MAKROEKONOMIA

1. Omów znane Ci definicje ekonomii jako nauki.

1) nauka o gospodarowaniu, czyli takim wykorzystaniu pieniądza aby zaspokoić potrzeby własne i osiągnąć zysk.

2) badanie działań człowieka dotyczące produkcji oraz wymiany między ludźmi.

3) analiza zmian w całości gospodarki, pomoc w kształtowaniu polityki gospodarczej.

3) nauka o dokonywaniu wyborów

4) nauka o organizacji działań ludzi w sferze produkcji i konsumpcji

5) nauka o pieniądzu, stopie procentowej, kapitale,

6) nauka o tym, jak jednostki i społeczeństwo decydują o wykorzystaniu rzadkich zasobów.

02. Wyjaśnij jakie inne nauki mają wpływ na rozwój ekonomii i na czym polega ich znaczenie dla teorii ekonomii.

- nauki polityczne - ekonomia funkcjonuje w systemie prawnym,
- psychologia - podejmowanie decyzji przez inwestorów,
- antropologia - wpływ procesów kulturowych na ekonomię,
- historia - ekonomia to nauka o historii gospodarczej,
- statystyka - podstawowe narzędzie.

03. Wyjaśnij co to są: ekonomia normatywna i ekonomia pozytywna i na czym polega różnica między nimi. Podaj przykłady.

Ekonomia pozytywna - wyjaśnia zjawiska ekonomiczne, jest oparta na obiektywnej wiedzy o rzeczywistości.

Ekonomia normatywna - dokonuje wartościowań faktów opisanych przez ekonomię pozytywną (na podstawie obserwacji rynku wyciąga wnioski na przyszłość).

Różnica: Pozytywna opiera się na obiektywnej wiedzy, normatywna jest subiektywna.

04 Scharakteryzuj w jaki sposób rozwija się wiedza ekonomiczna.

- obserwacja, pomiar różnych zjawisk ekonomicznych (bezrobocie, inflacja itd.),

- analiza modeli ekonomicznych (model - uogólnienie określonego odcinka badanej rzeczywistości, które stara się odwzorować zachodzące w nim procesy ekonomiczne),

- formułowanie praw ekonomicznych (mówiących o wzajemnych zależnościach różnych części gospodarki),

- formułowanie i weryfikacja hipotez.

05. Wyjaśnij znaczenie podstawowych formuł metodologicznych w badaniach ekonomicznych, takich jak ceteris paribus, post hoc ergo propter hoc, zagadnienie części i całości, problem subiektywizmu.

Ceteris paribus - przy pozostałych warunkach równych / inne takie samo / przy tych samych okolicznościach

Post hoc ergo propter hoc - po tym, więc wskutek tego (błąd logiczny, występuje wtedy gdy ktoś wyciąga wniosek o relacjach przyczynowo - skutkowych ze zwykłego następstwa dwóch zdarzeń w czasie).

Część i całość - coś co jest prawdziwe w stosunku do części nie musi być prawdziwe w stosunku do całości

Problem subiektywizmu - prawa ekonomiczne sprawdzają się jako pewna przeciętna, a nie jako ścisła i dokładna zależność.

06. Jakie są podstawowe źródła wiedzy ekonomicznej?

1) obserwacje empiryczne - GUS obserwuje zmiany cen, dóbr i usług

2) obserwacja pośrednia statystyki - NBP obserwuje biuletyny, statystyki branżowe

3) szeregi czasowe - postrzeganie zmienności zjawiska w czasie

4) dane przekrojowe - łączą logiczne dane jednostkowe, np. jak coś ma się do wieku lub płci

5) wartości absolutne - np. kurs dolara na obecną chwile

6) wartości względne - tendencje, np. cena dolara za miesiąc

07. Co to jest model ekonomiczny i jakie jest jego znaczenie dla rozwoju teorii ekonomii?

Model ekonomiczny - uproszczony obraz rzeczywistości ekonomicznej.

Stosuje się go aby uzyskać uproszczony, ale przejrzysty obraz rzeczywistości. Próba przedstawienia całej rzeczywistości ekonomicznej jest z góry skazana na niepowodzenie ze względu na nieskończoną ilość szczegółów.

08. Scharakteryzuj trzy podstawowe problemy wyboru ekonomicznego.

- rzadkość - ograniczoność zasobów

- koszt alternatywny - koszt zaniechanych możliwości

- substytucyjność - 2 dobra/usługi mogą zamiennie służyć w celu zaspokojenia określonej potrzeby

- komplementarność - posiadanie jednego dobra powoduje zapotrzebowanie na drugie

09. Scharakteryzuj na wybranym przykładzie zjawisko istnienia różnych kultur współczesnego kapitalizmu.

Współczesny kapitalizm ma 3 główne odmiany: anglosaski, niemiecki i japoński.

Anglosaski: decydującą rolę odgrywa akcjonariat pracowniczy (metoda prywatyzacji).

Niemiecki: państwowa polityka gospodarcza, kooperacyjne stosunki przemysłowe (pracownicze współzarządzanie).

Japoński: strategiczna polityka gospodarcza państwa, a oprócz kooperacyjnych stosunków przemysłowych, bankowość nastawiona na rozwój kraju, a nie wyłącznie na osiąganie własnych zysków.

10. Co to jest krawędź możliwości produkcyjnych? Podaj przykłady zastosowania tej koncepcji w badaniach ekonomicznych.

Krawędź możliwości produkcyjnych - zbiór punktów, które przedstawiają różne alternatywy struktury produkcji dwóch dóbr przy pełnym i efektywnym wykorzystaniu zasobów gospodarczych.

Zastosowanie: pozwala nam określić, jak kierowana jest dana gospodarka - czy dane państwo jest militarne gospodarczo czy też jest konsumpcyjne.

Pokazuje różne kombinacje ilości dóbr czy usług, które są możliwe do wytworzenia, gdy wszystkie dostępne zasoby są w pełni efektywnie wykorzystane.

11. Na czym polega prawo malejących przychodów? Co to są przychody stałe względem skali, a na czym polega prawo rosnących kosztów względnych?

Prawo malejących przychodów - w miarę dodawania dodatkowych porcji jakiegoś czynnika, przy utrzymywaniu innych czynników bez zmian, będziemy uzyskiwać coraz mniej dodatkowego produktu.

