwerenności, choć mogą mieć bardzo rozległe kompetencje).

37. prawo do samostanowienia,

Samostanowienie narodów, prawo do swobodnego określania statusu politycznego, społecznego, gospodarczego oraz kulturowego a także prawo do utworzenia własnego państwa lub połączenia się z państwem już istniejącym. prawo międzynarodowe uznaje prawo do samostanowienia narodu tylko i wyłącznie, jeżeli jest ono zgodne z obowiązującym prawem lokalnym (np. z konstytucją) uznanego państwa w którym ma się ustanowić. Przykładem jest uznanie za zgodne z prawem międzynarodowym samostanowienie państw będących byłymi republikami Związku Radzieckiego, gdyż zezwalała na to konstytucja ZSRR.

Początki prawa do samostanowienia narodów sięgają prądów umysłowych końca I wojny światowej. Samostanowienie narodów jako zasadę polityczną, przyznającą wszystkim narodom prawo do tworzenia i posiadania własnej państwowości sformułował m.in. Włodzimierz Lenin. Przejawiała się ona na przykład w deklaracji prezydenta USA Woodrowa Wilsona, przyznającej m.in. Polakom prawo do posiadania państwa. Samostanowienie narodów jest jedynym prawem człowieka o charakterze zbiorowym, traktowanym jako warunek korzystania z innych praw człowieka. Przyjmuje się, że samostanowienie narodów może być realizowane tylko przez ludność zamieszkującą określony obszar i dominującą na nim

Inne podmioty prawa międzynarodowego:

38.organizacje międzynarodowe,

Organizację międzynarodową można określić jako formę współpracy państw, ustaloną w wielostronnej umowie międzynarodowej, obejmującą względnie stały zakres uczestników i której podstawową cechą jest istnienie stałych organów o określonych kompetencjach i uprawnieniach, działających dla realizacji wspólnych celów.

Rodzaje:

1. według ich członkostwa: powszechne, regionalne, partykularne

2. według zakresu ich kompetencji:: ogólne, specjalne, funkcjonalne

3. według stopnia ich władzy: organizacje o charakterze koordynacyjnym i ponadpaństwowym

Międzynarodowe organizacje pozarządowe (prywatne) są to organizacje międzynarodowe, których członkami nie są państwa, lecz związki, instytucje, osoby prawne i fizyczne pochodzące z różnych państw. Ich celem jest wywarcie nacisku na państwo. Nie są tworzone na podstawie umowy międzynarodowej - wiąże ich jedynie nieformalna umowa. Nie powinny być ograniczone warunkami przyjęcia. Są to organizacje non profit.

Organizacje te najczęściej ułatwiają kontakty między osobami prywatnymi oraz grupami społecznymi z różnych państw. Sprzyjają rozwojowi wymiany międzynarodowej, przede wszystkim w sferach pozapolitycznych. Stanowią czasami silne grupy nacisku na rządy i organizacje międzyrządowe. Wiele organizacji międzyrządowych współpracuje z nimi stale lub dorywczo (status konsultacyjny przy organizacjach międzyrządowych). Silną pozycję mają np. organizacje humanitarne, które wywalczyły sobie „prawo ingerencji” w sprawy wewnętrzne państw.

39.niesuwerenne organizacje terytorialne,

Niesuwerenne organizacje terytorialne - są to organizacje terytorialne, nie stanowiące części terytorium żadnego państwa, ale które same też nie są państwami, gdyż ich władze nie dysponują suwerennością. Suwerenność ich może być ograniczona na rzecz państw lub organizacji m.

40.Watykan - Stolica Apostolska,

W ujęciu historycznym jej podmiotowość kształtowała się różnie w zależności od tego, czy korzystała z podstaw terytorialnych swojego działania czy też była pozbawiona terytorium. W początkowym okresie historii stolicy Apostolskiej możemy powiedzieć, że od powstania Państwa Kościelnego (755 r.) - z darowizny króla frankońskiego Pepina Małego, z ziem, które odebrał Longobardom) uznane zostało przez wiele państw, uzyskło także dość rozległe terytorium. Funkcjonowało do 1870 r., kiedy w związku z procesem zjednoczenia Włoch państwo Kościelne uległo likwidacji.

Drugi okres historii Stolicy Apostolskiej obejmuje lata 1871-1929. 11 lutego 1929 roku zawarte zostały traktaty laterańskie pomiędzy Stolicą Apostolską a Włochami. Przywracały podstawy terytorialne Stolicy Apostolskiej w postaci miniaturowego państwa Watykan. Na mocy traktatów laterańskich Włochy uznały suwerenność Watykanu.

Pojawił się problem który w doktrynie prawa międzynarodowego jest różnie rozstrzygany. Czy mamy do czynienia z dwoma odrębnymi podmiotami prawa międzynarodowego (Stolica Apostolska i Watykan), czy jest to ten sam jeden podmiot prawa międzynarodowego. Mówiąc o stolicy apostolskiej na ogół bierze się pod uwagę pewne atrybuty dotyczące władzy papieża. Przez Stolicę Apostolską najczęściej rozumie się aparat kurii rzymskiej czyli papieża i otaczających go dostojników kościoła rzymskokatolickiego. Pod pojęciem Stolicy Apostolskiej można rozumieć organizację zwierzchnią władzy w kościele rzymskokatolickim, który reprezentowany jest w stosunkach międzynarodowych przez osobę papieża.

Gdyby brać pod uwagę uprawnienia, które dotyczą uczestnictwa Stolicy Apostolskiej i Watykanu w stosunkach międzynarodowych to należałoby zauważyć, że w stosunkach międzynarodowych występuje i Stolica Apostolska i Watykan, z tym że nigdy nie jest tak by równolegle obok siebie występowali przedstawiciele Stolicy Apostolskiej i Watykanu, ale np. Watykan uzyskał członkostwo w takich organizacjach międzynarodowych jak Powszechny Związek Pocztowy, Międzynarodowa Unia Telekomunikacyjna, Światowa Organizacja Własności Intelektualnej, natomiast Stolica Apostolska uzyskała członkostwo np. w Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej, Światowej Organizacji Turystyki, Rady Współpracy Kulturalnej. W ubiegłym roku pojawiły się pierwsze oficjalne wypowiedzi reprezentantów Watykanu na temat możliwości występowania o członkostwo w ONZ. Nie wykluczono możliwości przystąpienia do ONZ.

Jeśli chodzi o zawierania umów międzynarodowych, to ius contrachendi przysługuje Stolicy Apostolskiej i państwu Watykan. Watykan np. zawarł umowy z Włochami dotyczące spraw administracyjnych, komunikacyjnych, pocztowych. Jeśli coś pozostaje w gestii związanej ze zwierzchnictwem terytorialnym nad Watykanem, wtedy stroną tego rodzaju umów jest państwo Watykan, natomiast Stolica Apostolska występuje przede wszystkim jako strona konkordatów, które są zawierane przez Stolicę Apostolską z państwami i dotyczą sytuacji Stolicy Apostolskiej, kościoła rzymskokatolickiego w poszczególnych państwach.

Początki zawierania umów typu konkordatowego sięgają jeszcze XI wieku. Pierwszy konkordat został zawarty w 1098 roku między papieżem Urbanem II, a księciem Sycylii. Rozwój praktyki konkordatowej nastąpił od konkordatu z Wormacji (1122 r.) między papieżem Kalikstem II, a cesarzem niemieckim Henrykiem V.

Konkordaty regulują różne sprawy i czasami dzieli się te kategorie spraw na tzw. Sprawy doczesne (res temporales), na mające charakter religijny, duchowy (res spirituales) i mieszany (res mixtae). Sprawy doczesne: w wielu konkordatach są uregulowane kwestie podatkowe, sytuacja kościoła w państwie, nauczanie religii w ramach systemu szkolnictwa obowiązującego w państwie.

Polska podpisała ze Stolicą Apostolską konkordat aktualnie obowiązujący 28 lipca 1993 roku, a wszedł w życie po wydłużonym procesie ratyfikacji, która nastąpiła w lutym 1998 roku. Nowy konkordat obowiązuje od 25 kwietnia 1998 roku. Poprzedni konkordat z 1925 roku został jednostronnie przez Polskę wypowiedziany.

Stosnkowo niedawno została przyjęta nowa ustawa zasadnicza państwa watykańskiego, została uchwalona 26 listopada 2000 roku. Weszła w życie 22 lutego 2001 roku, oparta jest na klasycznym trójpodziale władzy:

a) władza ustawodawcza należy do komisji kardynalskiej

b) władza wykonawcza należy do przewodniczącego komisji kardynalskiej

c) władzę sądowniczą sprawują sądy watykańskie.

Głową państwa jest papież, reprezentuje też Stolicę Apostolską w stosunkach zewnętrznych. Stosunki dyplomatyczne utrzymuje Stolica Apostolska ze 174 państwami, a siedziby przedstawicielstw dyplomatycznych innych państw znajdują się we Włoszech.

Przedstawicielami Stolicy Apostolskiej są nuncjusz i internuncjusz.

Dziekanem korpusu dyplomatycznego jest przedstawiciel Stolicy Apostolskiej i w wielu państwach posiada status uprzywilejowany. W Polsce jest nim arcybiskup Kowalczyk.

Istnieje ustawa o obywatelstwie watykańskim. Posiadają ją biskupi i osoby reprezentujący Stolicę Apostolską w stosunkach z innymi państwami.

41.uznanie międzynarodowe.

Instytucja uznania państwa jako podmiotu prawa międzynarodowego łączy się z problemem powstania państwa. Chodzi o to jak nowo powstałe państwa mają być traktowane.

2 podstawowe teorie na temat istoty uznania państwa

1) Teoria konstruktywna - według niej nowo powstałe państwo staje się podmiotem prawa międzynarodowego z chwilą uznania. Państwo nie uznane nie jest właściwie państwem w rozumieniu prawa międzynarodowego

2) teoria deklaratoryjna- państwo jest podmiotem prawa międzynarodowego niezależnie od uznania, czyli jest podmiotem prawa międzynarodowego z chwilą swego powstania, a uznanie go przez inne państwa tylko potwierdza ten stan (czyli ma charakter deklaratoryjny)

Wobec sprzeczności tych teorii należy przyjąć, że uznanie państwa ma charakter deklaratoryjny, ponieważ prawo międzynarodowe określa pojęcie państwa i należy uznać, ze jednostka geopolityczna odpowiadająca temu pojęciu jest państwem w sensie prawa międzynarodowego, niezależnie od uznania jej w tym charakterze przez inne państwa. Natomiast na płaszczyźnie stosowania prawa uznanie ma charakter konstytutywny

2 rodzaje uznania:

Uznanie de iure - uznanie pełne, trwał i ostateczne

Uznanie de facto - uznanie niepełne, tymczasowe. Jest wyrazem zdecydowania i niekonsekwencji. Mamy z nim do czynienia wówczas, gdy dane państwo czy państwa mają interes prawny z państwem nowo powstałym, ale to państwo wskutek powodów politycznych niekoniecznie rokuje nadzieje na przetrwanie

2 formy uznania:

Uznanie wyraźne - gdy państwo wyraźnie oświadcza, ze uznaje inne państwo, np. w formie noty dyplomatycznej, oświadczenia rządowego

Uznanie dorozumiane - polega na akcie państwa , z którego wynika, ze traktuje ono inna jednostkę geopolityczną jako państwo, np. nawiązanie stosunków dyplomatycznych jest takim dowodem uznania, przyjęcie do organizacji międzynarodowej

Stosunek społeczności międzynarodowej do nowo powstałego państwa może kształtować się trojako:

• Wszystkie państwa mogą uznać tą nowa jednostkę geopolityczna za państwo

• Wszystkie państwa odmawiają uznania jej za państwo

• Część uznaje ją za państwo, a część odmawia jej uznania ( miało to miejsce w czasie „zimnej wojny”)

Ludność w prawie międzynarodowym:

42.Obywatelstwo,

Obywatelstwo - jest szczególnym węzłem prawnym łączącym jednostkę z państwem. Wynika z niego obowiązek wierności i lojalności wobec państwa oraz zwierzchnictwo osobowe państwa (jurysdykcja) nad własnymi obywatelami, niezależnie od tego, gdzie się znajdują, a więc tez na obszarach nie podlegających niczyjej suwerenności oraz na obszarach innych państw. W ostatnim przypadku ze zwierzchnictwem osobowym konkuruje zwierzchnictwo terytorialne, które z reguły przewyższa.

53.Cudzoziemcy,

W Polsce podstawowym aktem normatywnym dotyczącym cudzoziemców jest ustawa z 25 VI 1997 r. o cudzoziemcach. W praktyce państw wykształciły się pewne systemy traktowania cudzoziemców. Do głównych systemów należy:

• traktowanie narodowe (równouprawnienie ogólne) - które polega na przyznaniu cudzoziemcom w zasadzie takiego samego zakresu praw cywilnych, z jakiego korzystają obywatele

• traktowanie specjalne - przyznanie cudzoziemcom konkretnie określonych uprawnień. Może ono przewidywać zrównanie z obywatelami w niektórych dziedzinach

• traktowanie w sposób najbardziej uprzywilejowany, to jest przyznanie obywatelom określonego państwa takich praw, jakie już posiadają lub uzyskają w przyszłości obywatele jakiegokolwiek państwa trzeciego, najbardziej uprzywilejowanego w danej dziedzinie

W prawie wewnętrznym i w u.m. bardzo często znajduje się zastrzeżenie dotyczące wzajemności. Oznacza ona, że państwo A przyznawać będzie określone uprawnienia obywatelom państwa B, jeżeli państwo B przyzna takie same uprawnienia obywatelom państwa A.

Wydalenie cudzoziemca - przysługuje państwu lub tzw. deportowanie, czyli przymusowe odstawienie do granicy cudzoziemca, który naruszył prawo danego państwa lub którego dalszy pobyt zagraża bezpieczeństwu albo interesowi państwa. Z Polski może być wydalony, m.in. gdy:

• działa na szkodę interesów Polski

• skazany zostanie w Polsce lub za granicą za zbrodnię lub występek

• naruszy prawo celne lub dewizowe

• podejmie pracę bez wymaganego zezwolenia

44.Uchodźcy,

Status uchodźców w świetle prawa międzynarodowego:

• Uchodźca - osoba, która na skutek uzasadnionej obawy przed prześladowaniem przebywa poza granicami państwa, którego jest obywatelem, i nie może lub nie chce z powodu tych obaw korzystać z ochrony tego państwa.

• Konwencja zakazuje wydalania uchodźców oraz zawracania ich do granicy terytoriów, na których groziłoby im niebezpieczeństwo; uchodźców nie mogą objąć żadne nadzwyczajne środki, jeśli zostaną one podjęte przeciwko państwu, którego są obywatelami.

• status uchodźców regulują:

• konwencja genewska o statusie uchodźców z 1951 roku

• protokół nowojorski o statusie uchodźców z 1967 roku.

• Polska jest stroną obu aktów i nie ma odrębnej definicji uchodźców

Status uchodźców w Polsce

• organem odpowiedzialnym za nadanie statusu uchodźcy jest Prezes Urzędu ds. Repatriacji i Cudzoziemców; instancją odwoławcza jest Rada ds. Uchodźców składająca się z 12 członków powołanych przez Prezesa Rady Ministrów

• ustawa z 2003 roku o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium RP reguluje zgodnie z Konwencją genewską i Protokołem dodatkowym, postępowanie w sprawie nadania i pozbawienia statusu uchodźcy.

45.Azyl,

Azyl - (terytorialny bądź polityczny) polega na udzieleniu schronienia (tzn. prawa wjazdu i osiedlenia się) cudzoziemcowi ściganemu w kraju ojczystym bądź w państwie trzecim za popełnienie przestępstwa politycznego lub z innych względów politycznych. Udzielenie wiąże się więc z odmową wydania cudzoziemca. Deklaracja ONZ w sprawie azylu terytorialnego z 1967 r. stanowi, że prawo azylu nie przysługuje osobom winnym zbrodni przeciwko ludzkości, zbrodni wojennych oraz zbrodni przeciwko pokojowi. Konstytucja RP prócz azylu przewiduje nadanie cudzoziemcowi statusu uchodźcy w rozumieniu konwencji o statusie uchodźcy z 1951 r. i protokołu uzupełniającego z 1967 r. Uchodźcą jest osoba, która na skutek uzasadnionej obawy przed prześladowaniem z powodu swojej rasy, religii, narodowości i przynależności do określonej grupy społecznej lub z powodu przekonań politycznych - przebywa poza granicami państwa, którego jest obywatelem, i nie może lub nie chce z powodu tych obaw korzystać z ochrony tego państwa. A także osoba, która nie ma żadnego obywatelstwa i znajduje się na skutek podobnej sytuacji poza państwem swego zamieszkania i nie może lub nie chce z powodu tych obaw powrócić do tego państwa.

Od azylu terytorialnego należy odróżnić azyl dyplomatyczny, który nie jest instytucją powszechnego prawa międzynarodowego. Może być on udzielany w pomieszczeniach misji dyplomatycznej, na pokładzie okrętu wojennego oraz w bazach wojennych. Tego typu azyl jest traktowany jako prawo państwa do którego skierowana jest prośba o azyl. Umowy o azylu dyplomatycznym wyróżniają dwa rodzaje osób upoważnionych do ubiegania się o ten rodzaj azylu, są to:

• osoby ścigane ze względów politycznych

• przestępcy polityczni

46.Ekstradycja,

Ekstradycja - jest to wydanie władzom obcego państwa osoby ściąganej przez te władze za popełnione przestępstwa. Nie ma zwyczajowej normy p.m., która by nakazywała lub zakazywała ekstradycji. Toteż w braku zobowiązania umownego władze każdego państwa, opierając się na podstawie prawa wewnętrznego i swoim uznaniu, same decyduje, czy osobę ściganą wydać czy nie. Na ogół umowy ekstradycyjne przewidują tylko wydanie przestępców pospolitych, natomiast nie wydaje się osób ściganych za przestępstwa polityczne. Ocena charakteru przestępstwa należy do państwa wydającego. Wyjątkiem od zasady niewydawania przestępców politycznych jest tzw. klauzula zamachowa przewidująca ekstradycję osób, które dopuszczają się ze względów politycznych zabójstwa głowy państwa, szefa rządu lub innych osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe lub polityczne. Obecnie na podstawie Konstytucji z 1997 r. „ekstradycja obywateli polskich jest zakazana” - art. 55.

