Rehabilitacja (łac. habilitus - zręczność, sprawność; Re - na nowo) jest to proces medyczno - społeczny, który dąży do zapewnienia osobie niepełnosprawnej godziwego życia w poczuciu pożyteczności społecznej i bezpieczeństwa społecznego oraz zadowolenia. Słowo rehabilitacja po raz pierwszy zostało oficjalnie użyte w 1918r (Douglas C McMarlie Dyr. Instytutu Czerwonego Krzyża dla inwalidów w Nowym Jorku). Rehabilitacja integracyjna, rehabilitacja lecznicza i fizjoterapia w praktyce funkcjonuj ą obok siebie i pozostają ze sobą w ścisłej zależności.

Rehabilitacja integracyjna to powiązanie rehabilitacji leczniczej z działaniami

pozamedycznymi tj.:

• Prawne

• Kulturowe

• Zawodowe

• Pedagogiczne i inne

Nazwa rehabilitacja integracyjna najlepiej określa mnogość celów i zadań stawianych

współczesnej rehabilitacji. Główny cel to możliwie największa integracja człowieka ze

społeczeństwem.

Rehabilitacja lecznicza dział o charakterze usprawniającym wypływający z obszaru

medycyny. Nie przystają tu takie działy jak sport czy rekreacja niepełnosprawnych.

Rehabilitację leczniczą uzupełniają:

• Leczenie specjalistyczne

• Farmakologia, pielęgnacja i opieka

• Leczenie pomocnicze

• Psychologia kliniczna

• Opieka socjalna

• Zaopatrzenie ortopedyczne

Rehabilitacja dotyczy:

• Populacji osób czasowo niepełnosprawnych rokujących całkowity powrót do funkcji

sprzed wystąpienia choroby

• Populacji osób trwale niepełnosprawnych

• Rehabilitacja pedagogiczna (dla populacji dzieci i młodzieży)

• Rehabilitacja zawodowa (dla populacji osób dorosłych)

• Rehabilitacja adaptacyjna (dla populacji osób trzeciego okresu życia)

Fizjoterapia jest działaniem, zawodem ze sfery pogranicza medycyny i kultury fizycznej. Mogła zaistnieć jako nauka wyłącznie dzięki związkom z teorią kultury fizycznej:

• poprzez kinezyprofilaktykę może i powinna oddziaływać w stanach zagrożenia

• po przekroczeniu tej bariery może leczyć ruchem poprzez kinezyterapię

• fizjoterapia oddziałuje na organizm ludzki środkami: Kinezyterapii, Fizykoterapii, Masażu

Kinezyterapia (kinesis - ruch; therapeio - leczenie) to wiedza o wykorzystaniu ruchu jako

środka leczniczego. Najczęściej znajduje wykorzystanie w rehabilitacji leczenia schorzeń narządów ruchu. Jej przydatność w terapii innych narządów jest potwierdzalna (np. ze względów psychologicznych) i stale rośnie. Dzieli się na 3 główne składowe: o działaniu miejscowym, o działaniu ogólnym, metody kinezyterapeutyczne

Systematyka kinezyterapii miejscowej

• ćwiczenia bierne

• ćwiczenia czynno - bierne

• ćwiczenia samo wspomagane

• ćwiczenia czynne w odciążeniu

• ćwiczenia czynne wolne

• ćwiczenia czynne oporowe

• ćwiczenia czynne prowadzone

• inne formy działań:

• ćwiczenia redresyjne

• wyciągi redresyjne

• ćwiczenia synergistyczne

• ćwiczenia samo kontrolowane

• ćwiczenia relaksacyjne

• ćwiczenia w czynnościach dnia codziennego

• pionizacja i nauka chodzenia

Kinezyterapia o działaniu ogólnym

• ćwiczenia ogólno kondycyjne

• ćwiczenia w wodzie

• ćwiczenia gimnastyki porannej

• sport i rekreacja osób niepełnosprawnych

Masaż to oddziaływanie o charakterze ogólnym , odcinkowym lub miejscowym mające na celu uzyskanie pożądanych odczynów miejscowych i ogólnoustrojowych.

• Wpływ masażu wyraża się na odczynach miejscowych - w tkankach bezpośrednio

poddawanych masażowi i ogólnoustrojowych - wywierających wpływ na narządy

wewnętrzne

• Wykorzystywana jest technika chwytów ręcznych lub za pomocą specjalnej aparatury.

Rodzaje: klasyczny, segmentalny, podwodny, wibracyjny, sportowy.

Fizjoprofilaktyka

• Są to działania zapobiegawcze oparte głównie o rekreację i kinezy profilaktykę

• Mają one nie dopuścić do powstania zmian patologicznych w organizmie człowieka

• Można tu mówi o odpowiednio dostosowanych 3 grupach wiekowych:

1. Populacja dzieci i młodzieży:

• Badanie postawy i jej zagrożeń w wieku rozwojowym

• Ćwiczenia korekcyjne i różne formy działań rekreacyjnych prowadzone z kontrola

efektów

2. Populacja osób dorosłych:

• Badania wykrywające początki chorób cywilizacyjnych

• Różne formy aktywności fizycznej i rekreacji prowadzone z kontrolą efektów

3. Populacja osób trzeciego wieku:

• badania wydolności ogólnej i zagrożeń typowych dla trzeciego okresu życia

• ćwiczenia fizjoterapeutyczne i dostępne formy rekreacji prowadzone z kontrolą efektów

Fizjoprofilaktyka obejmuje trzy poziomy działania:

• flzjoprofilaktyka pierwotna polega na zapobieganiu powstawaniu chorób głównie

poprzez zmianę środowiska, w jakim człowiek przebywa oraz zmianę zachowań

mszczących na wspierających zdrowie

• fizjoprofilaktyka wtórna to zapobieganie powstawaniu i rozwojowi choroby poprzez

wczesne wykrywanie i diagnozowanie oraz natychmiastowe i skuteczne leczenie

• fizjoprofilaktyka III stopnia polega na przeciwdziałaniu nawrotom choroby,

minimalizacja powikłań i niepełnosprawności.

BADANIE PACJENTA

Badanie należy wykonać zawsze nawet jeśli mamy szczegółowe wskazania lekarza. Należy je wykonywać kilka razy nie jednorazowo, ponieważ stan pacjenta się zmienia i nie zawsze te same bodźce muszą na niego działać. Muszą być wykonywane w tych samych warunkach (w tej samej pozycji, porze dnia itp.). Pacjent do badania musi być przygotowany - trzeba mu udzielić informacji, że będzie takiemu poddawany, aby nie był zaskoczony. Należy też go przygotować fizycznie - musi być rozebrany do badania. Trzeba utrzymywać kontakt z pacjentem (werbalny, wizualny). Trzeba go poinformować, żeby dal nam znać gdyby poczuł się niekomfortowo lub odczuł ból.

• Zawsze przed przystąpieniem do badania stawiamy diagnozę - określamy przyczynę

• badanie to jest zbliżone do ortopedycznego ze zwiększonym nasileniem oceny funkcji

• badanie stanowi zespól czynności zmierzających do uzyskania informacji o znaczeniu

profilaktycznym, diagnostycznym i prognostycznym

• powinno ono pozwolić na określenie przyczyn aktualnego, zaburzonego stanu

funkcjonalnego

• dla potrzeb kinezyterapii ma do spełnienia następujące zadnia:

• umożliwić wczesna i pełną diagnozę

• ułatwić ustalenie indywidualnego programu rehabilitacji wraz z doborem środków i oddziaływań na poszczególnych etapach tego procesu

• ułatwić nanoszenie zmian i poprawek do programu rehabilitacji, w zależności od zmieniającego się w czasie stanu (głównie funkcjonalnego) pacjenta

• ułatwić indywidualna ocenę wyników rehabilitacji uzyskanych w ramach prowadzonego procesu usprawniania

• umożliwić prognozowanie co do dalszych losów pacjenta

W skład badania podstawowego wchodzą:

• wywiad

• oglądanie i badanie orientacyjne

• badanie dotykiem

• pomiary Unijne długości i obwodów

• pomiary zakresów ruchu w stawach

• badanie czynnościowe - głównie siły mięśniowej

• ocena bólu

• ocena czucia (powierzchowne - dotykowe, głębokie - ruchowe)

• badanie odruchów neurologicznych (fizjologiczne, patologiczne)

Wywiad

Jest składową badania dla potrzeb fizjoterapii. Zbierany jest od chorych dorosłych

pełnosprawnych umysłowo. Składa się z następujących części:

• personalny: imię i nazwisko, wiek, miejsce zamieszkania, pracy, nauki, stan cywilny,

wykształcenie

• chorobowy: dane o chorobie, jej dynamizmie, przyczynach pośrednich i

bezpośrednich, etiologia i patogeneza, czas pojawienia się poszczególnych objawów,

choroby towarzyszące, cenne są tu informacje lekarza prowadzącego lub z kary

chorobowej

• socjalny: warunkowe bytowe, źródło utrzymania, warunki mieszkalne, bariery

architektoniczne, możliwości opieki, dostępność do lecznictwa.

Oglądanie

Rozpoczyna się w chwili wejścia chorego do gabinetu (czynność ważna z psychologicznego punktu widzenia). Oceniamy:

• wygląd, sylwetka

• sposób trzymania się

• sposób chodzenia (lokomocji)

• sposób siadania

• układanie się na stole itp.

Oglądamy całego chorego, który powinien się rozebrać, co pozwala uniknąć przeoczeń. Szukamy:

• blizn

• zniekształceń

• dysproporcji długości i wielkości

• asymetrii

• braków części ciała

• przerostów lub zaników mięśni

• zmian koloru skóry.