Prawo rosnących kosztów względnych - w zamian za uzyskanie kolejnych, jednakowych przyrostów ilości jednego dobra społeczeństwo musi zrezygnować ze stale rosnących ilości innego dobra.

Przychody stałe względem skali -wraz ze wzrostem czynników produkcji np. 2 razy produkcja wzrasta również 2 razy.

12. Jakie są podstawowe narzędzia realizacji celów makroekonomicznych.

1) polityka fiskalna (polityka dochodów i wydatków)

• podatki

• konsumpcja

2) polityka pieniężna

3) polityka dochodowa

4) stosunki międzynarodowe

13. Wyjaśnij pojęcia: globalna podaż i globalny popyt.

Globalna podaż - wielkość globalnej produkcji w gospodarce wytworzonej przy danych cenach, kosztach i potencjale wytwórczym dla zaspokojenia globalnego popytu.

Globalny popyt - odnosi się do sumy jaką podmioty gospodarki planują wydać na dobra i usługi przy różnej wielkości dochodu w danym okresie.

14. Na przykładzie globalnej podaży scharakteryzuj znaczenie czasu w analizie makroekonomicznej.

W krótkim czasie gospodarka może wytwarzać więcej dóbr i usług, bo wtedy ma niewykorzystane moce produkcyjne. Wówczas globalna podaż jest czynnikiem silnie oddziałującym w analizie makroekonomicznej. Moce te jednak z czasem ulegają wykończeniu i wówczas spada też wydajność gospodarki - wówczas globalna podaż jest czynnikiem słabo oddziałującym w analizie makroekonomicznej.

15. Wyjaśnij na czym polega z punktu widzenia analizy makroekonomicznej zjawisko wysokiej koniunktury.

Koniunktura - splot okoliczności wywierający znaczny, głównie pozytywny wpływ na warunki ekonomiczne.

16. Wyjaśnij na czym polega z punktu widzenia analizy makroekonomicznej zjawisko stagflacji.

Stagflacja - polega na jednoczesnym występowaniu w gospodarce państwa zarówno znaczącej inflacji, jak i stagnacji gospodarczej.

17. Scharakteryzuj uproszczony model ruchu okrężnego środków.

Wydatki na produkty i usługi

Produkty i usługi

Gospodarstwa domowe Przedsiębiorstwa

Usługo czynników produkcji

Dochody czynników produkcji

Uproszczenia modelu:

• brak państwa

• wymiana handlowa z zagranicą

• oszczędności gospodarstw domowych

• zyski niepodzielne przedsiębiorstw

Krąg wewnętrzny symbolizuje przepływ zasobów rzeczowych. Gospodarstwa domowe dostarczają usługi czynników wytwórczych przedsiębiorstwom, które wykorzystują te czynniki w produkcji dóbr i usług dla gospodarstw domowych. Krąg zewnętrzny ukazuje odpowiadające transferom zasobów rzeczowych przepływy pieniężne (płatności). Przedsiębiorstwa wypłacają gospodarstwom domowym dochody czynników wytwórczych, gospodarstwa domowe z kolei zapewniają wpływy przedsiębiorstwom, wydając swoje dochody na dobra i usługi wytwarzane przez

18. Wymień podstawowe metody obliczania Produktu Krajowego Brutto (PKB) i scharakteryzuj jedną z nich.

1) metoda sumowania produktów

• sumowanie dóbr finalnych

• sumowanie wartości dodanych

2) metoda sumowania wydatków

• PKB

• Ck + Ik + Gk + Exk - tylko wydatki krajowe

• C + I + G + Ex - IM

• C + I + G + Ex (eksport netto)

3) metoda sumowania dochodów

• PKB

• suma wartości dodanych

• suma dochodów czynników produkcji

• problem płatności transferowych (emerytury, renty, zasiłki)

C - konsumpcja, I - inwestycje, G - wydatki rządu, Ex - export

19. Wyjaśnij na czym polega problem podwójnego liczenia w rachunku PKB.

PKB obliczany przez wartość dodana powinien być taki sam jak poprzez wydatki, ale w praktyce
wyniki te różnią sie ze względu na błędy pomiaru.

20. Wyjaśnij na czym polega różnica między PKB a PNB i PNN (dochodem narodowym).

PNB koryguje PKB o:

• transfery dochodów za granice

• transfery dochodów z zagranicy

PNN - dochód narodowy, koryguje PNB o amortyzację

PKB - produkt krajowy brutto, jest najczęściej stosowanym miernikiem obliczania dochodów państwa.

PNB - produkt narodowy brutto; to suma wartości dóbr wytwarzanych tylko przez obywateli danego kraju, nie uwzględnia transferu dochodów za granicę i zza granicy;

PNN - produkt narodowy netto; to PNB pomniejszony o koszty amortyzacji (czyli nie uwzględnia kosztów eksploatacji sprzętu, który poniosły przedsiębiorstwa);

21. Czy PKB jest dobrym miernikiem aktywności gospodarczej w skali kraju i w skali międzynarodowej?

PKB nie jest dobrym miernikiem aktywności gospodarczej, bo w podstawowej formie nie uwzględnia:

- problemu szarej strefy,

- problemu czasu wolnego (dla niektórych posiadanie czasu wolnego jest większa wartością niż wyższe dochody, zwłaszcza dotyczy to państw wysoko rozwiniętych),

- efektów zewnętrznych (jak zanieczyszczenie środowiska) - to niekorzystne efekty rozwoju gospodarki.

22. Jaka była wielkość PKB Polski w roku 2003? Jak, z punktu widzenia ogólnych proporcji dzieli się PKB Polski?

W roku 2003 PKB na 1 mieszkańca wyniósł w Polsce 11524 USD.

23. Co jest i jak brzmi prawo Engla?

Typowe, przeciętne wydatki na konsumpcję zmieniają się wraz ze zmianami dochodu w dość regularny sposób, przy czym w obrębie każdej grupy dochodowej istnieje dość znaczny rozrzut konsumpcji wokół przeciętnej.

24. Wyjaśnij co to są i na czym polega marginalna skłonność do konsumpcji i marginalna skłonność do oszczędzania.

Marginalna skłonność do konsumpcji (MPC) - przyrost konsumpcji generowany przez przyrost dochodu o jednostkę.

