Chromatografia #2, Technologia chemiczna, 5 semestr, analiza instrumentalna, notatki


3. Ilościowy opis podziału składników mieszaniny w układzie

chromatograficznym. Warunki rozdziału składników miesza-

niny

Są dwie koncepcje termodynamicznego opisu retencji składników mieszaniny w układzie chromatograficznym uwzględniające zjawisko podziału składników między dwie fazy układu chromatograficznego lub zjawisko adsorpcji

0x08 graphic
0x08 graphic
faza ruchoma

składnik podział składnika

0x08 graphic
mieszaniny zgodnie z K

faza stacjonarna

Ilościowo rozdział każdego ze składników mieszaniny pomiędzy fazę stacjonarną a ruchomą opisuje stała podziału K:

0x08 graphic
K = cS / cM

(1)

cS - stężenie składnika w fazie stacjonarnej

cM - stężenia składnika w fazie ruchomej

RT ln K = 2.3 RT lgK = 2.3 RT lg cS/cM = W

Stężenie substancji w fazie ruchomej wyraża się w [mol/l-1]. Stężenie substancji w fazie stacjonarnej odnosi się albo do jej objętościVS [mol/l-1]lub do jej masy AS [mol/kg-1].

Składniki mieszaniny wymywane są z układu chromatograficznego zgodnie z ich współczynnikami podziału:

0x08 graphic

Jeśli KA > KB to tA > tB

większy współczynnik podziału KA - dłuższy czas elucji składnika tA

(tj. większe powinowactwo składnika A

do fazy stacjonarnej i cS > cM )

Składniki o tych samych wartościach współczynnika podziału w danym układzie chromatograficznym będą miały takie same czasy elucji i nie zostaną rozdzielone

0x08 graphic
Jeśli KA = KB to tA = tB

Podstawowym warunkiem rozdziału składników mieszaniny jest:

różnica ich wpółczynników podziału

Rys.2 Kolejne etapy rozdziału dwuskładnikowej mieszaniny oraz sygnał detektora dla poszczególnych etapów

Współczynnik podziału K a tym samym prędkość migracji składnika przez układ chromatograficzny i czas elucji zależy od:

Zmieniając rodzaj i skład fazy ruchomej oraz stacjonarnej można wpływać na współczynnik podziału składników mieszaniny i ich rozdział

Wniosek powyższy jest słuszny przy następujących założeniach:

  1. K = const

a więc w każdej chwili procesu chromatograficznego (elucji) stosunek stężeń

substancji w obu fazach jest taki sam,

  1. brak dyfuzji

w układzie chromatograficznym nie zachodzi wyrównywanie stężeń na

drodze dyfuzji,

tzn. izoterma podziału jest liniowa

0x08 graphic

cS

0x08 graphic
A

0x08 graphic
B

0x08 graphic
cM

Założenie 1) jest z praktycznego punktu widzenia nie możliwe do spełnienia, ze względu na fakt, że jedna z faz jest ruchoma.

Można jednakże przyjąć, że układ chromatograficzny składa się z szeregu warstw (półek), w których ustala się stan równowagi zgodny ze współczynnikami podziału.

Proces elucji (rozwijania chromatogramu) realizowany jest w kolejnych warstwach (półkach), a wiec jest to szereg kolejno następujących po sobie równowag podziału.

Przykład

KA = 9

KB = 1

KC = 1/9

Przyjmijmy, że faza ruchoma nie przepływa w sposób ciągły, lecz jest dodawana porcjami ∆V. Po dodaniu kolejnych objętości ∆V ustala się stan równowagi zgodny ze współczynnikami podziału:

∆V = 1

0x08 graphic
faza stacjonarna faza ruchoma

0x08 graphic

A 90% 10%

1 warstwa B 50% 50%

C 10% 90%

∆V = 2

0x08 graphic
faza stacjonarna faza ruchoma

0x08 graphic

A 81% 9%

1 warstwa B 25% 25%

C 1% 9%

A 9% 1%

2 warstwa B 25% 25%

C 9% 81%

Krzywa obrazująca rozkład stężeń każdego składnika w kolejnych (n) warstwach w fazie ruchomej lub stacjonarnej w funkcji czasu (lub objętości fazy ruchomej) ma postać krzywej Gausa:

0x08 graphic

0x08 graphic
profil stężenia

faza ruchoma w fazie ruchomej

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic

profil stężenia

w fazie stacjonarnej

Każdy składnik przesuwając się wzdłuż układu chromatograficznego ulega serii podziałów zgodnie z wartością jego K. W konsekwencji czas przebywania składnika w fazie stacjonarnej powoduje jego opóźnienie w stosunku do prędkości przesuwania się fazy ruchomej.

Zatrzymywanie składnika w fazie stacjonarnej (wydłużenie czasu elucji) jest tym większe im większa jest liczba jego kolejnych podziałów.

Składniki mieszaniny będą w różnym stopniu zatrzymywane przez fazę stacjonarną (zgodnie z ich współczynnikami podziału K), przy czym to zróżnicowanie czasu elucji (rozdzielenie) będzie tym większe im większa będzie liczba kolejnych podziałów

0x08 graphic

c

C B A C B A C B A

0x08 graphic

n

4. Parametry retencji (cd)

Kolejnym parametrem retencji jest współczynnik retencji (pojemnościowy) K' (lub k)

0x08 graphic

0x08 graphic

a - masa adsorbenta

0x08 graphic
mr - masa składnika

w fazie ruchomej

ms - masa składnika

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
zaadsorbowanego

przez adsorbent

Prędkość migracji (oraz czas elucji) składnika zależy od współczynnika podziału K oraz objętości fazy stacjonarnej VS (lub masy adsorbenta) w kolumnie.