Badanie dotykiem

Podstawą skuteczności badania dotykiem jest dobra znajomość szczegółów budowy

anatomicznej , topografii ciała, procesów patologicznych. Badamy:

• częścią ręki

• całą ręką

• obydwoma rękami

Badanie nie może sprawiać bólu ani być przykre dla badanego chorego. Oceniamy:

• temperaturę

• wrażliwość tkanek

• zgrubienia tkankowe

• topografię

• tarcia tkankowe

• wyczuwalność małych ruchów

• elastyczność i stan napięcia

Pomiary linijne długości

Wykonujemy taśmą antropometryczną miękką. Pozycje wyjściowe:

• wygodne

• stabilne

• z możliwością kontroli wzrokowej badanego miejsca

• z łatwym dostępem do badanego miejsca

• zapewniające powtarzalność badania w takich samych warunkach

Badanie powinno dotyczyć obu kończyn. Zawsze zaczynamy badać od strony zdrowej, a jeżeli takiej nie ma to od lepszej funkcjonalnie. Dokładność pomiaru do 1 cm.

W kończynach górnych badamy długości (pozycja stojąca lub lepiej siedząca, kończyna swobodnie zwieszona)

• względna (ze stawem obręczy)

• bezwzględna (bez w/w stawu)

• absolutna

Tych 3 pomiarów nie wykonuje się przy przykurczach stawów, kiedy pacjent nie może

wyprostować do końca ręki

• długość ramienia

• długość przedramienia

• długość ręki

• szerokość ręki.

W kończynach dolnych badamy długości:

• względna - leżąc tyłem

• bezwzględną

• absolutną

• długość uda

• długość podudzia

• długość stopy

• szerokość stopy

Pomiary zakresu ruchu

Oznaczenie zakresu ruchu w stawach człowieka jest jedyna z podstawowych metod oceny stanu czynnościowego. Jest miernikiem efektów terapeutycznych. Metodyka pomiarów:

• przyrządy służące do wykonywania badań

> goniometry (klasyczne, grawitacyjne)

> kątomierze

> taśma antropometryczna

Ustawienie przyrządów ma zapewnić:

• zgodność osi goniometru z osią stawu

• zgodność płaszczyzn ruchu i goniometru

• możliwość poruszania się ramienia ruchomego goniometru z badaną częścią ciała

• stałą pozycję ramienia nieruchomego goniometru

• badamy zakres ruchu czynny i bierny (oprócz kręgosłupa)

• pozycja wyjściowa uzależniona jest od badanego ruchu i jego charakteru, powinna

uwzględnić: wygodę pacjenta, powtarzalność badania, dostęp do badanych stawów, swobodne wykonywanie badania

• stabilizacja zabezpieczająca przed przenoszeniem ruchu do innego ogniwa aparatu

ruchu, bezpieczna i pewna

• częstotliwość badania co 3 - 5 dni

• dokładność badania 5 stopni

• dokumentacja

Metoda tabelaryczna - klasyczna, wymagająca stosowania specjalnie opracowanych tabel, które zawieraj ą datę badania, badane ruchy (czynny i bierny), wynik dla prawej i lewej strony, różnicę pomiędzy stawami.

1. W obrębie kończyny górnej badamy ruchy:

• stawy obręczy: wznos przodem i bokiem

• staw ramienny: zgięcie, wyprost, odwodzenie, przywodzenie, zgięcie w płaszczyźnie

poprzecznej, rotacja zewnętrzna i wewnętrzna

• staw łokciowy: wyprost, zgięcie

• staw promieniowo - łokciowy bliższy i dalszy: odwracanie przedramienia (supinacja),

nawracanie przedramienia (pronacja)

• staw promieniowo - nadgarstkowy: wyprost, zgięcie, odwodzenie (dopromieniowe),

przywodzenie (dołokciowe)

• staw nadgarstkowo - śródręczny kciuka: odwodzenie, przywodzenie

• staw śródręczno - paliczkowy kciuka: wyprost, zgięcie

• staw międzypaliczkowy kciuka: wyprost, zgięcie

• stawy śródręczno paliczkowe i międzypaliczkowe palców II - V: wyprost, zgięcie

2. W obrębie kończyny dolnej badamy ruchy:

• staw biodrowy: wyprost, zgięcie, odwodzenie, przywodzenie, rotacja zewnętrzna,

rotacja wewnętrzna

• staw kolanowy: zgięcie, wyprost

• staw skokowo - goleniowy: wyprost (grzbietowy), zgięcie (podeszwowe)

• stawy stopy: odwracanie, nawracanie

• staw śródstopno - paliczkowy palucha: wyprost, zgięcie

• staw międzypaliczkowy palucha: wyprost, zgięcie

3. W obrębie stawów kręgosłupa przed krzyżowego zakresy ruchów badamy w sumie w 14 ruchach. W stawach obręczy kończyn górnych i stawach kończyn górnych w 26 ruchach. W stawach obręczy kończyn dolnych i stawach kończyn dolnych w l 6 ruchach.

GONIOMETR

Test Thomasa - kazać pacjentowi w pozycji leżącej tyłem przyciągnąć kolana do klatki

piersiowej, jedną przytrzymuj e, a drugą prostuj e (sprawdzamy przykurcz zgięciowy)

Kończyna dolna - staw biodrowy: *18-40, *41-60, *>60

- zgięcie 120/125-130, 110/120, 100/110

- wyprost 15/20, 10/15, 5/10

+Pozycja leżąca tyłem :

- odwodzenie 40/45, 20-35/35-40, 25/30-35

- przywodzenie 30/35, 25-30/35,25/30

+Leżenie tyłem miednica ustabilizowana, drugą kończynę podwiesić:

- rotacja zewnętrzna 30-35/35-40, 30/35, 25,30

- rotacja wewnętrzna 30-35/40, 25/30-35, 20-25/30

+Pozycja siedząca, zwieszone podudzie

Kończyna dolna - staw kolanowy

- zgięcie 130-135/140, 125/135, 110-115/120-125

- wyprost: zwieszone podudzie

+Leżenie przodem

Kończyna dolna - staw skokowo - goleniowy

- zgięcie 45/50, 40-45/45-50, 35-40/40-45

- wyprost 20/25,15-20/20-25,15/15-20

+Leżenie przodem

- supinacja 30/35 , 25/25-30, 15-20, 20-25

+Pozycja siedząca

- pronacja 15- 0/20-25, 15/15-20, 10/15

Dokumentacja zakresów ruchu

• początek XX w metoda Langego: istota - oznaczanie pozycji wyjściowych wartością

180, przy zgięciu odejmowano wartość ruchu, a przy wyproście dodawano

• w latach 1920 - 1930 stosowano metodę kombinowaną Smitha łączyła ona metodę

Langego z systemem uproszczonym gdzie pozycja pośrednia była oznaczana jako O

• metodę Smitha rozwinęli w 1936r amerykańscy lekarze Cave i Roberts - metoda

neutralnego zera: określała rzeczywistą, przebytą drogę kątową pokonywaną przez

część obwodową w stosunku do części nieruchomej kończyny; pozycję wyjściową

zawsze określano jako zero

• po II wojnie światowej Schlaaff podjął próbę uporządkowania zapisu i terminologii,

ograniczył badania i zapis do trzech podstawowych płaszczyzn i ruchów rotacyjnych

jako czwartej

• w latach 60 z połączenia dwóch w/w metod powstała opracowana przez O.A. Russe'a

i J.J. Gerhardta metoda SFTR; nazwa pochodzi od pierwszych liter angielskich słów

określających płaszczyzny: S - sagital, F - frontal, T - transverse, R - rotation, sposób

zapisu metoda neutralnego zera

o w 1962 r. komitet do studiów na ruchami w stawach przy Amerykańskiej Akademii

Chirurgów i Ortopedów zalecił jej stosowanie w USA

• w 1964 w Vancouver Kongres Stowarzyszeń Ortopedycznych wszystkich krajów

anglojęzycznych ostatecznie zaakceptował tą metodę do stosowania

• w 1969 r. przyjęło j ą Międzynarodowe Towarzystwo Chirurgów, Ortopedów i

Traumatologów oraz amerykańskie Towarzystwo Chirurgów ręki

• w Polsce do 1952r. stosowano metodę Langego

• na początku 1953 r. Weiss proponuje nieznacznie zmodyfikowaną wersję Care'a i

Robertsa

• w połowie lat 60 Polskie Towarzystwo Ortopedyczne i Traumatologiczne przyjęło do

stosowania metodę SFTR

Metoda SFTR

Nowoczesna, uniwersalna, międzynarodowa dokumentacja zakresów ruchów w stawach

człowieka. Metodyka metody SFTR:

• pozycje wyjściowe: neutralnego zera ( stojąc, ręce zwieszone wzdłuż tułowia, dłonie

skierowane do przodu)

• wszystkie pozycje i ruchy opisane są w trzech podstawowych płaszczyznach (s,t,f) i

ruchy skrętne w płaszczyźnie r.

• wszystkie uzyskane wyniki zapisuje się za pomocą trzech liczb wg wzorca

• jako pierwsze zapisujemy ruchy:

• wyprost

• wszystkie ruchy prowadzone od ciała

• skłony i skręty głowy i kręgosłupa w stronę lewą

• rotacje zewnętrzne kończyn

• ruchy odwracania (suplinacji)

• jako ostatnie zapisujemy ruchy:

• zgięcia

• wszystkie ruchy prowadzone od ciała

• skłony i skręty głowy i kręgosłupa w stronę prawą

• rotacje wewnętrzne kończyn

• ruchy nawracania (pronacji)

• w środku występuje zero (w warunkach patologicznych inna wartość)

• przykłady zapisu metodą SFTR

• staw biodrowy: S 15-0-120 ( wyprost i zgięcie)

• odcinek szyjny kręgosłupa: F 6,5 - O - 6,5 ( skłony boczne w stronę lewą i

prawą )

• staw ramienny: T 50 - O - 120 wyprost i zgięcie w płaszczyźnie poprzecznej;

R 90 - O - 75 rotacja zewnętrzna i wewnętrzna.

