Konspekt lekcji chemii.

Nauczyciel: Magdalena Witt

klasa II C Gimnazjum Nr 17 Data: 27.01.2009r.

TEMAT: Poznajemy metody otrzymywania soli.

CELE LEKCJI:

• DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZE:

1. Kształcenie logicznego myślenia

2. Kształcenie umiejętności obserwacji i wyciągania prawidłowych wniosków

3. Stawianie hipotez i ich weryfikacja doświadczalna

4. Rozbudowanie zainteresowania chemią

5. Zwiększenie aktywności i współdziałania uczniów

• OPERACYJNE:

1. Uczeń powinien wiedzieć co to są sole i jak można je otrzymywać.

2. Uczeń powinien znać pojęcia rozpuszczalności i rozpuszczania.

3. Uczeń powinien umieć zapisywać równania reakcji otrzymywania soli.

4. Uczeń powinien zaproponować różne metody otrzymywania wybranej soli.

METODY:

1. Słowne.

2. Poglądowe.

3. Problemowe.

POMOCE NAUKOWE:

1. Próbki soli, metali, tlenków metali.

2. Roztwory kwasów i zasad, wskaźniki pH.

3. Zlewki, probówki, bagietki, statywy do probówek, łuczywka drewniane.

4. Tablice rozpuszczalności. Karty pracy uczniów.

NAJWAŻNIEJSZE POJĘCIA:

1. Otrzymywanie soli w wyniku różnych reakcji chemicznych.

2. Zapis ogólny metod otrzymywania soli.

PLAN LEKCJI Z BILANSEM CZASU:

1. Organizacja klasy

2. Zaangażowanie

1. nawiązanie do tematu lekcji

2. podanie celów lekcji

3. wprowadzenie nowych pojęć

3. Część właściwa lekcji - ok. 30 minut

1. pokaz eksperymentów

2. obserwowanie efektów doświadczeń

3. analiza, wnioski, przekształcenia

4. dyskusja, opisanie eksperymentów oraz wyciągniętych wniosków, zapisanie i uzgodnienie równań reakcji

5. kolejne zastosowania poznanych pojęć, odpowiedź na postawione pytania

4. Rekapitulacja - ok. 10 minut

a) ćwiczenia potwierdzające zrozumienie tematu (np.: zapisywanie i uzgadnianie innych równań reakcji)

PRZEBIEG LEKCJI:

1. Wprowadzenie - przypomnienie najważniejszych pojęć związanych z solami.

2. Część właściwa - przedstawienie metod otrzymywania soli.

Metoda 1. ZASADA + KWAS SÓL + WODA

DOŚWIADCZENIE 1: REAKCJA ZOBOJĘTNIANIA

Przebieg doświadczenia: Do probówki wlać roztwór wodorotlenku sodu zabarwiony błękitem tymolowym (błękiny kolor roztworu), następnie dodać roztwór kwasu siarkowego (VI) zabarwiony również błękitem tymolowym (purpurowy roztwór roztworu).

Obserwacje: po zmieszaniu obu roztworów otrzymano roztwór zabarwiony na żółto.

Wnioski: W probówce zaszła reakcja chemiczna. Żółty kolor błękitu tymolowego jest charakterystyczny dla środowiska obojętnego.

NaOH + H₂SO₄ Na₂SO₄ + H₂O (siarczan (VI) sodu)

pH>7 pH<7 pH=7

Zapis jonowy reakcji: Na⁺ + OH^- + H⁺ + SO₄ ^2- 2Na⁺ + SO₄ ^2- + H₂O

Skrócony zapis jonowy: OH^- + H⁺ H₂O

Metoda 2. metal + kwas sól + wodór

DOŚWIADCZENIE 2: OTRZYMYWANIE SOLI W WYNIKU REAKCJI METALU Z KWASEM

Przebieg doświdczenia: Do probówki z roztworem kwasu solnego zabarwionego oranżem metylowym wrzucić wiórki magnezowe. Zbliżyć żarzące się łuczywko do wylotu probówki.

Obserwacje: Roztwór zmienia zabarwienie z pomarańczowego na żółte, metal roztwarza się w kwasie, wydzielają się pęcherzyki gazu, który pali się z charakterystycznym „szczeknięciem”.

Wnioski: W probówce zaszła reakcja kwasu z metalem. Powstał obojętny roztwór soli, a wydzielającym się gazem jest wodór.

Mg +2 HCl MgCl₂ + H₂ (chlorek magnezu)

METODA 3. TLENEK METALU + KWAS SÓL + WODA

DOŚWIADCZENIE 3: OTRZYMYWANIE SOLI W WYNIKU REAKCJI TLENKU METALU Z KWASEM:

Przebieg doświadczenia: W dwóch probówkach umieścić: w pierwszej tlenek magnezu, w drugiej - tlenek miedzi(II). Następnie do obu probówek nalać po kilka mililitrów kwasu solnego (i kilka kropel oranżu metylowego do I probówki). Obserwować zachodzące procesy.