47.Ochrona praw człowieka,

Pierwsze umowy z tej dziedziny dotyczyły ochrony mniejszości. Przez mniejszości uważa się część ludności (grupę ludzką), która różni się od pozostałej ludności danego państwa religią, językiem, pochodzeniem czy rasą.

Karta NZ a prawa człowieka - po raz pierwszy właśnie tu pojawiły się takie zasady jak równość praw i wolności zasadnicze dla wszystkich. Zostały one jednak ujęte bardzo ogólnikowo, dlatego potrzebne było ich rozwiniecie.

Powszechna Deklaracja Praw Człowieka - uchwalona 10 XII 1948 r. Głosi ona m.in.;

• wolność i równość

• dąży do zapobiegania dyskryminacji ze względu na rasę, kolor skóry, płeć, język, religię, przekonania polityczne, pochodzenie narodowe lub społeczne, majątek i urodzenie

• zawiera poręczenie prawa do życia, wolności i bezpieczeństwa osobistego

• zawiera zakaz niewolnictwa

• proklamuje również prawo do pracy

Jest ona tylko zalecenie, czyli nie ma normy obowiązującej.

Pakty praw człowieka - zostały uchwalone dopiero 16 XII 1966 r. Mają one charakter wiążący. Mają szerszy katalog praw i zawierają prawo do samostanowienia narodów. Składają się na nie:

• Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych - strony w tym pakcie oświadczają, że będą się starać podjąć kroki w celu maksymalnego zastosowania środków będących w dyspozycji, dla stopniowego osiągnięcia całkowitego zaspokojenia praw uznanych w pakcie. Przewiduje on m.in.:

• prawo każdego człowieka do pracy

• prawo do korzystania ze sprawiedliwych i nieszkodliwych warunków pracy oraz słusznego wynagrodzenia

• prawo do zabezpieczenia społecznego, włączając w to ubezpieczenie społeczne

• prawo do nauki

• Międzynarodowy Pakt Praw Cywilnych i Politycznych - a ponadto protokół fakultatywny do paktu praw cywilnych i politycznych. W pakcie tym strony przyjmują na siebie obowiązek natychmiastowego zastosowania i poszanowania wszystkich bez wyjątku praw objętych tym paktem. Pakt ten przewiduje m.in.:

• prawo do życia

• zakaz niewolnictwa, poddaństwa oraz pracy niewolniczej i przymusowej

• prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego

• swobodę poruszania się

• prawo do wolności myśli, sumienia i religii oraz prawo nieskrępowanych przekonań

W Europie problematyką tą zajęła się Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 1950 r., do której Polska przystąpiła w 1992 r.

Zwalczanie zbrodni ludobójstwa - dnia 9 XII 1948 r. została przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne NZ Konwencja o Zapobieganiu i Karaniu Zbrodni Ludobójstwa. Pod pojęciem ludobójstwa konwencja pociąga następujące czyny:

• mordowanie członków określonej grupy ludzkiej

• powodowanie ciężkiego uszkodzenia ciała lub umysłu u członków określonej grupy ludzkiej

• rozmyślne narzucenie grupie warunków życia, obliczonych na spowodowanie jej całkowitego lub częściowego fizycznego wyniszczenia

• stosowanie środków zmierzających do zapobieżenia urodzinom w grupie

• przymusowe przenoszenie dzieci z jednej grupy do drugiej

Warunkiem uznania konkretnego czynu za ludobójstwo jest zamiar całkowitego lub częściowego zniszczenia grupy narodowej, etnicznej, rasowej lub religijnej.

48. Ochrona mniejszości.

Inne umowy - pod auspicjami ONZ podpisano szereg umów i aktów, m.in.: Konwencję o Likwidacji Wszelkich Form Dyskryminacji Rasowej a dnia 7 III 1966 r. Przez dyskryminację konwencja rozumie m.in. wszelkie różnice, ograniczenia lub przywileje, oparte na rasie, kolorze skóry oraz na pochodzeniu narodowym, których celem jest utrudnić lub uniemożliwić korzystanie lub wykonywanie, na zasadach równouprawnienia, praw człowieka i wolności zasadniczych.

Terytorium w prawie międzynarodowym:

49.Terytorium,

Terytorium - pewna przestrzeń w obrębie której działają państwa i inne podmioty prawa międzynarodowego

Reżimy terytorialne:

a) Terytoria państwowe - podlegają zwierzchnictwu suwerennej władzy państw

b) obszary niepodlegające zwierzchnictwu państw, ale istnieje możliwość rozciągnięcia na nie zwierzchnictwa państw (tzw. Terra nullus), np. obszar polarny (Północna Arktyka i Południowa Antarktyka podzielone na sektory polarne)

c) terytoria wspólne - (terra communis) - nie podlegają zwierzchnictwu państw, nie można nad nimi rozciągnąć zwierzchnictwa (np. morze otwarte), grupa obszarów stanowiących wspólne dziedzictwo ludzkości (księżyc, ciała niebieskie i zasoby dna mórz i oceanów, które znajdują się poza obszarami jurysdykcji państwowej)

d) terytoria zależne:

• typu kolonialnego:

- terytoria niesamodzielne - terytoria, gdzie ludność pozostaje w stosunku nierównoprawnym w stosunku do ludności państwa administrującego, są to głównie terytoria zamorskie, ONZ wyliczy ok. 80, wiele z nich utworzyło już państwa

- terytoria powiernicze - to dawne terytoria mandatowe Ligi Narodów i innych państw, ostatnim terytorium powierniczym było terytorium powiernicze USA - Wyspy Marshalla (1994 r.).

- inne terytoria kolonialne - francuskie departamenty zamorskie (Gujana Francuska, Gwadelupa, Martynika) i terytoria zamorskie (Polinezja Francuska, Nowa Kaledonia) oraz brytyjskie zamorskie terytoria zależne (Bermudy, Wyspy Dziewicze) i terytoria zależne korony (wyspa Man, Wyspy Kanałowe).

• typu niekolonialnego:

- wolne (np. Wolne Miasta)

-przyległe (kiedyś Andora)

50.Zwierzchnictwo,

Zwierzchnictwo terytorialne lub suwerenność to władza państwa na jego terytorium. Wszystkie osoby (obywatele i cudzoziemcy) i rzeczy znajdujące się na terytorium państwa podlegają jego władzy i prawu, każde państwo może postępować na własnym terytorium tak jak chce, tzn. jak dyktują to jego interesy. Ponieważ zwierzchnictwo terytorialne jest władzą wyłączną, oznacza to, że żadna inna władza nie może działać na terytorium państwa bez jego zgody. Zatem państwo ma pełnię władzy na własnym terytorium, ale obowiązujące normy prawa międzynarodowego (zwyczajowe i umowne) nakładają nań w tym względzie pewne ograniczenia.

Zasada zwierzchnictwa terytorialnego, a więc suwerenności terytorialnej oznacza:

że ten, kto powołuje się na ograniczenie zwierzchnictwa terytorialnego, tzn. pełnej władzy i kompetencji państwa, musi dowieść, iż ograniczenie takie wynika z konkretnej normy prawa międzynarodowego, wiążącej dane państwo

że każde państwo związane jest tylko takimi ograniczeniami, jaki uznało, przyjmując konkretne zobowiązania międzynarodowe

Tak więc na własnym terytorium można robić wszystko, co nie jest zakazane przez prawo międzynarodowe.

Zwierzchnictwo terytorialne może być ograniczone na rzecz społeczności międzynarodowej, czyli na rzecz wszystkich państw i ich obywateli (np. prawo przepływu przez obce morze terytorialne lub immunitety jurysdykcyjne dla dyplomatów) lub na rzecz niektórych konkretnych państw (np. umowy tranzytowe). Jeśli chodzi o działalność podejmowaną przez państwo na obszarze innego państwa, które może spowodować szkodliwe skutki (w sensie fizycznym) obowiązuje zasada: żadne państwo nie może korzystać z własnej suwerenności terytorialnej w sposób, który narusza suwerenność terytorialną drugiego państwa.

Zwierzchnictwo terytorialne obejmuje władzę polegającą z jednej strony na sprawowaniu w obrębie terytorium wszystkich działań i funkcji właściwych państwu, z drugiej zaś - na zapobieganiu wykonywania analogicznych działań ze strony innych podmiotów.

51.Nabycie i utrata terytorium,

Terytorium państwowe - sprawowanie przez państwo zwierzchnictwa terytorialnego nad własnym terytorium

Sposoby nabycia terytorium państwowego:

1. Nabycie pierwotne (jeśli państwo nabywa terytorium, które do tego czasu nie pozostawało pod władzą żadnego państwa):

a) zawłaszczenie ziemi niczyjej (efektywna okupacja) - Okupacja w tej chwili nie ma już większego znaczenia, gdyż cały świat jest już zajęty. Jeśli chodzi o zawłaszczenie ziemi niczyjej ukształtowały się zasady: rzeczywistości (dokonanie efektywnej okupacji, faktyczne objęcie danego obszaru w posiadanie, traktowanie go jako części swego terytorium i wykonywanie tam władzy suwerennej) i jawności (obowiązek notyfikowania innym państwom o dokonanym zawłaszczeniu)

b) przyrost - uzyskiwanie terytoriów, np. kosztem obszarów morskich lub zmiany rzeki granicznej, albo powstaje nowa wyspa wskutek wybuchu podwodnego wulkanu (np. islandzka Surtsey) lub prąd morski usypuje tak dużo materiału wzdłuż wybrzeża, że tworzy mierzeję zamykającą zatokę (co ma powoli miejsce w Polsce). Może nastąpić w sposób naturalny (siły przyrody) poprzez zjawiska na wybrzeżu morskim, morzu terytorialnym lub na rzekach granicznych lub sztuczny (działalność człowieka) poprzez budowę na morzu portów, falochronów czy osuszanie części obszaru morskiego

2. Nabycie pochodne (jeśli państwo nabywa terytorium, które do czasu nabycia należało do innego państwa; nabycie pochodne terytorium przez jedno państwo jest więc utratą terytorium dla państwa drugiego):

a) cesja terytorialna - mogła przyjmować postać cesji odpłatnej (sprzedaż Alaski, sprzedaż Luizjany) albo cesji wzajemnej (wymiana terytorium - np. polsko-radziecka wymiana terytoriów w 1951 r.). Podstawą cesji jest zawsze umowa międzynarodowa. I państwo nazywane jest cedentem, a II- cesjonariuszem

b) zasiedzenie - długotrwałe pokojowe korzystanie z terytorium jako podstawa do uzyskania tytułu prawnego.

c) plebiscyt - powiązany z cesją, ludność zamieszkująca terytorium decyduje o przynależności państwowej terytorium (O przynależności państwowej jakiegoś terytorium decyduje głosowanie ludności zamieszkałej na danym obszarze)

d) zawojowanie (deberacja) - zawładnięcie terytorium przy pomocy siły

52.Granice,

Granice państwa mogą mieć charakter:

• orograficzny, czyli uwzględniający właściwości terenu

• geometryczny, gdy nie spełniają tego warunku

• astronomiczny, gdy pokrywają się z południkiem lub równoleżnikiem geograficznym

Dawniejszy podział na granice naturalne (góry, rzeki) i sztuczne stracił w związku z rozwojem techniki wiele na znaczeniu.

Granice między państwami ustalane są w drodze umów. Opis granic w umowie międzynarodowej, do której załączona jest mapa, stanowi delimitację, po której następuje wytyczenie jej bezpośrednio na miejscu z udziałem przedstawicieli obu stron, czyli demarkacja, z ustawieniem na granicy odpowiednich znaków (słupów granicznych). Redemarkacja - sprawdzenie granicy i przywrócenie zniszczonych słupów. Jeśli terytorium dwóch państw oddziela rzeka nieżeglowna, to granica przebiega w środku rzeki (mediana) lub w środku głównego nurtu, Jeśli jest to rzeka żeglowna, to granica przebiega zawsze, niezależnie od charakteru rzeki, środkiem mostu.

W strefach pogranicznych ustanawia się specjalny porządek prawny, odmienny od istniejącego na pozostałym terytorium, np. ograniczenia wjazdu do strefy pogranicznej. Celem zapobieżenia konfliktom granicznym i regulowania ich w sposób pokojowy, odnośne państwa powołują często w oparciu o specjalne układy komisarzy granicznych, załatwiających konflikty wynikające z naruszenia granic.

Delimitacja (łacińskie delimitatio - rozgraniczenie), określenie i wytyczenie granicy państwa na podstawie umowy międzynarodowej. Dokonuje jej powołana przez zainteresowane strony wspólna komisja

Demarkacja rozgraniczenie; wyznaczenie w terenie granic między państwami; wytyczenie linii demarkacyjnej dzielącej wrogie sobie armie w okresie zawieszenia broni

53.Rzeki,

Rzeka międzynarodowa - rzeka która spełnia określone warunki geograficzne i na której mocą umowy międzynarodowej została ustanowiona wolność żeglugi dla statków handlowych wszystkich państw. Dunaj, Ren, Właściwości geograficzne:

• przepływa kolejno przez terytorium co najmniej dwóch państw lub stanowi między nimi granicę,

• jest spławna lub żeglowna

• jest połączona z morzem bezpośrednio lub pośrednio

Rzeka graniczna - są podzielone przez państwa nadbrzeżne linią środkową (medianą) lub linią głównego nurtu (talwegiem). Sprawa korzystania wymaga porozumienia państw graniczących ze sobą, które zawierają w tym celu umowy międzynarodowe.

61.Obszary morskie,

Podział obszarów morskich (wg zmniejszającej się kompetencji państwa nadbrzeżnego):

1. obszary należące do terytorium państwa nadbrzeżnego:

• wody wewnętrzne

• wody archipelagowi

• morze terytorialne

• obszary nie należące do terytorium państwa nadbrzeżnego:

• obszary podlegające częściowej jurysdykcji państwa nadbrzeżnego:

• strefa przyległa

• wyłączna strefa ekonomiczna, ewentualnie strefa wyłącznego rybołówstwa

• szelf kontynentalny

• obszary nie podlegające jurysdykcji żadnego państwa:

• morze otwarte

• obszar dna i podziemia morskiego

54.Obszary podbiegunowe,

Arktyka - jest to obszar położony wokół bieguna północnego. Obszary te są przeważnie zamarznięte oraz pokryte lodami pływającymi morza nielicznymi wyspami. Niektóre państwa stosują do obszarów arktycznych teorię sektorów. Polega ona na tym, że państwo, którego terytorium przylega do obszarów arktycznych, rości sobie prawo do wszystkich obszarów lądowych, zarówno odkrytych jak tych, które zostaną odkryte w przyszłości w sektorze.

Antarktyka - jest to obszar wokół bieguna południowego. Obszar ten obejmuje, w odróżnieniu od przestrzeni arktycznych, przeważnie ląd stały pokryty lodem, mało jeszcze znany i niezamieszkały, uznawany za szóstą część świata. Celem jest stworzenie na tym terytorium ogólnoświatowego rezerwatu naturalnego.

55.Przestrzeń powietrzna i kosmiczna.

ONZ w 1959 powołała Komitet ds.. Pokojowego Wykorzystania Przestrzeni Kosmicznej

W 1967 roku podpisany został równocześnie w Moskwie, Londynie i Waszyngtonie układ o zasadach działalności państw w zakresie badań i użytkowania przestrzeni kosmicznej łącznie z Księżycem i innymi ciałami niebieskimi.

Układ przewiduje, ze przestrzeń kosmiczna, łącznie z Księżycem i innymi ciałami niebieskimi:

• jest wolna dla badań i użytkowania przez wszystkie państwa, bez jakiejkolwiek dyskryminacji, na zasadzie równości i zgodnie z prawem międzynarodowym,

• nie podlega zawłaszczeniu przez państwa,

• państwa ponoszą międzynarodową odpowiedzialność za swoja działalność w przestrzeni kosmicznej oraz zachowują jurysdykcję i władze nad obiektami wysłanymi w przestrzeń kosmiczną

• astronauci powinni być uważani za wysłanników ludzkości i należy im udzielić pomocy w razie wypadku lub przymusowego lądowania na obcym terytorium lub pełnym morzu

• zakaz rozszerzania na te tereny wyścigu zbrojeń

Organizacje międzynarodowe:

56. Pojęcie,

Organizacje międzynarodowe:

• Rządowe - forma współpracy i współdziałania państw określona w wielostronnej umowie międzynarodowej, która zakłada pewien stały zakres uczestnictwa (w postaci członkostwa) i określa strukturę wewnętrzną (organy funkcjonujące w ramach tej organizacji)

• Pozarządowe - forma współpracy i współdziałania osób fizycznych, prawnych, instytucji i stowarzyszeń pochodzących z różnych państw działających na podstawie różnych dokumentów (tzw. porozumień nieformalnych, niekiedy aktów prawa wewnętrznego)

Organizacje międzynarodowe o charakterze rządowym możemy podzielić według różnych kryteriów, przy czym istnieją kryteria podstawowe klasyfikacji:

Ze względu na kryterium członkostwa:

• charakterze uniwersalnym (powszechnym)

• charakterze grupowym (partykularnym), regionalnym (np. Liga Państw Arabskich, Konferencja Państw Islamskich, Rada Europy, Organizacja Państw Amerykańskich, Unia Afrykańska - dawna Organizacja Jedności Afrykańskiej)

Ze względu na zakres kompetencji:

• kompetencjach ogólnych (zajmują się całokształtem stosunków międzynarodowych)

• kompetencjach wyspecjalizowanych (zajmujące się fragmentem, wybraną dziedziną stosunków międzynarodowych)

Ze względu na zakres władzy:

• Koordynacyjne (nie podejmują zasadniczo uchwał wiążących dla państw)

Ponadnarodowe (państwa przekazują część swoich uprawnień na rzecz organów tych organizacji; np. Wspólnoty Europejskie

57.Międzynarodowe organizacje rządowe,

Organizacje rządowe - tworzone są przez państwa i działają na podstawie u.m. Ich członkami są w zasadzie tylko państwa, a jedynie w wyjątkowych przypadkach obszary nie rządzące się samodzielnie, organizacje ruchów narodowo-wyzwoleńczych, względnie wyznaczone przez państwa osoby prawne. Można ją określić jako formę współpracy państw, ustaloną w wielostronnej u.m., obejmującą względnie stały zakres uczestników i której podstawową cechą jest istnienie stałych organów o określonych kompetencjach i uprawnieniach, działających dla realizacji wspólnych celów.