Siła mięśniowa i jej uwarunkowania

Jest to zdolność do pokonywania oporu zewnętrznego lub przeciwstawienie się mu poprzez skurcz mięśni szkieletowych. Wg Ficha przeciętna siła wynosi około 10 kg/cm przekroju fizjologicznego.

Znaczenie siły mięśniowej w fizjoterapii:

• jedna z najczęściej zaburzonych cech motorycznych

• jest wskaźnikiem postępowania terapeutycznego

• jest wskaźnikiem efektywności procesu fizjoterapii

• jest wyznacznikiem prawidłowego funkcjonowania

• ma wielki udział w procesie kompensacji

• istotne znaczenie w kompensacji profilaktycznej

• jej właściwy poziom opóźnia efekty chorób chronicznych

Czynniki wpływające na siłę mięśniową:

• wielkość powierzchni przekroju fizjologicznego

• rodzaj włókien mięśniowych

• ilość kurczących się włókien mięśniowych

• częstotliwość kurczenia się jednostek ruchomych

• stopień rozciągnięcia mięśnia

• obecność i stopień wykorzystania substratów energetycznych

• sprawność przewodnictwa nerwowo - mięśniowego

• długość ramienia, na którym działa mięsień

• rodzaj dźwigni

• kąt, jakie tworzą składowe aparatu ruchu

• szybkość , z jaką wykonywany jest ruch

• rodzaj skurczu i charakter pracy mięśni

Typy dźwigni

1. typu - dwuramienna: Punkt oparcia położony pomiędzy punktem przyłożenia siły i

punktem przyłożenia oporu. Stan równowagi Fxa = Rxb. Np. zawieszenie czaszki na kręgosłupie.

2. typu - jednoramienna: Punkt przyłożenia siły i punkt przyłożenia oporu po j ednej

stronie punktu oparcia, np. stopa ludzka

3. typu - jednoramienna: Ramię siły krótsze od ramienia oporu tzw. Dźwignia

wytrzymałościowa np. staw łokciowy.

Ponadto wpływ tutaj mają:

• budowa somatyczna

• technika wykonywania ruchu

• stopień wytrenowania

• wiek

• płeć

• masa ciała

• zaangażowanie psychiczne

• oraz inne np. okres

Mięśnie:

• wartość użytkowa funkcji narządów ruchu jest związana ściśle z siłą rozwijaną przez mięśnie

• mięśnie szkieletowe tworzą czynny układ narządów ruchu, swoją pracą powodują przemieszczanie się innych składowych ciała

• wyróżniamy mięśnie skórne i szkieletowe

• kształt mięśni: długie, szerokie, krótkie, mieszane

• przyczepy mięśni: początkowy i końcowy, bezpośredni i pośredni

• skład mięśnia: brzusiec i ścięgno

• stosunek pasm mięśniowych i ścięgien jest bardzo różny i rzutuje to na jego prace

• długie włókna mięśniowe w linii ścięgna umożliwiaj ą ruch rozległy lecz niezbyt silny

• włókna krótkie, zwykle liczne, dochodzące skośnie do ścięgna zapewniają ruchy niezbyt rozległe lecz silne

Fizyczne i biologiczne właściwości mięśni:

• każdy żywy mięsień jest sprężysty, zmienia się to wraz:

• z wiekiem

• podczas pracy

• najmniejsza sprężystość występuje przy zmęczeniu

• każde włókno mięśniowe wykazuje nieznaczny stan napięcia - tonus

• nie podlega on naszej woli z uwagi na wpływ autonomicznego układu nerwowego

• tonus mięśniowy zależy od:

• wieku

• czynników psychicznych (radość, lęk, stres)

• czynników fizycznych ( zmęczenie, przeciążenie )

• procesu patologicznego (przerażenie lub śmierć )

• wydzielania gruczołów dokrewnych

• czynników naturalnych ( hipertonia lub hipotonia )

• reakcją włókna mięśniowego na bodziec jest skracanie się jego składników

kurczliwych

• bodźce te mogą być natury chemicznej, mechanicznej, termicznej lub elektrycznej

• podczas pracy mięsień działa jak pompa ssąca i powoduje zwiększanie przepływu

krwi 5- 10 razy

• tylko część energii mięśnia zamieniana jest na pracę, większość tej energii stanowi

najważniejsze źródło ciepła w ustroju.

Aspekty siły mięśniowej:

• aspekt anatomiczny

• budowa mięśnia

• rodzaj włókien

• liczna włókien

• przebieg włókien

• aspekt biomechaniczny

• rodzaj dźwigni ( siłowe, wytrzymałościowe )

• długość ramienia na jaką działa mięsień

• kąt jaki tworzą poruszające się elementy narządu ruchu

• stopień rozciągnięcia mięśni

• aspekt fizjologiczny

• sprawność układu nerwowego przekazującego bodźce

• dostateczna ilość substratów energetycznych

• sprawność procesów energetycznych

• zdolność odprowadzenia produktów przemian

• zdolność regeneracji

• siła mięśniowa zależy od rodzaju skurczu i charakteru pracy mięśni

• charakter pracy statyczny rodzaj skurczów izometryczny

• charakter pracy dynamiczny rodzaj skurczu - izotoniczny

• koncentryczny i ekscentryczny

Sposoby określania siły mięśniowej:

• siłę mięśniową można określić za pomocą: pomiaru, oceny, szacowania

• rozróżniamy tu metody i techniki:

1. metoda jest to sposób pobudzania mięśni do skurczów:

*wolitywna - pacjent zaangażowany, wykonuje z pełnym zaangażowaniem

*stymulatywna - pobudzanie za pomocą bodźców zewnętrznych

2. technika jest sposobem wykonywania badania i jego odczytywania:

*testy mięśniowe np. Lovetta, Jaundy, Zembatego - ocena

*testy sprawności siłowej np. test minimalnej siły mięśniowej Krausa - Webera - ocena

*elektromiografia - szacowanie

*pomiary w warunkach statyki np. dynamometria, tensometria - pomiar

*pomiary w warunkach dynamiki np. dynamografia, mierzące i alizujące urządzenia komputerowe

• niekiedy przeprowadza się ocenę siły ogólnej człowieka, z przeprowadzonych badań

wynika, iż do tej oceny najbardziej przydatne są pomiary siły

• u mężczyzn zginaczy tułowia, zginaczy stawu kolanowego, zginaczy stawu łokciowego, prostowników stawu ramiennego

• u kobiet prostowników tułowia, prostowników stawu łokciowego, zginaczy stawu ramiennego, zginaczy stawu kolanowego, zginaczy stawu biodrowego.

Historia testu Lovetta

Główną przyczyną do powstania testu były epidemie chorób: paraliż dziecięcy, polio, choroba Heinego - Medina

- niezbędna była czysta analiza wartości siły w warunkach częstych zmian powstałych w skutek wybiórczego, mozaikowatego porażenia mięsni u dzieci

- inicjatorem był R.W. Lovett profesor ortopedii na Uniwersytecie Harwardzkim,

współpracował z nim dyrektor działu fizjoterapii J. Mervill

- rok 1912 pierwszy opublikowany artykuł o teście przez asystentkę Lovetta - W. Wright

I wersja - IV stopnie skali ocen

• 0 brak śladów napięcia - całkowite porażenie mięśniowe

• 1 Napięcie wyczuwalne palpacyjnie - funkcjonalnie niesprawny mięsień

• 2 przeciwdziała sile ciężkości w odpowiednio dobranej pozycji wyjściowej mięsień funkcjonalnie częściowo sprawny

• 3 pokonuje opór masy części badanej i bliżej nieokreślony opór zewnętrzny mięsień funkcjonuje w pełni sprawnie

- rok 1915 - wraz z fizjologiem Martinem Lovett próbuje określić wielkość siły mięśni

częściowo i całkiem wydolnych (rozszerzenie skali od 3 do 5) oraz częściowo

porażonych (wypełnienie luki między 1 a 2). Wprowadzili po raz pierwszy

degrawiatcję czyli odciążenie

- rok 1922 Ch.L. Lowman poszerza 6-stopniową skalę do 10 stopni, wprowadzając

wartości połówkowe, stwarzało to jednak trudności w rozgraniczeniu poszczególnych

stopni skali

- rok 1925 Lowman przedstawia test mięśni tułowia, których dotąd nie testowano. Kontrowersje budziła niezgodność założeń metodycznych dotyczących testowania

innych części ciała

- rok 1927 W. Wright proponuje kolej na modyfikację 6-stopniową w odwróconej

kolejności, która się nie przyjęła

- rok 1932 A.T. Leeg i J. Mervil przedstawili ostateczną wersję testu Lovetta z

opracowaną metodyką:

• Skala 6 -stopniowa, kolejność od 0 do 5

• Określona pozycja wyjściowa do badania każdego mięśnia w każdym stopniu skali

• Wyodrębnili mięśnie, które wg nich należał testować oddzielnie (z uwagi na budowę, funkcję oraz prezentowaną siłę)

• Widzieli konieczność testowania grup mięśniowych nie pojedynczych mięśni

- 1936 rok fizjoterapeuci T. Kendall i H.O Florence przedstawili system procentowego

określania wielkości siły mięśnia w stosunku do mięśnia zdrowego na podstawie testu

Lovetta. Stopniom skali odpowiadały wartości:

• 0-0%

• 1-10%

• 2-25%

• 3-50%

• 4-75%

• 5-100%

Kliniczna metodyka oceny siły mięśniowej:

• Test Lovetta przeszedł do historii z kilku powodów

• Zasadniczym było opanowanie epidemii polio

• Ponadto często zmieniano założenia metodyczne

• Metoda była niedokładna i niekonsekwentna

• Nie obejmowała badania wszystkich mięśni

• Eksponowała ocenę pojedynczych mięśni

• W latach 80 - tych z kombinacji testu Lovetta i jego licznych modyfikacji oraz

własnych innowacji A. Zembaty stworzył Kliniczną Metodę Oceny Siły Mięśni

• Propozycje zmian:

• Zniósł testowanie pojedynczych mięśni

• Nie ocenia jednorodnych grup mięśni powodujących ruch

• Ocenia się siłę z jaką wykonywany jest badany ruch

• Poddaje ocenie niektóre ruchy wcześniej nie badane

• Wyłącza niektóre badania dotychczas stosowane

• Eksponuje stosowanie się ściśle do założeń metodycznych badania

• Rozbija na składowe niektóre ruchy o złożonym charakterze i dużym zakresie

Założenia metodyczne K.M.O.S.M.

