Zagadnienia na egzamin z Makrostruktur i Systemów Społecznych
Rok akademicki 2011/2012
Socjologia - Komunikacja Społeczna i Badanie Rynku
1. Przedmiot makrostruktur i systemów społecznych wg modelu wielowariantowego ujmowania rzeczywistości.
2. Czym jest ład społeczny.
3. Czym są potrzeby i jakie znasz rodzaje potrzeb.
4. Rodzaje ładu społecznego.
5. Poperowska teoria społeczeństwa zamkniętego i otwartego.
6. Przedstaw model komponentów ładu głównych typów społeczeństw współczesnego świata.
7. Struktura społeczna i jej pojmowanie. Rodzaje struktur.
8. Wymień podstawowe wymiary segmentacji społecznej.
9. Cywilizacja - teoria cywilizacji F. Koniecznego
10. Cywilizacja - teoria Huntingtona
11. Przedstaw i zinterpretuj model relacji - Naród, Społeczeństwo, Kościół, Państwo w otoczeniu zewnętrznym.
12. Czym jest państwo i w jakich formach może występować
13. Przedstaw rozumienie społeczeństwa jako struktury segmentacyjnej
14. Jakie są typy i rodzaje społeczeństw
15. Naród i jego interpretacje teoretyczne
16. Idea przodownictwa narodowego w teorii F. Znanieckiego
17. Władza a przodownictwo
18. Weberowska teoria władzy i panowania
19. Idealne typy władzy
20. Etnos, demos, diaspora
21. Większość i mniejszość - czym są większości a czym mniejszości
22. Zróżnicowanie, podziały a nierówności społeczne
23. Szerokie a wąskie rozumienie stratyfikacji
24. Na czym polega mechanizm samokontroli społecznej w obrębie struktury hierarchiczno-prestiżowej
25. Weberowska teoria klas rynkowych
26. Weberowskie rozumienia klasy w perspektywie klas rynkowych
27. Klasy rynkowe a klasy nierynkowe
a klasy rynkowe
b klasy nierynkowe
28. Wyjaśnij różnicę między klasami rynkowymi a nierynkowymi na przykładzie rzeczywistości społeczeństwa postkomunistycznego.
29. Rynek a systemy reglamentacji i ich efekty strukturyzacyjne
30. Wyjaśnij znaczenie terminu warstwa społeczna mając na uwadze strukturę klasowo-warstwową
31. Wyjaśnij znaczenie terminu warstwa hierarchiczno-prestiżowa mając na uwadze strukturę hierarchiczno-prestiżową
32. Jak należy rozumieć strukturę klasowo-warstwową społeczeństwa
33. Ruchy społeczne - stare a nowe ruchy społeczne - K. Offe
a Stare ruchy społeczne
b Nowe ruchy społeczne
34. Społeczeństwo totalitarne - kompetencje i cechy
35. Społeczeństwo obywatelskie - kompetencje i cechy
36. Społeczeństwo transformacji postkomunistycznej - kompetencje i cechy
37. Model mechanizmu wytwarzania struktury klasowo-warstwowej
38. Stara a nowa klasa średnia
39. Cywilizacja łacińska a zachodnia
40. Megatrendy a globalizacja- wyjaśnij pojęcia
41. Ruchy reformatorskie, a rewolucyjne - charakterystyka
1. Przedmiot makrostruktur i systemów społecznych wg modelu wielowariantowego ujmowania rzeczywistości.
Makrostruktura - układ który wyznacza ramy i kierunki życia społecznego; charakteryzuje się: wielokrotną złożonością, skomplikowaniem powiązań między elementami, względną odpornością wobec ingerencji i dezintegracji, wspólnotą kultury, są względnie duże.