Uzyskanie skutecznego rozdzielenia zależy od K (rodzaju fazy stacjonarnej, rodzaju fazy ruchomej) oraz od objętości fazy stacjonarnej VS w kolumnie (GC)

4.1 Definicja chromatogramu (Parametry retencji cd.)

Chromatogram to graficznie przedstawiony obraz rozdziału mieszaniny. To zależność sygnału detektora S (mierzącego w sposób ciągły zmianę stężenia (A, n, I, i inn.) składnika w fazie ruchomej od czasu t lub objętości fazy ruchomej VR

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic
S

h

0x08 graphic
0x08 graphic
b0.5 =2.35 δ

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
tR w=4δ

VR

0x08 graphic
tM

0x08 graphic
tRA δ = parametr kształtu,

odchylenie standardowe

0x08 graphic
-(x-m)2 m(współczynnik położenia) = tR

y = h e 2δ2 gdy x = m tj. w punkcie odpowiadającym

czasowi retencji - wartość funkcji

jest największa i określa maksy-

malne stężenie związku

Parametr

Symbol

Zależność

martwy czas retencji

tM

martwa objętość retencji

VM

VM = tMF

czas retencji skł. A

tRA

objętość retencji skł. A

VA

VA = tRA F

zredukowany czas retencji

t'A

t'A = tA - tM

zredukowana objętość retencji

V'A

V'A= VA - VM

objętościowe natężenie przepływu

F

liniowa prędkość przepływu

u

u = L/tM

selektywność

α

Interpretacja parametrów retencji:

(zależy od L, u, K)

4.2 Zależności parametrów retencji

Przy spełnieniu liniowości izotermy podziału (K = const, tR nie zależy od masy składnika):

0x08 graphic

→ K = (VR -VM)/VS

0x08 graphic

0x08 graphic
K' = (VR - VM)/VM

jeśli K = O (składnik nie zatrzymywany w kolumnie) to tR = tM

tM = L / u

tR = L/u (1 + K')

0x08 graphic

5. Parametry opisujące układ chromatograficzny

5.1 Selektywność (współczynnik rozdzielania) α

(1) α = K2 / K1 = K'2 / K'1 = t'R2/ t'R1

α charakteryzuje względny rozdział składników mieszaniny w danym układzie chromatograficznym (zdolność układu chromatograficznego dla rozdzielenia składników mieszaniny)

Dla K2 > K1 im większa wartość α tym lepsze rozdzielenie składników mieszaniny

Jeśli K2 = K1 to α = 1 brak rozdzielenia

5.2 Rozdzielczość układu chromatograficznego (równanie

Prunella) Rs

Rozdzielczość pików RS określona jest zależnością:

0x08 graphic

ΔtR - sprawność termodynamiczna - f(K, α)

w1, w2 - sprawność kolumny związana

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
ΔtR z poszerzaniem pików

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic

t

0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic

w2

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

t

Dla całkowitego rozdzielenia pików chromatograficznych konieczne jest:

RS = 1.5 (piki gausowskie)

RS = 1 (piki o kształcie trójkąta)

RS = 0.8 dla analizy jakościowej

RS = 1.2 dla analizy ilościowej

Powyższa zależność nie podaje korelacji pomiędzy rozdzielczością i warunkami analizy, nie mówi jak poprawić zdolność rozdzielczą. Umożliwia jedynie wyznaczanie rozdzielczości.

0x08 graphic

indeks 2 odnosi się do piku bardziej zatrzymywanego

α - selektywność

N - sprawność kolumny (liczba półek teoretycznych)

jeśli α = 1 to Rs = 0

jeśli K'2 = 0 to Rs = 0

jeśli N = 0 ? to Rs = 0

5.3 Interpretacja równania Prunell'a. Zwiększenie rozdzielczości

optymalny zakres K' = {1 - 10} chromatografia kolumnowa

K' = {0.1 - 10} chromatografia cienkowarstwowa

0x08 graphic

tM/tR

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
ΔtR

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
ΔtR

0x08 graphic

ΔK

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
ΔK ΔK

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

0.01 0.1 1 10 100 K'

RS = 0.25 (α-1)/ α * Nef 0.5

0x08 graphic

Nef 0x08 graphic

104 R = 1

103

0x08 graphic
1.04 1.08 1.2 1.4 α

W przypadku gdy α jest bardzo małe konieczna jest bardzo duża liczna półek (sprawność kolumny) dla zrealizowania rozdziału.

- zwiększenie N (sprawności kolumny)

5.3 Sprawność kolumny. Liczba półek teoretycznuch N

Ponieważ w miarę przesuwania się pasma wzdłuż kolumny (zwiększania tR) jego szerokość w rośnie, wobec tego wartość względnego poszerzania pasma przyjęto jako miarę sprawności kolumny.

Sprawność kolumny chromatograficznej mierzy się dla każdej substancji liczbą półek teoretycznych N w kolumnie.

Po przebyciu przez próbkę pewnej drogi w kolumnie, rozkład jej stężenia w wycieku ma kształt krzywej Gaussa. Odchylenie standardowe tego piku σ (w jednostkach czasu) powiązane z liczbą półek N zależnością:

σ2 = tR2 /N

Dla piku Gausowskiego jego szerokośc w, na określonej wysokości jest związana z kwadratem odchylenia standardowego σ (wariancją) zależnością:

w2 = a σ2

w której współczynnik proporcjonalności a zależy od wysokości, na jakiej mierzone jest w.