• Odpowiednie przygotowanie pomieszczenia, pacjenta i terapeuty

• Sześciostopniowa skala testu

• 0 - brak śladu napięcia przy próbie ruchu dowolnego

• 1 - ślad napięcia przy próbie ruchu dowolnego

• 2 - samodzielny ruch w pełnym zakresie w warunkach odciążenia

• 3 - ruch w pełnym zakresie przeciw sile ciężkości

• 4 - ruch w pełnym zakresie przeciw sile ciężkości z niewielkim oporem zewnętrznym

• 5 - ruch w pełnym zakresie przeciw sile ciężkości z maksymalnym oporem zew

• Pozycja wyjściowa odpowiednia dla każdego stopnia skali testu i każdego badanego

• ruchu (tylko stopień 2 wymaga zmiany pozycji)

• Płaszczyzna ruchu odpowiednia dla każdego stopnia skali testu w każdym badanym

• ruchu

• Odciążenia stosowane w stopniu 2

• Stabilizacja uzależniona od siły mięśni, stawu badanego, masy ciała, sprzętu którym

• dysponujemy oraz wyobraźni

• Częstotliwość badania co 3 - 4 dni

• dokumentacja

• określanie siły jak w pomiarach ruchomości

• w kręgosłupie odcinek piersiowo - lędźwiowy razem

• wznos obręczy, wysunięcie obręczy w przód

• zgięcie w stawie biodrowym - pozycja siedząca lub leżenie tyłem - wznos z wyprostowaną kończyną

• zgięcie kręgosłupa - leżenie tyłem, kolana ugięte rotacja tułowia

• zginanie stawu skokowo - goleniowego - pozycja stojąca, jedna noga ugięta w kolanie wspięcie na palce

Ból w kinezyterapii

Anatomiczna klasyfikacja bólu

1. Ból receptorowy

- odbierany przez receptory jako naturalny, fizjologiczny rodzaj bólu

- receptory bólowe rozmieszczone są:

• na powierzchni skóry

• w naczyniach krwionośnych

• w mięśniach

• w ścięgnach

• w okostnej

• w torebkach stawowych

• w opłucnej

• w otrzewnej

• w oponach mózgu i rdzenia kręgowego

- ból receptorowy dzieli się na

• ból powierzchniowy:

> ze skóry, błon śluzowych, spojówek, rogówki

> pochodzi z bodźców zewnętrznych

> ma znaczenie fizjologiczne, ochronne

> jest konieczny dla zachowania ciągłości tkanek i zdrowia organizmu

> rozległe lub miejscowe obrażenia powierzchni ciała zmieniają ból

fizjologiczny na patologiczny o przykrym charakterze

• ból głęboki:

> pochodzi z receptorów naczyń, mięśni, stawów, okostnej i narządów

wewnętrznych

> powstaje na skutek działania bodźców wewnętrznych patologicznych

> wyróżnia się 4 podstawowe rodzaje bólu receptorowego głębokiego:

* ból naczyniowy - pulsujący i rozciągający np. ból głowy

* ból kostno - stawowy najczęściej spotykany w patologii

* ból mięśniowy - występuje nie tylko w patologii lecz również w wyniku przeciążeń i zmęczenia

* ból narządowy - wyłącznie w patologii jamy brzusznej i miednicy mniejszej (wrażliwość dotyczy otrzewnej narządów, a nie ich samych)

2. Ból przewodowy

- powstaje w wyniku działania bodźców bezpośrednich na nerw lub drogi przewodzenia bólu

w rdzeniu kręgowym

- wyróżniamy:

• Neuralgia lub nerwoból - dotyczy pojedynczego nerwu i zwany jest też rwą, są to

nerwobóle samoistne występujące bez uchwytnej przyczyny

• Ból korzeniowy - bóle takie są znamienne dla ucisku przez przepuklinę lub

wypadnięcie jądra galaretowatego w kanale kręgowym lub przez guz

zewnątrzrdzeniowy

• Ból splotowy - w wyniku ucisku lub podrażnienia całego splotu czyli poza kanałem

kręgowym, lecz przed podziałem na nerwy

• Kauzalgia - postać nerwobólu z komponentem wegetatywnym przy urazach dużych

nerwów zawierających dużą liczbę włókien współczulnych, typowy objaw to bóle

piekące i palące

• Ból fantomowy - po amputacjach kończyn występuje u około 10% pacjentów, tylko u

pacjentów u których ból w kończynie występował przed jej amputacją

3. Ból ośrodkowy

- powstaje w wyniku zmian organicznych lub czynnościowych w samym mózgu

- rodzaje

• Organiczny w wyniku uszkodzenia wzgórza III neuron czuciowy lub kory mózgowej

płata ciemieniowego gdzie znaj duj ą się pola projekcyjne czucia

• Czynnościowy lub psychogenny, bodźcem wywołującym jest tu czynnik psychiczny

Ból można sklasyfikować również jako

• Ostry - fizjologiczny trwający niedużej niż 2 miesiące

• Przewlekły - patologiczny, objaw lub skutek przeciążenia lub choroby, trwający

powyżej 3 miesięcy.

Klasyfikacja bólu wg Steindlera

• Spontaniczny bezpośrednie podrażnienie elementów nerwowych przez czynnik

patologiczny lub mechaniczny

• Wywołany naciskiem

• Spowodowany ruchem - analizujemy ruch czynny i bierny

• Wskutek przeciążenia czynnościowego - ustępujący po wyłączeniu tego czynnika

Ocena bólu

- na bazie relacji pacjenta i badania dokonujemy systematycznej analizy bólu rozpatrując:

• Sposób jego pojawienia się

• Charakterystyczne cechy

• Zachowanie się w różnych okolicznościach ( w trakcie chodu, stania, siedzenia,

leżenia)

• Natężenie, lokalizację

- określenia bólu najczęściej stosowne przez pacjentów:

• Ostry

• Kujący

• Tnący

• Przeszywający

• Rwący, szarpiący, rozsadzający, uciskający

• Kurczowy, ciągnący, opasający

• Piekący, palący, tępy, promieniujący

Elementy oceny neurologicznej

1. Czucie powierzchowne:

- bada się w całym ciele: Twarz, Kończyny, Tułów

- badamy oddzielnie różne rodzaje czucia:

• Dotyku - patyczkiem lub palcem badamy różne, symetryczne okolice ciała

• Bólu - naprzemiennie palcem i ostrzem

• Temperatury - naprzemiennie ciepła i zimna woda

- badamy umiejętność:

• Określania miejsca dotyku

• Rozróżnienia dwóch jednocześnie stosowanych bodźców (ekstynkcja)

• Odczuwanie znaków kreślonych palcem na skórze (dermoleksja)

2. Czucie głębokie:

- badanie czucia ruchu poprzez określenie biernego ułożenia poszczególnych części ciała w przestrzeni i względem siebie

- badanie czucia wibracji przy użyciu drgających stroików dotykających wypukłości kostnych

3. Badanie praksji

- w przypadku podejrzenia o zaburzenia apraktyczne należy to potwierdzić przez odpowiednie badanie

- badamy wg następującego schematu:

• Badanie ruchów elementarnych:

• Zaciskanie pięści

• Klaskanie

• Marszczenie czoła

• Wysuwanie języka

• Badanie ruchów ekspresyjnych:

• Potakiwanie

• Przeczenie

• Pożegnanie

• Oddawanie honorów

• Miarkowanie czynności:

• Gra na pianinie

• Wkręcanie śrub

• Naśladowanie ruchów obserwowanych w danej chwili

• Obserwowanie złożonych czynności ruchowych pacjenta

• Rysowanie

4. Badanie mowy

- problemy z mową można zauważyć u pacjenta już w trakcie zbierania wywiadu

- badamy wg następujących schematów:

• Siedzenie mowy spontanicznej:

• Brak słów

• Parafazje - inne nazywanie przedmiotów: samochód - Puchatek akumulatorowy

• Agramatyczny - inne liczby, zaimki, osoby

• Niemożność mówienia

• Nazywanie pokazywanych przedmiotów

• Powtarzanie za badającym

• Rozumienie mowy:

• Wykonywanie poleceń

• Odpowiedzi na pytania

• Czytanie

• Liczenie

• Pisanie

Odruchy - ocena reflektoryczna

- w orientacyjnym badaniu neurologicznym można ograniczyć się do zbadania kilu

podstawowych odruchów

- należy stwierdzić czy odruchy są:

• Obecne

• Symetryczne

• Zniesione

• Wzmożone

- badamy 2 rodzaje odruchów:

1. Odruchy fizjologiczne

> Z mięśnia dwugłowego ramienia - odruch ścięgnowy

> Z kości promieniowej - okostnowy, opukiwanie w okolicy wyrostka rylcowatego

> Z mięśnia trójgłowego ramienia - ścięgnowy

> Odruch kolanowy - ścięgnowy

> Ze ścięgna Achillesa w pozycji leżącej na boku

> Ze ścięgna Achillesa w pozycji klęczącej

2. Odruchy patologiczne

> Bobińskiego - prawidłowe zginanie palców

> Rossolimo - opukiwanie ścięgien zginaczy palców - zginanie palców

> Oppenheima- drażnienie przedniej powierzchni goleni powyżej kości piszczelowej - zginanie palców

