1. Definicje komunikacji, komunikowania i komunikowania się

* komunikacja - proces przekazywania informacji; nadawca i odbiorca nie są tutaj ważni

* komunikowanie - jednostronny przekaz informacji od nadawcy do odbiorcy

* komunikowanie się - przekazywanie i odbieranie informacji z możliwością zamiany ról między nadawcą a odbiorcą (sprzężenie zwrotne)

2. Układ nadawca - przekaz - odbiorca:

Nadawca ----------------------------------> komunikat -------------------------------------->Odbiorca

- rodzaj komunikatora, który -informacja przekazywana od - zamierzony bezpośredni

stara się przekazać informację nadawcy do odbiorcy adresat wypowiedzi nadawcy

- osoba, grupa osób, instytucja, - może być dźwiękowy, muzyczny - może być indywidualny/

grupa instytucji, która bezpośrednio ikonograficzny zbiorowy; stały(audytorium)/

lub pośrednio udostępnia zmienny (publiczność)

nieograniczoną liczbę wiadomości

Ważne jest, aby nadawca i odbiorca posługiwali się tym samym kodem.

*Piramida komunikowania McQuaila:

Komunikacja masowa media

Komunikacja instytucjonalna instytucja - instytucja

K o m u n i k a c j a g r u p o w a grupa - grupa

K o m u n i k a c j a i n t e r p e r s o n a l n a ja - ty

Komunikacja intropersonalna (wewnątrzosobowa) rozmowa z samym sobą

3. Układy komunikacyjne w związku z nadawcą i odbiorcą:

a) jeden do wielu (komunikowanie masowe, TV, praca, radio, sieć)

b) Internet - wiele (miliardy) odbiorców i nadawców

c) wykład - ograniczona liczba słuchaczy, zazwyczaj jeden nadawca

d) Typ instytucjonalny - wielu nadawców do jednego odbiorcy (np. zeznania podatkowe)

e) Wielu nadawców do potencjalnych odbiorców (email, wiele partii do jednego odbiorcy, ale odbiorców może być wielu)

4. Kompetencja komunikacyjna:

Jest to umiejętność używania języka odpowiednio do odbiorcy oraz do okoliczności towarzyszących procesowi komunikacji. Kompetencja ta oznacza więc umiejętność stosowania reguł gramatycznych, konstruowania wypowiedzi poprawnych i adekwatnych do danej sytuacji.

• Kompetencja komunikacyjna przejawia się w postaci indywidualnego sposobu budowania i rozumienia przekazów.

• Możemy powiedzieć, że jak każdy człowiek jest niepowtarzalną indywidualnością, tak i jego zdolność do komunikowania stanowi niepowtarzalną jakość.

• W kompetencji komunikacyjnej oprócz elementów indywidualnych i niepowtarzalnych, możemy odnaleźć inne elementy wspólne dla szerszych zbiorowości.

• Są to:

• A) zachowania ekspresywne i symboliczne o wyraźnej determinacji biologicznej (wrodzone)

• B) znaki i zachowania wykształcone w procesie socjalizacji

*Czynniki warunkujące zdolność każdej jednostki do komunikowania:

• Czynnik semantyczno - syntaktyczny = repertuar kodów, subkodów i języków (werbalnych i niewerbalnych), a także konwencji i schematów narracyjnych, jakimi jednostka może się posługiwać przy konstruowaniu i odczytywaniu przekazów

• Czynnik pragmatyczny = znajomość norm społecznych i wzorów zachowania regulujących przebieg interakcji komunikacyjnych w zależności od ich charakteru, celu, liczby uczestników i ich ról (statusów), a także sytuacji komunikacyjnej

• Czynnik sprawności = stopień biegłości w posługiwaniu się poszczególnymi środkami komunikowania „trening kodu” i dokonywaniu ich zmiany w trakcie interakcji oraz umiejętności wytwarzania przekazów różnego rodzaju.

• Czynnik zaangażowania = jest to ogół predyspozycji, skłonności i nawyków warunkujących tryb uczestnictwa (czynne, bierne) oraz poziom uczestnictwa jednostki w różnych typach i formach komunikowania.

*Ograniczona kompetencja komunikacyjna:

• - Osoby gorzej wykształcone dysponują bardzo ograniczonym słownictwem.
  - Postrzegają świat jako zbiór zjawisk materialnych, mających konkretna postać fizyczną.

• - Fikcja jest dla nich projekcją jakiejś hipotetycznej rzeczywistości.

• - Osoby takie chcąc wyrazić swoje myśli muszą pomagać sobie gestem, mimiką i ruchem całego ciała.

*Rozbudowana kompetencja komunikacyjna:

• - Osoby lepiej wykształcone dysponują bogatszym zasobem pojęć.

• - Mają zdolność do abstrakcyjnego myślenia - możliwość budowania złożonych konstrukcji zdaniowych, w pełni wyrażających myśli i intencje.

• - Ograniczają do minimum środki niewerbalne lub wykorzystanie ich do budowania przekazu dodatkowymi znaczeniami np. podteksty, aluzje, ironia itp.

* Cechy ograniczonej i rozbudowanej kompetencji komunikacyjnej - teoria BERNSTEINA:

5. Odbiór mediów:

- recepcja = odbiór

- percepcja = słuchanie

- rozumienie

- interpretacja

- zapamiętywanie

- wykorzystanie

6. Wzory przepływu informacji wg Gobana - Klasa:

a) alokucja (jest centralna) - sytuacja komunikowania, gdy jeden mówi do wielu

b) konwersacja (jest indywidualna) - sytuacja typu face to face, bezpośrednia wymiana informacji (może być pośrednia np. przez telefon). Występuje sprzężenie zwrotne.

c) konsultacja - wielu porozumiewa się z niezależnym komunikatorem (bazy danych, biblioteka, archiwum)

d) rejestracja (jest indywidualna) - centrum żąda od komunikujących potwierdzenia (rejestrują przepływ informacji, kontrolują).