Własności makrostruktur:
a) samoistność - makrostruktura, to niezależny, zamknięty świat społeczny, w przeciwieństwie do mikrostruktur, które nie są samoistne i egzystują w ramach makrostruktur
b) samoreferencja - rozwój makrostruktur jest autonomiczny, odbywa się w pewnych zamkniętych ramach, odgrodzonych od świata zewnętrznego, gdzie układem odniesienia jest struktura sama dla siebie
c) samowystarczalność - w przeciwieństwie do mikrostruktur
Makrostruktury tworzą dla mikrostruktur kierunki i ramy rozwoju. Mogą ulegać destrukcji i dezintegracji w wyniku negatywnego działania mikrostruktur
Przykłady mikrostruktur:
- do niedawna były nimi społeczeństwa narodowe, ale pod wpływem postępującego procesu globalizacji stały się one mezostrukturami
- wg Gurwitcha to klasy społeczne są zamkniętymi światami, są całkowicie niekompatybilne między sobą; Marks uważał, że klasy nie są makrostrukturami
- makrostrukturami mogą być np.: klasy, warstwy, stany, ruchy społeczne, etnosy, ludy, narody
2. Czym jest ład społeczny.
Przez ład społeczny można rozumieć taki stan, kompozycji czynników reprodukcji życia zbiorowego ludzi, który zapewnia osiągnięcie względnej stabilności i zaspokajania ich potrzeb. Jest to taki stan ułożonych względem siebie komponentów, który nie wyzwala działań ze strony ważnych segmentów społeczeństwa, czy jego zbiorowych aktorów, na rzecz rz jego zmiany lub zasadniczych części składników
Jeżeli w ten sposób pojmujemy ład społeczny to należy go zrelatywizować do konkretnej rzeczywistości społecznej; w tym sensie mówimy o ładzie społeczeństwa obywatelskiego, o ładzie społeczeństwa totalitarnego czy o bezładzie społeczeństwa transformacyjnego. I tak, społeczeństwa obywatelskie, zasadzają swój ład przez wszystkim na klasach rynkowych a zwłaszcza na dominującej pozycji klasy średniej, społeczeństwa realnosocjoalistyczne zasadzają swój ład na klasach nierynkowych, reglamentowanych, sektorowych, zwłaszcza na dominującej strukturalnie klasie robotników państwowo-sektorowych.
3. Czym są potrzeby i jakie znasz rodzaje potrzeb.
Potrzeba to stan osoby doznającej poczucia niespełnienia (napięcie motywacyjne), czyli frustracji potrzeb, działając jako czynnik skłaniający jednostkę do podejmowania aktywności, które mogą tę potrzebę zaspokoić. Inaczej jest to odczuwalny brak czegoś, który powoduje, że podejmuje się działania zmierzające do likwidacji tego braku. Hierarchia potrzeb Maslova: a) potrzeby fizjologiczne: potrzeba jedzenia, potrzeba odpoczynku, potrzeba przyjemnych doznań zmysłowych, potrzeby seksualne; b) potrzeby bezpieczeństwa wyrażają się unikaniem tego, co może przynieść śmierć lub cierpienie: potrzeba zależności, potrzeba opieki i oparcia, potrzeba braku lęku, potrzeba ładu; c) potrzeby afiliacji (przynależności i miłości, akceptacji, afirmacji); ich zaspokojenie rzutuje na sposób widzenia świata, występują w dążeniach przezwyciężenia osamotnienia, alienacji; d) potrzeby szacunku i uznania: potrzeba potęgi, potrzeba wyczynu, potrzeba wolności, potrzeba respektu i uznania innych, potrzeba dobrego statusu społecznego, potrzeba sławy, potrzeba dominacji; e) potrzeby samorealizacji: dążenie do rozwoju możliwości; dążenie do realizacji celu. Maslow wyróżnia także potrzeby: poznawczą i estetyczną.