SYSTEMATYKA ĆWICZEŃ W KINEZYTEARPII MIEJSCOWEJ

Ćwiczenia bierne

- stosuje sieje przy braku dowolnej czynności mięśniowej różnego pochodzenia

- wartość siły mięśniowej ocenia stopień o 0-1

- cele ćwiczeń biernych:

• Zamiana ruchu biernego na czynny (tam gdzie jest to możliwe)

• Utrzymanie sprawności składowych narządu ruchu (mięśni, więzadeł, stawów)

• Opóźnianie postępu zmian regeneracyjnych

• Wspomaganie fizjologicznego mechanizmu pompy mięśniowej

• Oddziaływanie na OUN przez uaktywnianie torowania, głównie proprioreceptywnego

- wskazania:

• Niedowłady i porażenia układu mięśniowego

• Zwiększone patologicznie napięcie mięśniowe

• Nieutrwalane ograniczenia ruchomości w stawach

• Zła trofika tkanek miękkich

- przeciwwskazania:

• Przypadki pourazowe po złamaniu z niepełnym zrostem

• Stany zapalne stawów

• Stany bezpośrednio po urazach stawowych

• Rany skóry, mięśni, tkanek miękkich

• Występowanie bólu przy ćwiczeniach

- metodyka:

• Pozycja wygodna, nieograniczająca ruchu i nie uciskająca ćwiczonych mięśni

• Stabilizacja odcinka bliższego

• Chwyt wygodny dla pacjenta, bezpieczny i pewny

• Ruch w pełnym fizjologicznym zakresie, w jednej płaszczyźnie

• Liczba powtórzeń od 30 do 50

• Od 1 do 3 powtórzeń dziennie

• Kierunek wykonywania zależy od głównego celu ćwiczeń, od stawów dystalnych lub proksymalnych

• Obowiązuje zasada bezpośredniego oddziaływania tzn. nie przez pośrednie stawy.

Ćwiczenia czynno - bierne

- do ich prowadzenia kwalifikuje nadmierne napięcie mięśni - wywołane unieruchomieniem, bólem lub innymi czynnikami

- ruch prowadzony jest biernie a zadanie pacjenta polega na czynnym rozluźnieniu mięśni

- fizjologicznym uzasadnieniem tych ćwiczeń jest rozbicie tzw. „ odruchowego koła bólu"

- wybór momentu aktywizacji ruchowej zależy od decyzji lekarza prowadzącego

- należy stosować wspomaganie farmakologiczne i fizykoterapię

- wskazania do ćwiczeń czynno - biernych:

• Stany po chirurgicznych zabiegach rekonstrukcyjnych w narządzie ruchu

• Choroby gośćcowe

• Unieruchomienie za pomocą wyciągów

• Stan atrofii tkankowej

• Demineralizacja kości (np. osteoporoza)

- przeciwwskazania:

• Czynne procesy zapalne w obrębie aktywizowanych stawów

• Świeże blizny pooperacyjne lub inne rany, gdzie ruch mógłby być czynnikiem

utrudniającym gojenie

• Stany wymagające bezwzględnego unieruchomienia, takie jak zwichniecie czy

złamanie

- metodyka ćwiczeń:

• Pozycja wyjściowa i stabilizacja takie same jak przy ćwiczeniach biernych

• Ruch w niepełnym zakresie, do granicy bólu

• Tempo ćwiczeń bardzo wolne, pozwalające pacjentowi na koncentracje i rozluźnienie

• Liczba powtórzeń ćwiczeń od 10 do 15 w każdej serii

• Najczęściej w l seansie terapeutycznym od 3 do 5 serii po 10 powtórzeń

• Przerwy miedzy seriami 2-3 minuty, należy wykorzystać na masaż i krótką serię

ćwiczeń oporowych w sąsiednich stawach

Ćwiczenia czynne w odciążeniu

- stosowane są przy sile mięśniowej oscylującej wg skali testu mięśniowego od stopnia 2 do 2,5

- zasadniczym ich celem jest wzmocnienie siły mięśniowej i doprowadzenie jej co najmniej do stopnia 3

- jest to możliwe dzięki wyłączeniu siły ciążenia i poprzez samodzielny ruch zapewniona zostaje pewna aferentacja

- wskazania:

• Zapobieganie ograniczeniom ruchu

• Likwidacja nieutrwalonych ograniczeń ruchu

• Możliwość wykonywania ruchu przy niewielkim bólu

• Możliwość wykonywania ruchu przy niepełnych zrostach po złamaniach

• Uzyskanie poprawy siły mięśniowej

• Aktywizacja pacjenta

- przeciwwskazania:

• Konieczność bezwzględnego unieruchomienia

• Silne odczucia bólowe

• Ostre stany zapalne stawów

• Stany bezpośrednio po urazach

- metodyka:

• Ćwiczenia w warunkach odciążenia

• Pozycja wyjściowa odpowiada pozycji w teście mięśniowym na stopień 2

• Pozycja ta nie może powodować ograniczenia wykonywanego ruchu

• Musi zapewnić ruch w płaszczyźnie równoległej do podłoża

• Stabilizacja odcinków bliższych

• Punkt zawieszenia podwieszek odciążających przez linki powinien znajdować się nad

osią stawu w którym odbywa się ruch

• Przy sile 2,5 można stosować dodatkowy opór mniejszy od masy ćwiczonej części

ciała (ćw. w odciążeniu z dawkowanym oporem)

• Ruch prowadzimy w pełnym zakresie

• Liczba powtórzeń w 1 osi i płaszczyźnie - duża mierzona czasem min. 5 minut

• Obowiązuje zasada bezpośredniego oddziaływania.

Ćwiczenia samowspomagane

- są to ćwiczenia kombinowane

- dla chorych części ciała są to ćwiczenia bierne, dla zdrowych czynne , a nawet oporowe

- wykonywane pośrednio lub bezpośrednio

- przeznaczone dla osób chronicznie chorych z nieodwracalnymi zmianami

- mają duże oddziaływanie psychoterapeutyczne z uwagi na uaktywnienie pacjenta

- cele:

• Poprawa trofiki

• Utrzymanie zakresu ruchu

• Zapobieganie zmianom wynikającym z akinezji

- ich minusem jest niedoskonałość systemu bloczkowe - ciężarkowego.

Ćwiczenia czynne wolne

- polegają na pokonywaniu siły grawitacji przez aktywizowane zespoły dynamiczne

- siła mięsni powinna wynosić 3

- jest to krótkotrwałe ogniwo przejściowe pomiędzy ćwiczeniami w odciążeniu a ćwiczeniami czynnymi oporowymi

- wskazania:

• Utrzymanie propriocepcji mięśniowej

• Utrzymanie właściwego zakresu ruchu

• Utrzymanie lub rozwój siły mięśniowej

• Obniżanie spoczynkowego napięcia mięśni

• Poprawa koordynacji nerwowo - mięśniowej

- przeciwwskazania:

• Podobne jak w poprzednim rodzaju ćwiczeń

Ćwiczenia czynne oporowe

- są to wysiłki o charakterze lokalnym

- ćwiczy się poszczególne zespoły dynamiczne, które pokonują masę kończyny lub części ciała dodatkowym oporem zewnętrznym

- cele ćwiczeń oporowych:

• Zmniejszenie bądź opóźnienie zaników mięśniowych różnego pochodzenia

• Kompensacyjne przerosty siły

• Poprawa koordynacja nerwowo - mięśniowej

• Zwiększenie sygnalizacji aferntnej (dośrodkowej)

• Poprawa wytrzymałości miejscowej ćwiczonych mięśni

• Poprawa stanu psychicznego pacjenta

- wskazania:

• Takie same jak cele

- przeciwwskazania:

• Niepełne zrosty po złamaniach

• Ostre stany zapalne w stawie lub w okolicy

• Zniszczenie lub osłabienie struktury kostnej

• Zniszczenie powierzchni stawowych

• Inne przeciwwskazania lekarskie

Metoda de Loreme i Watkinsona

• Rodzaj skurczu - izotnoczny

• Progresywnie wzrastający opór

• 3 serie po 10 powtórzeń (I-50% opór, II-75% opór, III-100% opór)

• Czas przerwy między seriami od 1 do 1,5 min

• Liczna dni treningowych w tygodniu -4

Metoda Hettingera i Millera (krótkie ćwiczenia izometryczne)

• Rodzaj skurczu - izometryczny

• Opór submaksymalny

• Izometryczne napięcie mięśni z oporem ok. 5-6s

• Czas przerwy pomiędzy kolejnymi napięciami 5- 10s

• Od 1 do 3 serii po 10 powtórzeń

• Liczba dni treningowych w tygodniu -5

• W każdej przerwie wykonuje się pełne bierne rozciągnięcie mięśni ćwiczonych

Ćwiczenia samokontrolowane

- jest to specjalny sposób oddziaływania dodatkowymi bodźcami odbieranymi przez inne

receptory niż narządy ruchu

- ćwiczący otrzymuje informację o czynności swojego organizmu za pośrednictwem sygnałów wzrokowo - ruchowych

- wykorzystuje się tutaj zjawisko biologicznego sprzężenia zwrotnego biofeedback

- silniejsza czynność dowolna (np. mięśniowa) powoduje większą intensywność jego czynności bioelektrycznej

- zostaje ona przetworzona i odzwierciedlona w głośniku lub na czytniku odbierane przez pacjenta bodźce słuchowe luz wzrokowe po wodują jego dodatkową stymulację.