7. Historia mowy, pisma, druku:

Mowa to inaczej oralność. Spowodowała, że ludzie zaczęli się ze sobą komunikować. Komunikacja stała się elementem pokonywania dystansu. Informacja nie jest wiedzą. Informacje możemy gromadzić, transmitować, przetwarzać, zachowywać.

Ery i etapy:

1) Era znaków i sygnałów

2) Era pisma - pismo wymagało odpowiedniego nośnika. Era pisma zmieniła cywilizację, kulturę.

3) Era druku - wtedy powstają pierwsze gazety.

4) Era mediów - radio, film, telewizja.

5) Era komputera - powstają media cyfrowe (wcześniej były analogowe)

Kiedyś posługiwano się obrazami w komunikacji:

a) petrogramy = obrazy namalowane na ścianach

b) petroglify = obrazy wyryte, wyrzeźbione w kamieniu

c) liczmany = figurki z kamienia/gliny określały kto jest bogaty (im więcej ich ktoś miał, tym był bogatszy)

d) ideogramy = znaki, przekazują treść bez użycia liter

e) piktogramy = obrazki wyrażające dane informacje

f) rebusy

Pismo obrazkowe jest obecnie wykorzystywane w naszych komputerach, telefonach, itd.

Alfabet ma swój początek w Grecji. Powstają skryptoria czyli miejsca gdzie ludzie przepisują księgi. Wiedza o atramencie, piśmie w Arabii była wiedzą zamkniętą, tajną, silnie strzeżoną przez wybranych. Pierwsza wydrukowana przez Gutenberga książką to Biblia. Pierwszy druk w Chinach - 1667 roku. Powstaje fotografia.

* Kolejność powstawania mediów: mowa pismo prasa poczta telefon telegraf obraz i film radio i telewizja komputer

8. Rodzaje komunikowania i ich podział:

* Ze względu na sposób komunikowania się:

- werbalna/niewerbalna

- pośrednia/bezpośrednia

- ustna/pisemna

* Ze względu na charakter komunikowania:

- jednokierunkowa

- dwukierunkowa

- symetryczna (nad. i odb. mają taką samą rangę społeczną)

- niesymetryczna

- formalna (odbywa się za pomocą określonych reguł)

- nieformalna

- informacyjna (przekazywanie informacji)

- perswazyjna ( wpływanie na sposób zachowania, myślenia, na nastrój i opinię odbiorcy)

9. Modele komunikacji:

A) Aktu perswazyjnego Lasswella:

- ten model najlepiej stosuje się do tych form komunikowania, które mąją charakter wyraźnie instrumentalny, czyli taki, gdzie nadawca stawia sobie jasno określony cel: zmian postaw lub zachowań odbiorców

- jest linearny; ma jednokierunkowe oddziaływanie

- zwięzły

- istota procesu komunikacji polega na maksymalnej realizacji zamierzonych przez nadawcę celów

- dotyczy głównie komunikacji masowej

- komunikacja jako transmisja komunikatu

- „efekt” implikuje zauważalną i mierzalną zmianę u odbiorcy, spowodowaną rozpoznawalnymi elementami procesu. Zmiana jednego z tych elementów zmieni efekt.

B) Model przekazu sygnałów Shannon, Weaver:

Nowe pojęcia:

-> szum (zakłócenie w procesie komunikacji; wszystkie dźwięki towarzyszące nadawaniu i odbieraniu sygnału)

a) wewnętrzny (ściśle uzależniony od nadawcy lub odbiorcy, np.: zmęczenie, niewyspanie)

b) zewnętrzny

1. techniczny

2. semantyczny

-> pojemność kanału

-> przepustowość kanału

-> kod

- komunikacja jako proces prosty i linearny

- wg twórców znaczenie zawarte jest w samym przekazie i jest ono tak mocno osadzone w kulturze jak sam przekaz

- komunikacja postrzegana jest tutaj w kategoriach manipulacji, propagandy

- efektem komunikacji jest estetyczna lub emocjonalna reakcja na dzieło sztuki

- model jest na tyle ogólny, aby stanowił podstawę ilościowej teorii informacji, stosującej się do wszelkiej wymiany informacji, tak między maszynami jak i ludźmi

- twórcy zrezygnowali z włączenia do modelu wszelkich zmiennych semantycznych, psychologicznych i społecznych

- jedynym problemem jest wierność przekazu sygnałów; wierność sprowadzona do poziomu dokładności technicznej

źródło- decydent; decyduje, który przekaz przesłać; wybiera jedną z wielu możliwych

informacji

sygnał- fizyczna forma komunikatu; np.: fale dźwiękowe, świetlne, impulsy elektryczne

odbiorca- pasywny adresat przekazywanych do niego sygnałów; jest niejako mechanicznie

„podłączony” do źródła informacji; jego reakcje są z góry zaprogramowane.