Marginalna skłonność do oszczędzania (MPS) określa ona ile z każdej dodatkowej zarobionej (otrzymanej) jednostki dochodu społeczeństwo jest skłonne przeznaczyć na oszczędności.

MPS = 1 - MPC

Jeśli skłonność do konsumpcji zwiększa się, to jednocześnie maleje skłonność do oszczędzania i odwrotnie.

25. Scharakteryzuj podstawowe czynniki wyznaczające poziom konsumpcji z punktu widzenia makroekonomicznego.

1) dochód rozporządzalny

2) dochód permanentny lub w cyklu życia (dochód który spodziewamy się osiągnąć)

3) bogactwo (majątek)

4) zabezpieczenie społeczne

5) przychody z oszczędności

26. Jakie są podstawowe czynniki kształtujące popyt na inwestycje?

1) przychody

2) koszty (stopa procentowa, podatki, ulgi)

3) oczekiwania

4) stopy zysku i koszty inwestycji

27. Wyjaśnij zależność jaka zachodzi między realną stopą procentową a popytem na inwestycje.

Im wyższe stopy procentowe tym mniejszy popyt na inwestycje.

28. Jakie są podstawowe motywy oszczędzania, a jakie są podstawowe motywy inwestowania?

Motywy oszczędzania (gospodarstwa domowe, fundusze emerytalne):

• zabezpieczenie

• odłożona konsumpcja

• nawyk

Motywy inwestowania (przedsiębiorstwa, korporacje):

• rozwój przedsiębiorstwa

• zysk

29. Scharakteryzuj podstawowe założenia klasycznego modelu wyznaczania wielkości produktu globalnego. Jakie są najważniejsze konsekwencje klasycznego modelu wyznaczania wielkości produktu globalnego?

Model klasyczny:

• ceny i płace są doskonale giętkie

• zmieniają się dostatecznie szybko aby wyegzekwować nadwyżki podaży i popytu

• polityka makroekonomiczna nie ma wpływu na poziom produktu (rynek reguluje)

• w gospodarce nie występuje niedobrowolne bezrobocie

Konsekwencje:

• nie występuje marnotrawstwo ekonomiczne wynikające z przymusowo nie wykorzystanych zasobów (jeżeli rynek jest elastyczny to szybko wraca do stanu równowagi)

• polityka makroekonomiczna nie ma wpływu na poziom bezrobocia i produkcji

30. Scharakteryzuj najważniejsze założenia modelu Keynesowskiego wyznaczania wielkości produktu globalnego. Jaki są najważniejsze konsekwencje Keynesowskiego modelu wyznaczania wielkości produktu globalnego?

Model J. M. Keynesa:

• ceny a zwłaszcza płace są lepkie lub sztywne w krótkim czasie

• krzywa globalnej podaży nie jest pionowa w krótkim czasie ale raczej pozioma

• dostosowanie makroekonomiczne poprzez adaptacje wydatków do zmiennych dochodów, a nie poprzez giętkie ceny i płace

Przyczyny sztywności:

• długookresowe umowy o prace

• działalność związków zawodowych

• regulacje cen przez rząd (ceny nie dostosowują się do zmieniającej sytuacji)

• inercja wielkich organizacji gospodarczych

• szybkie zmiany cen surowców i towarów oferowanych na giełdach

Konsekwencje:

• równowaga może być osiągnięta na poziomie niższym od produktu potencjalnego (gospodarka może być w równowadze nie wykorzystując znacznej części swoich zasobów)

• bezrobocie może być trwałą cechą gospodarki

• aktywna polityka makroekonomiczna może przesunąć punkt równowagi z A do B

• polityka makroekonomiczna ma znaczenie

31. Scharakteryzuj podstawowe założenia uproszczonego Keynesowskiego modelu mnożnikowego.

- inwestycje nadają ton, a konsumpcja w takt tej muzyki

• inwestycje wyznaczają produkcję, oszczędności reagują na zmiany dochodu aż zrównają się z planowanymi inwestycjami

• tylko wtedy, gdy większość produktu równa się planowanym wydatkom, przedsiębiorstwa są w równowadze

Założenia modelu:

Nie ma podatków ;

Nie ma nierozdzielonych zysków;

Nie ma handlu zagranicznego;

Nie ma amortyzacji ani deprecjacji majątku;

Nie ma rządowych transferów;

Ceny i płace są stałe;

Dochód = czyste PKB;

Produkt narodowy wyznacza odpowiednie poziomy konsumpcji i oszczędności;

Inwestycje bez względu na PKB są stałe;

32. Wyjaśnij, co w modelu mnożnikowym oznacza pojęcie produktu w równowadze i jakie są cechy szczególne punktu równowagi?

Punkt równowagi - miejsce na wykresie, kiedy oś zwiększających się oszczędności przecina poziomą linię stałych inwestycji - to miejsce, gdzie całe zasoby finansowe są obracane w inwestycje i nie ma nadwyżki, która nie generuje żadnego zysku; Wówczas też mamy do czynienia z produktem w równowadze;

Cechy punktu równowagi:

Oszczędności gospodarstw domowych są równe pożądanym inwestycjom przedsiębiorstw;

Przedsiębiorstwa nie mają zapasów, utargi nie zachęcają do dodatkowej produkcji;

Na prawo od punktu równowagi oszczędności są większe niż potrzeby inwestycyjne;

33. Co to jest efekt mnożnikowy i w jaki sposób go obliczamy?

Efekt mnożnikowy: zmiana inwestycji wywołuje równą jej co do wielkości zmianę produktu, gałęzi wytwarzające dobra kapitałowe uzyskują wyższe dochody, wprawiają w ruch łańcuchową reakcję dodatkowych, wtórnych wydatków konsumpcyjnych i przyrostów zatrudnienia; Model mnożnikowy można zastosować tylko wtedy, gdy w gospodarce znajdują się rezerwy (nadwyżka produkcyjna);

OBLICZANIE: M = 1/1 - MPC = 1/MPS

34. Jakie są ograniczenia modelu mnożnikowego i dlaczego one występują?

Model mnożnikowy ma zastosowanie wyłącznie do takiej gospodarki w której istnieją niezatrudnione zasoby.