Biofeedback

• Jest znaną już od dawna techniką terapeutyczną

• Wykorzystywana jest do uczenia się samoregulacji funkcji biologicznych, które przebiegają w sposób nieświadomy np. oddychanie, ciśnienie, temperatura, przewodnictwo elektryczne skóry, napięcie mięśniowe

• Jest to metoda dostarczania człowiekowi informacji o biologicznym stanie jego organizmu (zaprezentowanie ich przeważnie w postaci sygnału świetlnego lub dźwiękowego)

• Cel:

• poddanie kontroli woli człowieka (czyli próba dokonania zmiany wielkości danej funkcji w sposób świadomy)

• Używa się tu prostych narzędzi (np. termometr, dynamometr, lustra itp.) lub mniej lub bardziej skomplikowanych urządzeń elektronicznych, elektrofizjologicznych (oceniane są wskaźniki takie jak praca serca, oporność skóry, rytm fal mózgowych, napięcie mięśniowe itd.)

Uzasadnienie neurofizjologiczne

• Koordynacja i sterowanie procesami biofeedbacku odbywa się na bazie układów

zdolnych do samoregulacji zlokalizowanych w ośrodkowym układzie nerwowym

• Przebiega to na zasadzie procesu określanego mianem biologicznego sprzężenia

zwrotnego

• Procesy fizjologiczne w organizmach żywych podlegają regulacji sprzężenia

zwrotnego

• Przepływ informacji jest jednokierunkowy

• Tym samym kontrola czynności jest jednokierunkowa o typie sprzężenia prostego.

Metodyka pracy, wyróżniamy 7 czynności pracy z pacjentem:

1. prezentacja sygnału - wybór sygnału dla komunikacji i poprawnej jej interpretacji

sygnału przez pacjenta, sygnał powinien być zrozumiały, powinien być w formie

wizualnej lub audio w zależności od tego czy pacjent jest wzrokowcem czy lepiej

reaguje na sygnały dźwiękowe

2. wytłumaczenie wartości sygnału również w najprostszej formie np. linia niebieskie

określa temperaturę, czerwona skurcz mięśni, zielona oddech. Na tym poziomie

postrzegania sygnału pacjenta ma za zadanie skupić się tylko na wprowadzeniu

ewentualnych zmian w danym sygnale

3. wytłumaczenie wartości sygnału w powiązaniu z fizjologią temperatura sugeruje dany stan np. relaksu względem jakiejś wyjściowej temperatury ciała (niebieska Iinia jest

poniżej ustalonej przez temperaturę i komputer granicy, mięśnie poddawane relaksowi

są rozluźniane). Jeśli np. czerwona linia określająca bezpośredni skurcz mięśni utega

wychyleniu powyżej określonej skali napięcie mięśni wzrasta

4. wytłumaczenie wartości sygnału w konkretnych symptomach. Temperatura tłumaczy jak dany sygnał będzie się zmieniał pod wpływem symptomów. Jak trening może poprawić np. długość czasu dla uzyskania pożądanych efektów, które to z kolei mają wpływ na problem, z którym zgłosił się pacjent. Instrukcja ta ponadto ma działać

motywująco.

5. sugestie terapeuty w trakcie ćwiczeń - terapeuta daje podpowiedzi słowne i uczy jak osiągnąć pożądany efekt (informację zwrotną). Sugestie mogą dotyczyć np. postawy

ciała czy sposobu oddychania. Wspomaga się technikami wyobrażeniowymi i

wizualizacją. Uczy pacjenta kojarzenia odczuć płynących z ciała podczas ćwiczeń dla

próby powtarzania ich w trakcie ćwiczeń domowych

6. informacje dla terapeuty- na podstawie parametrów komputerowych i obiektywnych

wyników leczenia terapeuta może dalej kontynuować leczenie z wykorzystaniem

metody biofeedback lub zmienić ją na inną

7. informacja dla pacjenta- informacje płynące z komputera podczas ćwiczeń mogą

bezpośrednio informować pacjenta o prawidłowo wykonanym zadaniu lub

potwierdzać niepowodzenia.

Ćwiczenia redresyjne

- wykonywane są w celu zmniejszenia przykurczów i stawowych ograniczeń ruchu

- wynikiem redresyjnym jest siła zewnętrzna

- siła ta jest zawsze wyzwalana ręką terapeuty

- charakteryzuje się wejściem w granicę bólu

- powinny być prowadzone pod osłoną leków przeciwbólowych, rozluźniających oraz

zabiegów fizykalnych

- celem ćwiczenia jest uzyskanie pełnej biernej ruchomości w stawie

- wskazania:

• przykurcze mięśniowe

• stawowe ograniczenia ruchu

• wzmożone napięcie mięśniowe

- przeciwwskazania:

• ostre stany zapalne w stawach lub okolicy

• zniszczenie powierzchni stawowych

• inne przeciwwskazania lekarz

• zniszczenie lub osłabienie struktury kostnej

- wskazówki metodyczne:

• podstawą jest nawiązanie dobrego kontaktu z pacjentem

• pewna stabilizacja odcinków dalszych

• zwarty, pełny i pewny chwyt

• ruchy w jednej płaszczyźnie

• tempo wykonywania ćwiczeń bardzo wolne

• odprowadzenie ruchów z uzyskanej pozycji wyjściowej bardzo wolne

• w przerwach rozluźnienie mięśni np. przez masaż

• należy stosować techniki odciągania powierzchni stawowych - trakcji

• efekt redresji należy utrwalić serią ćwiczeń czynnych oporowych dla mięśni

rozciągniętych i osłabionych przez przykurcz

• wyniki redresji w razie potrzeby należy utrwalić przez stosowanie zabezpieczenia ortopedycznego

Wyciągi redresyine

- jest to dynamiczniejsza forma działania od ćwiczeń redresyjnych

- mają te same cele, lecz inny sposób przyłożenia siły i jej rodzaj

- jest to ostatni etap leczenia zachowawczego przed zabiegiem chirurgicznym

- wskazówki metodyczne:

• działanie pod osłona leków przeciwbólowych, rozluźniających i zabiegów fizykalnych

• stabilizacja odcinków bliższych wspomagana kontr wyciągiem

• masa siły redresyjnej w granicach 1/8 - 1/6 masy ciała pacjenta

• przy dużych stawach lub sile mięśniowej można w/w wartości siły redresyjenj

zwiększyć

• pozycja wyjściowa wygodna dla pacjenta umożliwiająca efektywne działanie wyciągu

• czas trwania wyciągu redresyjnego minimalnie 30 minut (praktycznie 40 minut)

• w wyjątkowych sytuacjach w połowie czasu trwania wyciągu można zmniejszyć

obciążenie nawet do 50%

• przyłożenie siły zewnętrznej za pomocą systemu bloczkowo - ciężarkowego

• linka odprowadzają ca powinna znajdować się pod kątem prostym do osi długiej

kończyny w końcowym możliwym zakresie ruchu

• zdejmowanie z wyciągu ostrożne, powolnie - około 30*, w początkowej fazie ze

wspomaganiem działania wyciągu

- wskazania i przeciwwskazania są identyczne jak w ćwiczeniach redresyjnych.

Ćwiczenia synergistyczne

- wykorzystanie do celów leczniczych zjawiska synergii tj. współdziałania odległych

nawet terytorialnie gru mięśni

- pod pojęciem synergizmów mięśniowych rozumie się położenie czynnościowe między

mięśniami lub grupami mięśni

- synergia

• współdziałanie wielu czynników, skuteczniejsze od sumy ich oddzielnych działań

• polega na wzajemnie zmieniającym się stosunku napięcia antagonistów podpzas

ruchu

• nie jest wartością stałą i zmienia się w zależności od wielu czynników tj. wiek,

sprawność, choroba

- cele

• uzyskanie napięci izometrycznego mięśni na drodze

• skrzyżowania odruchu fizjologicznego

• pobudzenia zespołów dynamicznych

- podstawą ćwiczenia jest wykorzystanie zjawiska współdziałania mięśni w ciągle

zmieniających się układach synergistycznych:

• odbywa się pod wpływem odpowiednich ruchów z dozowanym oporem w

odpowiedniej pozycji

• istotą ćwiczenia jest wywołanie izometrycznego napięcia mięśnia odległego

topograficznie w wyniku skurczu innego zespołu dynamicznego

• Wg. Weissa ćwiczenia synergistyczne mogą przyśpieszyć zrost kości oraz polepszyć

wyniki trans redukcji mięśni porażonych

• Stanowią j eden z najskuteczniejszych bodźców biologicznych dla kinezyterapii w dysfunkcjach narządu ruchu

- ćwiczenia mogą być wykonywane w oparciu o synergizmy

a) Względne

- osobniczo zmienne - tworzą się na bazie łuków odruchowych

- nietrwałe mające czasowy charakter wygasaj ą po około 2 tygodniach po wykonaniu

- wykrywane są za pomocą elektromiografii

b) bezwzględne

- wrodzone utrwalone w procesie filogenezy, reakcje neuromięśniowe występujące w

mniejszym lub większym nasileniu u każdego

- trwałe

Rodzaje ćwiczeń synergistycznych:

a) ipsilateralne - dotyczą nieobjętych unieruchomieniem stawów tej samej kończyny

b) kontralaterąlne wykonane są za pomocą ruchu kończynę przeciwną do

unieruchomionej

- przeciwwskazania: analogiczne jak w ćwiczeniach oporowych

- wskazówki metodyczne:

• powinny obejmować możliwie największą liczbę zespołów dynamicznych odpowiedzialnych za pobudzeniem

• muszą być wykonane z maksymalnymi oporami

• muszą być wykonane aż do pełnego zmęczenia ćwiczonych mięśni

• ćwiczenie prowadzone 4 razy dziennie

Przykłady synergizmów bezwzględnych:

a) kończyna dolna

- wyprost stopy powoduje napięcie mięśnia czworogłowego uda

b) kończyna górna

- wyprost w stawie promieniowo - nadgarstkowym w pronacji przedramienia wyzwala

napięcie mięśnia trójgłowego ramienia

- zgięcie w stawie promieniowo - nadgarstkowym w supinacji przedramienia powoduje

napięcie mięśnia dwugłowego ramienia

c) tułów

- w pozycji leżenia tyłem zgięcie w odcinku szyjnym (skłon głowy w przód) wyzwała

napięcie mięśnia prostego brzucha

- w pozycji leżenia przodem wyprost w odcinku szyjnym (skłon głowy w tył) wyzwala

napięcie mięśni pośladkowych

Najczęściej powstające synergizmy:

a) mięsień czworogłowy uda

- zgięcie w stawie biodrowym

- odwodzenie i przywodzenie w stawie biodrowym

- wyprost i zgięcie w stawie skokowo - goleniowym

- przejście z siadu do leżenie i powrót

- rotacja zewnętrzna i wewnętrzna w stawie biodrowym

b) mięsień napinacz powięzi szerokiej

- zgięcie i wyprost w stawie kolanowym

- zgięcie i wyprost w stawie biodrowym

- w leżeniu przodem wyprost tułowia (skłon tułowia w tył)

c) mięsień krawiecki

- zgięcie w stawie biodrowym

- wyprost w stawie kolanowym

- odwodzenie i przywodzenie w stawie biodrowym

- zgięcie w stawie skokowo - goleniowym

d) mięśnie pośladkowe

- zgięcie w stawie kolanowym

- w leżeniu przodem - skłon tułowia w tył

- przywodzenie kończyny górnej.