C) Model Jakobsona:

kontakt

(f. fatyczna)

komunikat

(f. poetycka)

Nadawca -------------------------------------------------------------------------- ---> Adresat

(f. ekspresyjna) (f. konatywna)

kod

(f. metajęzykowa)

kontekst

(f. referencyjna)

kontakt- fizyczny kanał komunikacyjny lub psychologiczne powiązania pomiędzy nadawcą

a odbiorcą

--> funkcja fatyczna - służy podtrzymaniu związku między nadawcą a odbiorcą i

potwierdza, że komunikacja ma w ogóle miejsce

nadawca

--> funkcja ekspresyjna - związek komunikatu z nadawcą, który ma komunikować

emocje, status i klasę przekazu, czyli te elementy wypowiedzi,

które czynią ją jedyną, niepowtarzalną i charakterystyczną dla

danej osoby

komunikat

--> funkcja poetycka - stosunek przekazu do samego siebie; komunikat skupia się na

samym sobie

kod- strukturyzujący wiadomość system wspólnych znaczeń

--> funkcja metajęzykowa - pomaga w identyfikacji używanego kodu; nadawca i

odbiorca chcą sprawdzić czy posługują się tym samym kodem

kontekst

--> funkcja referencyjna- nastawienie na oznaczenie; funkcja oznaczająca, poznawcza

adresat

--> funkcja konatywna - odnosi się do wrażenia jakie komunikat wywarł na odbiorcy

D) Model Gerbnera//percepcji (elementy, znaczenie/wartość, najważniejszy składnik)

Model dynamiczny, nielinearny, można zastosować w różnych formach komunikowania. Komunikowanie jest zjawiskiem czysto psychologicznym, ma charakter łańcuchowo-rozszczepiający się.
Model łączy przekaz z rzeczywistością, jest w stanie nas poinformować o znaczeniu komunikatu, komunikowanie to jedność percepcji lub recepcji i komunikującego lub czynnika kontroli.
Występują dwa kierunki analizy: horyzontalny i wertykalny.
Poziom horyzontalny - wydarzenie(W) inicjuje komunikację i jest postrzegane przez N (maszyna np. kamera lub osoba). N selekcjonuje wydarzenie W i postrzega W'.
Poziom wertykalny - stosunki między formą a treścią przekazu są dynamiczne i interaktywne. Przekaz nigdy nie jest identyczny z percepcją W'.

E) Model recepcji Hall
Kodowania i dekodowania

Podkreśla odmienność interpretacji tego samego przekazu przez wielu odbiorców.
Różni odbiorcy nie odbierają tego samego przekazu tak, jak został nadany lub jak wyrażony.
Związany z analizą recepcji.
Istotą jest umiejscowienie atrybucji i konstrukcji znaczenia w samym odbiorcy.
Komunikatorzy kodują przekazy zgodnie z ideologicznymi i instytucjonalnymi celami, używając języka manipulatywnego.
Odbiorcy nie są zobowiązani przyjmować przekazy jak są nadane, ale mogą opierać się wpływom nadawcy przez odczytanie opozycyjne, zgodnie z ich postawami.
Model klocków - z jednego układu elementów treści (nadawcy) odbiorcy tworzą inne, własne konstrukcje.

F) Model dwustopniowego przekazu informacji i opinii Lazarsfelda i Katza

Zakładał że jednostki nie są wyizolowane w społeczeństwie ( bo tworzą grupy pierwotne i wtórne)a media nie wpływają na jednostki bezpośrednio bo stanowią część kompleksowego społeczeństwa. Efekt mediów występuje jako jeden społecznościach wielu wpływów wynikających społecznościach relacji społecznych, innych źródeł wiedzy społecznościach idei. W społecznościach lokalnych występują jednak pewne jednostki, które korzystają z mediów w znacznie wyższym stopniu niż inne przez co pełnią rolę liderów opinii ( filtrują przekazy zanim przekażą je do członków danej społeczności).

G) Model selekcji Westleya i MacLeana

Komunikowanie interpersonalne: nadawca A selekcjonuje przedmioty, tematy X i bezpośrednio w formie X' przekazuje komunikat do odbiorcy B.
Komunikowanie masowe: nowy element C - gate keeper czyli masowy komunikator, pośrednik między źródłem informacji A a publicznością. A i C są aktywne w procesie komunikowania; B jest od nich uzależniony. Brak w komunikowaniu masowym sprzężenia zwrotnego, liczba nadawców i tematów w otoczeniu według których odbiorcy mogą się orientować i dokonywać selekcji jest ogromna.

H) Model wspólnoty doświadczeń Shramma

Komunikowanie to dzielenie się jednostki jej doświadczeniami i uczestniczenie w pewnej wspólnocie z inną bądź innymi jednostkami.
Elementy niezbędne w procesie komunikowania:

• źródło - osoba lub organizacja;

• przekaz - rozpowszechniany w rozmaitych formach ekspresyjnych, pisanych bądź obrazkowych;

• adresat - jednostka lub publiczność środków masowego przekazu.

Fazy procesu komunikowania: kodowanie, interpretacja, dekodowanie
Warunek skutecznego porozumiewania się jednostek i ludzi:
„zsynchronizowanie źródła z adresatem” - nadawca i odbiorca używają tego samego kodu i operują tymi samymi symbolami.
Nie jest to model linearny gdyż jednostka bądź nadawca medialny jest źródłem i adresatem jednocześnie, wysyła i odbiera przekaz, koduje, interpretuje i dekoduje.
Komunikowanie masowe: media wysyłają wiele identycznych komunikatów, odbiorca je dekoduje i interpretuje, następnie reinterpretacja przekazu w grupach i wytworzenie sprzężenia zwrotnego.