0x08 graphic
N = a (tR/w)2 w a

0x08 graphic

wh = 0.5 h 5.54 (wh = 2.36 σ)

wb 16 (wb= 4 σ)

Powyższe metody wyznaczania sprawności powinny być stosowane dla pików gausowskich (pierwszych pików nba chromatogramie).

Wysokość półki (wysokość równoważna półce teoretycznej (HETP) jest zdefiniowana jako

H = L / N

Jak zwiększyć sprawność kolumny?

Zgodnie z teorią półek N = L/H, wobec tego, jak zmniejszyć wysokość półki H?

6. Teoria kinetyczna procesu chromatograficznego

Sprawność kolumny wiąże się z poszerzaniem się pików chromatograficznych. Im dłużej dany składnik przebywa w kolumnie tym szersze będzie jego pasmo na chromatogramie. Stopień poszerzania pików jest parametrem kinetycznym.

6.1 Przyczyny poszerzania pików chromatograficznych

- brak liniowości izotermy podziału (K ≠ const, K zależu od stężenia)

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
CM

0x08 graphic
0x08 graphic

CS

składników rozdzielanej mieszaniny w fazie ruchomej oraz fazie

stacjonarnej, opory w przenoszeniu masy. Wpływ tych czynników

na poszerzanie pików opisuje teoria kinetyczna.

6.2 Podstawy teorii kinetycznej

7. Dobór optymalnych warunków rozdziału - mechanizm retencji

Rozdział składników mieszaniny w chromatografii realizowany jest w serii kolejno po sobie nastepujących równowag podziału pomiędzy dwie fazy układu chromatograficznego, zgodnie z wartościami K.

Podczas transportu składników mieszaniny przez układ chromatograficzny występuje dyfuzja (hamująca ustalanie się równowag podziału), której efektem jest poszerzanie się pików chromatograficznych i niekompletny rozdział.

Optymalny rozdział zależy od zarówno od parametrów termodynamicznych (K,K',α) wpływających na retencję oraz kinetycznych (poszerzanie pasmchromatograficznych):

0x08 graphic
1. α > 1 czynniki

  1. K' = {1 - 10 lub O.1 - 10} termodynamiczne

0x08 graphic

  1. N, H czynniki kinetyczne

Dwa pierwsze parametry określają retencję składnika, którą można zmieniać (zwiększać) przez:

- zmianę typu i rodzaju fazy stacjonarnej - HPLC,GC

proces rozpuszczania jest egzotermiczny

lnK = - Hr /RT + lnc → k ~ 1/T

zatem, podwyższenie temperatury powoduje skrócenie czasu retencji

Rozdział chromatograficzny można uzyskać przez zmianę parametrów wpływających na retencję składników mieszaniny, a więc charakter niekowalencyjnych oddziaływań międzycząsteczkowych w danym układzie chromatograficznym.

- elektrostatyczne oddziaływania w układzie chromatograficznym:

mającymi ładunek powierzchniowy,

czasteczkami (grupami funkcyjnymi)

cząsteczkami fazy stacjonarnej (lub ruchomej) należą do silnych

oddziaływań przyczyniające się do powolnego ustalania się

równowagi podziału i ogonowania pików.

Składniki zawierające polarne grupy funkcyjne będą silniej zatrzymywane (oddziaływać) przez polarną fazę stacjonarną. Związki o charakterze niepolarnym łatwiej rozdzielić na niepolarnej fazie stacjonarnej. Wiele związków zawiera zarówno polarne jak i niepolarne fragmenty struktury. Ponadto oddziaływania między cząsteczkami składników mieszaniny oraz fazą stacjonarną zależą od rodzaju rozpuszczalnika (fazy ruchomej), w którym przebywają.

W chromatografii prostej decydują polarne oddziaływania międzycząsteczkowe

W chromatografii z odwróconymi fazami - dyspersyjne (hydrofobowe) oddziaływania międzycząsteczkowe.

W rzeczywistości model oddziaływań międzycząsteczkowych w układzie chromatograficznym jest bardziej złożony

7.1 Oddziaływania międzycząsteczkowe a mechanizm retencji .

RODZAJ fazy ruchomej oraz fazy stacjonarnej poprzez oddziaływania między cząsteczkami obu faz oraz cząsteczkami składników mieszaniny determinują ich zatrzymywanie (retencję) w kolumnie a w konsekwencji ich rozdział. Na przykład te składniki, których oddziaływania z fazą ruchomą są silniejsze niż z fazą stacjonarną będą wymywane szybciej. W uproszczonym modelu oddziaływań w układzie chromatograficznym zarówno rodzaj fazy stacjonarnej jak i rodzaj fazy ruchomej (moc elucyjna) warunkuje skuteczność rozdziału.

Chromatografia podziałowa

cząsteczki składnika

mieszaniny X

0x08 graphic
0x08 graphic

cząsteczki fazy cząsteczki fazy

0x08 graphic
ruchomej M stacjonarnej S

Można przyjąć, że o rozdziale decydują konkurencyjne oddziaływania

składnika X z fazą ruchomą M oraz składnika X z fazą stacjonarną S.