HCl HCl

MgO CuO

Obserwacje: W probówce pierwszej znika biały proszek, roztwór zmienia zabarwienie z pomarańczowego na żółte, w probówce drugiej znika czarny proszek, powstaje zielononiebieski roztwór.

Wnioski: Tlenki metali reagują z kwasami, tworząc sole. Drugim produktem jest woda. Tlenki metali mają właściwości zasadowe, Ponieważ mogą zobojętniać roztwory kwasów.

MgO + 2HCl MgCl₂ + H₂O (chlorek magnezu)

CuO + 2HCl CuCl₂ + H₂O (chlorek miedzi(II))

Metoda 4. tlenek niemetalu + zasada sól + woda

DOŚWIADCZENIE 4: REAKCJA TLENKU WĘGLA(IV) Z WODĄ WAPIENNĄ

Przebieg doświadczenia: Do probówki wlano wodę wapienną, czyli roztwór wodorotlenku wapnia Ca(OH)₂ zabarwiony fenoloftaleiną, a następnie włożono do niej szklaną rurkę i wdmuchiwano przez nią powietrze wydychane z płuc (zawierające tlenek węgla (IV)).

dwutlenek węgla z płuc

woda wapienna

Obserwacje: Roztwór zasady wapniowej, już po wprowadzeniu do niego dwutlenku węgla wydychanego z płuc ulega zmętnieniu - tworzy się osad.

Wnioski: W wyniku reakcji tlenku węgla(IV) z wodorotlenkiem wapnia otrzymujemy sól słabo rozpuszczalną w wodzie - węglan wapnia i jako produkt uboczny - wodę. O zajściu reakcji świadczy zmętnienie roztworu.

Ca(OH)₂ + CO₂ CaCO ₃ + H₂O

wodorotlenek wapnia tlenku węgla(IV) węglan wapnia woda

METODA 5. SÓL I + SÓL II SÓL III + SÓL IV

DOŚWIADCZENIE 5: WYTRĄCANIE OSADÓW SOLI TRUDNO ROZPUSZCZALNYCH

Przebieg doświadczenia: Do trzech probówek nalać do ok. 1/3 wysokości probówki roztwór : azotanu srebra, siarczanu miedzi, fosforanu (V) sodu, a następnie dodać roztwory: chlorku żelaza (III), węglanu potasu i chlorku niklu. (analogicznie K₂Cr₂O₇ + AgNO₃)

FeCl₃ K₂CO₃ NiCl₂

AgNO₃ CuSO₄ Na₂CO₃

Obserwacje: We wszystkich probówkach wytrącił się osad soli trudno rozpuszczalnych.

Wnioski: W probówkach nastąpiły reakcje, które można opisać równaniami:

3AgNO₃ + FeCl₃ 3AgCl + Fe(NO₃)₃

CuSO₄ + K₂CO₃ Cu CO₃ + K₂SO₄

Na₂CO₃ + NiCl₂ NiCO₃ + 2 NaCl

Zapis jonowy reakcji:

3 Ag⁺ + 3 NO^{3 -} + Fe³⁺ + 3Cl ^- 3 AgCl + Fe³⁺ + 3NO^3-

Cu ²⁺ + SO₄ ^2- + 2K ⁺ + CO₃ ^2- CuCO₃ + 2K ⁺ + SO₄ ^2-

2 Na ⁺ + CO₃ ^2- + Ni ²⁺ + 2 Cl ^- NiCO₃ + 2 Na ⁺ + 2 Cl ^-

Skrócony zapis jonowy:

Ag ⁺ + Cl ^- AgCl

Cu ²⁺ + CO₃ ^2- CuCO₃

CO₃ ^2- + Ni ²⁺ NiCO₃

W wyniku reakcji dwóch soli łatwo rozpuszczalnych możemy otrzymać dwie nowe sole, z których jedna może być trudno rozpuszczalna. Analizując tablicę rozpuszczalności możemy przewidzieć kiedy w wyniku zmieszania roztworów dwóch soli wytrąci się osad nowej, trudno rozpuszczalnej soli.