I) Model mozaiki kulturowej Moles

Współczesna kultura stała się całością nieuporządkowaną, o strukturze mozaikowej, gdzie przemieszczane są elementy różnej wartości.
Dzieło środków masowych, które ją upowszechniają.
Czerpią z dorobku kulturowego przeszłości, niekiedy współczesności, a ogół ich przekazów tworzy obraz społeczno - kulturowy, w obliczu którego jest postawiony współczesny odbiorca.
Pojęcie obrazu społeczno - kulturowego zwraca uwagę na ogół przekazów, na wewnętrzną strukturę całości a nie na pojedynczy przekaz czy ich grupę.

J) Model rozgłosu Elliota:

Publiczność to widzowie a nie uczestnicy.
Fakt uwagi ważniejszy od jakości uwagi.
Fakt bycia znanym ważniejszy niż treść tego, co jest znane.
Ten model odpowiada percepcji tych odbiorców, którzy w mediach widzą element rozrywki, uciekają od rzeczywistości.
Moralnie neutralny i nie zakłada transmisji znaczenia.
Jest procesem o sumie zerowej. Gdy z jednym medium spędzamy więcej czasu, mniej mamy na inne. Natomiast w modelach transmisji i rytuału nie ma tego ograniczenia w mnożeniu kontaktów z mediami.
Komunikowanie istnieje tylko w teraźniejszości. Nie liczy się przeszłość, a przyszłość jawi się jako kontynuacja teraźniejszości.
jest celem samym w sobie i na krótką metę lansuje wartości neutralne i zasadniczo pozbawione społecznego znaczenia. Forma i technika górują przed przekazem treści.
Konkurencyjność, aktualność/ulotność oraz obiektywność/oderwanie komunikowania masowego, przede wszystkim zorientowanego komercjalnie.

K) Model ekspresyjny lub rytuału Carey:

Komunikowanie jest postrzegane w takich kategoriach jak: podzielanie, uczestnictwo, stowarzyszenie, braterstwo, posiadanie wspólnej wiary.

Komunikowanie nie jest nastawione na rozpowszechnienie przekazu w przestrzeni, ale na podtrzymanie społeczeństwa w czasie.
Nie jest aktem wysyłania informacji, lecz publicznym przedstawieniem podzielanych społecznie przekonań.
Kładzie nacisk na psychiczną satysfakcję nadawcy i odbiorcy, a nie na cel instrumentalny.

Opiera się na podzielanych znaczeniach i emocjach.
Łączność jest celem samym w sobie, komunikowanie ma charakter celebracyjny, dekoratywny, nie utylitarny, ma także element działania aktorstwa.
Przekaz jest ukryty i wieloznaczny, zależny od skojarzeń i symboli obecnych w kulturze.
Medium i przekaz trudne do oddzielenia.

Pełni role unifikującą i podtrzymującą spójność grupy.
Choinka jako wspólny symbol dla uczestników.

10. Teoria użytkowania i korzyści

Przedstawiciele: E.Katz; J.G.Blumler; D.McQuail; P.Palmgreen; M.Gurevitch

Teoria ta opiera się na założeniu, że to odbiorcy używają mediów masowych dla swoich celów zależnie od zainteresowań i potrzeb

Podstawowe założenia:

- audytorium jest aktywne

- użytkowanie mediów ma na ogół charakter celowy

- użytkowanie mediów konkuruje z innymi sposobami zaspokajania potrzeb

- wybór środków masowego przekazu zależy od inicjatywy audytorium

- konsumpcja środków masowego przekazu pozwala uzyskiwać rozliczne korzyści

- dla określenia tych korzyści nie wystarcza znajomość przekazu

- stopień zaspokojenia różnych potrzeb zależy od właściwości środka przekazu

- uzyskane korzyści mogą być skutkiem zawartości przekazów, samego kontaktu z przekazem i/lub sytuacji społecznej, w jakiej przekaz jest odbierany

Fazy rozwoju badań:

I opisu - opis nastawienia różnych grup odbiorczych do wybranych rodzajów treści mediów masowych; media są zatem skuteczne o tyle o ile pozwalają im na to odbiorcy

II operacjonalizacji - mniej uwagi należy zwracać na to, co media robią z ludźmi, a więcej na to, co ludzie robią z mediami; pojawia się zainteresowanie typologiami

Typologia:

obserwacja środowiska (orientacja)

korelacja reakcji na otoczenie (współdziałanie)

transmisja dziedzictwa kulturowego (socjalizacja)

rozrywka (zabawa)

Typologia potrzeb J.Blumlera

obserwacja środowiska/ poznawcze uporządkowanie otoczenia

ciekawość/ potrzeba wiedzy o szczególnych wydarzeniach lub zjawiskach

urozmaicenie, rozrywka/ ucieczka

osobista tożsamość/ poczucie własnego znaczenia

III wyjaśnień - zaczęto myśleć o odbiorcach jako o aktywnych, świadomych swych potrzeb odbiorcach, w których rękach media stanowią jedynie instrument do realizacji tych potrzeb

IV konstruowania i weryfikacji teorii

Korzyści a konsumpcja przekazów masowych:

- rozrywka

- zwyczaj

- wygoda

- społeczna użyteczność

- relaks/ ucieczka od problemów

- ucieczka od nudy

- zgłębianie rzeczywistości

- porada

11. Teoria agenda- setting:

Przedstawiciele: Maxwell McCombs; Donald Show

Założenia:

- środki masowego przekazu wywierają istotny wpływ nie tyle na ludzkie opinie, ile na kierunki, tj. zakres i hierarchie, myślenia