Ćwiczenia oddechowe

- mają zapewnić prawidłowe funkcjonowanie układu oddechowego

- istota kinezyterapii oddechowej polega na:

• korekcja zaburzonego mechanizmu oddychania (wad, deformacji, wieku)

• zwiększeniu lub zachowaniu istniejącej ruchomości klatki piersiowej i związanych z tym możliwości wentylacyjnych

• wybiórczym oddziaływaniem na te części narządu oddechowego, których czynność została zaburzona

• poprawie siły mięśni oddechowych, głównie przepony i mięśni międzyżebrowych zew

• przygotowanie pacjenta do zabiegu torakochirurgicznego i innych zabiegów

• usuwanie następstw pooperacyjnych

- ważnymi elementami w kinezyterapii oddechowej są typowe dla tego działu postępowania:

• pozycje złożeniowe, które pozwalają na eksponowanie różnych elementów układu oddechowego

• pozycje drenażowe, zapewniające na bazie działania sił grawitacji odpływ wydzieliny z drzewa oskrzelowego

• ćwiczenia przepony (jednej jej połowy albo całości)

• ćwiczenia oddychania dolno żebrowego: wykonane z oporem dawkowanym samodzielnie, z oporem zewnętrznym np. woreczek z piaskiem 3-5 kg, z oporem przy pomocy terapeuty

• ćwiczenia ogólno usprawniające o charakterze:

• rozciągającym zrosty

• korekcyjnym dla układu oddechowego oraz postawy ciała

• poprawiającym ogólną wydolność i sprawność organizmu

• poprawiającym funkcję narządu oddechowego.

Zajęcia sportowo - rekreacyjne

- w postępowaniu leczniczym u chorych na przewlekle choroby narządu oddechowego stosuje się równolegle:

• leczenie farmakologiczne

• czynniki fizykalne oraz masaż

• niekiedy odsysanie wydzieliny ze światła oskrzeli

• leczenie tlenem

• wspomaganie oddychania

• leczenie klimatyczne i uzdrowiskowe

• psychoterapię

- pozycje ułożeniowe i ćwiczenia oddechowe

• ustawienie przepony w pozycji leżenia tyłem

• ustawienie przepony na boku

• pozycja Trenterenburga stopy wyżej niż głowa

• ćwiczenie wydechu przy użyciu taśmy nieelastycznej

• ustawienie przepony w pozycji leżenie na boku zdrowym

• leżenie na boku zdrowym z rotacją tułowi do przodu

• ćwiczenia przepony z oporem przy pomocy terapeuty

• ćwiczenia ruchu oddechowego dolno żebrowego po strome chorej

• ćwiczenia ruchu oddechowego dolno żebrowego po stronie chorej z pomocą terapeuty

• pozycja ograniczająca ruchy obręczy kończyn górnych i górnych części klatki

piersiowej podczas oddychania

- pozycje drenażowe

• łóżko do drenażu

• pozycje drenażowe na „koziołku"

• segmenty szczytowe płatów górnych.

Ćwiczenia relaksacyjne

- pomagają uzyskać:

• stan odprężenia

• rozluźnienia

• uspokojenia

• tzw. wyciszenie organizmu w sytuacjach stresowych

- mogą mieć charakter miejscowy lub ogólnoustrojowy

- ocenia się:

• stan napięcia mięśni szkieletowych za pośrednictwem dotyku

• możliwość percepcji bodźców ze środowiska zewnętrznego

• w zależności od zastosowanej metody relaksu przyjmuje się odpowiednią metodykę postępowania

Metody relaksacji:

1. globalne (syntetyczne) oparte na koncepcjach osobowości człowieka jako całości np. trening autogenny Schultza, gdzie wykorzystywana jest jedność psychofizyczna

ustroju

2. analityczne polegające na rozluźnianiu kolejno poszczególnych grup mięśniowych np. relaks stopniowy metodą Jacobsona

3. intuicyjne, reedukacyjne np. metoda Gerdy Alexander polegająca na świadomej

regulacji napięcia mięśni drogą gimnastyki rozluźniającej mającej zapewnić człowiekowi najbardziej harmoniczne ruchy.

Ćwiczenia czynności samoobsługowych

- służą wypracowaniu, poprawie bądź odtworzeniu umiejętności

wykorzystywania życiowo ważnych czynności

- oceny zakresu chorego dokonuje się za pomocą testów czynnościowych

a) lokomocyjne

b) chwytności

c) spożywania posiłków (przygotowania posiłków)

d) ubierania się i rozbierania

e) higieny osobistej

f) manipulacyjne

- bardzo ważną sprawą w tej formie terapii jest adaptacja narzędzi codziennego

użytku do potrzeb chorego oraz nauka posługiwania się nimi.

CHÓD PRAWIDŁOWY

Definicja:

1. Seria cyklicznych, zmiennych ruchów kończyn i tułowia, powodujących w

rezultacie przemieszczanie się środka ciężkości ciała w przestrzeni.

2. skrajnie złożony proces podczas którego ruszają się kolejno poszczególne części ciała w sposób cykliczny i zgrany

3. rytmiczne gubienie i odzyskiwanie równowagi w zmieniających się na przemian fazach wykroku i podporu.

Cykl chodu - czynności i ruchy wykonywane przez idącego. Pomiędzy kontaktem pięty z podłożem jednej kończyny dolnej i powtórzonym jej zetknięciem z podłożem

W 1 cyklu chodu występuje: 1 faza podporu i 1 faza przenoszenia

Faza podporu zaczyna się w momencie zetknięcia pięty z podłożeni, a kończy w chwili

oderwania palucha od podłoża. Dzieli się na:

• Kontakt pięty z podłożem

• Stopa płasko

• Pełne obciążenie

• Propulsja

Faza przenoszenia zaczyna się w momencie oderwania palucha od podłoża, a kończy w chwili zetknięcia pięty tej samej kończyny z podłożem. Składa się z:

• Przyśpieszenia

• Przenoszenia właściwego

• Hamowania

Faza podwójnego podporu (lub faza lotu podczas biegu). Podczas normalnego chodu ok. 90 kroków/minuta, faza podporu zajmuje 60% czasu, faza przenoszenia 40%.

Wyznaczniki prawidłowego chodu

• Prawidłowy chód wymaga spełnienia kilku warunków dotyczących ruchów iniednjcy jL

stawów kończyn dolnych

• Trzy z nich dotyczą zachowania miednicy i stawów biodrowych

• Dwa stawów kolanowych

• Jeden stawów skokowo - goleniowych

Wyznacznik I

• Określa konieczność bocznych przemieszczeń miednicy w czasie chodu^

• Dokonuje się to w płaszczyźnie czołowej

• Przemieszczenie środka ciężkości ciała nad środek płaszczyzny podparcia

Wyznacznik II

• Określa ustawienie miednicy i obu stawów biodrowych w płaszczyźnie czołowej w

fazie obciążenia właściwego jednej i przenoszenia drugiej kończyny dolnej

• Ze względu na niedoskonałą pracę mięśni pośladkowych średnich, miednica opada ok.

5* po stronie przenoszonej

• W Koszynie podporowej dochodzi do przywiedzenia w stawie biodrowym o ok. 5*

• Objaw Trenterenburga gdy miednica opada niżej niż 5*

• Objaw Duchenne'a kompensacja kiedy kręgosłup się krzywi to przenoszenia środka

ciężkości na drugą stronę

Wyznacznik III

• Określa prawidłowe ustawienie miednicy i stawów biodrowych w płaszczyźnie

poprzecznej w fazie podwójnego podparcia

• Miednica ulega naprzemiennym ruchom rotacyjnym

• Jedna jej część podąża za kończyną przenoszoną w przód gdy druga pozostaje z

kończyną podpartą

• W kończynie wykrocznej dochodzi do rotacji na zewnątrz w stawie biodrowym

Wyznacznik IV

• Określa wielkości kąta zgięcia kończyny podporowej w stawie kolanowym w fazie

pełnego obciążenia

• Wynosi około 20*

• Jest to niezbędny warunek w celu uzyskania najmniejszej ergonomii amplitudy

nachyleń środka ciężkości w pionie

Wyznacznik V

• Określa wymaganą wielkość skrócenia czynnościowego kończyny dolnej w fazie

przenoszenia właściwego

• Skrócenie to odbywa się we wszystkich 3 stawach: biodrowym, kolanowym i

skokowo - goleniowym

• Największe zgięcie około 65* zachodzi w stawie kolanowym

Wyznacznik VI

• Określa kątową wartość zakresu ruchu w stawach skokowo - goleniowych w fazie

podporowej w płaszczyźnie strzałkowej

• Na początku propulsji musi dojść do 15* wyprostu

• Na końcu propulsji dochodzi do 20* zgięcia

Wyznacznik VII

• Izochronia mówi o równej długości kroków wykonywanych kończyną dolna lewą oraz

prawą

Wyznacznik VIII

• Izometria mówi o równej długości czasu obciążenia kończyny dolnej lewej oraz

prawej

Wyznacznik IX

• Izotonia o konieczności skoordynowanej pracy kończyn dolnych, tułowia i

kończyn górnych podczas chodu

Ponad to chód prawidłowy opisywany jest za pomocą:

• Analizy kinematycznej (określa wartość zakresu ruchu w stawach w cyklu chodu)

• Analizy dynamicznej (charakteryzuje pracę mięśni podczas chodu).