4. Rodzaje ładu społecznego.
Ossowski wytypował 4 rodzaje ładu społecznego poprzez skrzyżowanie następujących kategorii działań:
- koordynacji lub jej braku
- podejmowania działań w ramach systemu pod wpływem ingerencji innych ośrodków lub jej braku
a) ład przedstawień zbiorowych
- zachowania ludzi wyznaczane są przez wspólne warunki, wzory oraz normy
- powinność człowieka jest tożsama z jego bytem
- pozycja społeczna każdego człowieka wyznaczana jest raz na zawsze, usankcjonowana kryteriami przez niego samego wyznawanymi
- może istnieć niezależnie od tego czy istnieje jakiś wspólny środek decyzyjny
- np.: społeczeństwa pierwotne
- obiekt badań etnologii albo antropologii
b) ład monocentryczny
- istnieje 1 wyraźny ośrodek decyzyjny
- jednostki traktowane są przedmiotowo i instrumentalnie
- występuje w państwach autorytarnych i mniejszych strukturach (organizacjach totalnych)
- społeczeństwa oparte na ładzie monocentrycznym powinny być badane przez cybernetykę społeczną (naukę o sterowaniu)
c) ład policentryczny
- wynik wzajemnego oddziaływania różnych ośrodków decyzyjnych
- istnieje wiele ośrodków decyzyjnych i brak jest koordynacji (np.: społeczeństwo liberalne)
- końcowy rezultat działań podejmowanych przez elementy takiego ładu jest nieprzewidywalny, dopóki dane zdarzenie się nie zakończy
d) ład czwarty (postmonocentryczny)
- mimo istnienia wielu ośrodków decyzyjnych działania w jego obrębie są skoordynowane
- polega na zorganizowanym współdziałaniu
- obiekt badań współczesnej socjologii
5. Poperowska teoria społeczeństwa zamkniętego i otwartego.
Sir Karl Raimund Popper (ur. 28 lipca 1902 w Wiedniu, zm. 17 września 1994 w Londynie) - filozof specjalizujący się w filozofii nauki i filozofii społeczno-politycznej. Jego system filozoficzny został przez niego samego nazwany racjonalizmem krytycznym, który on sam uważał za kontynuację filozofii Immanuela Kanta. Sformułował zasadę falsyfikowalności jako kryterium naukowości (popperyzm) oraz koncepcję społeczeństwa otwartego, będącego swoistym rozwinięciem koncepcji demokracji Johna Locke'a i Johna Stuarta Milla. Popper rozwinął też pojęcie społeczeństwa otwartego i zamkniętego wprowadzone przez Henri Bergsona. Posługując się swoim podziałem teorii społecznych na prawdziwie naukowe i historycystyczne, stwierdził, że społeczeństwa, które są owładnięte wspólną teorią historycystyczną mają prawie zawsze charakter zamknięty. Zamknięcie to przejawia się z jednej strony na odrzucaniu przez rządzące osoby faktów niezgodnych z ich historycystycznymi założeniami, a z drugiej na dławieniu dyskusji na temat tych faktów wewnątrz tych społeczności. Dławienie to nie musi koniecznie wynikać z cenzury prewencyjnej, czy braku demokracji. Czasami wystarcza jeśli większość społeczeństwa jest również wyznawcami tego rodzaju teorii. Wówczas cenzura ma charakter dobrowolnej autocenzury, zaś osoby chcące zmian niezgodnych z założeniami systemu opartego na obowiązującej teorii historycystycznej są albo ignorowane, albo eliminowane. Społeczeństwa takie, oprócz dławienia wewnętrznej dyskusji, mają też poważne trudności z adoptowaniem wszelkich zmian, których pomysły pochodzą z zewnątrz. Wszystko co z zewnątrz jest bowiem przez te społeczeństwa traktowane jako potencjalnie niezgodne z ogólną, oficjalnie obowiązującą doktryną, a próby przekonywania, że tak nie jest są dławione, w ramach ogólnego dławienia wewnętrznej dyskusji.
W przeciwieństwie do tego, społeczeństwa otwarte charakteryzuje stała równowaga zwolenników różnych teorii historycystycznych, lub ew. większość takiego społeczeństwa odrzuca takie teorie, przynajmniej w zakresie ekonomiczno-politycznym. Dzięki temu społeczeństwo otwarte jest w stanie dyskutować o wszystkich istotnych faktach z życia polityczno-ekonomicznego i przyjmować różne punkty widzenia, oraz adaptować nowe pomysły pochodzące zarówno spoza danej społeczności jak i będące jej własnym wytworem. W społeczeństwie takim nie ma nigdy 100-procentowego konsensusu - stąd niemożliwe jest wdrożenie działań w oparciu o ideologie, które głoszą uszczęśliwienie wszystkich za jednym zamachem. Społeczeństwo takie działa raczej ostrożnie - testuje rozmaite teorie cząstkowe i decyduje się na działania powodujące powolne i często niedoskonałe zmiany - jednak o charakterze przewidywalnym i dającym się potwierdzić w krótkich okresach czasu.