- media tworzą hierarchiczną strukturę informacji przekazywanych publiczności

- w mediach, `gate-keeperzy', dokonują selekcji wiadomości

Etapy procesu agenda setting:

autentyczne wydarzenia i sprawy a) zainteresowanie i wiedza odbiorców

1. selekcja; wybór newsów

2. rodzaj medium informacyjnego

3. typ historii

4. stopień emocjonalności/ emfazy

(jak często inf. jest przekazywana odbiorcom)

* tworzenie hierarchii ważności wydarzeń, która konstytuuje wiedzę społeczną*

(tutaj łączą się obie części modelu)

b) zachowanie społeczne

Pojęcia:

news agenda - kolejność newsów w konkretnych wydaniach programów informacyjnych

pseudowydarzenia - nie są to wydarzenia spontaniczne, ale wręcz zaplanowane; ich

twórcom chodzi o przyciągnięcie uwagi mediów masowych

12. Hipoteza spirali milczenia:

Przedstawiciel: Elisabeth Noelle - Neumann

- media jako czynnik zmiany poglądów

- media mają decydujący wpływ na wyobrażenia ludzi o rzeczywistości

- media oddziałują na odbiorcę wszystkie razem łącznie

- gdy występuje różnica między stanowiskami większości opinii publicznej i władzy, wówczas wszystko zależy od władzy i jej charakteru (ma decydujące znaczenie)

Założenia:

- ludzie tworzą obrazy rozkładu opinii w swym społecznym otoczeniu oraz oceniają kierunek zmian tych opinii (kierują się przy tym wyczuciem, które poglądy są większościowe, a które nie)

- gotowość do publicznego przedstawienia swych poglądów zmienia się zgodnie z jednostkową oceną rozkładu opinii oraz kierunku jej zmian w otoczeniu społecznym (jest większa, jeśli jednostka wierzy, że jej własny pogląd jest coraz bardziej dominujący lub stanie się bardziej powszechny)

- ocena aktualnego rozkładu opinii oraz rozkład faktyczny są rozbieżne, ponieważ opinie, których siła jest przeceniana, są częściej głoszone publicznie

- istnieje pozytywna korelacja między opinią aktualną i przyszłą (opinia uznana za obecnie przeważającą ma większą szansę być uznana za dominującą w przyszłości)

- jeżeli istnieje różnica między oceną obecnego i przyszłego rozkładu opinii, to oczekiwanie przyszłej pozycji będzie determinowało stopień, w jakim jednostka jest gotowa przedstawiać własne poglądy

Mechanizm spirali milczenia:

Odczucie, że ma się za sobą poparcie opinii publicznej, sprzyja wypowiadaniu zgodnych z nią poglądów, podczas, gdy odczucie przeciwne sprzyja milczeniu. Swoje poglądy przestają, w obawie przed wyizolowaniem, wygłaszać ludzie, którzy czują, że są one mało popularne. Natomiast ci, którzy mają przeciwne odczucia, bardzo chętnie zabierają głos. W efekcie następuje spiralny proces wyciszania jednych, a wzmacniania innych opinii, co doprowadza do ustalenia jednej opinii publicznej jako obowiązującej

Pojęcia:

*opinie żywione - opinie oparte na głębokim przekonaniu jednostki o słuszności swoich poglądów

*opinie społeczne - opinie wypowiadane w małych, półprywatnych gronach

*opinia publiczna - opinia dominująca, tzn. wyrażana przez większość, jak i przez środowisko opiniotwórcze

*zjawisko dynamiki opinii - zawsze mamy do czynienia z procesem formowania się opinii publicznej, a nie z jej formą stałą

*konformizm społeczny - postępowanie jednostki polegające na ścisłym podporządkowaniu się normom narzuconym przez grupę społeczną, do której dana jednostka należy lub którą przyjmuje za grupę odniesienia; spowodowany jest lękiem przed odrzuceniem społecznym

*wzorzec zwierciadlanego postrzegania - kiedy ktoś uważa, że większość ludzi ma takie same poglądy jak on; wiara w zgodność opinii innych z własnymi przekonaniami

*skala polaryzacji - określa stopień zróżnicowania w danym środowisku ocen, co do tego, które poglądy są aktualnie dominujące

13. Dramaturgiczna koncepcja życia publicznego wg Goffmana:

Odwołując się do analogii mię­dzy życiem społecznym a teatrem zmierza się do wykrycia różnych technik manipulo­wania wrażeniami stosowanymi przez ludzi i instytucje w ich codziennych działaniach. Podobnie jak w teatrze stosuje się różne zabiegi, aby do­prowadzić do wywołania zamierzonego efektu końcowego, także w życiu społecz­nym jednostki i grupy stosują - często na­wet nieświadomie - różnego typu środki mające prowadzić do wytworzenia u part­nera odpowiednich wrażeń. Przykładowo, w życiu społecznym - po­dobnie jak w teatrze - bardzo często stoso­wany jest podział na „scenę” i „kulisy”. „Sceną” w życiu społecznym są wszelkiego typu miejsca publiczne, w tym zwłaszcza instytucje. Na „scenie” odbywa się przed­stawienie. Aby osiągnąć zamierzony efekt, „aktorzy” wcześniej przygotowują się do wy­stępu, uczą się roli, sposobów zachowania, rola odgrywana jest w odpowiedniej sceno­grafii itp. Za „kulisami” natomiast mają miejsce działania przygotowawcze ukrywa­ne przed widzami, aby nie zepsuć wrażeń. Tutaj także „aktorzy” mogą pozwolić sobie na bardziej spontaniczne zachowania bez ryzyka, że wysiłek całego zespołu zostanie zaprzepaszczony. Zrozumiałe jest zatem, że za „kulisy” wstęp dla widzów jest wzbro­niony.