35. Co to jest polityka fiskalna i jakie elementy się na nią składają?

Polityka fiskalna - proces kształtowania podatków oraz wydatków rządowych dla:

1. Złagodzenia wahań cyklu koniunkturalnego;

2. Podtrzymania tendencji wzrostowej w gospodarce;

3. Uniknięcia zmiennej i wysokiej inflacji;

Elementy polityki fiskalnej:

• Polityka podatkowa;

• Polityka wydatków budżetowych;

• Polityka deficytów lub nadwyżek budżetowych;

36. Co to jest mnożnik wydatków rządowych, a czym jest mnożnik podatkowy. Wyjaśnij na czym polega relacja między mnożnikiem wydatków rządowych a mnożnikiem podatkowym.

Mnożnik wydatków rządowych - przyrost PNB wynikający ze zwiększenia wydatków rządowych na dobra i usługi o jednostkę; wydatki rządowe są narzędziem wpływu na poziom produkcji i zatrudnienia;

Mnożnik podatkowy - wzrost konsumpcji wynikający ze zmniejszenia podatków o jednostkę;

Mnożnik podatkowy jest mniejszy od mnożnika wydatków rządowych;

37. Na czym polega „paradoks oszczędności” i w jaki sposób wyjaśniają jego występowanie klasycy, a jak ekonomia keynesowska.

Paradoks oszczędności - wzrost skłonności do oszczędzania w depresji, może wywołać obniżkę produktu bez wzrostu inwestycji.

Zmniejszenie C i popytu na I będzie postępowało aż do poziomu przy którym dochody nie pozwolą na dalsze oszczędności.

38. Co to są działania dyskrecjonalne i jakie są typowe programy tego rodzaju działań?

Działanie dyskrecjonalne - typ aktywnej polityki fiskalnej polegający na podejmowaniu wyraźnych decyzji ekonomicznych w ramach systemu obowiązujących uregulowań ustawowych (np. widełki celne)

- automatyczne stabilizatory, np. stopy procentowe

- mnożnik uwzględniający stopę opodatkowania

• 1 / (1-MPC) > 1 / {1-MPC (1-t)}, gdzie t to stopa podatkowa netto

Typowe programy:

• roboty publiczne i inne programy wydatków publicznych

• programy tworzenia miejsc pracy

• programy transferowe:

• zwiększanie wypłat przy spadku dochodów

• zmniejszanie wypłat przy wzroście dochodów

39. Jakie są podstawowe wady i zalety oddziaływania na równowagę gospodarczą za pośrednictwem mechanizmu podatkowego?

Zalety:

• szybkie reakcje konsumentów

• szeroki krąg podmiotów

• pobudzenie lub studzenie wydatków

Wady:

• kontr-cykliczne działanie jest kłopotliwe politycznie

• trudna mobilizacja do walki z inflacją

• łatwa mobilizacja do walki z bezrobociem

40. Co to jest budżet i jakie są podstawowe jego funkcje?

Budżet - plan finansowy zawierający dochody i wydatki państwa związane z realizacją polityki społecznej, gospodarczej i obronnej.

Funkcje:

• fiskalna

• redystrybucyjna (środków z jednych działów gospodarki do drugich)

• stymulacyjna

41. Scharakteryzuj podstawowe zasady polityki budżetowej.

• roczne budżetowanie

• zupełność (budżet obejmuje wszystkie dochody, muszą być uwzględnione choćby jako rezerwy)

• jedność (budżety centralne, lokalne i ubezpieczeń społecznych to jeden dokument)

• jawność

• równowaga (nawet deficyt musi mieć źródła pokrycia; w dłuższym okresie czasu budżet ma być zrównoważony)

42. Co to są podatki i jakie są ich najważniejsze funkcje?

Podatki to:

• przymusowe

• bezzwrotne (nie możemy oczekiwać, że w zamian za podatek państwo nam się jakoś zrewanżuje)

• nieodpłatne (nikt nam nie zapłaci i nie podziękuje za to, że płacimy podatki)

• świadczenie pieniężne pobierane przez państwo (nie można inaczej niż pieniędzmi go płacić)

Funkcje:

• finansowanie wydatków sektora publicznego

• redystrybucja dochodów między sektorami i grupami ludności

• ograniczanie konsumpcji niektórych artykułów

• polityka antycykliczna (działanie wbrew cyklowi), np. chłodzenie gospodarki

• polityka antyinflacyjna

43. Scharakteryzuj podstawowe źródła dochodów budżetu państwa w Polsce.

- podatki (VAT, PIT, CIT),

- akcyza,

- fundusze UE,

- pieniądze z inwestycji poczynionych przez NBP,

- dochody z prywatyzacji,

- cło,

- dochody z innych źródeł.

44. Wyjaśnij na czym polega aktywna a na czym pasywna polityka fiskalna.

Aktywna - zmiana dochodów i wydatków, która pozwala osiągnąć zamierzone cele gospodarcze; stosowanie instrumentów fiskalnych.

Pasywna - związana ze zmianą koniunktury gospodarczej; stosowanie automatycznych stabilizatorów koniunktury.

45. Scharakteryzuj podstawowe instrumenty fiskalne.

- Służą zwiększeniu lub ograniczeniu wydatków na określone cele;

- Zmieniają stawki i zasady opodatkowania;

- Zmieniają zasady subwencjonowania;

- Określają sposób, zakres, i termin stosowania instrumentów (jedne drugich);

46. Scharakteryzuj najważniejsze stabilizatory koniunktury z punktu widzenia polityki fiskalnej.

• podatki od dochodów od ludności (PIT)

• podatki od przedsiębiorstw (CIT)

• podatki pośrednie (VAT)

• zasiłki dla bezrobotnych

• programy dla rolnictwa (subwencje, ceny gwarantowane itp.)

47. Co to są zasoby pracy i w jaki sposób mierzymy aktywność ekonomiczną ludności BAEL?

Zasoby pracy (inaczej zasoby siły roboczej) stanowią wszystkie osoby, które wykonują lub chcą wykonywać pracę zarobkową bądź przynoszącą dochód i są zdolne do jej podjęcia.