Pojęcia społeczeństwa otwartego i zamkniętego nie są tożsame z pojęciem demokracji i jej braku. Wiele społeczeństw, które miały długą tradycję "zamkniętości", funkcjonowało w systemach demokratycznych, zaś z kolei wiele społeczeństw otwartych powstawało w warunkach braku demokracji. Ogólnie jednak można powiedzieć, że społeczeństwa otwarte dążą zwykle do demokratycznych form rządów, zaś zamknięte mają tendencję do tworzenia systemów autorytarnych i totalitarnych.
6. Przedstaw model komponentów ładu głównych typów społeczeństw współczesnego świata.
7. Struktura społeczna i jej pojmowanie. Rodzaje struktur.
Struktura społeczna - to układ zależności, stosunków i dystansów społecznych między jednostkami i grupami
społecznymi
Struktura społeczna - rozumiana jako zorganizowany zespół społecznych zależności, w które uwikłani są w
różny sposób członkowie społeczeństwa lub konkretnych grup.
Zawiera w sobie zarówno aspekt relacji, jak i dystrybutywny (rozkład pewnych społecznie
Pożądanych, a ograniczanych wartości takich jak dobra materialne, przywileje, władza,
wykształcenie)
Można powiedzieć, że życie społeczne to kategoria czysto opisowa, konkretna, empiryczna odnosząca się do zjawisk powszechnie obserwowalnych.
Struktura społeczna zaś to kategorie wyjaśniające, teoretyczne, abstrakcyjne, porządkujące fakty społeczne a zarazem ujawniające ich ukryte głębsze treści i znaczenie społeczne.
PODSTAWOWE TYPY STRUKTUR SPOŁECZNYCH
struktura klasowa
struktura warstwowo - stratyfikacyjna
struktura społeczno - zawodowa
STRUKTURA KLASOWA
Termin „klasa” wprowadził do nauki Ferguson
klasa społeczna - pojęcie funkcjonujące głównie na gruncie socjologii marksistowskiej oznaczające, wg definicji grupy ludzi różnią się między sobą miejscem zajmowanym w historycznie określonym systemie produkcji społecznej, stosunkiem (przeważnie
usankcjonowanym i ustalonym przez prawo) do środków produkcji, rolę w społecznej
organizacji pracy i co za tym idzie sposobem otrzymania i rozmiarami tej części
bogactwa społecznego, którą rozporządzają
stosunek do środków produkcji tzn. posiadanie lub nieposiadanie środków produkcji, miał zasadnicze znaczenie dla wyznaczenia granicy dzielącej społeczeństwo na dwie antagonistyczne klasy podstawowe w danej formacji ustawowej. W niewolnictwie takimi klasami są właściciele niewolników i niewolnicy, w feudalizmie panowie feudalni i chłopi