*Modele Goffmana:

a) dramaturgiczny - nawiązuje do życia codziennego, jesteśmy aktorami dla codzienności.

b) rytuału interakcyjnego - dotyczy zachowań własnych w momencie rytuału.

c) interakcji strategicznej - osoba do działań dodaję strategię, technikę (namowa, manipulacja), nie działa wprost.

d) analizy ramowej - nasze wystąpienia są połączone z wcześniejszymi modelami.

Pojęcia:

*Interakcje - bezpośredni wpływ jednostek znajdujących się w swojej bezpośredniej fizycznej obecności. Poszczególne interakcje można określić jako wszelkie działania występujące przy jakiejś jednej okazji, kiedy współobecność danego zespołu jednostek jest nieprzerwana.

*Występ - można zdefiniować jako wszelaką działalność danego uczestnika interakcji w danej sytuacji służącą wpływaniu w jakiś sposób na któregokolwiek z innych uczestników interakcji.

*Widownia - ci, którzy przyczyniają się do wystąpień innych.

*Fasada - ta część występu, która funkcjonuje niezmiennie przez cały czas jego trwania, dostarczając obserwatorom definicji sytuacji. Fasadą są standartowe środki wyrazu, które jednostka stosuje celowo lub mimowolnie podczas występu.

*Dekoracja - to otoczenie, w którym występuje jednostka, składające się z mebli, rekwizytów, itd., które znajdują się stale w tym samym miejscu.

*Fasada osobista - odnosi się do tych środków wyrazu, które są najmocniej związane z samym wykonawcą i przemieszczają się razem z nim np. strój, płeć, wiek, mimika.

*Fasada społeczna - swoiste i niepowtarzalne przedstawienie, które można zdefiniować jako zespół oczekiwań i stereotypów, pewne ,,zbiorowe wyobrażenie”.

14. Komunikowanie niewerbalne:

*Cechy:

- jest wielokanałowym procesem przebiegającym spontanicznie

- zachodzi często na poziomie podświadomości

- przekazuje informacje dotyczące sfery emocjonalnej nadawcy

- obejmuje nie lingwistyczne zachowania

- dokonuje się w sposób ciągły

- form niewerbalnych nie można odwołać, powtórzyć, wyjaśnić

A) Dziedziny zachowań niewerbalnych:

- kinezyka (zwracamy uwagę na ruch, postawę ciała)

- wokalika (źródłem informacji są cechy głosu- wysokość, natężenie, tempo mówienia, wahania i inne zakłócenia, płynności mowy; obejmuje cechy wokalne naszego głosu w czasie tworzenia wypowiedzi)

- okulestyka (badanie kontaktu wzrokowego; sposobu, w jaki posługujemy się oczami w trakcie konwersacji)

- autoprezentacja (ważny jest image osobisty)

- proksemika (dostarcza informacji o partnerach interakcji na podstawie przestrzennej odległości miedzy nimi, sposobu strukturyzowania i wykorzystania mikroprzestrzeni.

Dystanse:

-> intymny (15 - 45 cm) -> indywidualny (45 - 120 cm)

-> społeczny (120 - 560 cm)-> publiczny (560 - 750 cm)

- haptyka (rola dotyku w procesie komunikacji)

- chronemika ( wykorzystanie czasu w sytuacji np. oczekiwanie, spóźnienie się)

- elementy otoczenia

B) Właściwości kodów niewerbalnych:

- w toku narracji jesteśmy zaangażowani w działania niewerbalne bez przerwy

- wytwarzamy zachowania niewerbalne raczej bez udziału myśli

- zachowania niewerbalne są ikonicznymi reprezentacjami znaczeń

- trzeba rozumieć zachowania niewerbalne w odniesieniu do jakiejś sytuacji/kontekstu

- zachowania niewerbalne są częścią szerszego wzorca, są zintegrowane z innymi zachowaniami (np. podczas uśmiechu oprócz wyginania ust tworzą nam się kurze łapki)

C) Funkcje interpretacyjne zachowań niewerbalnych:

- interpretacja reaktywności (odnosi się do tego, jak odczuwamy zaangażowanie partnera interakcji, czy np. odpowiada)

- przekaz zwrotny (np. kiwanie głową co jest oznaką słuchania)

- interpretacja ,,relacji dominacji” (,,relacja dominacji” - hierarchia w grupie, ustalenie kto jest osobą neutralną, kto dominuje, a kto jest zdominowany. Rozkład władzy między jednostką, a partnerem)

- interpretacja uczuć (należy obserwować mimiczną ekspresję, postawę)

D) Klasyfikacja Ekmana i Friesena:

Pojęcia:

*Koktajl mimiczny - to przenikanie się emocji tłumionej z tą, która ma ją maskować. Na przykład część twarzy może wyrażać zaskoczenie, podczas, gdy druga część ujawnia gniew, który ktoś rzeczywiście odczuwa.

*Czynnik Janusa - polega on na tym, że każda kobieta i każdy mężczyzna w organizacji ma dwie twarze; jedna jest zwrócona w stronę ludzi stojących wyżej w hierarchii i wysyła jeden typ podtekstu, a druga twarz jest zwrócona ku znajdującym się niżej w hierarchii i wysyła podtekst całkiem odmienny. Następstwem działania tego czynnika jest to, że im bardziej ktoś czuje się bezpieczny w strukturze organizacji, tym mniejsza jest różnica między dwiema twarzami i dwoma podtekstami.