Badanie Aktywności Ekonomicznej Ludności (BAEL) - prowadzone od maja 1992 r. co kwartał przez GUS, badanie polegające na ankietowaniu ogólnopolskiej próby gospodarstw domowych. Jest to specyficzne badanie panelowe, w którym w każdej kolejnej fali badania wymieniana jest 1/4 składu próby (tzw. panel rotacyjny).

48. Wyjaśnij kim jest bezrobotny wg BAEL i wg urzędów pracy?

Wg BAEL:

• wiek: 15-74,

• nie pracował w czasie badanego tygodnia,

• aktywnie poszukiwał pracy (4 tygodnie przed badaniem),

• gotowy do podjęcia pracy w ciągu 2 tygodni od badania,

• + znalazł pracę ale czeka na jej podjęcie (do 30 dni)

Wg urzędów pracy:

• nie zatrudniony i nie wykonywujący pracy zarobkowej

• zdolny i gotowy do podjęcia pracy zarobkowej

• nie uczący się w szkole

• skończone 18 lat

• kobiety -60, mężczyźni -65 lat

• brak prawa do emerytury, renty etc.

• nieposiadanie działki rolnej powyżej 2ha

• nie podleganie ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu

• stan zdrowia pozwala na prace

• nie przebywa w areszcie lub nie odbywa kary pozbawienia wolności

49. Co to jest stopa bezrobocia, stopa bezrobocia wg BAEL i wg urzędów pracy?

Stopa bezrobocia - stosunek liczby osób bezrobotnych do liczby osób aktywnych zawodowo.

Stopa bezrobocia wg BAEL - udział bezrobotnych danej kategorii w liczbie aktywnych zawodowo danej kategorii.

Stopa bezrobocia wg urzędów pracy - stosunek liczby zarejestrowanych bezrobotnych do cywilnej ludności aktywnej zawodowo.

50. Scharakteryzuj przepływ siły roboczej na rynku pracy.

PRACUJĄCY BEZROBOTNI

AKTYWNI ZAWODOWO

Podejmujący prace Emeryci Zniechęceni Nowi na rynku

BIERNI ZAWODOWO

Petryfikacja - długotrwale bezrobotni mają małą szansę na znalezienie pracy, a nawet jeżeli znajdą to szybko tracą.

51. Wymień najważniejsze elementy charakterystyki struktury bezrobocia.

- czas pozostawania bez pracy,

- wiek bezrobotnych,

- ilość zarejestrowanych bezrobotnych.

52. W jaki sposób ekonomia klasyczna i ekonomia keynesowska wyjaśniają problem bezrobocia?

Ekonomia klasyczna - zaburzenia i niedostosowanie rynku pracy do panujących realiów (np.: na rynku jest zbyt dużo osób z wyższym wykształceniem, które nie mają pracy);

Ekonomia keynesowska - płace nie są giętkie a rynek pracy działa inaczej niż inne rynki towarowe; terapia: ekspansywna polityka fiskalna i (lub) pieniężna.

53. Jakie są podstawowe rodzaje bezrobocia i co to jest naturalna stopa bezrobocia?

Rodzaje bezrobocia

• frykcyjne - - wynika z niedostosowania posiadanych kwalifikacji pracy i miejsca zamieszkania do wymaganych miejsc pracy w danym regionie. Wiąże się z nieustannym ruchem ludności,

• strukturalne - struktura popytu na pracę i podaż pracy różnią się.

• cykliczne/koniunkturalne - to bezrobocie strukturalne, które powtarza się cyklicznie - czyli co 10 lat okazuje się, że mamy zbyt wielu ekonomistów.

Naturalna stopa bezrobocia - stosunek dobrowolnego bezrobocia do zasobów pracy (czyli procent osób, które nie muszą pracować a ich bierność na rynku pracy nie wpływa ujemnie na gospodarkę).

54. Jakie są podstawowe instrumenty ekonomiczne sprzyjające zmniejszaniu bezrobocia?

• obniżanie opodatkowania płac,

• zmiany wysokości zasiłku,

• elastyczność w zdobywaniu wykształcenia,

• ulepszanie pośrednictwa pracy:

• zmiana kwalifikacji,

• specjalne strefy ekonomiczne.

55. Wyjaśnij problem wpływu lepkich płac na bezrobocie.

Jeśli płace nie są dostatecznie lepkie, wówczas może tworzyć się bezrobocie - wg Keynesa, bezrobocie może być cechą stałą gospodarki; ważne, żeby płace były lepkie w krótkim czasie - wówczas bezrobocie nie jest dotkliwe.

56. Co to jest inflacja w jaki sposób może być mierzona?

Inflacja - wzrost przeciętnej ceny dóbr w pewnym okresie. Wzrost inflacji oznacza spadek wartości pieniądza; przy nieodpowiedniej polityce, łatwo jest wywołać inflację, ale o wiele trudniej jest ją zwalczyć;

Wskaźniki inflacji;

1. Wskaźnik cen detalicznych - WCD lub CPI

2. Wskaźnik cen produkcyjnych - WCP lub PPI

Wskaźnik inflacji nazywa się również delatorem - to wskaźnik umożliwiający wyeliminowanie wzrostu cen produktów.

57. Scharakteryzuj na czym polega ekspansywna polityka pieniężna.

Ekspansywna polityka pieniężna - wyjaśnienie inflacji:

- Wzrost ilości pieniądza nominalnego (Mⁿ⁾ prowadzi do wzrostu ilości pieniądza rozrachunkowego (M^r)

- W takiej sytuacji spada stopa procentowa (i), a to prowadzi do wzrostu konsumpcji (C) i jednoczesnego wzrostu inwestycji (I);

- Jednocześnie Wzrost ilości pieniądza prowadzi też do wzrostu popytu (AD). Jeśli AD jest większe niż ilość produktu realnego na rynku (Q), to wówczas rosną ceny (P) aż do momentu, gdy AD zrówna się z Q.

58. W jaki sposób teoria monetarna wyjaśnia występowanie inflacji, co to jest ucieczka od pieniądza i na czym polega równanie wymiany Fishera?

TEORIA MONETARNA

Przyczyną inflacji jest wzrost ilości pieniądza w gospodarce.

Zmiana podaży pieniądza mogą być spowodowane zmianami wielkości produkcji Q oraz zmianami szybkości obiegu pieniądza.

V = ( P x Q ) / M

Szybkość obiegu pieniądza to liczba transakcji obsługiwanych przez jednostkę pieniężną w ciągu roku.