58.Międzynarodowe organizacje pozarządowe,

Organizacje pozarządowe - członkami nie są państwa, lecz związki, instytucje, osoby prawne i fizyczne z różnych państw. Istnieją na podstawie wspólnych interesów i zainteresowań. Jest ich znacznie więcej niż organizacji rządowych. Organizacje pozarządowe nie działają na podstawie u.m., lecz na podstawie porozumień nieformalnych lub porozumień o charakterze wewnętrznoprawnym.

Powstanie i rozwój - datuje się powstanie na drugą połowę XIX w. Przyczyny powstania organizacji (obiektywne):

• postęp techniki

• zacieśnianie się stosunków międzynarodowych, które doprowadziły do wzrostu zależności państw w wielu dziedzinach m.in. w łączności i komunikacji

Organizacja Narodów Zjednoczonych:

59.podstawy prawne ONZ,

Karta Narodów Zjednoczonych - to prawna podstawa istnienia i działania ONZ. Weszła w życie 25 X 1945 r. Jest to wielostronna umowa, otwarta warunkowo. Jeżeli są sprzeczności między zobowiązaniami z Karty a zobowiązaniami wynikającymi z innych umów, przeważa Karta! Składa się ona z 111 art. a załącznikiem stanowiącym integralną cześć jest część dotycząca Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości.

Siedziba - stała siedziba w Nowym Jorku. Okręg stanowiący siedzibę ONZ jest nietykalny i władze amerykańskie nie mogą tam wkraczać bez zgody Sekretarza Generalnego.

60.członkostwo w ONZ,

Członkowie pierwotni - są nimi państwa, które bądź uczestniczyły w konferencji w San Francisco, bądź uprzednio podpisały deklarację Narodów Zjednoczonych z 1 I 1942 r. oraz podpisały i ratyfikowały Kartę. ONZ liczy 51 członków pierwotnych. Polska podpisała deklarację w 1942 r., lecz nie brała udziału w konferencji w San. Wśród członków pierwotnych szczególne miejsce zajmuje pięć wielkich mocarstw (Rosja, Stany, Wielka Brytania, Francja i Chiny).

Nowych członków - przyjmuje Zgromadzenie Ogólne na zalecenie Rady Bezpieczeństwa. Uchwała w tej sprawie wymaga większości 2/3 głosów. Państwo starające się o przyjęcie powinno spełniać następujące warunki:

• musi być państwem miłującym pokój

• musi przyjąć zobowiązania wynikające z Karty

• musi być zdolne i zdecydowane zobowiązania te wykonywać

61.cele i zasady ONZ,

Cele - można tu wyliczyć takie jak:

• zapewnienie trwałego pokoju

• rozwijanie przyjaznych stosunków między państwami, oparte na poszanowaniu zasady równości i samostanowienia narodów

• popieranie współpracy międzynarodowej w dziedzinie gospodarczej, społecznej, kulturalnej, humanitarnej oraz poszanowania praw człowieka

Zasady - wylicza się;

• suwerenna równość

• nieinterwencja

• wykonywanie zobowiązań międzynarodowych

• pokojowe załatwianie sporów

• wyrzeczenie się siły

• bezpieczeństwo zbiorowe (polega na obowiązku udzielania członkom wszelkiej pomocy w każdej akcji, podjętej zgodnie z Kartą)

62.organy ONZ

Organy główne - są nimi: Zgromadzenie Ogólne, Rada Bezpieczeństwa, Rada Gospodarczo - Społeczna, Rada Powiernicza, Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości i Sekretariat.

Zgromadzenie Ogólne - składa się ze wszystkich członków ONZ. Zbiera się raz do roku na sesję zwyczajną. Poza tym może być zwoływane na sesje nadzwyczajne. Sesja wybiera swego przewodniczącego oraz jego zastępców. Po ich wyborze zaczyna się debata generalna. Powoływanych jest 7 komisji głównych:

1. Polityczna i Bezpieczeństwa

2. Gospodarcza i Finansowa

3. Społeczna, Humanitarna i Kulturalna

4. Powiernictwa i Obszarów Niesamodzielnych

5. Administracyjna i Budżetowa

6. Prawna

7. Specjalna Komisja Polityczna

Może ono udzielać zaleceń państwom członkowskim. Do kompetencji należą również inicjowanie badań i wydawanie zaleceń w celu:

• rozwoju współpracy w dziedzinie politycznej

• popierania stopniowego rozwoju prawa i jego kodyfikacja

• popieranie współpracy w dziedzinach gospodarki, kultury, wychowania i zdrowia

• itd.

Bada i zatwierdza budżet organizacji oraz rozpatruje sprawozdania składane przez inne organy. Podejmuje decyzje w sprawie wyboru członków rad, przyjmowania nowych członków, spraw budżetowych i finansowych.

We wszystkich sprawach, dla których nie jest przewidziana inna procedura, uchwały podejmowane są większością głosów obecnych i głosujących, czyli zwykłą większością głosów. W sprawach ważnych większością 2/3 głosów, do spraw takich Karta zalicza:

• zalecenia dotyczące pokoju i bezpieczeństwa

• wybór niestałych członków Rady Bezpieczeństwa

• wybór członków do Rady Gospodarczo - Społecznej oraz do Rady Powierniczej

• przyjmowanie nowych członków ONZ

• zawieszanie członków w prawach i przywilejach

• wykluczanie członków

• sprawy budżetowe

Do wyboru sędziów MTS wymagana jest bezwzględna większość, a do uchwalenia poprawek Karty wymagana jest większość 2/3 wszystkich członków ONZ.

Uchwały - np. uchwały organizacyjne, proceduralne i budżetowe mają charakter wiążący. Natomiast wszystkie uchwały odnoszące się do postępowania państwa poza ONZ mają charakter zaleceń. Mają one znaczenie moralne i polityczne.

Rada Bezpieczeństwa - jest głównym organem na którym spoczywa odpowiedzialność za utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa. Najwięcej do powiedzenia mają wielkie mocarstwa, uchwały nie mogą być podjęte wbrew jakiemukolwiek z nich. Rada składa się obecnie z 15 członków (5 stałych i 10 niestałych). Członków niestałych wybiera Zgromadzenie na 2 lata, zastrzegając, że państwo ustępujące nie może od razu być powołane po raz kolejny. Jest zorganizowana tak, żeby nie było przerw w działaniu, więc członek w Radzie musi być stale reprezentowany w siedzibie ONZ.

Do kompetencji należą:

• utrzymywanie pokoju i bezpieczeństwa

• pokojowe załatwianie sporów

• podejmowanie akcji w razie zagrożenia pokoju i aktów agresji

• popieranie aktów regionalnych w celu utrzymania pokoju

• opracowywanie planów systemu regulowania zbrojeń

Uchwały mają moc wiążącą. Uchwały podejmowane w formie zaleceń takiej mocy nie mają (tak jest przy uchwałach dotyczących pokojowego załatwiania sporów).

Rada Gospodarczo - Społeczna - w skład wchodzą obecnie 54 państwa. Członkowie wybierani są przez Zgromadzenia na okres trzech lat. Co roku wybiera się 1/3 składu. Nie ma żadnych zastrzeżeń dotyczących ponownego wyboru.

Do kompetencji należą zagadnienia:

• gospodarcze

• kulturalne

• wychowawcze

• zdrowia publicznego

• poszanowania i przestrzegania praw człowieka

Uprawnienia Rady obejmują badanie, zalecenia oraz inicjatywa prawotwórcza. Każdy członek ma jeden głos, a uchwały zapadają większością głosów członków obecnych i głosujących.

Rada Powiernicza - wobec praktycznej likwidacji systemu powierniczego, Rada w zasadzie przestała działać.

Sekretariat - składa się z Sekretarza Generalnego i personelu. Sekretarz mianuje pracowników i odpowiada za całokształt działalności. Sekretarza powołuje Zgromadzenie, na zalecenie Rady Bezpieczeństwa.

Rada Europy:

63.struktura instytucjonalna,

Rada Europy - 1949 w Londynie przez 10 państw Europy Zachodniej. W 1991 r. przystąpiło do niej już 41 państw europejskich. Podstawowym celem jest realizacja ściślejszej jedności między państwami członkowskimi, a także rozwijanie ideałów które są ich wspólnym dziedzictwem, włącznie z popieraniem rozwoju społecznego i gospodarczego. Główne organy:

• Komitet Ministrów - składa się z ministrów spraw zagranicznych. Do jego kompetencji należy:

• uchwalanie u.m.

• przyjmowanie nowych członków

• uchwalanie programu działania organizacji

• uchwalanie budżetu

• decydowanie w sprawach wewnętrznych

• Zgromadzenie Parlamentarne - składa się z przedstawicieli parlamentów krajowych. Do głównych zadań należy:

• dyskutowanie na tematy należące do kompetencji Rady Europy

• przyjmowanie różnego rodzaju uchwał

• inicjowanie prac Komitetu

• powoływanie Sekretarza Generalnego

• Sekretariat - wykonuje:

• prace administracyjne

• oraz zadania wynikające z umów przyjętych przez organizacje

64.konwencje Rady Europy;

Najważniejszym dorobkiem jest ustanowienie Konwencji o Ochronie Praw Człowieka oraz Podstawowych Wolności z 1950 r. (wraz z 11 protokołami). Tworzy system ochrony praw człowieka poprzez stworzenie Trybunału Praw Człowieka w Starsbourgu. Niektóre konwencje podjęte:

• kodeks zabezpieczenia społecznego z 1955 r.

• konwencja w sprawie statusu prawnego dzieci pozamałżeńskich z 1957 r.

• konwencja o zniesieniu obowiązku wizowego dla uchodźców z 1959 r.

• konwencja w sprawie adopcji dzieci z 1967 r.

• konwencję o zwalczaniu terroryzmu z 1977 r.

Wspólnoty Europejskie - Unia Europejska:

65. prawo wspólnotowe,

Prawo wspólnotowe - prawo składające się na system prawny Wspólnot Europejskich i Unii Europejskiej. Całość dorobku prawnego Unii Europejskiej, łącznie z np. orzeczeniami ETS, nosi nazwę acquis communautaire. Prawo wspólnotowe dzielimy na:


Międzynarodowa i regionalna ochrona praw człowieka:

1. Organizacje obrony praw człowieka:

źródła:

• 1948: Powszechna Deklaracja Praw Człowieka ONZ

• 1950: Konwencja o Ochronie Praw Człowieka

• 1975: Akt Końcowy KBWE

organizacje:

• 1864: Czerwony Krzyż (Genewa)

• 1919: Międzynarodowe Stowarzyszenie Czerwonego Krzyża i Półksiężyca

• Międzynarodowe Centrum Informacji o Jeńcach, Internowanych i Osobach zaginionych

• 1942: Międzynarodowa Liga Praw Człowieka - agenda onz od 1949

• 1952: Międzynarodowa Komisja Prawników ( Berlin )

• Międzynarodowa Federacja Helsińska na Rzecz Praw Człowieka - KBWE

• 1982: Komitet Helsiński

• 1990: Polska Fundacja Helsińska

• 1961: Amnesty International (Londyn) - zrzesza 170 państw

66.Charakter praw człowieka,

Nie wiadomo, jaka jest natura i rola praw człowieka. Obecnie coraz więcej mówi się, że prawa człowieka stanowią pewne ramy dla porządku prawa międzynarodowego. Istnieje pewna elastyczna relacja między prawami człowieka a suwerennością państwa. Raz za ważniejsze uznaje się prawa człowieka, innym razem większą wartość przypisuje się suwerenności. Na początku lat 50-tych, gdy po raz pierwszy podjęto międzynarodową interwencję w celu zagwarantowania przestrzegania praw człowieka ( łamano prawa Kurdów zamieszkujących Irak), wydawało się, że prawa człowieka będą nadrzędną przesłanką określającą porządek międzynarodowy. Jednak druga interwencja amerykańska w Iraku pokazała, że suwerenność państwa znowu jest ważniejsza. Amerykanie nie przestrzegają praw człowieka w obozach jenieckich. Prawa człowieka definiuje się poprzez suwerenność. Niektóre prawa traktuje się jako zobowiązujące państwa natychmiast, inne uważa się za pewne wzorce postępowania dla państw na przyszłość.

67.Rozwój międzynarodowych praw człowieka,

Prawa pierwszej generacji są najstarsze. Pojawiły się w wyniku rewolucji francuskiej w XVIII wieku.(należą do nich m.in. wolność, równość, prawa polityczne.).

W drugiej połowie XX wieku pojawiły się prawa drugiej generacji. Są to prawa gospodarcze, socjalne, kulturalne.

Niedawno wykształciła się konstrukcja praw trzeciej generacji, która obejmuje prawo do pokoju, wspólne dziedzictwo ludzkości, prawa mniejszości narodowych, prawo do czystego środowiska naturalnego.

Prawa człowieka zdefiniowane są poprzez ich rodzaj oraz mechanizmy, które zapewniają ich skuteczność. W prawie międzynarodowym przyjmuje się, że prawa pierwszej generacji powinny być zapewnione. Istnieją w tym celu różnego rodzaju standardy i współpraca międzynarodowa przynajmniej o zasięgu regionalnym. Prawa 2-ej generacji ciągle jeszcze mają charakter postulatów. Jedynie część z nich jest realizowana. Prawa 3-ej generacji są przypisywane grupom ludzi a nawet całym narodom, przez co tracą charakter praw człowieka, albowiem prawa człowieka są związane z jednostką. Prawa 3-ej generacji są normami o charakterze polityczny.

Prawa człowieka zaczęły się pojawiać w systemach prawnych państw od XVIII w.( Francja, Stany Zjednoczone). Przedmiotem ochrony prawno międzynarodowej stały się one po II wojnie światowej( początek: konwencje haskie z lat 30-tych). Jako pojęcie prawa człowieka pojawiły się dopiero po II wojnie, m.in. w związku z jej wynikiem. Nastąpił wtedy powrót do doktryny prawa naturalnego.

Ochrona praw człowieka znalazła swoje odzwierciedlenie w ówczesnej konstytucji światowej - Karcie Narodów Zjednoczonych. We wstępie jest powiedziane, że Narody Zjednoczone tworzą ONZ m.in. dla przywrócenia wiary w podstawowe prawa człowieka tj godność, równość, równouprawnienie. Jednym z zadań ONZ miała być działalność na rzecz ochrony praw człowieka, nie dyskryminowanie kogokolwiek. W zadaniach niektórych organów ONZ umieszczono inicjowanie działań mających na celu urzeczywistnienie idei praw człowieka. Fundamentem dla ochrony praw człowieka w prawie międzynarodowym nadal jest Karta.

Drugim aktem o charakterze powszechnym będącym uzupełnieniem Karty była Powszechna Deklaracja Praw Człowieka z 10 grudnia 1948r. Deklaracja powstawała w momencie, gdy rozpoczynała się „zimna wojna”. Państwa socjalistyczne przeforsowały, że Deklaracja ma mieć tylko charakter polityczny. Pojawił się problem, jakie prawa powinny być w niej zawarte( spór o prawo własności). Deklaracja objęła ok. 30 artykułów zawierających szeroki katalog praw i wolności m. in. prawo do życia, bezpieczeństwa, zakaz tortur, zakaz nieludzkiego traktowania, wolność wyznania, prawo do pracy, nauki, prywatności, sprawiedliwego procesu wolności słowa. Polska w czasie głosowania wstrzymała się od głosu, podobnie jak Białoruś, Ukraina, ZSRR. Deklaracja nie posiada wiążącego charakteru, ale stanowiła punkt wyjścia dla wielu rezolucji, deklaracji ONZ. W latach 60-tych pojawiła się koncepcja, która mówiła, że Deklaracja ma charakter wiążący, ze względu na to, iż jej przestrzeganie przez państwa stało się zwyczajem międzynarodowym. To nie jest powszechne stanowisko. Druga koncepcja głosi, że deklaracja stanowi pewien zbiór zasad prawa. Deklaracja miała zostać pogłębiona przez podpisanie powszechnej umowy międzynarodowej. Prace prowadzone w ONZ miały charakter sektorowy.

Ochrona zbiorowych praw grup i jednostek:

69.zakaz ludobójstwa,

Ludobójstwo - celowe wyniszczanie całych narodów, grup etnicznych, religijnych lub rasowych, zarówno poprzez fizyczne zabójstwa członków grupy, jak i kontrolę urodzin, przymusowe odbieranie dzieci czy stworzenie warunków życia obliczonych na fizyczne wyniszczenie.

70.zakaz dyskryminacji,

Dyskryminacja oznacza odmienne traktowanie różnych podmiotów, które znajdują się w podobnej sytuacji.

Podobieństwo sytuacji ocenia się w oparciu o obiektywne i weryfikowalne okoliczności istotne. Wyodrębnienie takich okoliczności zależy zawsze od kontekstu danej sprawy. Przepisy prawa zakazujące dyskryminacji ze względu na płeć, przynależność państwową etc. ustalają katalog cech, które, co do zasady, nie mogą być uznawane za okoliczności istotne.

71.zasada samostanowienia,

Zasada Samostanowienia to dokument wydany 31 marca 1948 roku przez duński parlament, ustanawiający status Wysp Owczych jako terytorium zależnego w obrębie Królestwa Danii.

Podzielony jest na dwie, najważniejsze części: pierwsza, główna zawiera 16 sekcji opisujących zasady współzależności dwóch organizmów państwowych, w drugiej zawierają się uprawnienia władz Wysp. Postanowienia dokumentu zostały wprowadzone w życie z początkiem kwietnia 1948 roku, dzień po ich uchwaleniu.