*Przecieki niewerbalne - spontaniczne, pozaświadomościowe wytwarzanie zachowania niewerbalnego jest również źródłem bezpośrednich wskaźników o uczuciach drugiej osoby.

*Oznaki oszukiwania - to rodzaj przecieku niewerbalnego. Zjawiska, które mogą towarzyszyć wypowiedziom niezgodnym z prawdą, to: skrócona latencja odpowiedzi na pytania, nasilone gesty-adaptatory i ruchy stóp, dłoni i nóg oraz zmniejszeni kontaktu wzrokowego, głowa i barki w mniejszym stopniu skierowane ku słuchaczowi, mniej gestów-ilustratorów.

15. Komunikacja płci:

Rozmowa między kobietami i mężczyznami to komunikowanie się międzykulturowe.

Wg niej w procesie rozmowy między nimi nieustannie dochodzi do nieporozumień, gdyż obie strony zwykle nie uświadamiają sobie, że uczestniczą spotkaniu międzykulturowym.

Teorie Tannen, na przykładzie dialogów z filmu Kiedy Harry poznał Sally:

 

Kobietom przede wszystkim zależy na poczuciu łączności. Mężczyzn interesuje głównie status - ciężko pracują by zachować niezależność, by jak najwięcej osiągnąć. W efekcie różne priorytety prowadzą to tego, że obie płcie mają odmienne opinie na temat tej samej sytuacji.

 

Dziewczęta i kobiety uważają, że sprawą zasadnicza jest bycie lubianą przez rówieśniczki, co jest formą związku nakierowaną na symetryczne powiązanie. Chłopcy i mężczyźni sądzą, że najważniejszy jest szacunek rówieśników, która to forma opiera się na asymetrycznym statusie.

 

Kobiety cenią sobie język porozumienia, podczas gdy mężczyźni są zwolennikami języka sprawozdania.

 

Uznanie zasadności stereotypu „gadatliwej kobiety i milczącego mężczyzny” w odniesieniu do pary: Tannen uważa, że kobiety mówią więcej niż mężczyźni w prywatnych konwersacjach. Na forum publicznym mężczyźni walczą o awans i mówią o wiele więcej niż kobiety. Mężczyźni posługują się językiem jak bronią. W sytuacjach prywatnych nie odczuwają już potrzeby chronienia swojego statusu i powracają do milczenia.

 

Opowiadanie historii

 

Tannen uważa, że historie, które ludzie opowiadają, wiele mówią o ich własnych nadziejach, potrzebach i wartościach; mężczyźni opowiadają więcej historii i dowcipów niż kobiety. Opowiadanie dowcipów jest męskim sposobem negocjowania swojego statusu. W historiach są zwykle bohaterami często samotnie przezwyciężającymi napotykane przeszkody - ma go to wynieść ponad słuchaczy.

Kobiety pragną wyrazić potrzebę wspólnoty, snując opowieści o innych. Zwykle, gdy jest przedmiotem własnej opowieści opisuje się jako kogoś, kto zachowuje się w głupiutki sposób - ma ją to umieścić na jednym poziomie ze słuchaczami.

 

Słuchanie

 

Kobieta przysłuchują się opowiadaniu: często utrzymuje kontakt wzrokowy, potakująco kiwa głową, używa wyrażeń typu „no, tak, tak” by dowieść, że słucha i nadąża za mówiącym.

Takie zachowanie jest wg mężczyzn stwierdzeniem „zgadzam się z tobą” - dlatego unikają przybierania podporządkowanej pozycji.

Kobieta często odzywa się zanim druga osoba skończy mówić, zwykle po to, by wyrazić zgodę, poparcie, z perspektywy kobiecej to znak porozumienia, nie zaś oznaka współzawodnictwa w celu przejęcia kontroli nad konwersacją;

mężczyźni uważają to za ruch zmierzający do przejęcia kontroli nad rozmową.

 

 Zadawanie pytań

Dla mężczyzn przyznanie się do niewiedzy unicestwia potrzebny ich obraz samowystarczalności. Kobiety zadają pytania by ustanowić więź z innymi.

 

Konflikt

 

Dla większości kobiet stanowi zagrożenie powiązań i trzeba go unikać za wszelką cenę.

Mężczyźni wyposażeni są w system wczesnego ostrzegania wykrywający oznaki, że ktoś usiłuje właśnie narzucić im, co mają zrobić. Lepiej radzą sobie z konfliktem, z większym trudem przychodzi im się opanować - życie jest walką.

Sandra Harding i Julia T. Wood: Teoria punktów widzenia

 

Grupy społeczne, do których należymy, w ogromnym stopniu kształtują nasze doświadczenie i wiedzę, a także to, jak rozumiemy i jak się komunikujemy ze sobą, z innymi, ze światem. Punkt widzenia wpływa na nasz światopogląd.

 

 

To, co ludzie „wiedzą” o sobie, innych i społeczeństwie zależy od tego, do jakiej grupy sami należą.

 

Zmienny jest systemem znaczeń, który rzeźbi punkty widzenia jednostek poprzez sytuowanie większości mężczyzn i kobiet w odmiennych okolicznościach materialnych, społecznych i ekonomicznych,

 

Mężczyźni wskazują raczej autonomię, kobiety - zwykle poczucie łączności.

Różnica w sposobie komunikowania się obu grup:

 

Mężczyźni: posługiwanie się mową, by zrealizować zadanie, potwierdzić własne Ja, zdobyć władzę.

Kobiety: pragnienie budowania związków międzyludzkich, włączanie w nie osoby z otoczenia, przejawianie empatii.