0x08 graphic
0x08 graphic
X M >> X S składnik X będzie lepiej rozpuszczał się w fazie ruchomej M (i będzie słabiej zatrzymywany przez fazę stacjonarną S) lub

0x08 graphic
0x08 graphic
X S >> X M składnik X będzie się lepiej rozpuszczał w fazie stacjonarnej (i będzie mocniej zatrzymywany przez fazę stacjonarną)

Chromatografia adsorpcyjna

cząsteczki składnika

mieszaniny X

0x08 graphic
0x08 graphic

cząsteczki fazy cząsteczki fazy

0x08 graphic
ruchomej M stacjonarnej S (ciało stałe)

Można przyjąć, że o rozdziale decydują konkurencyjne oddziaływania składnika X z fazą stacjonarną S oraz rozpuszczalnika M z fazą stacjonarną S

0x08 graphic
0x08 graphic
X S >> M S składnik X będzie silniej zatrzymywany przez

fazę stacjonarną

0x08 graphic
0x08 graphic
M S >> X S składnik X będzie słabiej zatrzymywany przez

fazę stacjonarną

Cząsteczki składnika będą się adsorbowały na centrach aktywnych żelu jeśli ich oddziaływania z adsorbentem są silniejsze niż oddziaływania cząsteczek rozpuszczalnika z adsorbentem.

Oddziaływania międzycząsteczkowe rozpuszczalnika oraz składników mieszaniny z adsorbentem zależą od właściwości chemicznych (rodzaj centrów aktywnych) oraz fizycznych adsorbenta

    1. Wpływ rodzaju fazy ruchomej (rozpuszczalnika) na rozdział

składników mieszanin. Elucja izokratyczna i gradientowa

Rodzaj rozpuszczalnika wpływa na wartość współczynnika podziału oraz pojemnościowego składników mieszaniny i w konsekwencji na ich retencję w układzie chromatograficznym.

Optymalny zakres K' to: {1-10} dla chromatografii kolumnowej lub {0.1-10} dla cienkowarstwowej. Zatem właściwy rozpuszczalnik to taki, dla którego wartości K' składników mieszaniny znajdują się w tym zakresie.

W chromatografii podziałowej rozpuszczalnik wpływa na K poprzez oddziaływania tego rozpuszczalnika z cząsteczkami składników mieszaniny a zatem:

moc elucyjna rozpuszczlnika jest (w przybliżeniu) zależna od oddziaływań miedzycząsteczkowych tego rozpuszczalnika z cząsteczkami składnika (ów) mieszaniny.

W chromatografii adsorpcyjnej rozpuszczalnik wpływa na K' poprzez oddziaływania z adsorbentem, stąd:

moc elucyjna rozpuszczalnika zależy od oddziaływań tego rozpuszczalnika z adsorbentem.

Uszeregowanie rozpuszczalników wg. mocy elucyjnej (polarności, stałej dielektrycznej, parametru rozpuszczalności Hildebranda) to szereg eluotropowy.

Chromatografia prosta

0x08 graphic
0x08 graphic

K' {1-10}

0 PM PS 100

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

PX

0x08 graphic
1. Jeśli K' >> 10

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic

0 PM PX PS 100

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

PM

0x08 graphic
0x08 graphic

Jeśli K' >> 10 (zbyt długi czas retencji) : składnik ma większe powinowactwo do fazy stacjonarnej (polarność zbliżoną do polarności fazy stacjonarnej), rozpuszczalnik o słabej mocy elucyjnej. Rozdział można poprawić stosując rozpuszczalnik o większej mocy elucyjnej - większej polarności

2. Jeśli K' << 10x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic

0 PM PX PS 100

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

PM

0x08 graphic

W odwróconym układzie faz, długie czasy retencji można skrócić przez zastosowanie rozpuszczalnika o większej mocy elucji (mniej polarnego, lub w przypadku eluentu metanol/woda o mniejszej zawartości wody). Natomiast zbyt krótkie czasy retencji można wydłużyć stosując rozpuszczalnik o mniejszej elucji (bardziej polarny lub zawierający więcej wody)

W obu typach chromatografii, jeśli czasy retencji są zbyt krótkie to rozdział można poprawić wydłużając czasy retencji przez zastosowanie rozpuszczalnika o mniejszej sile elucji ( w układzie normalnym jest to rozpuszczalnik jest to eluent mniej polarny a w odwrotnym układzie faz - eluent bardziej polarny, lub większej zawartości wody.

Jako fazę ruchomą można zastosować mieszaninę rozpuszczalników. Np. heksan/CCl4, dioksan/CH2Cl2, metanol/woda Siła elucyjna mieszaniny rozpuszczalników różniących się polarnościami zmienia się w przybliżeniu liniowo (w skali logarytmicznej) wraz ze zmianą stężenia jednego ze składników.

Elucja izokratyczna - rozdział odbywa się przy stałej sile elucyjnej rozpuszczalnika (pojedynczy rozpuszczalnik lub mieszanina rozpuszczalników o tym samym składzie)

Elucja gradientowa

Polega na ciągłej zmianie mocy elucyjnej rozpuszczalnika podczas rozdziału chromatograficznego mieszaniny.

a) b)

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic

K'<<1 K'>>10

dla poprawy rozdzielczości należy dla poprawy rozdzielczości należy

zastosować rozpuszczalnik o zastosować rozpuszczalnik o

mniejszej mocy elucyjnej większej mocy elucyjnej

(o mniejszym powinowactwie

do składników lub adsorbenta)

0x08 graphic

0x08 graphic
c)

0x08 graphic

K'<<1 K'{1-10} K”>>10

dla poprawienia rozdzielczości należy zastosować elucję gradientową

(w przypadku chromatografii gazowej elucję z gradientem temperatury, np. t0=60˚C, Δt =10˚C/min, tk=150˚C.

    1. Wpływ rodzaju stacjonarnej na rozdział

składników mieszanin.