NAUKA CHODZENIA

Nauki chodzenia wymagają chorzy:

• z rozległymi paraliżami mięśni kończyn dolnych

• amputowaniu w obrębie uda

• długotrwałe unieruchomienie w łóżku

• ze zmienionym patologicznie stereotypem chodzenia

Przed przystąpieniem do nauki chodzenia należy dokonać oceny stanu elementów narządów ruchu warunkujących chodzenie. Ocena ta dotyczy:

• siły mięśni kończyn dolnych

• zakresu ruchu w stawach kończyn dolnych

• ustawienia i długości kończyn dolnych

• siły mięśni tułowia i kończyn górnych

• stanu stawów

• sprawności ośrodkowego układu nerwowego - pod kątem koordynacji i równowagi

• wydolności układu krążenia i oddychania

Wyróżnia się tu 2 etapy działań

I Przygotowanie chorego do nauki chodzenia

Program ćwiczeń w tym okresie powinien zapewnić utrzymanie lub przywrócenie dobrej

sprawności ogólnej. Etap ten realizowany jest poprzez:

• poprawę siły mięśniowej

• utrzymanie lub zwiększenie zakresu ruchu w stawach

• przygotowanie chorego do pozycji pionowej

• poprawę równowagi

• poprawę koordynacji

II Właściwa nauka chodzenia obejmuje:

• pionizację i naprzemienne obciążanie kończyn bez przemieszczania

• chodzenie w miejscu z odrywanie stóp od podłoża

• chodzenie w wodzie lub urządzeniach odciążających (jeżeli trzeba)

• chodzenie w barierkach

• chodzenie przy balkoniku lub podpórce (jeżeli trzeba)

• chodzenie po pochylniach

• chodzenie o kulach w barierkach

• chodzenie o kulach poza barierkami (jeśli chory ma chodzić o kulach, jeśli nie to

pomijamy)

• chodzenie po zróżnicowanym podłożu

• chodzenie po schodach

• chodzenie z pokonywaniem różnych przeszkód

Etapy nauki chodzenia

U chorych używających na stałe zaopatrzenia ortopedycznego przed przystąpieniem do

właściwej nauki chodu należy równolegle prowadzić naukę padania

Metodyka nauki padania:

• wypychanie kuli przed upadkiem

• amortyzacja kończynami górnymi w opadach na ścianę - około 0,5m

• rozluźnienie ciała w trakcie upadku

• upadek w przód na warstwę materacy - zmniejszającą się z czasem

• upadek z pozycji niskich (siad, klęk) na płaskie, miękkie podłoże

• upadek w przód na płaskie podłoże ze stania (moment wybiera pacjent)

• upadek z ćwierć lub półobrotem

• prowokowanie upadku przez terapeutę (pacjent zna moment i kierunek)

• prowokowanie upadku przez terapeutę (pacjent zna kierunek)

• prowokowanie upadku przez terapeutę (pacjent nie zna momentu ani kierunku)

• terapeuta nie pomaga podnieść się pacjentowi

Etapy nauki chodzenia

• pionizacja - ma głównie na celu przygotowanie układu krążeniowo -oddechowego

lub normalnego funkcjonowania np. po długotrwałym leżeniu. Gdy w tym zakresie nie

stwierdza się odchyleń od normy, może być ona pominięta. Pionizacja może

przebiegać:

- w łóżku (bierna, czynna)

- przyłóżkowo (kiedy pacjent sam siada w łóżku ze zwieszonymi nogami)

- na stole pionizacyjnym (zwrócić uwagę lęk wysokości, obecność okularów lub inne

czynniki utrudniające pionizację)

• ćwiczenia równoważne - właściwą naukę chodzenia zaczyna się od ćwiczeń w

barierkach, w pierwszym etapie są to ćwiczenia równoważne sterowane dołem

(miednicą, nogami) lub górą. Elementem stwierdzającym uzyskanie prawidłowej

równowagi koniecznej przy chodzeniu są testy: wagowy (pacjent stoi na dwóch

wagach i badamy równomierne obciążenie na każdej kończynie) i stania jednonóż 5 s.

Pozytywny wynik testu pozwala na kontynuowanie nauki chodzenia.

• asekuracja - chory podczas nauki chodzenia zawsze powinien być asekurowany.

Może być czynna (bezpośredni kontakt terapeuty) bądź bierna (obecność terapeuty)

• rodzaje chodu o kulach:

1. czterotaktowy naprzemienny (najlepszy): Prawa kula, Lewa kończyna dolna, Lewa kula, Prawa kończyna dolna

2. czterotaktowy dostawny (3 punkty podparcia):Lewa kula, Prawa kula, Lewa kończyna, dolna, Prawa kończyna dolna

3. trójtaktowy z symetryczna pracą kończyn dolnych (2 punkty podparcia): Lewa kula, Prawa kula, Obie kończyny dolne

4. trójtaktowy z symetryczną praca kończyn górnych: Obie kule, Lewa kończyna dolna, Prawa kończyna dolna

5. dwutaktowy naprzemienny (dodatkowe odciążenie kończyny podporowej): Prawa kula, Lewa kończyna dolna, Lewa kula, Prawa kończyna dolna

6. dwutaktowy jednoimienny: Prawa kula, prawa kończyna dolna, Lewa kula, lewa kończyna dolna

7. dwutaktowy naprzemienny z symetryczna pracą kończyn górnych (odciążona 1 kończyna): Obie kule i lewa kończyna dolna, Prawa kończyna dolna

- dwutaktowy kangurowy: Obie kule, Obie kończyny dolne

NEUROFIZJOLOGICZNE UWARUNKOWANIA KINEZYTERPII

Prawidłowy kontakt człowieka z otoczeniem umożliwia sprawnie działający układ nerwowy.

Polega to na:

• Odbiorze bodźców przez receptory

• Przetwarzaniu, przechowywaniu i przekazywaniu informacji do efektorów

Stanowi to podstawę do:

• Tworzenia nowych wzorców czynnościowych

• Regulacji i kontroli działania

Uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego zaburza przede wszystkim funkcję regulacyjną zachowania człowieka.

Kompensacja - zdolność organizmów żywych do wyrównywania zaburzeń funkcji

powstałych w następstwie utraty albo ubytku jakiegoś narządu lub układu. Wyrównanie to może odbywać się poprzez:

• Substytucje uszkodzonej części narządów (procesy regeneracji tkankowej)

• Substytucję czynności, która dokonać się może przez zachowanie części

uszkodzonego narządu - przez adaptację

• Substytucję czynności, która dokonać się może przez inne narządy lub układy - czysta

kompensacja

Zakres kompensacji zależy od:

Rodzaje kompensacji:

• Samoistna zgodnie z III prawem nie zawsze jest ona korzystna dla organizmu

• Sterowana - kierowana przez terapeutę: zewnętrzna - wykorzystanie zaopatrzenia ortopedycznego, wewnętrzna - wykorzystanie organicznych sił organizmu

• Organiczna - oparta o regenerację lub adaptację narządową

• Czynnościowa - funkcjonalna

Analizator kinestetyczny -jest pojęciem czynnościowym. Składa się z zespołów komórek i dróg nerwowych wyspecjalizowanych w;

• Odbiorze

• Przetwarzaniu

• Syntetyzowaniu

• Przekazywaniu bodźców z obszaru narządu ruchu do CUN do kory mózgowej. Zwany

jest inaczej przekaźnikiem czucia głębokiego, a także układem aferentacyjnym ruchu

• Składa się z:

- receptorów narządu ruchu -propiroreceptywnych:

• Wrzecionek mięśniowych - podstawowych proprioreceptorów informujących głównie o stanie i stopniu napięcia mięśni

• Wrzecionek ścięgnowych - w postaci czuciowych aparatów Czolgiego, które są 10 - krotnie mniej czułe od wrzecionek mięśniowych przez co reaguj ą na bodźce silniejsze. Stanowią one tzw. Sygnałowy system alarmowy reagujący na przeciążenia

• Proprioceptorów chrząstek stawowych, więzadeł okostnej, błon międzymięśniowych informujących o położeniu poszczególnych części ciała względem siebie

• Proprioceptorów statycznych błędnika przekazujących dane o położeniu ciała w przestrzeni

- dróg dośrodkowych (aferentnych) nerwów obwodowych - doprowadzają one bodźce do CUN, do zwojów rdzeniowych, w których znajdują się pierwsze neurony czuciowe

- dróg dośrodkowych rdzenia kręgowego - umiejscowionych głównie w sznurach tylnych i bocznych rdzenia kręgowego

- dróg rdzenia przedłużonego którymi bodźce przekazywane są do jąder smukłego i

klinowatego

- szlaków wstęgi przy środkowej w której następuje skrzyżowanie dróg nerwowych

- wzgórza wzrokowego miejsca zbornego bodźców przekazywanych z układu podkorowego do kory mózgowej

- dróg wzgórz korowych

- pól czuciowych kory mózgowej tu odbywa się ostateczna analiza bodźców nowych, złożonych

---