 

Harding i Woods: nie jest tak, że wszyscy członkowie danej społeczności jednakowo postrzegają kulturę. Kultury są hierarchicznie uporządkowane - różne grupy w ich obrębie znajdują się w różnej pozycji, a ich członkowie posiadają odmienny zakres władzy, możliwości i doświadczeń.

Wg teoretyków kobiety znajdują się w nieuprzywilejowanej pozycji, a mężczyźni otrzymują nadmiar przywilejów - ta różnica płci kulturowej odgrywa ogromną rolę.

Harding dostrzega również - prócz rodzaju - warunki ekonomiczne, rasę i seksualność jako dodatkowe wyznaczniki tożsamości kulturowej, które potrafią zarówno wciągnąć kogoś w centrum społeczności, jak i zepchnąć na jej obrzeża

 

Wood: biologia nie jest przeznaczeniem

 

Harding i zwolennicy punktu widzenia: nie istnieje żadna możliwość uzyskania obiektywnej perspektywy, którą cechowałyby bezstronność, obiektywizm, brak wartościowania lub oderwanie od konkretnej sytuacji historycznej

 

Harding: każda osoba może osiągnąć tylko częściowy ogląd rzeczywistości z perspektywy pozycji, którą sama zajmuje w hierarchii społecznej.

 

Wood: Po pierwsze, ludzi o podrzędnym statusie cechuje większa motywacja, by zrozumieć perspektywę bardziej uprzywilejowanych osób, niż na odwrót.  osoby uprzywilejowane mają mniej powodów, by zastanawiać się, jak postrzega świat „ta druga połowa”.

 

Istnieje społeczne oczekiwanie, że sprawowanie opieki (np. nad niesprawnymi rodzicami) jest zadaniem kobiet. Istnieją sprzeczne przywileje i ograniczenia związane z płcią kulturową - kobiety mają prawo uczynić sprawowanie opieki swoim priorytetem, natomiast odmawia się im prawa do umieszczania pracy zawodowej na pierwszym miejscu przy jednoczesnym zachowaniu statusu ”dobrej kobiety”. Mężczyźni za to mają prawo umieścić pracę na pierwszym miejscu, ale pozbawieni są prawa skoncentrowania się na sprawowaniu opieki przy jednoczesnym cieszeniu się opinią „dobrego mężczyzny”.

 

Sonja Foss i Cindy Griffin: Koncepcja retoryki zapraszającej; Retoryka tego typu stanowi zaproszenie do rozumienia jako sposobu umożliwiającego stworzenie związku zakorzenionego w równości, wartościach immanentnych i samostanowieniu. (…) Poprzez ofiarowanie retorzy mówią to, co aktualnie wiedzą czy rozumieją; przedstawiają swoją wizję świata i pokazują, jak sami postrzegają jego funkcjonowanie.  wg nich możemy przyjąć postawę typu „zaproszenie do porozumienia” nawet wtedy, gdy słuchacze dążą do sprzeczki

 

Cheris Kramarae: Teoria zagłuszanej grupy

 

Język jest dziełem mężczyzn: Kobiety (i członkowie innych podporządkowanych grup) nie mają takiej swobody ani takich możliwości jak mężczyźni, żeby mówić to, co chcą, tam gdzie chcą, i wtedy, kiedy chcą, ponieważ słowa i normy, którymi dysponują, zostały sformułowane przez grupę dominującą - mężczyzn.  wg niej i innych teoretyków o orientacji feministycznej, społeczeństwo nie zwraca uwagi na to, co kobiety mówią i lekceważy to, co myślą

 

Edwin Ardener - Koncepcja kobiet jako zagłuszanej grupy

Zagłuszane struktury „istnieją” w społeczeństwie, ale nie mogą się ”spełnić” za pomocą języka będącego własnością struktury dominującej. Wg niego teoria zagłuszania nie zakłada, że każda uciszana grupa milczy przez cały czas. Póki mężczyźni będą zajmować dominującą pozycję w społeczeństwie, nie jest możliwe, by publiczny tryb ekspresji był bezpośrednio dostępny dla kobiet.

 

Rozróżnienie pomiędzy językiem publicznym a prywatnym znakomicie ułatwia wyolbrzymianie różnic rodzajowych i przypisywanie każdej płci kulturowej odrębnej sfery aktywności, kobiece słowa są często kojarzone ze sferą domową - z małym światem komunikacji interpersonalnej i uznawane niejako za mniej ważne niż słowa mężczyzn, które rozbrzmiewają w wielkim świecie ważnych spraw politycznych.

 

Wg Kramarae efektem męskiej kontroli nad publicznym trybem ekspresji jest wiele pogardliwych, specyficznych dla rodzaju określeń charakteryzujących kobiece wypowiedzi (piskliwy, swarliwy, plotkarski, jędzowaty). Nie istnieje natomiast analogiczny zestawi wyrazów dyskredytujących rozmowy prowadzone przez mężczyzn. To stwierdzenie ma związek z hipotezą Sapira-Whorfa, która uznaje, że język kształtuje nasz sposób postrzegania rzeczywistości.

 

Dwujęzyczność kobiet:

Kramarare: chcąc uczestniczyć w społeczeństwie, kobiety muszą przekształcać własne modele komunikowania się, dopasowując je do narzuconego im męskiego systemu ekspresji.

Z jakim skutkiem?

Analiza efektów

Do kogo?

Analiza audytorium

Jakim medium?

Co?

Analiza treści

Kto?

Analiza nadawcy

---