Podstawowe parametry fizykochemiczne adsorbentów:

powierzchnia właściwa po chemicznej modyfikacji zmniejsza się nawet o ok. 50%

określa hydrofobowość adsorbenta, w przypadku chromatografii prostej

centrami aktywnymi mogą być np. grupy -OH, -NH2, -CN

w chromatografii z odwróconymi fazami - C4, C8, C18, fenylowa

Klasyfikacja adsorbentów

Właściwości adsorpcyjne SiO2*H2O

Silikażel jest najczęściej stosowanym adsorbentem w praktyce chromatograficznej. Higroskopijność i zawartość wody w składzie SiO2*H2O tego adsorbenta decyduje o ilości wolnych, nie związanych mostkami wodorowymi grup silanolowych odpowiedzialnych za jego właściwościach adsorpcyjnych.

Rodzaje centrów aktywnych SiO2:

0x08 graphic

Właściwości adsorpcyjne tego adsorbenta zależą od oddziaływań z wolnymi (nie związanymi) grupami silanolowymi, które wykazują słabo kwasowy charakter.

Maksymalna zawartość grup silanolowych na powierzchni żelu krzemionkowego - 8 - 9 μmol/m2 lub średnio ok. 5 grup -OH na 100 Å

Inne adsorbenty

7.4 Chemiczna modyfikacja silikażeli - chemicznie związane fazy stacjonarne

Żele krzemionkowe poddawane są modyfikacji:

Kowalencyjnie związane z fazą stacjonarną (żel krzemionkowy) grupy to najczęściej: C8, C10, C18 , o dł. łancuchów 21 Å. Przyjmuje się, że cząsteczki składników mieszaniny penetrują pomiędzy tymi łańcuchami - a więc proces ten jest traktowany termodynamicznie jak rozpuszczanie.

Po chemicznej modyfikacji

- zmienia się powierzchnia właściwa adsorbenta

np. powierzchnia właściwa żelu krzemionkowego - 350 m2/g

powierzchnia wł. po modyfikacji chemicznej - 170 m2/g.

jeśli grupy R są krótkie, lub niedostępne - jeśli grupy R są długie, jak np.

C10, C18, w oddziaływaniach z rozpuszczalnikiem lub składnikiem.

np. silikażele zawieraja ok. 5 grup -OH na 100 Å,

najczęściej ok. 50% nie przereagowanych grup -OH pozostanie

po chemicznej modyfikacji silikażeli.

Typy połączeń grupy R z atomami Si silikażeli:

Si - R

Si-O-R

Si-O-Si-R

0x08 graphic
Można kontrolować właściwości tego typu faz poprzez rodzaj, ilość podstawników R na jednostkę powierzchni adsorbenta, długość łańcuchów alkilowych.

Podstawnik R może zawierać różnorodne grupy funkcyjne (C18, C14, C8, C4, C1, fenylowa, -CN, -NH2, i inn.), zatem faza stacjonarna może mieć rózną polarność lub hydrofobowość.

Wpływ różnych czynników na retencję

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
VR 2

1

0x08 graphic
3

0x08 graphic

n

1 - alkilobenzeny

2 - alkilofenony

3 - estry kwasu p-hydroksybenzoesowego

Hypersil - C18 (5µm, 150x4.6mm), eluent: MeCN/woda 60/40, 1 ml/min

Alkilobenzeny wykazują silniejszą retencje niż alkilofenony. Obecność grupy karbonylowej powoduję słabsze oddziaływania z niepolarną (hydrofobową) fazą stacjonarną.

Najmniejsza retencja parabenów wynika z obecności bardziej polarnej(od gr. karbonylowej) estrowej, która słabo oddziałuje z niepolarną fazą stacjonarną

jeśli powierzchnia adsorbenta ma dużą gęstość centrów aktywnych R (niepolarnych) wtedy o retencji decydują niepolarne oddziaływania dyspersyjne

(jest to charakterystyczna cecha metod z odwróconymi fazami)

0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic

4

3

2

1

0x08 graphic

Zmiana retencji kwasu dodecylowego (faza stacjonarna: C18, duża gęstość centrów aktywnych - ok. 2 grupy R18 na 100 Å) w zależności od składu fazy ruchomej:

0x08 graphic

(zwiększenie polarności)

Kwas dodecylowy jest polarny lecz w jego retencji nie biorą udziału polarne (lub jonowe) oddziaływania z niepolarną (C18) fazą stacjonarną; Symetria pików potwierdza występowanie wyłączne oddziaływań dyspersyjnych.

Zmniejszając udział acetonitrylu (zwiększając udział wody) w fazie ruchomej obserwujemy zwiększanie się retencji kwasu dodecylowego

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic

3

2

0x08 graphic
1

0x08 graphic

Retencja tego samego składnika (faza stacjonarna: Hypersil-C1) w zależności od składu fazy ruchomej

Gęstość centrów aktywnych w trójmetylosilanu (Hypersil-C1) wynosi 3 grupy C1 na 100 Å(a więc jest większa niż poprzednio) lecz grupy C1 są 18 razy krótsze. Powierzchnia SiO2 ma 5 - 8 grup OH na 100 Å, lecz tylko połowa została podstawiona (podczas chemicznej modyfikacji) grupami C1, natomiast pozostałe grupy -OH są dostępne dla cząsteczek składnika ze względu na małe rozmiary grup R1.

