KONSPEKT DO ZAJĘĆ
Klasyfikacje skał magmowych
Klasyfikacja skał magmowych ze względu na nasycenie krzemionką
ultrazasadowe (<45% SiO2)
zasadowe (45 - 52% SiO2)
pośrednie (52 - 63% SiO2)
kwaśne (>63% SiO2)
Podział skał magmowych ze względu na warunki powstania
Skały głębinowe
Powstają na dużych głębokościach w czasie powolnego stygnięcia magmy
Skały subwulkaniczne
Powstają przez zakrzepnięcie magmy w pobliżu powierzchni ziemi
Skały wylewne
Powstają na powierzchni Ziemi z wylanej na nią magmy czyli lawy
Skały żyłowe
Występują w formie stosunkowo cienkich żył pośród innych skał
Pojęcie struktury i tekstury
Struktura skały - pojęcie to obejmuje charakterystykę elementów budujących skałę, na którą składają się trzy zespoły cech:
stopień wykrystalizowania składników mineralnych z magmy
wielkość poszczególnych składników (względna i bezwzględna)
stopień prawidłowości ich wykształcenia
Ze względu na stopień skrystalizowania magmy wyróżniamy struktury:
pełnokrystaliczna (holokrystaliczna) - skała składa się wyłącznie z ziaren minerałów, brak jest szkliwa, jest to typowa struktura skał głębinowych,
półkrystaliczna (hipokrystaliczna) - w skale obecne są (w różnych proporcjach) zarówno kryształy jak i szkliwo, jest to struktura charakterystyczna dla części skał wylewnych i niektórych subwulkanicznych,
szklista (hyalinowa) - skała zbudowana jest ze szkliwa, brak większych ziaren minerałów, mogą natomiast być obecne krystality czyli nierozpoznawalne mikroskopowo zarodki kryształów. Strukturę taką wykazują niektóre skały wylewne np. obsydian
Typy struktur wyróżniane ze względu na wielkości bezwzględne
struktura fanerytowa (jawnokrystaliczna):
wielkokrystaliczna (ziarna >30 mm)
grubokrystaliczna (ziarna 5 - 30 mm)
średniokrystaliczna (ziarna 1 - 5 mm)
drobnokrystaliczna (ziarna 0,2 - 1 mm)
afanitowa (niewidocznie krystaliczna)
mikrokrystaliczna (ok. 0,01 - ok. 0,2 mm)
kryptokrystaliczna (<ok. 0,01 mm)
Typy struktur ze względu na wielkości względne
struktura równokrystaliczna
struktura nierównokrystaliczna:
struktury porfirowe (w skale obecne są dwa rodzaje składników: większe, widoczne gołym okiem (lub przez mikroskop) fenokryszały oraz krytokrystaliczna lub półkrystaliczna lub szklista masa tworząca ciasto skalne. Jest to struktura typowa dla skał wylewnych i subwulkanicznych)
struktura porfirowata (na tle nierównoziarnistej, pełokrystalicznej masy jeden z minerałów wyróżnia się rozmiarami)
struktura seryjna (pełniokrystaliczna skała składa się z ziaren mineralnych o bardzo zróżnicowanych rozmiarach)
Tekstura skały - pojęcie to obejmuje opis wzajemnych relacji przestrzennych pomiędzy elementami budującymi skałę, na które składają się dwa zespoły cech:
sposób rozmieszczenia składników oraz ich ułożenia
stopień wypełnienia przestrzeni przez poszczególne składniki skały
Typy tekstur ze względu na sposób uporządkowania składników:
tekstura bezładna
tekstura kierunkowa
linijnierównoległa
fluidalna
płaskorównoległa (cechuje się równoległym ułożeniem minerałów o pokroju tabliczkowym, płytkowym, blaszkowym)