Postanowienia

Wyspy Owcze od tamtej pory miały być państwem samorządowym wchodzącym w skład Królestwa Duńskiego, posiadającym własny parlament, zwany Føroya Løgting i odpowiedzialny przed nim rząd, Landsstýrið.

Parlament Wysp Owczych posiadł pełnię prawa ustawodawczego i wykonawczego na archipelagu. Akty prawne, które przeszły pomyślnie głosowanie w sejmie i zostały zatwierdzone przez premiera mogą od tamtej pory nosić miano ustaw.

• Parlament Wysp Owczych został zobligowany do przestrzegania prawa międzynarodowego.

72.Komisja Praw Człowieka;

Komisja Praw Człowieka ONZ - organ pomocniczy Organizacji Narodów Zjednoczonych, powołany w 1946, przekształcony w 2006 w Radę Praw Człowieka ONZ. Komisja Praw Człowieka była podstawowym forum ONZ zajmującym się ochroną i promowaniem praw człowieka. Komisja została powołana 10 grudnia 1946 na pierwszym posiedzeniu Rady Gospodarczej i Społecznej. Działała na podstawie art. 68 Karty NZ jako komisja funkcjonalna Rady. Głównymi zadaniami Komisji zbierającej się raz do roku na sesjach zwyczajnych (marzec-kwiecień) w siedzibie Organizacji Narodów Zjednoczonych w Genewie były: formułowanie zobowiązań międzynarodowych w dziedzinie praw człowieka, kontrola ich przestrzegania przez państwa, reagowanie na łamanie praw człowieka w różnych krajach oraz udzielanie pomocy doradczej i technicznej w zakresie tworzenia infrastruktury prawno-instytucjonalnej dla ochrony praw człowieka w państwach, które zgłaszają zapotrzebowanie na tego rodzaju pomoc. Co roku, podczas sesji Komisja przyjmowała ok. 90 rezolucji dotyczących m.in. sytuacji praw człowieka w poszczególnych państwach, kwestii tematycznych (np. zwalczania kary śmierci, bezkarności, praw dzieci, praw kobiet, praw ekonomicznych, społecznych i kulturalnych) oraz pomocy technicznej dla państw.

Rada Europy:

73.Europejska konwencja praw człowieka,

Europejska Konwencja Praw Człowieka (pełna nazwa: Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, w skrócie "Konwencja Europejska" lub EKPC), to umowa międzynarodowa z dziedziny ochrony praw człowieka zawarta przez państwa członkowskie Rady Europy. Konwencja została otwarta do podpisu 4 listopada 1950 r. a po uzyskaniu niezbędnych 10 ratyfikacji weszła w życie 3 września 1953 r. Obecnie stronami Konwencji jest 47 państw, tj. wszystkie państwa członkowskie Rady Europy.

Zgodnie z preambułą Konwencji rządy państw europejskich przyjmując Konwencję chciały podjąć kroki w celu zbiorowego zagwarantowania niektórych praw zamieszczonych w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka. Na podstawie Konwencji powołano do życia Europejski Trybunał Praw Człowieka z siedzibą w Strasburgu. Skargi do Trybunału mogą składać zarówno osoby indywidualne, grupy osób i organizacje pozarządowe (tzw. skargi indywidualne) jak i państwa-strony Konwencji (tzw. skargi międzypaństwowe). atalog praw człowieka chronionych przez Europejską Konwencję Praw Człowieka znajdziemy w artykułach 2-13. Do pewnego stopnia katalog ten przypomina katalog Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka z 1948 roku, acz zachodzą pomiędzy nimi istotne rozbieżności. Konwencja gwarantuje: prawo do życia, zakazuje stosowania tortur, niewolnictwa i pracy przymusowej, gwarantuje prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego, zapewnia prawo do sprawiedliwego procesu oraz zakazuje wstecznego stosowania prawa karnego, potwierdza prawo poszanowania życia prywatnego i rodzinnego wraz z prawem do zawarcia małżeństwa i założenia rodziny, przewiduje wolność myśli, sumienia i wyznania, wolność wypowiedzi, jak również wolność zgromadzania się i stowarzyszania, wreszcie chroni prawo do skutecznego środka odwoławczego.

• prawo do życia

• zakaz tortur

• zakaz niewolnictwa i pracy przymusowej

• prawo do wolności i bezpieczeństwa

• prawo do rzetelnego procesu

• zakaz karania bez ustawy

• poszanowanie życia prywatnego i rodzinnego

• wolność myśli, sumienia i wyznania

• wolność słowa

• wolność zrzeszania się i stowarzyszania

• prawo do zawarcia związku małżeńskiego

• prawo do skutecznego środka odwoławczego

• zakaz dyskryminacji przy korzystaniu z praw i wolności EKPC

74. Europejska karta społeczna,

Europejska Karta Społeczna została otwarta do podpisu 18 października 1961 r. w Turynie. 21 października 1991 r. została zastąpiona Protokołem zmieniającym Europejską Kartę Społeczną, sporządzonym również w Turynie. EKS obowiązuje od 1965 r., 3 maja 1996 r. otwarto do podpisu Zrewidowaną Europejską Kartę Społeczną. Polska zaś ratyfikowała ją 10 czerwca 1997 r. Rządy-sygnatariusze Europejskiej Karty Społecznej (członkowie Rady Europy), zdecydowały się podjąć wspólnie wszelkie wysiłki na rzecz podnoszenia poziomu życia i popierania dobrobytu społecznego, zarówno ludności miejskiej, jak i wiejskiej, za pomocą odpowiednich instytucji i działań. EKS zapewnia prawa oraz wolności obywatelskie i polityczne bez dyskryminacji ze względu na rasę, kolor i płeć, religię, poglądy polityczne, pochodzenie narodowe lub społeczne.

75.Europejska konwencja o zapobieganiu torturom oraz nieludzkiemu i poniżającemu traktowaniu i karaniu,

Dwie najważniejsze konwencje o charakterze sektorowym to: 1948 - Konwencja o Zapobieganiu i Karaniu Zbrodni Ludobójstwa, która zdefiniowała ludobójstwo jako wszelkiego rodzaju czyny, które są dokonywane z zamiarem zniszczenia całości lub części grup narodowych, etnicznych, rasowych lub religijnych. Mówiła ona, w jaki sposób, ma to być zrobione np. zabójstwo członków grupy, spowodowanie poważnego uszkodzenia ciała, stwarzanie warunków bytowych mających na celu stopniowe wyniszczenie tej grupy, stosowanie środków, które mają na celu zahamowanie urodzeń wewnątrz tej grupy, odbieranie dzieci i ich przenoszenie do innych grup. Ważnym elementem musiał być tu zamiar eliminacji całej grupy lub pewnej jej części.

Międzynarodowe prawo morza:

76.Obszary morskie i ich klasyfikacja,

Obszary morskie tworzą fizycznie jedną całość, natomiast z punktu widzenia prawa dzielą się na kilka stref, mających odmienną sytuację prawną. Władza państwa nadbrzeżnego znajduje swoje uzasadnienie w konieczności bezpieczeństwa i ochrony państwowych oraz zapewnienia dla własnych obywateli wyłączność eksploatacji bogactw naturalnych morza przybrzeżnego. Podział obszarów morskich (wg zmniejszającej się kompetencji państwa nadbrzeżnego):

3. obszary należące do terytorium państwa nadbrzeżnego:

• wody wewnętrzne

• wody archipelagowi

• morze terytorialne

• obszary nie należące do terytorium państwa nadbrzeżnego:

• obszary podlegające częściowej jurysdykcji państwa nadbrzeżnego:

• strefa przyległa

• wyłączna strefa ekonomiczna, ewentualnie strefa wyłącznego rybołówstwa

• szelf kontynentalny

• obszary nie podlegające jurysdykcji żadnego państwa:

• morze otwarte

• obszar dna i podziemia morskiego

77.Statki morskie,

S.m. - jest każde urządzenie pływające przeznaczone lub używane do żeglugi po morzu i wodach z nim połączonych, a uczęszczanych przez statki morskie. Nie uważa się za statek bardzo małego urządzenia pływającego, takiego jak łódź wiosłowa, szalupa lub tratwa oraz wraki (np. Tytanica). Zazwyczaj nie podlegają pod tę nazwę również platformy pływające, dźwigi, gdyż nie są przeznaczone do żeglugi morskiej, chodź mogą być holowane po morzu.

Przynależność państwowa - p.m. wymaga, aby każdy statek posiadał określoną (i tylko jedną) przynależność państwową. Nabywa ją poprzez rejestrację w określonym państwie. Zewnętrznym znakiem przynależności jest podniesienie przez statek bandery. Aby statek nie stanowiący własności polskiej otrzymał czasową przynależność polska, musi spełnić następujące warunki:

• wniosek w tym przedmiocie zgłosi polski armator i zapewni, że statek zostanie objęty w jego władanie, obsadzony zgodnie z przepisami polskimi i poddany polskim przepisom w zakresie pomiaru, bezpieczeństwa żeglugi i dokumentów statku

• właściciel statku zgadza się na nadanie statkowi czasowo polskiej przynależności

Niektóre państwa nadają przynależność państwową bez zwracania uwagi na jakiekolwiek więzi ze statkiem. Są to państwa tzw. wygodnych (albo tanich) bander.

Zwierzchnictwo nad statkami - tzw. zwierzchnictwo okrętowe sprawuje państwo nad statkami pływającymi pod jego banderą. Oznacza to, że statki znajdujące się na pełnym morzu są pod wyłączną władzą i jurysdykcją państwa bandery oraz że stosuje się do nich prawo tego państwa. Zdarzenia na statku traktowane są często jakby miały miejsce na terytorium danego państwa.

Rodzaje statków morskich - podstawowym jest podział na:

• okręty wojenne - jako część składowa sił zbrojnych mają szczególną sytuację prawną i korzystają z pełnego immunitetu

• statki morskie - można podzielić według różnych kryteriów związanych z ich:

- funkcją - tu należy wyróżnić przede wszystkim statki

„używane wyłącznie do służby państwowej niehandlowej. Statki handlowe są używane do prowadzenia działalności gospodarczej.

-własnością - wyróżnia się statki stanowiące własność państwa.

Ostatnio powstały tzw. statki o specjalnej charakterystyce (statki o napędzie jądrowym, statki przewożące szkodliwe substancję radioaktywne, zbiornikowce i chemikaliowce przewożące szkodliwe i niebezpieczne substancję ciekłe luzem

78.Morskie wody wewnętrzne,

M.w.w. - stanowią część terytorium państwa nadbrzeżnego i sprawuje ono na nich pełna władzę suwerenną. Znajdują się między lądem a morzem terytorialnym. W skład wchodzą:

• zatoki (do określonej szerokości wejścia)

• zatoki i wody historyczne (bez względu na wielkość i obszar)

• wody portów

Zatoki - odległość między punktami wytyczającymi naturalne wejście zatoki przy najdalszym odpływie nie może przekraczać 24 mil morskich (1 mila = 1852 m), gdyż tylko do tej granicy uznaje się ta odległość za wody wewnętrzne.

Zatoki i wody historyczne - ograniczenie wejścia do zatoki nie obowiązuje, jeśli mamy do czynienia z tzw. zatokami historycznymi. Albowiem nawet bardzo rozległe zatoki czy obszary przybrzeżne, nie posiadające charakterystycznego ukształtowania zatok, mogą stanowić wody wewnętrzne, jeżeli państwo ma do nich tytuł historyczny. To znaczy, jeżeli zostały one przez państwo zawłaszczone, od dawna uważane są za wody wewnętrzne, państwo sprawuje tam swoją władzę tak jak na wodach wewnętrznych i tak też są traktowane przez inne państwa.

Porty - są to obszary, położone zazwyczaj na styku morza i lądu, wyposażone w urządzenia, które umożliwiają statkom postój oraz załadowanie i wyładowanie towarów i pasażerów. Wyróżnia się:

• porty otwarte - dla statków handlowych

• porty zamknięte - wyłącznie np. dla statków rybackich.

• porty zamknięte wojenne - przeznaczone dla marynarki wojennej.

Każde państwo samo decyduje o tym czy port będzie zamknięty czy wojenny. Uważa się jednak, że żadnemu statku nie wolno zabronić wejścia do portu zamkniętego w czasie sztormu lub awarii. Można natomiast zakazać wpłynięcia do potu otwartego ze względów bezpieczeństwa, pewnym rodzajom statków, np. o napędzie nuklearnym.

Redy - jest to obszar wodny leżący przed wejściem do portu, który służy do postoju statków, oczekujących na wpłynięcie do portu. Niektóre państwa uznały redy za część wód wewnętrznych. Jednak praktyka w tym względzie nie jest jednolita.

Statki w obcych portach - jeżeli chodzi o stronę prawną należy odróżnić:

• okręty wojenne - które z reguły nie mogą zawijać do obcych portów bez zezwolenia państwa nadbrzeżnego. Jednak po otrzymaniu takiego zezwolenia korzysta z pełnego immunitetu i nie podlega jurysdykcji ani cywilnej, ani karnej. Jeżeli naruszone zostanie prawo państwa nadbrzeżnego, może ono jedynie żądać opuszczenia przez statek portu.

• statki handlowe - do portów otwartych mogą zawijać bez specjalnego zezwolenia. Z chwilą wpłynięcia do obcego portu, podlega władzy państwa nadbrzeżnego. Statek nie korzysta z żadnego prawa eksterytorialności.

79.Wody archipelagowe

Prawo do ustanawiania tych wód mają tylko tzw. państwa archipelagowe (np. Filipiny, Indonezja, Szeszele), to jest państwa składające się w całości z archipelagów i pojedynczych wysp. Wody leżące wewnątrz archipelagowych linii podstawowych - -to wody archipelagowe, które znajdują się pod suwerenną władzą państwa, ograniczoną:

• prawem nieszkodliwego przepływu

• prawem przejścia archipelagowym szlakiem morskim.

Prawo przejścia (a raczej przepłynięcia) ma szerszy zakres niż prawo nieszkodliwego przepływu, mianowicie:

• nie może być ono zawieszone

• podwodne okręty wojenne mogą przepływać w zanurzeniu

• z prawa przejścia mogą korzystać cywilne i wojskowe statki powietrzne

80.Morze terytorialne

Morze terytorialne (max 12 mil morskich od linii podstawowej) - państwo sprawuje władzę suwerenną. Obowiązuje prawo nieszkodliwego przepływu statków pod obcą banderą, które polega na tym, że nie stanowi zagrożenia dla pokoju, porządku i bezpieczeństwa państwa nadbrzeżnego.

Jurysdykcja państwa nadbrzeżnego nad statkiem pod obcą banderą:

• popełnione przestępstwo skutkuje negatywnie na państwa

• to co dzieje się na statku zagraża porządkowi naszego państwa

• gdy zażąda kapitan statku lub konsul państwa bandery

• jeśli na statku handluje się narkotykami

Jurysdykcja cywilna - nie można do osoby, jedynie do całego statku i w związku ze zobowiązaniami powstałymi.

Strefa przyległa (max 24 mil morskich od linii podstawowej) - kompetencje państwa nadbrzeżnego - kontrola nad tym żeby nie były naruszane przepisy celne, sanitarne, skarbowe i emigracyjne, państwo może karać za naruszenie

Strefa wyłącznego rybołówstwa - państwo nadbrzeżne gwarantuje swoim obywatelom korzystanie z ryb tak jak na morzu terytorialnym, dla innych państw za zgodą nadbrzeżnego.

81.Morze pełne,

M.p. - jest wolne i dostępne dla wszystkich państw i ich obywateli. Nie podlega ono suwerenności żadnego państwa. Jedynym ograniczeniem jest nieprzeszkadzanie innym w korzystaniu z tych samych praw. Wolność o której mowa obejmuje według konwencji z 1982 r.:

• wolność żeglugi -oznacza to, że statki mogą pływać tam gdzie chcą i podlegają władzy państwa pod jaką płyną banderą, a kontrolę nad nimi mogą sprawować włącznie okręty wojenne i statki strażnicze tego państwa. Od zasady wyłącznej kompetencji państwa bandery istnieją wyjątki: prawo powszechnej represji piractwa (piractwo to rozbójnictwo morskie, uważane jest za zbrodnię prawa narodów. Każde państwo więc może ścigać statki pirackie) i prawo pościgu (jeżeli przebywający na wodach terytorialnych lub w innej strefie przybrzeżnej obcy statek albo znajdujące się na jego pokładzie osoby popełniły czyn niezgodny z prawem państwa nadbrzeżnego, państwo to może ścigać statek poza granicami swojego m.t. lub strefy przybrzeżnej, schwytać go na morzu pełnym, sprowadzić go do portu i tam sprawce czynu zakazanego ukarać. Pościg musi być gorący i nieprzerwany. Oznacza to, że musi być rozpoczęty w chwili, gdy obcy statek znajduje się na wodach wewnętrznych, m.t. albo w strefie przybrzeżnej państwa zarządzającego pościg. Za przerwę w pościgu uważa się w szczególności wpłynięcie ściganego na własne m.t. lub m.t. innego państwa. Jeżeli statek taki wpłynie ponownie na morze pełne pościg taki nie może być kontynuowany. Prawo to przysługuje jedynie okrętom wojennym i samolotom wojskowym oraz innym statkom lub samolotom pozostającym w służbie państwowej i do tego upoważnionym)

• wolność rybołówstwa (została pozbawiona praktycznego znaczenia)

• wolność zakładania kabli podmorskich i rurociągów (państwo układające kable musi zwracać uwagę na znajdujące się już wcześniej na dnie kable)

• wolność budowania sztucznych wysp i innych instalacji

• wolność przelotu

• wolność badań naukowych

82.Szelf kontynentalny,

Szelf kontynentalny - inną szczególną formą państwa nadbrzeżnego poza jego morzem terytorialnym są uprawnienia do tzw. szelfu kontynentalnego, czyli dna morskiego i podziemia płytkich obszarów przylądowych. Państwu nadbrzeżnemu przysługuje suwerenne prawo poszukiwania i eksploatacji zasobów naturalnych szelfu. /bogactw naturalnych/.