METODA 6. TLENEK METALU + TLENEK NIEMETALU SÓL

Na₂O + CO₂ Na₂CO₃

METODA 7. SÓL + MOCNA ZASADA WODOROTLENEK + SÓL

(analogicznie z CuSO₄ i FeCl₃)

NiCl₂ + 2 NaOH Ni(OH)₂ + 2 NaCl

Zapis jonowy reakcji: Ni ²⁺ + 2 Cl ^- + 2 Na ⁺ + 2 OH ^- Ni(OH)₂ + 2 Na ⁺ + 2 Cl ^-

Zapis jonowy skrócony reakcji: Ni ²⁺ + 2 OH ^- Ni(OH)₂

METODA 8. SÓL + MOCNY KWAS SÓL + SŁABY KWAS

AgNO₃ + HCl AgCl + HNO₃

Zapis jonowy reakcji: Ag⁺ + NO₃^- + H ⁺ + Cl ^- AgCl + H ⁺ + NO₃ ^-

Zapis jonowy skrócony reakcji: Ag⁺ + Cl ^- AgCl

Rekapitulacja:

SÓL + KWAS MOCNY ZASADA + KWAS METAL + KWAS

SOLE SÓL I + SÓL II

SÓL + ZASADA MOCNA

TLENEK METALU + KWAS

TLENEK + TLENEK

METALU KWASOTWÓRCZY ZASADA + TLENEK

KWASOTWÓRCZY

ZADANIE 1: Napisz równania reakcji, za których pomocą można dokonać

następujących przemian, np:

Mg MgO Mg(OH)₂ Mg(NO₃)₂

ZADANIE 2: W trzech ponumerowanych probówkach znajdują się roztwory Cu(NO₃)₂, FeCl₃, AgNO₃. Korzystając z tabeli rozpuszczalności, wybierz jeden wspólny odczynnik, który wytrąci osad w każdej probówce. Napisz odpowiednie równania reakcji w formie cząsteczkowej, jonowej i jonowej skróconej.

ZADANIE 3: Ćwiczenia w zapisywaniu równań reakcji otrzymywania soli, np: napisz wszystkie możliwe reakcje otrzymywania siarczanu wapnia:

1. Ca(OH)₂ + H₂SO₄ γCaSO₄ +2 H₂O

2. Ca + H₂SO₄ γ CaSO₄ + H₂

3. CaO + H₂SO₄ γ CaSO₄ + H₂O

4. CaO + SO₃ γ CaSO₄

5. Ca(OH)₂ + SO₃ γ CaSO₄ + H₂O

6. Ca(NO₃)₂ + CuSO₄ γ CaSO₄ + Cu(NO₃)₂

7. CuSO₄ + Ca(OH)₂ γ Cu(OH)₂ + CaSO₄

8. CaCl₂ + H₂SO₄ γ CaSO₄ 2HCl

K A R T A P R A C Y

	Metoda	Opis doświdczenia	Obserwacje	Wnioski	Zapis reakcji
1	ZASADA + KWAS γ SÓL + WODA (reakcja zobojętniania)	Do probówki wlać roztwór wodorotlenku sodu zabarwiony błękitem tymolowym (błękiny kolor roztworu), następnie dodać roztwór kwasu siarkowego (VI) zabarwiony również błękitem tymolowym (purpurowy roztwór roztworu).
2	METAL +KWAS γ SÓL + WODÓR	Do probówki z roztworem kwasu solnego zabarwionego oranżem metylowym wrzucić wiórki magnezowe. Zbliżyć żarzące się łuczywko do wylotu probówki.
3	TLENEK METALU + KWAS γ SÓL + WODA	W dwóch probówkach umieścić: w pierwszej tlenek magnezu, w drugiej - tlenek miedzi(II). Do obu probówek nalać po kilka mililitrów kwasu solnego (i kilka kropel oranżu metylowego do I probówki).
4	TLENEK NIEMETALU + ZASADAγSÓL + WODA	Do probówki wlano wodę wapienną, czyli roztwór wodorotlenku wapnia Ca(OH)2 zabarwiony fenoloftaleiną, a następnie włożono do niej szklaną rurkę i wdmuchiwano przez nią powietrze wydychane z płuc (zawierające tlenek węgla (IV)).
5	SÓL I + SÓL II γ SÓL III  + SÓL IV	Do trzech probówek nalać do ok. 1/3 wysokości probówki roztwór : azotanu srebra, siarczanu miedzi, fosforanu (V) sodu, a następnie dodać roztwory: chlorku żelaza (III), węglanu potasu i chlorku niklu.
6	TLENEK METALU + TLENEK NIEMETALUγSÓL
7	SÓL + MOCNA ZASADAγ WODOROTLENEK+ SÓL	Do probówki nalać roztworu chlorku niklu, a następnie dodać roztów zasady sodowej.
8	SÓL + MOCNY KWAS γ SÓL + SŁABY KWAS	Do probówki nalać roztworu azotanu (V) srebra, a następnie dodać roztów kwasu solnego.

T a b l i c a r o z p u s z c z a l n o ś c i s o l i i w o d o r o t l e n k ó w

4

---