Z tego względu kwas dodecylowy jest silniej zatrzymywany w przypadku czystego MeCN (1) Jego retencja zmniejsza się ze wzrostem zawartości wody w fazie ruchomej. Gdy zawartość wody nie jest zbyt duża wtedy decydują polarne oddziaływania z adsorbentem (jego wolnymi grupami silanolowymi). Pik 3 (95/5 MeCN/H2O) jest symetryczny co świadczy o tym, że 5% H2O wystarczyło do stłumienia polarnych oddziaływań grup silanolowych adsorbenta z kwasem dodecylowym.

faza ruchoma MW BP R.I UV η μ

[ºC] [nm] [cP] [Debye]

acetonitryl 41 82 1.341 195 0.358 3.37

dioxan 88 101 1.421 215 1.26 0.45

etanol 46 78 1.359 205 1.19 1.68

metanol 32 65 1.326 205 0.584 1.66

izopropanol 60 82 1.375 205 2.39 1.68

tetrahydrofuran 72 66 1.404 215 2.20 1.70

woda 18 100 1.33 185 1.00 1.84

Polarność fazy ruchomej nie jest jedynym czynnikiem warunkującym oddziaływania z adsorbenten. Np. moment dipolowy wody jest mniejszy niż acetonitrylu lecz woda nie bierze udziału w hydrofobowych oddziaływaniach z adsorbentem natomiast acetonitryl tak.

Chromatografia gazowa

Obejmuje metody chromatograficzne, w których fazą ruchomą jest gaz.

Fazą stacjonarna może być adsorbent (chromatografia adsorpcyjna)lub faza ciekła na nośniku (chromatografia podziałowa)

Składniki mieszaniny muszą być przeprowadzone w stan gazowy

Cechy chromatografii gazowej są konsekwencją zastosowania gazu jako fazy ruchomej - a więc substancji o znacznie niższej niż ciecz lepkości i większym współczynniku dyfuzji. Czas retencji oraz współczynnik retencji rozdzielanych składników jest zatem funkcją ich prężności pary nad fazą stacjonarną (zależną od temperatury) oraz rozpuszczalności w fazie stacjonarnej. Powinowactwo do fazy ruchomej (obojętnego gazu) odgrywa znaczącą rolę w chromatografii cieczowej

  1. Gaz nośny

Jego rola polega wyłącznie na przenoszeniu składników przez kolumnę natomiast nie bierze on udziału w specyficznych oddziaływaniach ze składnikami mieszniny i nie wpływa na jakość rozdziału.

Rodzaj gazu nośnego (azot, hel, argon, wodór) zależy od stosowanego detektora: dla katarometru najlepszym gazem jest wodór i hel, których przewodnictwo cieplne (7.14, 5.97) najbardziej różni się od przewodnictw cieplnych rozdzielanych substancji zapewniając dużą wykrywalność. W detektorze argonowym, gazem nośnym jest argon.

Wybór gazu powinien uwzględniać wielkość współczynników dyfuzji składników w fazie ruchomej dla obniżenia dyfuzji podłużnej i zwiększenia sprawności kolumny.

  1. Detektory

Obecnie stosuje się prawie wyłącznie detektory różniczkowe, mierzące zmiany właściwości eluatu - gazu nośnego zawierającego poszczególne składniki.

Cechy detektorów:

- czułość (stosunek przyrostu sygnału do przyrostu stężenia lub masy)

Detektor cieplno-przewodnościowy (katarometr TCD)

Mierzy zmianę przewodnictwa cieplnego przepływającego gazu na skutek pojawienia się w nim składnika mieszaniny.

Zasadniczym elementem są cztery, włączone w obwód mostka Wheatstone'a, czujniki (drut wolframowy, platynowy, termistory z tlenków manganu, kobaltu niklu), których cechą jest znaczna zmiana oporu przy niewielkiej zmianie temperatury czujnika (tmp. detektora musi by ć utrzymywana z dokładnością do dziesiątych stopnia Celsjusza).

Jeśli przez celkę detektora przepływa gaz nośny to czujniki wykazują jednakowy opór elektryczny i układ jest w równowadze. Gdy w gazie nośnym pojawi się składnik mieszaniny o innym przewodnictwie cieplnym niż gaz nośny), wówczas temperatura i w konsekwencji opór elektryczny czujnika zmienia się.

Sygnał tego detektora zależy od prędkości przepływającego gazu, dlatego konieczna jest zachowanie stałości warunków (tmp., prędkości przeplywu)

Wykrywalność zależy od rodzaju gazu nośnego; najkorzystniejszy jest wodór i hel.

Czułość - zależy od temperatury czujników, którą można regulować.

Podstawowe cechy:

Detektor płomieniowo-jonizacyjny (FID)

Jest najbardziej rozpowszechniony detektorem w chromatografii gazowej.

Mierzy zmiany natężenia prądu jonowego powstającego w celce detektora podczas spalania składników w gazie nośnym.

Podstawowym elementem jest palnik z temperaturą płomienia zależną od natężenia przepływu doprowadzonego do niego tlenu (powietrza) i wodoru oraz gazu nośnego.

W palniku umieszczonym między dwiema elektrodami i zasilaczem spala się badana substancja w gazie nośnym w wyniku czego powstają termojony (karbojony), zbierane na odpowiedniej elektrodzie i rejestrowany jest powstający prąd jonowy. Sygnał detektora jest proporcjonalny do ilości atomów węgla w cząsteczce, przy czym każdy szereg homologiczny ma inny współczynnik proporcjonalności.

Jest to detektor masowy, którego sygnał zależy od szybkości z jaką docierają do niego wykrywane substancje.

Cechy detektora

Detektor płomieniowo-fotometryczny FPD

Jest odmianą detektora płomieniowo-jonizacyjnego, wykorzystywanego dla związków siarki i fosforu z dużą czułością.

Eluat z kolumny spala się w płomieniu z nadmiarem wodoru, tak że ze związków siarki i fosforu powstają wzbudzone cząsteczki S2 lub tlenek fosfiny (HPO), które emitują charakterystyczne dla siebie promieniowanie (394 nm dla związków siarki lub 526 nm dla związków fosforu) rejestruje się za pomocą fotopowielacza. W niektórych detektorach możliwe jest jednoczesne oznaczanie tych związków.