83.Dno mórz i oceanów,

Zgodnie z konwencją prawa morza z 1982 r. obszar ten wraz z zasobami naturalnymi stanowi „wspólne dziedzictwo ludzkości”. Oznacza to, że eksploatacja zasobów dna morskiego powinna być prowadzona w interesie całej ludzkości. Organem nadzorującym tę eksploatację jest Organizacja Dna Morskiego (Sea-Bed Authority). Organizacja ta ma również za zadanie dzielić korzyści między wszystkie państwa, ze szczególnym uwzględnieniem interesów i potrzeb państwa rozwijających się.

84.Cieśniny i kanały morskie.

Cieśniny - są naturalnymi wąskimi połączeniami dwóch rozleglejszych obszarów morskich. Mogą łączyć obszary morskie mające różną sytuację prawną. Jeżeli szerokość cieśniny przekracza podwójną szerokość m.t. państwa nadbrzeżnego lub państwa nadbrzeżnych, wówczas ta część cieśniny znajdującej się poza granicami m.t. obowiązuje pełna wolność żeglugi.

Prawo przejścia tranzytowego przez cieśniny - oznacza wolność żeglugi i przelotu przez cieśninę (konwencja z 1982 r.) , musi być ono wykorzystywane w sposób ciągły i bez zwłoki, a jednostki korzystające z przejścia nie mogą prowadzić w cieśninie żadnej innej działalności poza wykonywaniem przepływu lub przelotu.

Kanały morskie - są sztucznymi połączeniami dwóch otwartych dla żeglugi obszarów morskich. Są one otwartą dla wszystkich drogą wodną, jeżeli tak stanowi u.m. lub prawo krajowe. Nie ma natomiast żadnej normy zwyczajowej, która wprowadzałaby powszechną wolność żeglugi po kanałach morskich. Tak jest na Kanale Sueskim, który jest zawsze wolny i

Międzynarodowe prawo lotnicze i kosmiczne:

Prawem lotniczym - można nazwać zespół norm dotyczących przestrzeni powietrznej i jej wykorzystywania dla lotnictwa. Międzynarodowe p.l. zajmuje się m.in.:

• sytuacją prawną przestrzeni powietrznej

• dopuszczaniem samolotów do obcej przestrzeni powietrznej

• wykonywaniem lotniczych przewozów międzynarodowych

• sytuacja prawną statku powietrznego nad morzem pełnym

Według konwencji chicagowskiej o międzynarodowym lotnictwie cywilnym, podpisanej 7 XII 1944 r. państwa zobowiązały się współpracować w celu zapewnienia ujednolicenia przepisów, norm, zasad postępowania i organizacji w odniesieniu do statków powietrznych.

85.Przestrzeń powietrzna,

Według konwencji regulującej żeglugę powietrzną, podpisanej w Paryżu 13 X 1919 r., znalazło się postanowienie, że każde państwo posiada całkowitą suwerenność w przestrzeni powietrznej ponad swoim terytorium. Przestrzeń powietrzna nad morzem pełnym, podobnie jak wody morza pełnego, nie podlega suwerenności żadnego państwa, a korzystanie z niej na prawach równych przysługuje wszystkim państwom i ich obywatelom. Analogiczna jest sytuacja prawna przestrzeni powietrznej nad strefą wyłącznego rybołówstwa, strefą ekonomiczną i szelfem kontynentalnym. Natomiast przestrzeń położona nad morskimi wodami wewnętrznymi oraz nad morzem terytorialnym podlega suwerenności państwa nadbrzeżnego.

86.Statki powietrzne,

sp. - to urządzenie przeznaczone do przewożenia osób lub rzeczy w przestrzeni powietrznej, zdolne do unoszenia się w tej przestrzeni na skutek oddziaływania powietrza. S.p. dzielimy na:

• statki państwowe - to statki powietrzne używane do służby wojskowej, celnej lub policyjnej

• statki cywilne - każdy inny

• statki bez pilota - to specjalny rodzaj. Mogą one przelatywać nad terytorium obcego państwa tylko za jego specjalnym zezwoleniem

Przynależność państwowa - nabywa się ją poprzez wpisanie do rejestru statków powietrznych, prowadzone przez władze państwowe. Statek może mieć wyłącznie jedną przynależność (to zasada wyłącznej przynależności państwowej). Istnieje również zwierzchnictwo samolotowe - jest to suma uprawnień przynależności państwa w stosunku do statku. Wynika z tego, że w wielu przypadkach to co dzieje się na pokładzie statku traktowane jest jakby miało miejsce na terytorium państwowym (jak przy zwierzchnictwie okrętowym).

Sytuacja prawna - na obszarach nie podlegających suwerenności żadnego państwa nie budzi wątpliwości, że podlega wyłącznej władzy państwa rejestracji. Sytuacja komplikuje się gdy statek znajduje się w obcej strefie powietrznej. Z zasady zwierzchnictwa powietrznego wynika, że w braku odmiennych zobowiązań międzynarodowych każde państwo może wykonywać jurysdykcję nad obcymi statkami znajdującymi się w jego przestrzeni powietrznej. Według konwencji tokijskiej w sprawie przestępstw i niektórych innych czynów zabronionych na pokładzie statków z 14 IX 1963 r. państwo terytorialne nie może przeszkodzić w kontynuowaniu lotu przez statek, w celu wykonania jurysdykcji karnej, z wyjątkiem przypadków, gdy:

• przestępstwo wywarło skutek na terytorium tego państwa

• przestępstwo zostało popełnione przez obywatela tego państwa lub w stosunku do takiego obywatela albo przez osobę mającą stałe zamieszkanie w tym państwie

• przestępstwo narusza bezpieczeństwo tego państwa

• przestępstwo stanowi naruszenie jakichkolwiek reguł lub przepisów dotyczących lotu lub manewrowania statkiem powietrznym, obowiązujących w tym państwie

• wykonywanie tej jurysdykcji jest konieczne w celu zapewnienia poszanowania jakiegokolwiek zobowiązania tego państwa, wynikającego z wielostronnej umowy międzynarodowej

87.Międzynarodowa żegluga powietrzna,

Korzystanie z obcej przestrzeni może wynikać z u.m. (wielostronnej lub dwustronnej) albo z aktu wewnętrznego państwa, które sprawuje zwierzchnictwo nad daną przestrzenią (zezwolenie lub konwencja). Zazwyczaj odmiennie traktuje się statki cywilne a inaczej państwowe (zwłaszcza wojskowe) i z reguły zezwala wyłącznie na przelot statków cywilnych. Ponadto loty nieregularne są traktowane odmiennie niż loty regularne. Państwo udostępniając swoją przestrzeń obcym samolotom zachowuje szereg uprawnień niezbędnych do ochrony jego bezpieczeństwa i interesów. W szczególności może ono wprowadzić obowiązek przekraczania granicy wyłącznie przez określone bramy wlotowe i na niektórych wysokościach oraz poddać swoim przepisom i kontroli wszystkie samoloty znajdujące się z jego przestrzeni powietrznej. Według konwencji chicagowskiej każde państwo, ze względu na konieczność wojskową lub bezpieczeństwo publiczne, może tworzyć strefy, w których loty statków są ograniczone lub zakazane. Ponadto każde państwo ma prawo wyprowadzania czasowych ograniczeń lub zakazów przelotu nad całym swoim terytorium lub jego częścią, pod warunkiem że będą one obowiązywały statki wszystkich państwa.

Wolności lotnicze - międzynarodowa żegluga lotnicza może odbywać się wyłącznie na podstawie zezwoleń, czyli przywilejów przyznawanych przez państwa obcym samolotom we własnej przestrzeni. Przywileje te nazywane są „wolnościami lotniczymi”:

1. wolności techniczne - (tranzytowe) są to:

• prawo przelotu bez lądowania

• prawo lądowania technicznego (oznacza prawo lądowania w celach niehandlowych, np. dla uzupełnienia zapasu paliwa, dokonania przeglądu lub wymiany załogi. Niedopuszczalne jest zabieranie lub pozostawianie pasażerów, towarów czy poczty.

2. wolności handlowe - podstawowymi wolnościami są:

• prawo przewożenia pasażerów i ładunku z kraju przynależności statku

• prawo zabierania pasażerów i ładunku do kraju przynależności statku

• prawo zabierania pasażerów i ładunku do krajów trzecich oraz prawo przywożenia pasażerów i ładunku z tych krajów

Wzajemne przyznanie sobie pięciu wolności lotniczych przewiduje układ o międzynarodowym transporcie lotniczym (zwany układem o pięciu wolnościach) z 7 XII 1944 r. Piątą wolność traktuje się fakultatywnie, tzn. państwo będące jego stroną może wyłączyć ją jednostronną deklaracją. Konwencja warszawska z dnia 12 X 1929 r. została zmieniona protokołem haskim z 28 IX 1955 r. Podwoił on m.in. granice odpowiedzialności przewoźnika w stosunku do pasażerów. Nowy protokół, zmieniający konwencje warszawską, został podpisany w Gwatemali 8 III 1971 r. Zmierza on w kierunku zaostrzenia zasad odpowiedzialności przewoźnika (wprowadza odpowiedzialność absolutną) oraz znacznie podwyższa granice odszkodowania.

88.Konwencja warszawska,

Konwencja Warszawska jest najważniejsza umową z zakresu cywilnego prawa lotniczego. Konwencja warszawska unormowała najważniejsze zagadnienia dotyczące umowy o przewóz lotniczy, dokumentów przewozowych, odpowiedzialności przewoźnika lotniczego, trybu dochodzenia roszczeń oraz jurysdykcji. Dokumentami przewozowymi są: przy przewozie podróżnych - bilet podróży, przy przewozie bagaży /z wyjątkiem drobnych przedmiotów użytku osobistego , którymi opiekuje się podróżny/ - kwit bagażowy, a przy przewozie towarów - przewozowy list lotniczy.

Konwencja Warszawska dotyczyła międzynarodowego przewozu lotniczego, respektowania tego przewozu. /była nowelizowana w 1955 r. i 1971 r./ Mówi o odpowiedzialności przewoźnika, /głównie śmierć, uszkodzenie ciała/

89.Przestrzeń kosmiczna.

ONZ w 1959 powołała Komitet ds.. Pokojowego Wykorzystania Przestrzeni Kosmicznej

W 1967 roku podpisany został równocześnie w Moskwie, Londynie i Waszyngtonie układ o zasadach działalności państw w zakresie badań i użytkowania przestrzeni kosmicznej łącznie z Księżycem i innymi ciałami niebieskimi.

Układ przewiduje, ze przestrzeń kosmiczna, łącznie z Księżycem i innymi ciałami niebieskimi:

• jest wolna dla badań i użytkowania przez wszystkie państwa, bez jakiejkolwiek dyskryminacji, na zasadzie równości i zgodnie z prawem międzynarodowym,

• nie podlega zawłaszczeniu przez państwa,

• państwa ponoszą międzynarodową odpowiedzialność za swoja działalność w przestrzeni kosmicznej oraz zachowują jurysdykcję i władze nad obiektami wysłanymi w przestrzeń kosmiczną

• astronauci powinni być uważani za wysłanników ludzkości i należy im udzielić pomocy w razie wypadku lub przymusowego lądowania na obcym terytorium lub pełnym morzu

• zakaz rozszerzania na te tereny wyścigu zbrojeń

Prawo dyplomatyczne i konsularne:

90.Stosunki i służba dyplomatyczna,

Prawo legacji nie implikuje konieczności ustanowienia stosunków dyplomatycznych, gdyż nawiązywanie i utrzymywanie tych stosunków zależy od zgody zainteresowanych państw. Także uznanie państwa nie pociąga za sobą konieczności równoczesnego utrzymywania z nim stosunków dyplomatycznych.

Zerwanie stosunków dyplomatycznych może być reakcja na postępowanie ocenianie jako poważne naruszenie praw, interesów lub godności państwa, kiedy państwo przyjmujące nie zapewnia misji warunków normalnego wykonywania funkcji i jej bezpieczeństwa. Zerwanie stosunków dyplomatycznych może nastąpić w wyniku aktu jednostronnego

91.Źródła prawa dyplomatycznego,

• Regulamin Wiedeński z 1815 - dotyczy stopni pierwszeństwa przedstawicieli dyplomatycznych, uzupełniony Protokołem Akwizgrańskim

• 1961 - Konwencja Wiedeńska o stosunkach dyplomatycznych

• Pierwsza kodyfikacja tego typu w skali światowej, stronami 179 państw. Nie uchyliła obowiązującego prawa zwyczajowego

• 1963 - Konwencja Wiedeńska o stosunkach konsularnych

• 1969- Konwencja Wiedeńska o misjach specjalnych

• 1975 - Konwencja Wiedeńska o stosunkach państw z organizacjami międzynarodowymi

92.Ustanowienie i utrzymywanie stosunków dyplomatycznych,

Nawiązanie stosunków dyplomatycznych pomiędzy państwami zależy od wzajemnej zgody zainteresowanych państw. Uznanie państwa nie pociąga za sobą konieczności równoczesnego nawiązania z nim stosunków dyplomatycznych.

Państwa, jeśli nie łączą ich żadne więzi i interesy, mogą nie odczuwać potrzeby ustanowienia stosunków dyplomatycznych i utrzymywania ich.

Zerwanie stosunków dyplomatycznych może być reakcją na postępowanie ocenione jako poważne naruszenie praw, interesów lub godności państwa, albo w sytuacji, kiedy państwo przyjmujące nie zapewnia misji warunków normalnego wykonywania funkcji, a w szczególności nie zapewnienia jej należytego bezpieczeństwa. Zerwanie stosunków dyplomatycznych może być również zastosowane jako sankcja wobec państwa naruszającego pokój lub dopuszczającego się aktu agresji. Również wybuch wojny powoduje zerwanie stosunków dyplomatycznych

93.Funkcje misji dyplomatycznej,

Misja dyplomatyczna jest stałym organem państwa wysyłającego, mającym swoją siedzibę w państwie przyjmującym. Na czele misji stoi szef.

Funkcje:

• Reprezentowanie państwa wysyłającego w państwie przyjmującym

• Ochrona w państwie przyjmującym interesów państwa wysyłającego i jego obywateli, w granica ustalonych przez prawo międzynarodowe

• Prowadzenie rokowań z rządem państwa przyjmującego

• Zaznajamianie się wszystkimi legalnymi sposobami z warunkami panującymi w państwie przyjmującym i rozwojem zachodzących w nim wydarzeń oraz zdawanie z tego sprawozdań rządowi państwa wysyłającego

• Popieranie przyjaznych stosunków pomiędzy państwem wysyłającym a państwem przyjmującym

94.Członkowie misji dyplomatycznej,

Akredytacja (z franc. accréditer - "upełnomocnić")

postępowanie, w którym upoważniona jednostka wydaje formalne potwierdzenie, w którym oświadcza, że organizacja lub osoba są kompetentne do wykonywania określonych zadań. W Polsce upoważnioną jednostką akredytującą jest Polskie Centrum Akredytacji

• ustanowienie jakiejś osoby szefem misji dyplomatycznej przy głowie państwa przyjmującego lub ministra spraw zagranicznych, lub też organizacji międzynarodowej.

• oficjalne uznanie przedstawiciela dyplomatycznego (nie tylko szefa misji, ale także członka personelu dyplomatycznego) państwa wysyłającego za pełniącego swoje funkcje w państwie przyjmującym

Personel misji dyplomatycznej

Dzieli się na trzy grupy:

• Personel dyplomatyczny - najbardziej uprzywilejowana sytuacja prawna, korzystają z pełnych przywilejów dyplomatycznych. Obejmuje radców, sekretarzy oraz attachés

• Personel administracyjny i techniczny - podobnie jw., zalicza się do niego personel kancelaryjny (kierownik kancelarii, tłumacze, lekarze, radiotelegrafiści )

• Personel służby - tylko ograniczone przywileje i immunitety (kierowcy, gońcy, służba)

95.Przywileje i immunitety dyplomatyczne,

• Pojęcie

Przywileje i immunitety przysługują członkom misji, a zwłaszcza jej szefowi i personelowi dyplomatycznemu. Terminy te nie są bliżej definiowane. Konwencja wiedeńska stanowiąc o tych pojęciach nie przeprowadza między nimi żadnego rozróżnienia.

Wg M. Gąsiorowskiego termin „przywilej” jest szerszy, gdyż każdy immunitet można uznać za przywilej, a nie każdy przywilej za immunitet (np. prawo wywieszenia flagi na budynku przedstawicielstwa). Immunitet ma charakter negatywny i oznacza uwolnienie od czegoś, czemu inni podlegają, natomiast przywilej ma charakter pozytywny i oznacza prawo korzystania z czegoś, co innym nie przysługuje. Rozróżnienie to jest jednak niezupełnie ostre i trudno je rozróżniać, więc przyjęło się uważać je za tożsame.

1. Uzasadnienie

Konieczne jest stworzenie sytuacji prawnej, w której członkowie misji (zwłaszcza szef i personel dyplomatyczny) mogliby wypełniać swoje zadania bez przeszkód, z poczuciem pełnego bezpieczeństwa osobistego i niezależności działania. Uzasadnieniem jest więc zapewnienie swobodnego wykonywania funkcji. Jest to zgodne z interesem wszystkich państw.

96.Zakres czasowy i terytorialny obowiązywania immunitetów i przywilejów dyplomatycznych,

Jeżeli chodzi o przywileje i immunitety osobowe, tzn. przysługujące poszczególnym osobom, to należy określić:

• ich treść (zakres przedmiotowy)

• zakres podmiotowy (osobowy)

• zakres czasowy (od kiedy do kiedy obowiązują)

• zakres terytorialny (na terytorium jakich państw obowiązują)

Treść:

Nietykalność osobista - dwa rodzaje obowiązków państwa przyjmującego:

• zakaz stosowania przymusu w jakiejkolwiek formie (naruszenia godności, obraza, etc., aresztowania)

• zapewnienie należytej ochrony osobistej

Immunitet jurysdykcyjny w sprawach:

• Karnych - sąd karny w razie ustalenia, że sprawa dotyczy osoby korzystającej z immunitetów dyplomatycznych, z urzędu musi stwierdzić swoją niewłaściwość i postępowanie umorzyć. Można go co najwyżej uznać za persona non grata i zażądać jego odwołania. Immunitet w państwie przyjmującym nie uchyla w stosunku do niego jurysdykcji państwa wysyłającego.