V = ( P x Q ) / M = ( P x Q ) / M x P = Q / M

M = Q / V

Realna podaż pieniądza jest uzależniona od realnej wartości pieniądza Q oraz szybkości obiegu pieniądza.

Spadek produkcji to spadek popytu na pieniądz.

Spadek szybkości obiegu pieniądza to wzrost popytu na pieniądz.

UCIECZKA OD PIENIĄDZA

Jest to gwałtowny spadek realnego popytu na pieniądz.

Szybsze tempo inflacji i wzrost nominalnej stopy procentowej, powoduje spadek siły nabywczej pieniądza, a więc przyśpieszenie obiegu pieniądza.

Wolniejsza inflacja i niższa stopa nominalna oznaczają procent przeciwny.

RÓWNANIE WYMIANY FISHERA

(quantity equation of money)

MV = PQ

M - nominalna podaż pieniądza

V - szybkość obiegu pieniądza

P - ogólny poziom cen

Q - produkt realny (potencjalny)

Zwiększenie ilości pieniądza, ceteris paribus, musi powodować taki sam procentowo wzrost cen.

Ewentualne różnice tempa wzrostu ilości pieniądza i cen można wyjaśnić zmianami szybkości obiegu i realnej wartości produktu.

59. Wyjaśnij na czym polega mechanizm sterylizacji obligacji rządowych.

Odsprzedawanie przez bank centralny obligacji rządowych bankom komercyjnym.

Wariant I

Brak sterylizacji obligacji rządowych (BC nie odsprzedaje ich bankom komercyjnym)

Monetaryzacja deficytu.

Wzrost podaży pieniądza przy względnie stałym V i Q* doprowadzi do wzrostu cen.

Wariant II

Banki sterylizują obligacje rządowe.

Kupują je gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa.

Podaż pieniądza nie wzrasta.

Efekt: wypychanie inwestycji prywatnych i konsumpcji.

Restrykcyjna polityka pieniężna (sterylizacji) kompensuje skutki ekspansywnej polityki fiskalnej.

SKUTKI:

Gospodarka klasyczna - zagregowany popyt prowadzi do wzrostu cen.

Gospodarka keynesowska - w strefie poniżej Q* wzrost produktu.

60. Co to jest krzywa Philipsa i jak należy ją interpretować z punktu widzenia czasu?

Krótkookresowa krzywa Philipsa - odwrotna zależność miedzy stopą inflacji a stopą bezrobocia

Można wybrać pożądaną kombinację inflacji i bezrobocia w krótkim czasie (Samuelson)

Stopy infalcji nie wpływają na poziom bezrobocia w długim okresie (Friedman, Phelps).

Długookresowa krzywa Philipsa - długookresowa zależność stopy bezrobocia i stopy inflacji

Po szoku popytowym i niezbędnych dostosowaniach cen i płac bezrobocie cykliczne (niedobór rąk do pracy) zawsze powrca do poziomu naturalnego.

O tym jaka stopa inflacji towarzyszy naturalnej stopie bezrobocia decyduje tempo wzrostu nominalnej podaży pieniądza.

61. Wyjaśnij na czym polegają koszty inflacji.

	Inflacja zrównoważona	Inflacja nie zrównoważona
Inflacja antycypowana	nie ma kosztów inflacji	Straty efektywności
Inflacja nie antycypowana	Redystrybucja dochodu i bogactwa	Straty efektywności i losowa redystrybucja

Inflacja zrównoważona - -relacje cen pozostają w dużej mierze niezmienne (wszystkie ceny rosną w jednakowym tempie)

Inflacja niezrównoważona - wzajemne proporcje cen ulegają zmianom

62.Scharakteryzuj podstawowe rodzaje wahań cyklicznych z punktu widzenia zmiennej czasu

- cykle Kitchina -3-5 lat (krótkie)

- cykle Juglara -8-10 lat (średnie)

- cykle Kondratiewa -50-60 lat (długookresowe)

Krzywa cyklu dłuższego jest trendem cyklu krótszego (jeżeli u Juglara pojawi się spadek gospodarki to u Kitchina będzie on płytszy)

63. Wyjaśnij w jaki sposób teoria neoklasyczna wyjaśnia występowanie wahań cyklicznych

Teoria klasyczna nawiązuje do gospodarki wolnorynkowej. Czynniki zakłócające mają charakter egzogeniczny (zewnętrzny). Ich występowanie uruchamia mechanizmy przywracania równowagi.

Czynniki endogeniczne- wewnętrzne. Przykład: to tak jak organizm- jeżeli jest wirus to organizm sam uruchamia systemu obronne-przeciwciała.

Czynniki zewnętrzne: wojna, przyroda, odkrycia naukowe

Np.--- plamy na Słońcu (W.J Jevons)- występowanie cyklów w gospodarce jest ściśle związane z wybuchami na słońcu. To powoduje zmiany klimatyczne a to-zmiany w gospodarce

--- innowacje technologiczne (J. Schumpeter): radykalnie zmieniają sposoby wytwarzania (maszyna parowa, kolej żelazna, elektryczność, budownictwo masowe i motoryzacja, technologia informatyczna)

64. Charakteryzuj dwie znane Ci teorie wyjaśniające występowanie cyklu koniunkturalnego. Uzasadnij swój wybór.

-polityczna- Michał Kalecki—Istotne zdarzenia w gospodarce dzieją się zgodnie z kalendarzem politycznym. W okresie wyborów następuje rozluźnienie, nasila się korupcja. Na początku kadencji nasilają się restrykcje.

-psychologiczna- pod wpływem czynników trudnych do ustalenia jakiś pogląd uzyskuje zwolenników, dominuje. Gdy jest on pesymistyczny to tempo gospodarcze zwalnia ( Ludzie myślą, że jeżeli coś przez dłuży czas idzie dobrze, to tak dłużej być nie może.)

Uzasadnienie: charakterystyczne dla Polski i mentalności Polaków

65. Co to są cykle gospodarcze i kiedy mówimy o występowaniu recesji?

Cykle gospodarcze - Są to przesunięcia w funkcjach globalnej podaży lub globalnego popytu.