Detektor termojonowy TID (alkaliczny detektor płomieniowo-jonizacyjny AFID)

Jest również odmianą detektora płomieniowo-jonizacyjnego. Stosowany jest detektorem azotowo-fosforowym umożliwiającym oznacznie śladowych ilości tych związków oraz halogenopochodnych.

Detektor argonowy i helowy (ArD, HeD)

Mierzą natężenie prądu jonowego

Źródłem jonizacji są meta-stabilne atomy argonu Ar*(lub helu He*), które otrzymuje się przez jonizację argonu (helu) promieniowaniem α lub β (izotopy radu, strontu).

Wzbudzone atomy argonu (helu) tracą energie w zderzeniach z cząsteczkami badanych substancji. Jeżeli potencjał jonizacji tych substancji jest niższy od potencjału wzbudzenia argonu (helu) to ulegają one jonizacji:

Ar + e → Ar* + e- (energia metatrwałych at. argonu - 11.6 eV)

Ar* + S → Ar + S+ + e

W detektorze argonowym jonizacji ulegają związki, których potencjał jonizacji jest niższy od energii wzbudzonych atomów argonu (11.6 eV).

W praktyce sprowadza się to do oznaczania wszystkich związków organicznych, natomiast nie mogą być oznaczane gazy trwałe (wodór, tlen, azot).

Mniejsza czułość dla pochodnych azotowych i chlorowcopochodnych (rekombinacja)

W detektorze helowym (wyższy potencjał wzbudzenia atomów helu 19.6 eV) można oznaczać wszystkie gazy trwałe (z wyj, neonu)

Gazem nośnym może być tylko argon (hel)

Detektor fotojonizacyjny (PID)

Substancje ulegają jonizacji pod wpływem promieniowania nadfioletowego. Dobierając źródło emitujące promieniowanie o różnej długości można selektywnie i z dużą wykrywalnością oznaczać określone związki (10-11 g/s).

Detektor wychwytu elektronów (rekombinacyjny) ECD

Źródło jonizacji - cząstki α, β żródła promieniotwórczego

Gaz nośny - azot, argon z metanem

W wyniku jonizacji gazy nośnego, jony dodatnie i elektrony zbierane są przez odpowiednie elektrody i tworzy się prąd tła.

N2 + β → N2+ + 2e

Wprowadzona do detektora substancja (o powinowactwie do elektronowym) wychwytuje elektrony, tworząc jony ujemne, które z kolei zderzają się z jonami dodatnimi (rekombinacja) tworząc cząsteczki obojętne. W wyniku tych przemian następuje obniżenie natężenia prądu jonowego.

S + e → S-

S- + N2+ → S + N2

Umożliwia wykrywanie śladowych ilości substancji ( 10-13 - 10-14 g/s) mających powinowactwo elektronowe, pochodnych tlenowych, siarkowych, azotowych, chlorowcopochodnych. Nie jest przydatny do oznaczania węglowodorów, estrów eterów.

  1. Kolumny i ich wypełnienie

W chromatografii gazowej stosowane są:

mikropakowane (d = 0.8-1,2 mm, długość kilkunastu metrów)

preparatywne (pakowane, d>6mm, dł. kilka metrów)

mikrokapilarne (d>0.1mm, długość kilkadziesiąt metrów, większą od

kapilarnych rozdzielczość)

Kolumny kapilarne (metalowe lub najczęściej szklane, ze stopionej czystej krzemionki) mogą mieć ścianki pokryte ciekłą fazą stacjonarną lub porowatą warstwę adsorbenta na ściankach .

Fazę stacjonarną wiąże się chemicznie w reakcjach z grupami hydroksylowymi krzemionki, lub przez sieciowanie fazy stacjonarnej z zastosowaniem inicjatorów reakcji rodnikowych, promieniowania UV.

Adsorbenty

Różnią się:

Adsorbenty nieorganiczne

Stosowane są do rozdzielania gazów (azotu, tlenu, helu, tlenków węgla,

tlenków azotu, gazów szlachetnych

Powyższe adsorbenty mają właściwości hydrofilowe i nie mogą być stosowane jeśli gaz nośny jest wilgotny lub próbka zawiera wodę

substancji w wodzie i powietrzu

Adsorbenty organiczne

Obecnie najczęściej stosowany rodzaj adsorbentów w chromatografii gazowej. Są to porowate polimery, kopolimery (np. styrenu i dwuwinylobwnzenu - Porapak P, PS, Q, QS, R, N, T, Chromosorb 101, 102, 103 itd.), różniące się powierzchnią właściwą, porowatością, temperaturą stosowania.

Fazy stacjonarne

Rozdzielanie składników mieszanin na ciekłych fazach stacjonarnych zależy od różnic w rozpuszczalności tych składników. Stąd najważniejszą cechą faz stacjonarnych wpływającą na ich rozdzielczość jest ich polarność. Drugą cecha determinującą przydatność w chromatografii gazowej jest mała prężność pary i duża odporność termiczna.

Fazy stacjonarne sklasyfikowano w oparciu o indeks polarności Rohrschneidera, wg umownej skali, w której skwalan ma polarność = 0 a β, β' -oksy-dwupropionitryl ma polarność = 100.

Inne systemy klasyfikacji uwzględniają ich elektrodonorowe i akceptorowe własności

Węglowodory - Skwalan, Apiezony (węglowodory alkanowe)

Silikony - oleje silikonowe i polimery, dimetylo oraz metylofenylosiloksany są najczęściej stosowanym rodzajem faz stacjonarnych. Różnią się zawartością grup funkcyjnych.