• Cywilnych - dotyczy wszystkich spraw, w których mógłby być stroną, zarówno z tytułu działalności urzędowej, jak prywatnej. Aby bronić obywateli państwa przyjmującego, immunitet ten jest ograniczony przez:

• powództwa dotyczące nieruchomości na terenie państwa przyjmującego

• powództwa dotyczące spadkobrania, w którym przedstawiciel występuje jako osoba prywatna

• powództwa dotyczące działalności zawodowej lub handlowej poza funkcjami urzędowymi

• Administracyjnych - niepodleganie jurysdykcji policyjnej. Zwalnia z przestrzegania przepisów administracyjnych i porządkowych (nie można mu np. dać mandatu). Można go uznać za persona non grata.

97.Pomieszczenia misji;

Siedziba misji dyplomatycznej:

Jest akredytowana przy głowie państwa, najczęściej w stolicy, są kraje gdzie stolica nie jest jednocześnie centrum handlowym itd. Kraju.

98.Stosunki i służba konsularna,

Polska związana jest wieloma dwustronnymi konwencjami konsularnymi. Obowiązują za to trzy konwencje wielostronne. Umową o zasięgu powszechnym jest, podpisana 24 kwietnia 1963 na konwencji w Wiedniu, konwencja o stosunkach konsularnych. W Polsce została ona ratyfikowana w 1981 r. Konwencja ta zaznaczyła, że prawo zwyczajowe nadal będzie regulować kwestie nie uregulowane postanowieniami. Stosunki konsularne regulowane są również prawem wewnętrznym.

Nawiązanie stosunków następuje za porozumieniem. Zgoda na nawiązanie stosunków dyplomatycznych pociąga za sobą zgodę na nawiązanie stosunków konsularnych, ale nie odwrotnie. Polska posiada 37 wydziałów konsularnych w ambasadach RP. Pełnienie funkcji konsularnych nie wymaga zgody państwa przyjmującego, lecz jedynie notyfikację osób, które je wykonują. Państwo wysyłające może ustalić kilka placówek konsularnych działających w określonych częściach terytorium państwa przyjmującego, nazywanych okręgiem konsularnym..

Listy komisyjne - szefowie placówek otrzymują tzw. listy komisyjne wystawiane przez głowę państwa, premiera czy ministra spraw zagranicznych, stosownie do przepisów wewnętrznych państwa wysyłającego. W listach wymienia się nazwisko szefa (tylko), jego klasę, okręg konsularny i siedzibę placówki. List komisyjny, zwany też patentem, przekazywany jest państwu przyjmującemu.

Zakończenie funkcji konsularnych :

• zakończenie czynności przez funkcjonariusza

• cofniecie exequatur

• cofniecie notyfikacji

• zdarzenia losowe

Funkcje według Konwencji wiedeńskiej zapisane są w art. 5:

• ochrona interesów państwa wysyłającego i jego obywateli

• poparcie rozwoju stosunków handlowych, gospodarczych, kulturalnych i naukowych

• składanie sprawozdań swemu rządowi

• wystawianie paszportów i wiz

• udzielanie pomocy własnym obywatelom

• pełnienie funkcji notariusza i urzędnika stanu cywilnego pod warunkiem zgodności z przepisami miejscowymi

• interesów spadkowych własnych obywateli

• reprezentowanie współobywateli przez sądem oraz innymi władzami

• wykonywanie nadzoru i kontroli nad statkami i samolotami

• i inne

Pomieszczenia konsularne, ich wyposażenie i środki transportu są wyłączone spod wszelkich rekwizycji. Archiwa i dokumenty są nietykalne niezależnie od miejsca, w którym się znajdują. Pomieszczenia konsularne są zwolnione od opodatkowania. Placówka korzysta ze swobody porozumiewania się. Funkcjonariusze nie podlegają aresztowaniu ani zatrzymaniu, z wyjątkiem tylko ciężkiej zbrodni (powyżej 5 lat). Mogą być pozbawieni wolności tylko w wykonaniu ostatecznego i prawomocnego orzeczenia sądowego. Nie podlegają jurysdykcji władzy sądowej lub administracyjnej w stosunku do czynności wykonywanych w toku pełnienia funkcji konsularnej. Korzystają ze zwolnień podatkowych i celnych.

Istnieją cztery klasy szefów:

• konsulów generalnych

• konsulów

• wicekonsulów

• agentów konsularnych

Korpus konsularny - na terenie pobytu może istnieć kilka korpusów. W szerszym znaczeniu z skład korpusu mogą wchodzić funkcjonariusze konsularni, a więc wszystkie osoby, którym powierzono pełnienie w tym charakterze funkcji konsularnych. Na czele korpusu stoi zwykle konsul generalny. Korpus nie ma osobowości prawnej, jego funkcje ograniczone są do sfery protokolarnej i reprezentacji.

Konsul zawodowy - pobiera stałe wynagrodzenie, nie może oddawać się innemu zajęciu zarobkowemu

Konsul honorowy - wprawdzie pełni funkcje z upoważnieniem państwa wysyłającego, nie otrzymuje jednak stałego uposażenia. Jest z reguły obywatelem państwa przyjmującego, może być aresztowany i uwięziony. Do 1989 r. Polska nie korzystała z instytucji tych konsulów. Obecnie jest ich 124. Najwięcej jest ich we Włoszech, bo aż 4.

99.Źródła prawa konsularnego,

1. Normy zwyczajowe

2. Dwustronne umowy konsularne (w 1999 r. Polska była związana umowami z 37 państwami): wpłynęły one na kształtowanie się norm zwyczajowych

3. Konwencja Wiedeńska o stosunkach konsularnych (1963 r., weszła w życie w 1967 r., Polska ratyfikowała w 1981 r.) - lex generalis w stosunku do umów dwustronnych

4. Normy prawa wewnętrznego (regulują organizację służby konsularnej poszczególnych państw, uzupełniają i konkretyzują normy prawa międzynarodowego dotyczące sytuacji prawnej obcych placówek konsularnych i ich członków).

100.Ustanowienie i utrzymywanie stosunków Konsularnych,

Wszystkim państwom przysługuje czynne i bierne prawo konsulatu, tzn. Prawo do wysyłania i przyjmowania przedstawicieli konsularnych. Samo nawiązywanie stosunków konsularnych zależy od zgody zainteresowanych państw. Nawiązanie stosunków konsularnych implikuje zgodę na nawiązanie stosunków konsularnych. Natomiast zerwanie stosunków dyplomatycznych nie pociąga za sobą ipso facto zerwania stosunków konsularnych.

Ustanowienie urzędu konsularnego może nastąpić jedynie za zgodą państwa przyjmującego. Musi określać siedzibę, klasę oraz okręg konsularny. Można ustanowić kilka urzędów konsularnych w jednym państwie. Obok stolicy przeważnie ustanawia się je w miastach portowych, handlowych, przemysłowych lub imigracyjnych.

101. Funkcje konsularne,

1. funkcje ogólne, czasami wykonywane w zastępstwie innego organu

• czuwanie nad wykonywaniem umów międzynarodowych przez państwo przyjmujące

• działalność informacyjna i propagandowa

• uprawnienia w dziedzinie handlu, kultury, nauki, sportu i turystyki

• zadania specjalne (polityczne

• funkcje dyplomatyczne wykonywane czasami w zastępstwie misji dyplomatycznej

• zadania wynikające z prawa administracyjnego państwa wysyłającego i potwierdzone najczęściej szczegółowo najczęściej w konwencji konsularnej

• prowadzenie rejestru obywateli państwa wysyłającego zamieszkałych w okręgu konsularnym

• wydawanie paszportów, wiz i innych dokumentów podróży

• przyjmowanie oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński

• sporządzanie aktów urodzenia i zgonów obywateli państwa wysyłającego

• przyjmowanie oświadczeń w sprawie wyboru, odzyskania bądź utraty obywatelstwa

• prowadzenie ewidencj9 wojskowej obywateli państwa wysyłającego zamieszkałych w okręgu konsularnym

• uprawnienia o charakterze sądowym określone przez prawo cywilne i karne, materialne i procesowe państwa wysyłającego, zwykle potwierdzone w umowie konsularnej lub umowie o pomocy prawnej w sprawach cywilnych i karnych

• porozumiewanie się z obywatelami państwa wysyłającego aresztowanymi w państwie pobytu

• przesłuchiwanie własnych obywateli na wniosek władz państwa wysyłającego

• doręczanie pism procesowych

• uprawnienia w odniesieniu do spraw notarialnych i spadkowych oraz opiekę i kuratelę

• żegluga morska

• wykonywanie przewidzianych przez ustawodawstwo państwa wysyłającego prawa nadzoru i inspekcji w odniesieniu do statków morskich mających przynależność państwa wysyłającego

• udzielanie każdej stosownej pomocy statkom państwa wysalającego, znajdującym się w portach i na morzu terytorialnym lub morskich wodach wewnętrznych państwa pobytu

• przesłuchiwanie kapitana i członków załogi statku państwa wysyłającego

• badanie i poświadczani dokumentów pokładowych

• środki podejmowane dla utrzymania porządku i dyscyplina na pokładzie statku

• rozstrzyganie sporów między kapitanem, a członkami załogi

• udzielanie pomocy lekarskiej członkom załogi statku oraz wszelka pomoc w przypadku uszkodzenia statku na morzu terytorialnym lub morskich wodach wewnętrznych państwa przyjmującego

• żegluga powietrzna

• wykonywanie określonego w prawie państwa wysyłającego nadzoru i inspekcji w stosunku do statków powietrznych zarejestrowanych w tym państwie

• składanie służbowych wizyt na pokładzie statku i sprawdzanie wszelkich wydarzeń mających miejsce na pokładzie oraz przesłuchiwanie świadków

• przyjmowanie, sporządzanie lub uwierzytelnianie każdego oświadczenia lub innego dokumentu, które zgodnie z ustawodawstwem państwa wysyłającego dotyczą statków powietrznych

102.Członkowie urzędu konsularnego,

Członkowie urzędu konsularnego - wszystkie osoby zatrudnione w urzędzie konsularnym:

• Kierownikiem UK jest konsul generalny, konsul, wicekonsul lub agent konsularny;

• Pozostali członkowie:

1) funkcjonariusze (urzędnicy) konsularni - wykonują funkcje konsularne;

2) Pracownicy konsularni (służba administracyjna lub techniczna)

3) Członkowie personelu służby

• Osobną grupą są konsulowie honorowi - wykonują funkcje bez pobierania uposażenia; mają węższy zakres przywilejów i immunitetów

W praktyce służby konsularnej państw rozróżniać należy:

• konsulów zawodowych - obywatel państwa wysyłającego, funkcjonariusz resortu służby zagranicznej

• konsulów honorowych - obywatel państwa przyjmującego, zajmujący się działalnością gospodarczą na jego terenie, utrzymujący stosunki z państwem wysyłającym, które powierza mu pewien zakres funkcji konsularnych

Szefowie placówek konsularnych dzielą się na cztery klasy:

- konsulów generalnych

- konsulów mianowani przez organy centralne

- wicekonsulów

- agentów konsularnych (może być powołany przez konsula)

Ogół szefów placówek konsularnych w określonym mieście stanowi korpus konsularny, który obejmuje jeszcze osoby zatrudnione w obcych konsulatach (sekretarze, attaché) i ich rodziny.

Dziekanem korpusu konsularnego jest najstarszy rangą konsul, który w danym okręgu najwcześniej otrzymał akceptację ze strony państwa przyjmującego.

Podstawą pełnienia funkcji przez kierownika urzędu konsularnego są listy komisyjne określające jego rangę, siedzibę i okręg konsularny, które państwo przyjmuje w drodze exequatur (zgoda na wykonywanie funkcji)

103.Przywileje i immunitety konsularne,

Zakres immunitetów i przywilejów konsulów nosi wyraźny charakter funkcjonalny, w większym stopniu niż przy przedstawicielach dyplomatycznych. Sytuacja prawna konsulów i ich immunitety ustalane są w dwustronnych lub wielostronnych umowach konsularnych oraz w ustawodawstwie wewnętrznym poszczególnych państw, zwłaszcza w specjalnych statutach konsularnych, a także w różnych innych aktach normatywnych. Poza tym w dziedzinie tej działa subsydiarnie międzynarodowe prawo zwyczajowe. Państwa, określające we wzajemnym porozumieniu sytuację prawną konsulów, sięgają często do klauzuli największego uprzywilejowania w połączeniu z zasadą wzajemności materialnej.
Zasięg immunitetów konsula jest nieco węższy niż u przedstawicieli dyplomatycznych.

Podstawowym immunitetem konsularnym jest:

• nietykalność archiwów i dokumentów konsularnych, bez której działalność konsula byłaby nie do pomyślenia

• nietykalne są również pomieszczenia konsulatu (według niektórych konwencji również mieszkanie kierownika urzędu konsularnego)

• swoboda porozumiewania się konsulów z własnymi władzami, z władzami państwa pobytu, z innymi konsulami i z własnymi obywatelami (nienaruszalność korespondencji urzędowej, również szyfrowanej, poczty kurierskiej - immunitet nie rozciąga się na prywatne dokumenty i korespondencję konsula)

• nietykalność osobista i immunitet jurysdykcyjny są nieco ograniczone: funkcjonariusz konsularny może być aresztowany i poddany więzieniu zapobiegawczemu tylko w przypadku popełnienia ciężkiej zbrodni

• członkowie placówki konsularnej mogą być wzywani przez sądy miejscowe w charakterze świadka (nie muszą składać zeznać dotyczących ich działalności urzędowej)

• immunitet fiskalny i częściowo celny: zwolnieni są od osobistych i rzeczowych świadczeń na cele publiczne

• nie podlegają (ani ich rodziny) przepisom państwa przyjmującego o zezwoleniach na pobyt, rejestracji i meldunkach cudzoziemców

104.Zakres czasowy i terytorialny obowiązywania immunitetów i przywilejów konsularnych,

Zakres podmiotowy:

• Kierownicy urzędów konsularnych i inni urzędnicy konsularni (funkcjonariusze)

• Pracownicy konsularni - niektóre przywileje

• Personel służby

• Nie korzystają z immunitetów i przywilejów członkowie rodzin (oprócz podatkowego i celnego oraz kilku pomniejszych)

Zakres czasowy:

• Immunitet jurysdykcyjny ma charakter trwały

• Pozostałe od chwili objęcia stanowiska, a wygaśnięcie z chwilą zaprzestania pełnienie funkcji

Zakres terytorialny:

• Spory: czy tylko w okręgu konsularnym czy na całym terytorium. Konwencja wiedeńska nie ogranicza terytorium do okręgu konsularnego. Przyznaje pewne immunitety na terenie państw trzecich.

Odpowiedzialność międzynarodowa:

105.Odpowiedzialność za naruszenie prawa międzynarodowego,

• odpowiedzialność państwa za czyny niedozwolone opiera się przede wszystkim na prawie zwyczajowym, choć niektóre zagadnienia zostały uregulowane w umowach międzynarodowych; państwo, które utrzymuje stosunki z innymi, jest zobowiązane naprawić niesłusznie wyrządzoną szkodę;

• delikt może polegać na działaniu niezgodnym z prawem albo na zaniechaniu; może on szkodzić zarówno państwu, organizacji międzynarodowej jak i jednostce - obywatelowi innego państwa; w tym ostatnim przypadku obywatel może dochodzić zadośćuczynienia na drodze sądowej, lecz jeśli zostanie ona pozbawiona tego prawa, to wówczas państwo - sprawca deliktu może ponosić odpowiedzialność międzynarodową;

106. Przesłanki odpowiedzialności,

• państwo ponosi odpowiedzialność za własne postępowanie; może ono działać wyłącznie poprzez swoje organy, co oznacza, że skutki zachowania tych organów przypisuje się państwu; odpowiedzialność ponosi się także za bezprawny w świetle prawa międzynarodowego wyrok sądowy, bezprawną bezczynność organów sądowych i działalność organów administracji państwowej; państwo odpowiada także za działalność swych sił zbrojnych, za wydane akty normatywne, które są sprzeczne z prawem międzynarodowym lub za nie wydanie aktów normatywnych wymaganych przez prawo międzynarodowe;

• cześć doktryny dzieli odpowiedzialność na bezpośrednią oraz pośrednią; odp. bezpośrednia ponoszona jest za swoje własne działania (czyli podległych sobie organów w ramach ich kompetencji); odpowiedzialność pośrednią ponosi się za działalność podległych organów przekraczających swoje kompetencje oraz za działania osób prywatnych;

107.Naruszenie praw cudzoziemców,

Systemy traktowania cudzoziemców:

• traktowanie narodowe - przyznawanie takiego samego zakresu praw cywilnych cudzoziemcom co obywatelom,

• traktowanie specjalne - przyznanie cudzoziemcom tylko ściśle określonych uprawnień, przewidzianych w prawie wewnętrznym lub umowach międzynarodowych.

• Traktowanie w sposób najbardziej uprzywilejowany - przyznanie obywatelom określonego państwa takich praw jakie już posiadają lub uzyskają w przyszłości obywatele jakiegokolwiek państwa trzeciego, najbardziej uprzywilejowanego w danej dziedzinie.

Bardzo często państwa stosują zasadę wzajemności - tzn. państwo A traktuje obywateli państwa B tak jak państwo B obywateli państwa A.

Wydalenie cudzoziemca - państwu przysługuje prawo wydalenia ze swego terytorium lub deportowania cudzoziemca, który naruszył prawo danego państwa lub którego dalszy pobyt zagraża bezpieczeństwu lub interesom państwa.