Recesja występuje wtedy, gdy mamy do czynienia z osłabieniem działalności gospodarczej, utrzymującym się średnio przez 2 kolejne kwartały.

66. Na czym polega luka PNB? Opisz typową fazę zwrotu w dół.

Luka PNB - to zmieniająca się luka (różnica) między potencjalnym a realnym PNB.

Faza zwrotu w dół - Przy spadku poziomu cen i przy mniejszym PNB, następuje przesunięcie krzywej popytu w dół. Jednocześnie podaż jest też mniejsza.

67. Co to jest prawo Okuna?

Wraz ze wzrostem bezrobocia przymusowego spada PKB (PNB)

68. Na czym polega w działaniu anty-cyklicznym polityka czysto podażowa i kiedy może być efektywna?

Polityka podażowa prowadzi do działania na sferę podaży aby zmniejszyć koszty produkcji, np. państwo rezygnuje z pewnych dochodów podatkowych aby stworzyć lepsze warunki do wytwarzania. Celem takiej polityki jest oddziaływanie na sferę globalnej podaży.

Posunięcia polityki podażowej są efektywne wtedy, gdy towarzysza jej środki polityki pobudzania popytu.

69. Scharakteryzuj politykę podażowej obniżki podatków.

Globalny popyt rośnie w warunkach polityki podażowej. Te elementy powinny ze sobą współdziałać.

Wniosek: obniżka podatków może podwyższyć popyt (AD-->AD') i produkt potencjalny (AS-->AS') jeżeli zwiększy się podaż kapitału i pracy. W dłuższym okresie takie obniżki podatkowe podwyższają PKB (ponieważ koszty pracy się zmniejszają). W okresach krótszych (2-5 lat) kluczowe znaczenie mają nie zmiany podatkowe, lecz zmiany POPYTU.

70. Co to jest cykl koniunkturalny i jakie są jego podstawowe fazy?

To rytm wspólny dla rozwoju większości działów gospodarki, jak i dla różnych krajów. Wzrosty i spadki muszą dotyczyć większości działów gospodarki i one SĄ ISTOTNE (np. energetyka, budownictwo, komunikacja). Zmiany występują również w PNB, bezrobociu, cenach i zyskach

Typowe fazy:

1. ekspansja- przedsiębiorstwa mają coraz większe zamówienia, rozwijają się

2. rozkwit (szczyt)- zamówienia na wysokim poziomie, ale już nie rosną

3. recesja- zamówienia zaczynają się stopniowo zmniejszać, rosną zapasy, przedsiębiorstwo myśli o zmniejszeniu produkcji, o wyprzedażach, zwolnieniach

4. depresja (dno)- dalsza recesja nie jest możliwa

71. Scharakteryzuj zasadę akceleracji.

Zasada, wg której wielkość nakładów inwestycyjnych zmienia się wraz z fazami cyklu koniunkturalnego.

Inwestycje w okresie rozkwitu (boomu) rosną dysproporcjonalnie szybciej niż produkt krajowy, w okresie recesji zaś zmniejszają się szybciej niż produkt krajowy; prowadzi to do okresowych załamań koniunktury; powiązanie zmian produktu krajowego z inwestycjami stanowi jedną z wielu prób wytłumaczenia cyklu koniunkturalnego.

72. Dlaczego interakcja mnożnika i akceleratora wpływają na stabilność gospodarki?

Interakcja ta jest istotnym elementem niestabilności gospodarki, ale za to potwierdza jej cykliczność. Zgodnie z zasadą akceleracji (przyspieszenia), okres ekspansji w gospodarce może się skończyć nie dlatego, że zmalała sprzedaż, ale też dlatego, że utrzymuje się bez zmiany nawet na wysokim poziome.

73. Co to jest pieniądz i jakie pełni funkcje?

Pieniądz - powszechnie akceptowany towar, za pomocą którego dokonywana jest wymiana produktów i usług.

Funkcje pieniądza:

1. Jednostka obrachunkowa (czyli miernik wartości dóbr i usług);

2. Środek wymiany (musi być łatwo przenośny i łatwy do podzielenia na mniejsze jednostki);

3. Środek płatniczy (czyli można sobie za niego coś kupić, jest powszechnie przyjęty);

4. Środek tezauryzacji (daje się przechować, można go oszczędzić);

74. Scharakteryzuj pojęcie systemu pieniężnego.

System pieniężny - obejmuje instytucje związane z emisją i wykorzystywaniem pieniądza w danym kraju. W ramach systemu występują też regulacje dotyczące tych instytucji oraz normy ustalające między innymi jednostkę pieniężną i jej wartość, sposób emisji, zabezpieczenia pieniądza, formy jego cyrkulacji, i zasady wymienialności.

75. Co to są banki i jakie są ich najważniejsze funkcje?

Bank - element systemu pieniężnego, w którym przyjmowane są zwrotne wkłady pieniężna (depozyty) w zamian za odsetki. Banki świadczą oprócz tego usługi związane z obiegiem pieniądza, udzielają kredytów i kreują pieniądz.

76. Wyjaśnij na czym polega mnożnikowa ekspansja pieniądza?

Zasada polega na tym, że jeśli wkładamy do banku jakąś kwotę, a potem ten sam bank przekazuje jakąś część (w formie inwestycji) innemu bankowi, to w takim procesie powstają dochody tych banków. W ostatecznym rachunku nasz depozyt wynosi tyle ile wynosił, ale pieniędzy w obrocie bankowym przybywa.

Współczynnik kreacji depozytów - K = 1/ Z, gdzie Z to stopa rezerw obowiązkowych (czyli procent pieniędzy, które bank musi sobie zostawić, nie inwestując).