Pierwsze są stosowane do rozdzielania związków niepolarnych drugie - aromatycznych i średniopolarnych. Do tej grupy zalicza się także fazy fluoroalkilosilikonowe (średnia polarność), nitrylosilikony (wysoka polarność)

Poliglikole (glikole polietylenowe - Carbowax PEG, propylenowe - dzięki obecności atomów o charakterze donorów i akceptorów elektronów mogą oddziaływać ze związkami o różnym charakterze.

Estry kwasów karboksylowych (sebacynowego, adypinowego, ftalowego, bursztynowego) - mają zdolność tworzenia wiązań wodorowych, wadą jest reagowanie z alkoholami i aminami w tmp..120 oC

Inne fazy stacjonarne:

racemicznych

uporządkowaniu cząsteczek, wykazują anizotropię różnych właściwości)

Ich oddziaływanie ze składnikami mieszaniny zależy w mniejszym

stopniu od ich polarności a w większym od kształtu cząsteczek (łatwość

rozdzielania izomerów geometrycznych)

W wyborze fazy stacjonarnej należy uwzględnić oprócz jej polarności, także elekrono-donorowe/akceptorowe właściwości, stałą dielektryczną i in.

Czynniki wpływające na rozdzielczość w chromatografii gazowej

RS = f (α, K', N)

stacjonarnej), współczynnik rozdzielenia

K' - współczynnik retencji (pojemnościowy)

N lub H - sprawność kolumny

Miarą selektywności fazy stacjonarnej jest różnica czasów retencji dwóch związków o różnej budowie lecz o identycznych temperaturach wrzenia. Jeśli ta różnica jest duża to świadczy to o dobrej selektywności fazy stacjonarnej

α oraz K' zależą od:

własności elektrono-donorowe/akceptorowe, oraz

VM

0x08 graphic
VR = VM + KVS = VM + K' VS = VM (1 + K')

VS

tR = tM (1 + K')

proces rozpuszczania jest egzotermiczny

lnK = - Hr /RT + lnc → k ~ 1/T

zatem

retencji i pogorszenie rozdzielczości

Zbyt niska temperatura powoduje poszerzanie i niesymetryczność pików i wydłuża czas analizy

Wzrost tmp. o 30oC skraca czas analizy o ok. połowę

Dobór odpowiedniej temperatury zależy od temperatury wrzenia składników rozdzielanej mieszaniny oraz termicznej odporności fazy stacjonarnej

W chromatografii podziałowej

temperatura kolumny powinna być zbliżona do temperatury wrzenia składników mieszaniny

W chromatografii adsorpcyjnej

temperatura kolumny może być wyższa od temperatury wrzenia składników mieszaniny

Chromatografia izotermiczna (w stałej temperaturze) oraz z programowaniem temperatury

Gdy temperatury wrzenia składników mieszaniny nie różnią się więcej niż o kilkadziesiąt stopni, wówczas można rozdzielić mieszaninę stosując stałą temperaturę kolumny w czasie analizy

Gdy temperatury wrzenia składników mieszaniny różnią się znacznie (np. 100oC) wówczas należy zastosować programowanie temperatury

K = cS / cM

Jeśli KA > KB to tA > tB

Jeśli KA = KB to tA = tB

faza

stacjonarna

K = Cs/CM

K' = K * VS/VM

K' = cS*VS / cM*VM = cS/cM * VS/VM

K' = NS/NM

VR = VM + K VS

VR = VM + K AS

VM

VR = VM + K' VS = VM (1 + K')

VS

tR = tM (1 + K') stąd

K' = (tR -tM) / tM

0x01 graphic

ms/a

Ka =

mr/VM

ms/a a ms

K'a = Ka * a/VM = * =

mr/VM VM mr

0x01 graphic

0x01 graphic

tR = f (K, K', Vs lub As, L, u)

0x01 graphic



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Chromatografia #2, Technologia chemiczna, 5 semestr, analiza instrumentalna, notatki
Chromatografia #3, Technologia chemiczna, 5 semestr, analiza instrumentalna, notatki
Chromatografia #1, Technologia chemiczna, 5 semestr, analiza instrumentalna, notatki
Potencjometria zad, Technologia chemiczna, 5 semestr, analiza instrumentalna, notatki
MS, Technologia chemiczna, 5 semestr, analiza instrumentalna, notatki
Chromatografia gazowa przerobka, Technologia chemiczna, 5 semestr, analiza instrumentalna, sprawozda
chromatografia zestawienie, Technologia chemiczna, 5 semestr, analiza instrumentalna, sprawozdania
1(1), Technologia chemiczna, 5 semestr, analiza instrumentalna, sprawozdania
sprawozdanie1 cw.4, Technologia chemiczna, 5 semestr, analiza instrumentalna, sprawozdania
Cw9, Technologia chemiczna, 5 semestr, analiza instrumentalna, sprawozdania
CWGC, Technologia chemiczna, 5 semestr, analiza instrumentalna, sprawozdania
ćw 5, Technologia chemiczna, 5 semestr, analiza instrumentalna, sprawozdania
se, Technologia chemiczna, 5 semestr, analiza instrumentalna, zaliczenia
1(2), Technologia chemiczna, 5 semestr, analiza instrumentalna, sprawozdania
cw 2(1), Technologia chemiczna, 5 semestr, analiza instrumentalna, sprawozdania
saa, Technologia chemiczna, 5 semestr, analiza instrumentalna, zaliczenia
cw 1, Technologia chemiczna, 5 semestr, analiza instrumentalna, sprawozdania

więcej podobnych podstron