Typy tekstur ze względu na stopień wypełnienia przestrzeni przez poszczególne składniki w skale
tekstura zbita
tekstura porowata
miarolityczna (w skale występują wolne przestrzenie ograniczone ściankami pierwotnych minerałów)
pęcherzykowa
gąbczasta (pęcherzyki przeważają objętościowo nad masą skalną)
migdałowcowa (wakuole są całkowicie lub częściowo wypełnione minerałami wtórnymi)
|
Kwarc |
Skalenie |
Łyszczyki |
Hornblenda |
Augit |
Oliwin |
Pokrój |
izometryczny (α), słupowy (β) |
grubotabliczkowy, rzadziej cienkotabliczkowy |
cienkopłytkowy, blaszkowy |
długosłupowy |
krótkosłupowy, |
grubotabliczkowy, krótkosłupowy, izometryczny |
Skupienia |
ziarniste, pręcikowe, zbite |
ziarniste, zbite |
blaszkowe, łuskowe, zbite |
ziarniste, promieniste |
ziarniste, zbite |
ziarniste |
Łupliwość |
brak |
doskonała i bardzo dobra w dwóch kierunkach prostopadłych (ortoklaz) lub niemal prostopadłych (plagioklaz) do siebie |
doskonała w jednym kierunku |
doskonała w dwóch kierunkach zgodnych ze ścianami słupa (kąt 124*) |
doskonała w dwóch kierunkach zgodnych ze ścianami słupa (kąt 87*) |
słaba w dwóch kierunkach |
Przełam |
muszlowy, gładki |
gładki lub nierówny (w kierunku pozbawionym łupliwości) |
praktycznie nie do uzyskania |
nierówny |
nierówny, ziarnisty |
ziarnisty |
Twardość |
7 |
6 |
2 - 3 |
5,5 |
5,5 - 6,5 |
6,5 - 7 |
Barwa |
bezbarwny lub różnie zabarwiony |
bezbarwne ale prawie zawsze zabarwione (białe, jasne do ciemnoszarych, niekiedy z odcieniem niebieskawym lub czerwonawym) |
białe lub srebrzystobiałe (muskowit), czarne, zielonawoczarne, brunatnoczarne do brunatnych (biotyt) |
czarne, rzadziej zielonoczarne lub brunatno-czarna |
czarny, niekiedy zielonawoczarny lub brunatnoczarny |
oliwkowozielony, niekiedy z odcieniem żółtawym |
Rysa |
biała |
biała |
biała, szarawa |
zielona |
szarozielona |
biała, szarawa |
Połysk |
szklisty lub |
|||||
|
tłusty na przełamie |
|
czasem perłowy lub metaliczny |
|
|
|
Inne |
kruchy |
iryzacja światła (labrador i plagioklazy doń zbliżone) |
sprężyste |
krucha |
|
|
Obowiązuje Państwa znajomość powyższego grafu. Przykładowo, na temat andezytu mają Państwo wiedzieć, że jest to skała obojętna, wylewna, zawierająca plagioklazy, pirokseny, amfibole i biotyt. Taki sam schemat dotyczy:
gabra
bazaltu
melafiru
diorytu
andezytu
granitu
porfiru
syenitu
Obowiązuje Państwa tekst zaznaczony kolorem czerwonym!!!
Obowiązuje Państwa:
klasyfikacja skał magmowych
pojęcie struktury i tekstury (wraz z podziałami, proszę zwłaszcza zwrócić uwagę na różnice pomiędzy strukturą porfirową, porfirowatą i seryjną!)
tabelka z własnościami minerałów (pokrój: jeśli dany minerał ma dwa lub trzy pokroje, wystarczy żeby znali Państwo jeden, nie dotyczy to kwarcu, skupienia - także wystarczy aby znali Państwo po jednym rodzaju skupień dla każdego minerału, łupliwość - tak jak w tabeli, przełam - jeden dla każdego minerału, twardość - dokładnie jak w tabeli, barwa: kwarc, skalenie - bezbarwne lub zabarwione, w innych przypadkach - jedna barwa, rysa - dokładnie, połysk - jeden dla każdego minerału.
graf ze skałami magmowymi wg powyższego opisu