108.Zbrodnie międzynarodowe,

Zbrodnie wojenne, określone zostały w 1919 roku w traktacie wersalskim. Wszystko, co narusza prawa i zwyczaje wojenne (artykuł 228) a także bulwersujące międzynarodową moralność i powagę traktatów (artykuł 227). Szósty artykuł w Statucie Międzynarodowego Trybunału Wojskowego w Norymberdze określa następujące rodzaje zbrodni wojennych:

• zbrodnia przeciwko pokojowi: planowanie, przygotowanie, rozpoczęcie i prowadzenie wojny napastniczej lub będącej pogwałceniem traktatów wojny, porozumień lub międzynarodowych umów oraz współuczestniczenie w którymkolwiek z wymienionych czynów

• pogwałcenie praw i zwyczajów wojny: obejmują m.in. morderstwa, nieludzkie traktowanie ludności zamieszkującej okupowane terytoria, deportacje (m.in. na roboty przymusowe), mordowanie i złe traktowanie jeńców wojennych, zabijanie zakładników, przywłaszczenie własności publicznej i prywatnej, burzenie miast, osiedli, wsi oraz wszelkie zniszczenia, nie usprawiedliwione koniecznością wojenną.

• zbrodnie przeciwko ludzkości: m.in: prześladowania, morderstwa, deportacje, eksterminacja i inne nieludzkie czyny, których celem jest zniszczenie całości lub części grupy narodowej, etnicznej, rasowej lub religijnej.

109.Konsekwencje naruszenia prawa międzynarodowego i formy odpowiedzialności; Jednostka może odpowiadać za naruszenie prawa międzynarodowego na podstawie kodeksów karnych państw. Idea odpowiedzialności jednostki na forum międzynarodowym sięga okresu pomiędzy dwiema wojnami światowymi. Jednak ówczesne pomysły nie wyszły poza sferę propozycji( Państwa, które wtedy powstały przywiązywały wielką wagę do swojej suwerenności). Po drugiej wojnie światowej powstały Trybunały: Norymberski i Tokijski. Na forum ONZ uznano, że skoro udało się osądzić zbrodniarzy wojennych to może uda się stworzyć jakiś system sądownictwa międzynarodowego. Na początku lat 50-tych powołano dwa komitety specjalne w Zgromadzeniu Ogólnym ONZ, które miały się zająć opracowaniem statutu Specjalnego Trybunału Międzynarodowego, który miał się zająć przypadkami łamania prawa międzynarodowego. „Zimna” wojna spowodowała upadek tej koncepcji. Pomysł wrócił dopiero w latach 80-tych w ramach wdrażania w życie Konwencji o zwalczaniu i karaniu zbrodni Aparcheidu. W latach 70-tych naukowcy pisali na temat konieczności powstania Międzynarodowego Trybunału, jednak ich prace nie zyskały oddźwięku politycznego. W latach 90-tych w związku z wojnami w Jugosławii i Ruandzie, gdy powołano Trybunały ad hoc, poparcie zyskała idea powołania stałego Międzynarodowego Trybunału Karnego, który mógłby rozstrzygać o odpowiedzialności karnej jednostki. W latach 90-tych Komisja Prawa Międzynarodowego powołała Komitet Przygotowawczy(jeden a później drugi), który miał się zająć opracowaniem statutu Międzynarodowego Trybunału Karnego.

Pokojowe załatwianie sporów międzynarodowych:

Spory wynikają ze sprzeczności interesów poszczególnych państw i ich ugrupowań, z ich odmiennej polityki podejścia do wielu zagadnień.

Sposoby załatwiania sporów:

1. nie prowadzące do wiążącego dla stron rozstrzygnięcia: rokowania, dobre usługi, pośrednictwa, badania i koncyliacja.

2. kończące się wiążącym rozstrzygnięciem (zasądzeniem): arbitraż i postępowanie sądowe.

110.Metody dyplomatyczne - negocjacje, mediacja,

Źródła załatwiania sporów - konwencja haska o pokojowym załatwianiu sporów międzynarodowych z 18 X 1907 r., jest tu podstawą. Obszerne postanowienia dotyczące załatwiania sporów zawiera Karta NZ.

1. ROKOWANIA (NEGOCJACJE)

Rokowania - są najprostszą metodą załatwiania sporu. Jest sposobem najczęściej stosowanym rozwiązywania sporów. Mogą być one prowadzone na różnych szczeblach: przez głowy państw, szefów rządów, ministrów spraw zagranicznych lub inne osoby upoważnione do ich prowadzenia. Zgodnie z art. 3 konwencji wiedeńskiej z 1961 r. o stosunkach dyplomatycznych, jedną z funkcji misji dyplomatycznej jest prowadzenie rokowań z rządem państwa przyjmującego. Mogą być one prowadzone ustnie lub pisemnie (np. wymiana not). Niektóre u.m. nakładają na państwa obowiązek prowadzenia rokowań. Jednakże jak stwierdził Stały Trybunał Sprawiedliwości Międzynarodowej, obowiązek ten nie oznacza obowiązku porozumienia.

2. DOBRE USŁUGI I POŚREDNICTWO (MEDIACJA)

W postępowaniu takim bierze udział jedno lub kilka państw trzecich. Przy dobrych usługach - rola państwa trzeciego polega na ułatwieniu państwom będącym w sporze nawiązania rokowań bezpośrednich. W samych rokowania państwo to jednak nie bierze udziału. Przy pośrednictwie - państwo trzecie bierze udział w rokowaniach i udziela stronom swych rad lub wskazówek. Teraz tendencja jest wybieranie na pośrednika nie państwa lecz wybitnej osobistości.

126.dobre usługi,

Dobre usługi - świadczone są przez osobistości cieszące się dużym autorytetem, państwa, organizacje międzynarodowe, zatem są to podmioty nie uczestniczące w określonym sporze.

Istota usług polega na tym, że podmiot nie uczestniczący w sporze ma za zadanie doprowadzenie do rokowań między stronami sporu. Dotyczy to sytuacji, kiedy wcześniej takie rozmowy nie były podejmowane i chodzi o ich zainicjowanie lub też sytuacji kiedy rokowania wcześniej były podjęte lecz wskutek pewnych okoliczności zostały zerwane i podmiot świadczący dobre usługi ma doprowadzić do nawiązania ponownych rokowań.

Podmiot świadczący dobre usługi powinien przedstawić argumenty, które zachęciłyby strony sporu do podjęcia rokowań. W momencie osiągnięcia tego celu, świadczący dobre usługi wycofuje się już i nie podejmuje dalszych działań.

2) Pośrednictwo (mediacja):

• Mediator nie tylko doprowadza do nawiązania bezpośrednich rozmów między stronami sporu, ale także stara się w rozmowach uczestniczyć i proponować stronom sporu różne sposoby jego uregulowania.

• Mediator jest podmiotem nieuczestniczącym w sporze. Może nim być państwo, organizacja międzynarodowa, albo funkcjonariusz międzynarodowy.

• Mediator podejmuje próbę doprowadzenia do nawiązania bezpośrednich rozmów między stronami sporu. Jeśli do tego dojdzie, proponuje stronom możliwe warianty regulacji sporu.

• Mediator powinien być bezstronny i orientować się w sytuacji spornej, mieć własną wizję jej rozwiązania, a także uczynić to w taki sposób, by strony nie czuły się pokonane lub niejednakowo potraktowane.

W przypadku mediacji i dobrych usług inicjatywa do podjęcia takich działań może pochodzić od stron sporu albo z inicjatywą może wystąpić właśnie ten czynnik trzeci nieuczestniczący w sporze.

Konwencja haska przewiduje specjalny tryb mediacji, polegający na tym, że strony sporu wybierają mediatorów, którzy przez 30 dni reprezentują interesy stron sporu i w czasie trwania tego mandatu strony nie kontaktują się ze sobą bezpośrednio, tylko za pośrednictwem tych mediatorów („artykuł sekundantów”).

W konwencji haskiej z 1907 r. wszystkie środki pokojowego rozwiązywania sporu są traktowane jako alternatywa dla sposobów siłowych.

111.komisja śledcza,

Komisje śledcze (badawcze) - mogą być powoływane za zgodą stron będących w sporze dla wyjaśnienia stanu faktycznego. Według konwencji haskiej z 1907 r. postępowanie przed komisją śledczą jest etapem następnym dla wyjaśnienia strony faktycznej sporu, jeżeli państwa nie doszły do porozumienia ani w drodze rokowań bezpośrednich ani przez odwołanie się do instytucji dobrych usług i pośrednictwa. Skład komisji ustalają strony. Postępowanie przed komisją jest kontradyktoryjne. Uchwały podejmowane są większością głosów. Kończy się ono sporządzeniem sprawozdania ograniczonego do stwierdzenia faktów (art. 35). Sprawozdanie to nie jest wiążące i zależy od woli stron jakie z niego wyciągną wnioski.

112.koncyliacja,

Koncyliacja - jest metodą załatwiania sporów w której organ międzynarodowy po zbadaniu stanu faktycznego sporu nie wydaje wyroku, lecz zaleca konkretne rozstrzygnięcie sporu. Zajmuje ona miejsce pośrednie między drogą dyplomatyczną a drogą sądową załatwiania sporów. Łączy w sobie element badań i pośrednictwa (mediacji). Komisja koncyliacyjna może być organem stałym lub niestałym. Zadaniem jej jest pojednanie stron. Dla osiągnięcia tego celu spełnia ponadto drugą rolę: wyświetla kwestie sporne oraz zbiera w tym celu wiadomości. Uprawnienia tego organu mieszczą w sobie zadania, jakie ma do spełnienia komisja śledcza. Rozpoczęcie postępowania wymaga przedstawienia przez dwie strony sporu. Czasem przewiduje się wszczęcie również poprzez przedstawienie sporu przez jedną ze stron. Postępowanie przed komisją jest postępowaniem kontradyktoryjnym. Jej uchwały zapadają większością głosów. Komisja może po rozpoznaniu przedstawić stronom warunki układu, który uzna za odpowiedni i wyznaczyć im termin do wypowiedzenia się. Działalność kończy się przez sporządzenie protokołu, który:

• stwierdza , że strony doszły do porozumienia i uznały podane warunki porozumienia, albo

• stwierdza, że stron nie można było pojednać

Komisja nie wydaje decyzji wiążących. Zadanie jej kończy się albo po wyczerpaniu możliwości pojednania, albo z chwilą, gdy nastąpiło pojednanie

113.rozstrzyganie sporów przez organizacje międzynarodowe;

Główną rolę odgrywa Rada Bezpieczeństwa, lecz również Zgromadzenie Ogólne może zajmować się sporami. Spory kwalifikowane - tym rodzajem zajmuje się głównie Rada. Może ona je rozpatrywać:

• na wniosek państwa lub państw

• na wniosek Zgromadzenia Ogólnego

• z inicjatywy Sekretarza Generalnego

• z urzędu

Natomiast z inicjatywą rozpatrzenia sporu przez Zgromadzenie mogą wystąpić:

• państwa

• Rada Bezpieczeństwa

Postępowanie na wniosek państw - skierowanie sporu przed organ ONZ przysługuje każdemu członkowi Organizacji. Państwem które kieruje spór może być państwo będące stroną w sporze, lecz również państwo nie będące taką stroną. Zwracając uwagę ONZ na spór kwalifikowany państwo samo decyduje czy sporem ma się zająć Rada czy Zgromadzenie. Jednakże wnosząc sprawę do Zgromadzenia państwo nie może przesądzić, czy Zgromadzenie załatwi sprawę do końca, gdyż przepis o ograniczonej kompetencji może przesądzić ze w ostatniej chwili spór przejmie Rada. Państwo nie będące członkiem ONZ może zwrócić uwagę na istnienie sporu, którego jest stroną po wcześniejszym przyjęciu zobowiązania wynikającego z Karty odnośnie pokojowego załatwiania sporów. Art. 37 Karty ONZ nakłada obowiązek stron do składania sporów kwalifikowanych do Rady, jeżeli nie zdołały załatwić problemu w sposób odmienny. Wtedy gdy Rada uzna, że dalsze trwanie sporu może zagrozić pokojowi i bezpieczeństwu, jest ona władna:

• ograniczyć się do wskazania stronom takiej lub innej metody załatwienia sporu

• albo zalecić merytoryczne warunki załatwienia sporu: Rada występuje wtedy w roli pojednawcy

Postępowania z urzędu - Rada ma możliwość wkraczania we wszystkie spory kwalifikowane z urzędu. Według art. 33 może ona wezwać strony do użycia konkretnej metody. Według art. 36 Rada może postępować tak wobec wszystkich państw, niezależnie od ich członkostwa w ONZ. Uchwały Rady mają jednak wyłącznie charakter zaleceń.

Spory zwykłe - Rada może w każdym sporze wydać zalecenie. Jest jednak jeden warunek - według art. 38 - muszą się na to zgodzić wszystkie strony w sporze. Tak samo jak powyżej nie ma ono charakteru wiążącego.

Procedury sądowe i arbitrażowe:

Na I Międzynarodowej Konferencji Pokojowej w Hadze w 1899 r. zostało skodyfikowane prawo dotyczące międzynarodowego arbitrażu. Równocześnie powstał Stały Trybunał Arbitrażowy. Konferencja II Pokojowa Haska w 1907 r. rozbudowała to prawo. Konwencje te dały najlepszą definicję arbitrażu - ma on za przedmiot rozstrzyganie sporów między państwami przez sędziów przez nie wybranych, w oparciu o poszanowanie prawa. Powstaje tu obowiązek poddania się z dobrą wiarą wyrokowi.

Podddanie się arbitrażowi - nie ma charakteru obowiązkowego, musi się opierać na zgodzie państw. Zgoda ta może być wyrażona ex post na osądzenie konkretnego sporu albo może być wyrażona z góry i może dotyczyć wszelkich sporów lub tylko sporów określonej kategorii. Poddanie się arbitrażowi w konkretnym sporze odbywa się zazwyczaj na mocy specjalnej umowy, zwanej kompromisem. Uprzednie wyrażenie zgody może nastąpić na podstawie specjalnego postanowienia umowy, tzw. klauzuli arbitrażowej, w której strony przewidują drogę arbitrażu dla załatwienia sporów wynikłych na tle interpretacji lub stosowania danej umowy. Państwa zawierają niekiedy dwustronne umowy o pokojowym załatwianiu sporów (traktaty arbitrażowe, traktaty arbitrażowo - koncyliacyjne) w których z góry przewidują poddanie swoich sporów prawnych arbitrażowi.

Skład trybunału arbitrażowego - liczbę arbitrażów oraz skład trybunału określają strony. Mają one jednak przeważnie nieparzystą liczbę członków. Dla przykładu, jeżeli składać się on ma z trzech arbitrażów to każda ze stron wyznacza jednego ze swojego państwa, ale już trzeci jest z państwa trzeciego.

Postępowanie - zasady ustalają strony. Jeżeli jednak tego nie zrobiły, należy stosować procedurę przewidzianą w konwencji haskiej z 1907 r.. Postępowanie takie składa się z dwóch części:

• z postępowania pisemnego

• oraz rozprawy ustnej

Po rozpoznaniu się ze stanowiskami stron, wyjaśnienia dowodów rozprawa jest zamykana, po czym następuje narada. Odbywa się przy drzwiach zamkniętych i jest tajna. Decyzje zapadają większością głosów.

Wyrok arbitrażowy - wyrok odczytuje się na posiedzeniu publicznym, w obecności agentów i doradców stron. Musi być on uzasadniony. Spór taki jest rozpatrzony ostatecznie i nie podlega apelacji. Jeżeli wyniknie spór interpretacyjny podlega on wyjaśnieniu przez ten sam sąd.

114.Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości,

Kompetencje:

• kto może być stroną w postępowaniu

MTS może rozpatrywać spory, których stronami są państwa. Prawo występowania przed Trybunałem mają przede wszystkim państwa będące członkami ONZ. Państwa, nie będące członkami ONZ, mogą stać się stronami Statutu MTS na podstawie specjalnej uchwały ZO podjętej na zalecenie RB. Również inne państwa mogą występować przed Trybunałem, następuje to bądź na podstawie zawartych umów przewidujących kompetencję MTS, bądź specjalnego porozumienia odnośnie skierowania konkretnego sporu do Trybunału (wtedy RB określa warunki korzystania z MTS). Państwo może być pozwane przez Trybunał tylko wtedy, gdy wyraziło na to swą zgodę, bądź w danym wypadku, bądź też w specjalnej deklaracji, oświadczając, że przyjmuje jurysdykcję Trybunału we wszystkich sprawach lub w ich określonej kategorii, albo też w sprawach określonych w obowiązujących je umowach.

• jakie sprawy może rozstrzygać trybunał

Podstawą kompetencji MTS jest zgoda państw, tzn MTS nie może bez zgody państw orzekać w sporach międzynarodowych. Zgoda musi być wyrażona w sposób oczywisty i niezaprzeczalny. Istnieją trzy sposoby wyrażenia zgody:

1. zgoda ex post - na osądzenie jednego ściśle określonego sporu jest wyrażana po zaistnieniu sporu

2. klauzula sądowa - zgoda na kompetencję Trybunału we wszystkich sporach jakie mogą powstać w przyszłości w związku z interpretacją konkretnej umowy międzynarodowej

3. klauzula fakultatywna - zgoda na kompetencję Trybunału we wszystkich sporach o charakterze prawnym wyrażana przez złożenie jednostronnej deklaracji przez państwo

Podstawą ustroju i działalności MTS są statut i regulamin. Statut określa skład i wymogi stawiane sędziom, zasady ich wyboru, zapewnia bezstronność wyrokowania. Z obywateli polskich sędziami Trybunału byli prof. Bogdan Winiarski (1946-1967) i prof. Manfred Lachs (1967-1993). Trybunał spełnia funkcje sądzenie i wydawania opinii doradczych

115.Międzynarodowy Trybunał Praw Morza,

odstawowym dokumentem prawnym w tej dziedzinie jest zawarta z inicjatywy ONZ Konwencja Narodów Zjednoczonych o prawie morza z 1982 roku, nazywana często „Konstytucją dla mórz i oceanów”.

Negocjacje nad uzgodnieniem tekstu Konwencji trwały 9 lat. Weszła ona w życie w 1994 roku. Obecnie jej stronami jest 145 państw, w tym Polska.

Konwencja ta w 320 artykułach i 9 załącznikach  reguluje w sposób kompleksowy wykorzystanie mórz i oceanów oraz ustanawia ramy prawne w jakich działalność państw na tych obszarach musi być realizowana. Konwencja skodyfikowała zwyczajowe normy i zasady prawa morza oraz ustaliła nowe koncepcje i reżimy prawne, jak również stworzyła uregulowania dla dalszego rozwoju określonych dziedzin tego prawa.