77. Scharakteryzuj najważniejsze funkcje banku centralnego.

1. Emisja pieniądza gotówkowego;

2. Bycie bankiem dla innych banków np.: udzielanie kredytów)

3. Bank dla państwa (obsługa budżetu państwa, inwestycje zlecone przez rząd);

4. Kredytodawca ostatniej instancji i zabezpieczenie finansowe dla obywateli;

78. W jaki sposób bank centralny bank centralny może oddziaływać na osłabienie koniunktury?

1. Zmniejszenie rezerw banków komercyjnych

2. Zmniejszenie łącznej kwoty pieniędzy;

3. Wzrost stopy procentowej

4. Podrożenie kredytu

5. Ograniczanie inwestycji prywatnych i publicznych wydatków

6. Mnożnikowy spadek popytu;

79. Jakie są najważniejsze instrumenty działania banku centralnego?

1. Operacje otwartego rynku

2. Polityka stopy dyskontowej (stopy oprocentowania kredytów)

3. Rezerwy obowiązkowe

80. Opisz mechanizm operacji otwartego rynku.

BC sprzedaje obligacje lub weksle skarbowe firmom maklerskim. Następnie te firmy sprzedają je bankom handlowym, instytucjom i korporacjom. Nabywcy płacą czekami wystawionymi na ich banki, a BC przedstawia czeki do realizacji. Banki tracą wówczas rezerwy na kwoty wystawionych weksli (czyli tych czeków), zmniejszają się rezerwy banków komercyjnych, a więc także wysokość zgromadzonych depozytów. Skutek: spadek podaży i wzrost ceny pieniądza. W ten sam sposób możliwy jest też zakup obligacji rządowych..

81. Co to jest stopa redyskontowa i jak działa jej mechanizm?

Stopa redyskontowa - to różnica między ceną za weksle wystawiane przez klientów banków (które ubiegają się o pożyczkę z BC), a ceną, jaką bank centralny za nie zapłacił. Stopa redyskontowa ma wpływ na wysokość stopy dyskontowej - stopy kredytów udzielanych klientom przez banki handlowe. (czyli im wyższa jest stopa redyskontowa, tym wyższe będzie oprocentowanie kredytu).

82. Wyjaśnij na czym polega ekspansywna (lub restrykcyjna) polityka banku centralnego.

Działania banku centralnego polegające na zwiększaniu podaży pieniądza poprzez obniżenie stopy procentowej (dyskontowej) i wskaźnika rezerw obowiązkowych oraz zakup na otwartym rynku kapitałowym papierów wartościowych emitowanych przez rząd.

83. Jakie są kryteria przynależności do strefy Euro?

- niezależność banku centralnego

- stabilność cen

- stabilne i zrównoważone finanse publiczne

- trwałość konwergencji

- stabilność kursu walutowego

84. Na czym polegają korzyści związane ze wspólną walutą?

- obniżenie stóp procentowych i łatwiejszy dostęp polskich kredytobiorców do kapitału

- zwiększenie napływu inwestorów zagranicznych i pełniejsza integracja z gospodarką europejską umożliwiające szybszy wzrost gospodarczy, w konsekwencji wzrost zamożności społeczeństwa i wzrost zatrudnienia

- łatwa porównywalność cen w całej strefie euro, wzrośnie konkurencja, towary będą tańsze i łatwiej dostępne

- wyeliminowanie opłat nakładanych przez banki i kantory na klientów za wymianę walut

- wyeliminowanie ryzyka walutowego w relacji złoty-euro (np. przy kredytach zaciąganych w euro) - zarobki i kredyt w tej samej walucie

85. Scharakteryzuj najważniejsze formy powiązań gospodarczych z zagranicą.

- eksport i import towarów i usług,

- przepływ kapitału,

- transfer technologii,

- przepływ pracowników,

- międzynarodowe umowy gospodarcze,

- specjalizacja produkcji.

86. Wyjaśnij na czym polega zasada kosztów komparatywnych.

Teoria ekonomiczna wyjaśniająca mechanizm obustronnie korzystnej międzynarodowej wymiany towarów i usług w sytuacji znacząco niższych kosztów produkcji dóbr po stronie jednego z partnerów wymiany. Zgodnie z tą teorią decydujące znaczenie dla korzyści czerpanych przez obydwu partnerów handlowych z wymiany ma względny stosunek kosztów produkcji dóbr, będących przedmiotem wymiany w krajach partnerów, a nie bezwzględny poziom nakładów jakie w poszczególnych krajach należy ponieść na wytworzenie tych dóbr. Wystarczającą przesłanką rozwoju specjalizacji i handlu międzynarodowego jest występowanie względnych różnic kosztów wytwarzania, mierzonych nakładami pracy.

87. Jakie są najważniejsze elementy polityki handlowej w stosunkach międzynarodowych?

Narzędzi polityki handlowej można podzielić na:
1. taryfowe (cła)
2. parataryfowe  (ograniczenia nie będące cłami, a powodujące skutki identyczne jak cła): opłaty wyrównawcze i subwencje, licencje importowe, bariery techniczne, zmienne opłaty importowe, „dobrowolne” ograniczenie eksportu (VER).

88. Scharakteryzuj najważniejsze organizacje międzynarodowe w dziedzinie handlu.

• Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej, RWPG (1949-1991)

• Europejska Wspólnota Gospodarcza, EWG (1958-1993, zobacz: UE)

• Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu, EFTA (1960)

• Układ Ogólny w Sprawie Ceł i Handlu, GATT

• Światowa Organizacja Handlu, (World Trade Organization, WTO)

• Organizacja Państw Eksportujących Ropę Naftową, OPEC (1960)

• Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju, OECD (1961)

• Unia Celna i Gospodarcza Afryki Środkowej, UDEAC (1964)

• Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodniej, ASEAN (1967)

• Andyjski Wspólny Rynek, AMC (1969)

• Wspólny Rynek Karaibski, CARICOM (1973)

• Latynoamerykański System Gospodarczy, SELA (1975)

• Wspólnota Gospodarcza Państw Afryki Zachodniej, ECOWAS (1975)

• Wspólnota Gospodarcza Krajów Wielkich Jezior, CEPGL (1976)

• Forum Współpracy Gospodarczej Azji i Pacyfiku, APEC (1989)

• Wspólnota Niepodległych Państw, WNP (1991)

• Unia Europejska, UE (1993):

• Europejska Wspólnota Węgla i Stali, EWWiS (1952 - 2002)

• Europejska Wspólnota Energii Atomowej, Euratom, Euratom (1958)

• Wspólnota Europejska, WE, dawniej EWG (1958)

• Unia Afrykańska, AU (2002)

• Północnoamerykańska Strefa Wolnego Handlu, NAFTA (1994)

• Środkowoeuropejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu, CEFTA (1993)

• Środkowoamerykański Wspólny Rynek, CACM

• Południowoafrykańska Konferencja Koordynacji Rozwoju, SADCC

---