Konwencja zapewnia uniwersalne ramy prawne dla racjonalnego zarządzania zasobami morskimi i ich zachowania dla przyszłych pokoleń oraz stanowi zasadniczy instrument dla promowania zrównoważonego i pokojowego wykorzystania mórz i oceanów. 

Konwencja utworzyła następujące organy służące implementacji jej postanowień: Międzynarodową Organizację Dna Morskiego, której organem wykonawczym jest Rada, Międzynarodowy Trybunał Prawa Morza oraz Komisję do spraw Określania Granic Szelfu Kontynentalnego.

Egzekwowanie prawa międzynarodowego przy użyciu siły zbrojnej:

116.zakaz użycia siły zbrojnej,

Przez prawo przeciwwojenne - rozumie się zespół norm utrudniających lub prawnie uniemożliwiających wybuch wojny. Do tego rodzaju norm zalicza się m.in. postanowienia, które bezpośrednio wprowadzają zakaz agresji oraz takie które działają w ten sposób pośrednio np.; umowy ograniczające zbrojenia.

1. ZAKAZ AGRESJI

Pierwszą umową wielostronną, która zawierała bezwzględny zakaz wojny agresywnej między kontrahentami, był podpisany w 1928 r. w Paryżu pakt przeciwwojeny (zwany również paktem paryskim, paktem F.Kellogga lub Brianda-Kellogga). Był on umową otwartą, obowiązującą w 1939 r. około 60 państw, a więc prawie wszystkie prawie istniejące państwa. Pakt paryski w art. 1 zawiera uroczyste potępienie uciekania się do wojny w celu załatwienia sporów międzynarodowych oraz wyrzeczenie się wojny jako narzędzia polityki narodowej we wzajemnych stosunkach. Pakt ten zakazuje wojny agresywnej, ale nie zakazuje wojny obronnej. Obrona ta może być nie tylko indywidualna, ale również zbiorowa. Od chwili wejścia Paktu wojna agresywna została usunięta poza prawo. Prawo międzynarodowe przestało być prawem „wojny i pokoju”, a stało się prawem pokoju i pokojowego załatwiania sporów. Dlatego po II wojnie światowej po raz pierwszy odbywały się sądy zbrodniarzy wojennych. Na zasadzie bezwzględnego zakazu agresji zbudowany jest system Organizacji Narodów Zjednoczonych. Zakaz agresji na charakter ius cogens. Zasada ta została potwierdzona w wielu rezolucjach uchwalonych przez Zgromadzenie ONZ m.in. powstała deklaracja umocnienia bezpieczeństwa międzynarodowego, ale również w Pakcie Ligi Narodów Arabskich, w Karcie Organizacji Państw Amerykańskich, czy w Układzie Warszawskim.

117.interwencja humanitarna,

Przypadki użycia siły rozumiane ogólnie jako “interwencja humanitarna” można

podzielić na następujące kategorie:

I. a) interwencja w celu obrony własnych obywateli (znana od dawna) - zasada

ENTEBBE - raczej dopuszczalna

b) interwencja w celu obrony obywateli państwa, w którym następuje interwencja

- wątpliwa

II. a) interwencja odbywająca się w ramach procedur Rady Bezpieczeństwa

(Rozdział VII; np. Haiti, Somalia) - oczywiście dopuszczalna

b) interwencja poza Radą Bezpieczeństwa (Kosowo) - wątpliwa

Próba uzasadnienia teoretycznego interwencji humanitarnych: sposób, w jaki państwo

traktuje własnych obywateli nie jest wewnętrzną sprawą tego państwa, a ciężkie i

masowe naruszenia praw człowieka stanowią zagrożenie międzynarodowego pokoju i

bezpieczeństwa (Rada Bezpieczeństwa uzasadniała tak swoje rezolucje na podstawie

Rozdziału VII). Poza tym akcja w celu ochrony obcych obywateli nie ma na celu

godzenia w “integralność terytorialną i niezawisłość polityczną” tego państwa, a zatem

art. 2 ust. 4 nie ma w tym przypadku zastosowania.

118.prawo do samoobrony,

• prawo do samoobrony: w wypadku napaści zbrojnej to jedyny wyjątek użycia siły w stosunkach międzynarodowych; państwo zaatakowane może uciec się do środków przemocy jedynie w celu odparcia faktycznie dokonanej agresji zbrojnej nie zaś tylko zamierzonej, przygotowywanej skierowanej przeciwko niemu (samoobrona indywidualna) lub przeciwko innemu państwu, któremu winno ono w takim wypadku pośpieszyć z pomocą (samoobrona zbiorowa); realizacja prawa do samoobrony nie może wyprzedzić napaści zbrojnej, czyli nie może być akcją prewencyjną, lecz tylko zbrojną odpowiedzią na napaść zbrojną; środki samoobrony mają charakter tymczasowy, zanim Rada Bezpieczeństwa nie podejmie środków przemocy w celu zakończenia działań wojennych;

119.represalia zbrojne.

• represalia - odwet, jaki jedno z państw podejmuje w odpowiedzi na bezprawną działalność drugiego państwa, takimi samymi środkami; są one obiektywnie bezprawne, lecz usprawiedliwione bezprawnością działania drugiego państwa; wymagane jest przestrzeganie zasady stosunkowości, polegająca na tym, że akcja podejmowana w odpowiedzi na bezprawne działania musi polegać na dokonywaniu takich samych lub podobnych czynów, które wywołały konieczność zastosowania represaliów

Prawo konfliktów zbrojnych:

120. Pojęcie wojny i konfliktu zbrojnego,

Wojna - w sensie prawnym oznacza zerwanie między państwami stosunków pokojowych i przejście do stosunków wojennych, które charakteryzują się walką zbrojną i atakami wrogimi skierowanymi przeciwko drugiemu państwu. Dawniej stan wojny był dopuszczalny przez prawo, a tzw. ius ad bellum za atrybut suwerenności państwowej.

Walka zbrojna - czyli działania wojenne należy odróżnić od stanu wojny. Walka zbrojna kończy się, zanim państwa wojujące zamienią stan wojny na stan pokoju z mocy traktatu pokojowego czy na podstawie aktu jednostronnego uznającego zakończenie wojny. Niekiedy znów toczą się miedzy państwami działania wojenne (istnieje walka zbrojna) bez wypowiedzenia wojny i wprowadzenia miedzy nimi stanu wojny. Stan wojny nie jest więc zawsze równoważny z walką zbrojną i odwrotnie.

Konflikt zbrojeniowy - Prawo międzynarodowe reguluje również sytuację konfliktów zbrojeniowych , gdy podmiotami lub jednym podmiotem nie jest państwo, chodzi tu np.; o wojnę domową (tzw. wojnę cywilną), wojnę narodowowyzwoleńczą itp. Jeżeli jedna ze stron zostanie uznana za stronę wojującą. Konflikt ma więc szersze znaczenie niż wojna. Obejmuje bowiem przejawy walki zbrojnej między państwami nawet wówczas, kiedy wojna nie zostanie wypowiedziana, jak również takie gdy jedna strona nie jest podmiotem p.m.

121.Pojęcie prawa wojennego,

Przez prawo wojenne - rozumie się zespół norm regulujących walkę zbrojną państwa (lub innych podmiotów p.m.). Cele głównym jest złagodzenie okrucieństw wojny - charakter humanitarny. Wiele norm p.w. jak np.; podstawowe normy zapewniające ochronę ludności cywilnej lub rannych i chorych, są normami bezwzględnie obowiązującymi, a więc stanowią ius cogens. Obowiązywanie p.w. wiąże wszystkie strony konfliktu zbrojnego, a więc również agresora. Dawniejsze umowne p.w. posiadało często tzw. klauzulę powszechności (si omnes) która poważnie ograniczała zakres jego stosowania. Jeśli bowiem jedna ze stron nie była stroną umowy opatrzona taką klauzulą - umowa w ogóle nie obowiązywała. Konwencje z 1949 r. (genewskie), postanawia zarzucenie tej klauzuli. Art. 2 każdej z czterech konwencji postanawia, że konwencja będzie miała zastosowanie:

• w razie wypowiedzenia wojny lub powstania jakiegokolwiek innego zatargu zbrojnego między kontrahentami, nawet jeżeli jedna ze stron nie uznała stanu wojny

• we wszystkich przypadkach okupacji całości lub części terytorium jednej ze stron, nawet jeżeli taka okupacja nie napotkała żadnego oporu zbrojnego

• jeżeli jedno z państw biorących udział w konflikcie nie jest stroną konwencji

• będą one również związane postanowieniami konwencji wobec państwa nie będącego jej stroną, jeżeli przyjmie ono i będzie stosowało jej postanowienia

Podstawowe zasady p.w - są następujące:

• strony wojujące nie mają nieograniczonego prawa wyboru środków szkodzenia nieprzyjacielowi, jest on bowiem podporządkowany obowiązującym normom p.m. ważne jest tu przedstawienie klauzuli Martensa która wypełnia luki w p.w. mówiąc, że jeżeli nie ma konkretnego przepisu do obowiązującej sytuacji ludność i strony wojujące pozostają pod ochroną i władzą zasad prawa narodów, wypływających ze zwyczajów ustalonych między cywilizowanymi narodami oraz z zasad ludzkości i wymagań sumienia publicznego.

• środki stosowane powinny być ograniczone do osiągnięcia celu, czyli pokonania przeciwnika i narzucenia mu swojej woli

• działania wojenne powinny być prowadzone przeciwko siłom zbrojnym przeciwnika, a nie ludności

• wojna jest stosunkiem między państwami, a nie między ludnością jednego państwa a drugiego

122.Stosowanie prawa wojennego,

Stosowanie p.w. w konfliktach zbrojnych nie mających charakteru międzynarodowego - chodzi tu przede wszystkim o konflikty wewnętrzne, w których strona walcząca przeciwko władzy nie została przez nią uznana za stronę wojującą. Według Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża z 1970 konfliktem wewnętrznym jest „starcie sił politycznych, przy użyciu broni, w obrębie prawnym i geograficznym jednego państwa”. Należy więc to odróżnić od zwykłych zamieszek i aktów terroru. Zgodnie z art. 3 czterech konwencji genewskich w konfliktach takich powinno być stosowane minimum zasad ludzkości. Osoby nie biorące w nich udziału powinny być traktowane humanitarnie. Zakazane są m.in.; zamachy na życie i nietykalność cielesną, a w szczególności zabójstwa, powodowanie kalectwa, okrutne traktowanie, tortury i męki, skazywanie na karę śmierci i egzekucje bez uprzedniego wyroku.

123.Źródła prawa wojennego,

Źródła p.w. - dawne p.w. było prawe zwyczajowym, a umowne p.w. zaczęło powstawać w XIX w. Spis aktów dołączone XERO (wybaczcie moi drodzy, ale okropnie nie chce mi się tego przepisywać, a poza tym i tak niewiele z tego zapamiętamy, więc XERO do przejrzenia uważam za najlepsze rozwiązanie).

124.Obszar wojny i teatr wojny,

Obszar wojny i teart wojny - przez o b s z a r w o j n y rozumie się terytoria, na których siły zbrojne stron wojujących mogą prowadzić działania wojenne. Są to terytoria państwa (lądowe, morskie, powietrzne) oraz obszary morza pełnego, łącznie ze znajdującymi się nad mini przestrzenią powietrzną. Obszarem takim nie mogą być terytoria państw netutralych oraz tzw. obszary zneutralizowane.

Przez t e a t r w o j n y rozumie się tę część obszaru wojny, na której rzeczywiście toczą się działania wojenne.

125.Początek wojny,

Od dawna utarły się pewne formy wypowiedzenia wojny. Aby uniknął załania tej zasady na II konferencji haskiej w 1907 r. podpisano III konwencję o rozpoczynaniu kroków nieprzyjacielskich. Konwencja wymaga, aby kroki nieprzyjacielskie nie były rozpoczynane bez uprzedniego niedwuznacznego ostrzeżenia. Ultimatum z warunkowym wypowiedzeniem jest oświadczeniem jednego państwa skierowany do drugiego państwa, w którym pod groźbą wojny żąda ono spełnienia ściśle określonych warunków w ustalonym i nieprzekraczalnym czasie, z reguły bardzo krótkim (12, 24, 48 godz.). Między państwami wojującymi zostają zerwane stosunki dyplomatyczne i konsularne.

126.Woja morska,

Celem jest nie tylko zniszczenie sił zbrojnych, ale również osłabienie przeciwnika gospodarczo, przez odcięcie go od świata zewnętrznego. Akty wrogie - nie są wymierzone bezpośrednio w siły zbrojne przeciwnika, lecz dążą do ich pośredniego osłabienia przez zajęcie nieprzyjacielskich statków handlowych lub nieprzyjacielskiej własności (nie podlega ona ochronie jak w wojnie lądowej).

Morskie siły zbrojne

Współcześnie morskie siły zbrojne składają się z okrętów wojennych. Łodzie podwodne - tą tematyką zajął się protokół londyński z 1936 r. który nie zezwala statkom tym zatapiać okrętów wojennych lub powodować aby były niesprawne do dalszej żeglugi, jeżeli załoga i dokumenty statku handlowego nie zostaną umieszczeni w bezpiecznym miejscu.

Akty walki

Podstawowe normy p.w. lądowego obejmują również wojnę morską. Zakaz bombardowania nie bronionych portów itd. Przedmiotem ataku mogą być wyłącznie walczące obiekty wojskowe; pływające (okręty) oraz nadbrzeżne. Itd.

Miny i torpedy - II konferencja Haska z 1907 r. dotyczy zakładania min wybuchających automatycznie za dotknięciem. Celem jest świadoma ich kontrola. Konwencja zakazuje:

• stosowania min wolnych, czyli pływających, chyba że stają się one nieszkodliwe w ciągu godziny od chwili, w której zakładający traci nad nią kontrolę

• zakładania min stałych, jeżeli nie stają się one nieszkodliwe z chwilą zerwania połączenia z dnem

• używanie torped, chyba że po uchybieniu celu stają się one nieszkodliwe

127.Wojna powietrzna,

Przez wojnę powietrzną rozumie się akty walki dokonane w przestrzeni powietrznej państwa wojujących lub nad pełnym morzem prze siły lotnicze stron wojujących i akty walki dokonywane z powietrza w stosunku do lądu lub morza, a także akty wrogie, jak udział w blokadzie wojennej lub w wykonywaniu prawa łupu. Nie ma specjalnych umów dotyczących wojny powietrznej, należy więc stosować akty dotyczące wojny na lądzie i morzu analogicznie, gdyż brak jest tu prawa zwyczajowego. W 1923 r. w Hadze powstał projekt reguł wojny powietrznej, nie stał się on jednak prawe obowiązującym.

128. Zakończenie wojny,

Od zakończenia wojny należy odróżnić zakończenie działań wojennych. Działania wojenne kończą się z chwilą zawarcia przez strony wojujące rozejmu, rozejmu kapitulacyjnego lub na skutek rzeczywistego wygaśnięcia tych działań. Przez rozejm - rozumie się zawieszenie wszystkich operacji wojennych. Celem rozejmu jest umożliwienie stronom wszczęcie rozmów nad przyszłym traktatem pokojowym, rozejm jest więc celem trwałym. Zawieszenie broni - to miejscowy rozejm, to zawieszenie operacji wojennych na określonym odcinku lub w określonym miejscu. Tu cel jest przemijający np. zajęcie się rannymi na polu bitwy lub pochowanie poległych. Rozejm kapitulacyjny - zwany kapitulacją, zawiera w sobie dwa elementy:

• element poddania się nieprzyjacielowi

• element całkowitego zaprzestania działań wojennych

Zakończenie wojny - z reguły wojna traw do momentu wejścia w życie traktatu pokoju. Czasem może być ona zakończona poprzez złożenie jednostronnych deklaracji lub nawet przez faktyczne nawiązanie przez państwa wojujące stosunków pokojowych. Każdy traktat pokojowy zawiera przede wszystkim postanowienia o zakończeniu stanu wojny i przywróceniu stosunków pokojowych, ponadto zajmuje się likwidacją skutków wojny (np.; sprawa odszkodowań). W traktacie często zamieszczone są również klauzule terytorialne, przewidujące cesje terytoriów oraz klauzule wojskowe, nakładające z reguły na stronę pokonaną szczególne ograniczenia dotyczące jej potencjału wojennego (np. zakaz posiadania jakiej broni).

129.Neutralność wojenna.

W przypadku wojny lądowej neutralność danego państwa oznacza, że jego terytorium staje się nienaruszalne. W konsekwencji nie wolno prowadzić na nim żadnych działań wojennych, przeprowadzać oddziałów wojskowych, transportów broni czy żywności oraz werbować oddziałów przeznaczonych do walki. Jeżeli na terytorium neutralnym znajdują się oddziały wojskowe stron walczących, obowiązkiem państwa neutralnego jest ich internowanie.
Gdy między stronami wojującymi konflikt przybierze formę wojny morskiej, państwa wojujące także muszą szanować suwerenne prawa państw neutralnych. Okręty wojenne mogą przebywać na wodach państwa neutralnego jednakże prawo międzynarodowe zakazuje i uznaje za pogwałcenie neutralności dopuszczenie się jakichkolwiek kroków nieprzyjacielskich na wodach terytorialnych państwa neutralnego Zakazane jest także zatrzymywanie przez okręty wojenne państw wojujących na tych wodach statków handlowych. Wojujący nie mogą też w neutralnych portach tworzyć morskich baz operacyjnych, a zwłaszcza zakładać stacji radiowych. Obowiązkiem rządu neutralnego jest zastosowanie wszelkich środków, które mogłyby przeszkodzić w wyekwipowaniu lub uzbrojeniu okrętów stron wojujących.
W przypadku wojny powietrznej państwo neutralne również ma obowiązek powstrzymywania się od udzielania pomocy państwom wojującym. Z kolei statki powietrzne państw wojujących nie mogą na terytorium powietrznym państwa neutralnego prowadzić działań wojennych lub dokonywać wrogich aktów. Nie mogą także przelatywać przez to terytorium ani bombardować go.

2

---