8. Wymień podstawowe wymiary segmentacji społecznej.
9. Cywilizacja - teoria cywilizacji F. Konecznego
Cywilizacja jest według Konecznego „metodą ustroju życia zbiorowego”. Jest wiele cywilizacji (nie istnieje i istnieć nie może jedna cywilizacja ogólnoludzka). Rządzą nimi prawa cywilizacyjne. Koneczny wyróżnił kilkadziesiąt cywilizacji historycznych, z których siedem istnieje współcześnie: arabska, bizantyńska, bramińska, chińska, łacińska, turańska, żydowska. Poddziałami i odmianami cywilizacji są kultury. Nie wykluczał, że istniało i istnieje współcześnie znacznie więcej cywilizacji, jednak tylko te siedem obejmuje wielkie społeczności i ma rzeczywisty wpływ na historię świata. Cywilizacje różnią się między sobą po pierwsze w trójprawie, tj. w prawie majątkowym, rodzinnym i spadkowym (te trzy dziedziny prawa istnieją według niego we wszystkich społecznościach ludzkich) oraz w pojmowaniu abstraktów należących do tzw. Quincunxu czyli pięciomianu bytu: zdrowia, bogactwa, dobra, prawdy oraz piękna. Najwięcej różnic dostrzega Koneczny w sferze etyki, między różnymi etykami dostrzega on formalne podobieństwa, a mianowicie siedem generaliów - pojęć występujących we wszystkich znanych etykach: obowiązek, bezinteresowność, odpowiedzialność, sprawiedliwość, sumienie, stosunek do czasu i pracy. Pod te formalne pojęcia każda etyka podkłada własną różnorodną treść. Między cywilizacjami nie może być syntez (bowiem sprzeczności między różnymi etykami są nie do pogodzenia), a próby dokonania takowych kończą się, bądź to zdominowaniem jednej cywilizacji przez drugą (najczęściej dominującą jest ta, która nakłada mniejsze obowiązki moralne), bądź też powstaniem acywilizacyjnej, niezdolnej do rozwoju a często i przetrwania, mieszanki. Przykładowo w Polsce według Konecznego oprócz dominującej cywilizacji łacińskiej występują wpływy cywilizacji żydowskiej, a także w małym stopniu bizantyjskiej i turańskiej. W poszczególnych cywilizacjach różny jest stosunek jednostki do społeczeństwa, władzy, czy wreszcie Boga. Pod tym kątem Koneczny wyróżnił dwa szeregi pojęć: gromadnościowy i personalistyczny
10. Cywilizacja - teoria Huntingtona
Samuel Huntington to wybitny amerykański politolog. Huntington żył w XX wieku i był autorem wielu publikacji naukowych, jednak największy rozgłos przyniósł mu, napisany wlatach dziewięćdziesiątych, artykuł „Zderzenie cywilizacji”. Zawierał on teorię geopolityczną, mówiąca, iż istnieje w czasach współczesnych możliwość wystąpienia konfliktów pomiędzy poszczególnymi cywilizacjami. Uważał, iż po zakończeniu zimnej wojny pomiędzy Stanami Zjednoczonymi a nieistniejącym już Związkiem Radzieckim, opierającym się głównie na zwalczaniu dwóch skrajnych sporów o podstawie ideologicznej, nastąpi powrót konfliktów o podłożu kulturowym. Ponadto, posiłkował się teorią, iż cywilizacja państw wysoko rozwiniętych utraci swoje znaczne wpływy w aspekcie współcześnie obowiązujących realiów. Remedium, które miałoby uleczyć taki stan rzeczy, jest zawiązanie sojuszu pomiędzy głównymi przedstawicielami cywilizacji Zachodu, czyli państwami Europy oraz właśnie Stanami Zjednoczonymi. Najważniejszym zadaniem polityki międzynarodowej, uprawianej przez owe społeczeństwa, powinno stać się rozwiązywanie istniejących...
11. Przedstaw i zinterpretuj model relacji - Naród, Społeczeństwo, Kościół, Państwo w otoczeniu zewnętrznym.
12. Czym jest państwo i w jakich formach może występować
13. Przedstaw rozumienie społeczeństwa jako struktury segmentacyjnej
14. Jakie są typy i rodzaje społeczeństw
15. Naród i jego interpretacje teoretyczne
16. Idea przodownictwa narodowego w teorii F. Znanieckiego
17. Władza a przodownictwo
Władza to stosunek społeczny między jednostkami, grupami lub między jednostką a grupą, polegający na tym, że jedna ze stron może w sposób trwały i uprawniony zmuszać stronę drugą do określonego postępowania i ma środki zapewniające kontrolę tego postępowania; ze względu na stosowane środki regulacji można mówić o władzy państwowej, ekonomicznej, władzy w grupach nieformalnych, w organizacjach i ruchach społecznych.
18. Weberowska teoria władzy i panowania
Rodzajów władzy jest oczywiście kilka. M. Weber wyróżnił trzy:
Tradycyjną
Charyzmatyczną
Legalną
1) Władza tradycyjna - występowała już we wczesnym średniowieczu i w niektórych dzisiejszych społeczeństwach plemiennych, jest uświęcona wielowiekowym przestrzeganiem zwyczaju. Uzasadniała ona wyróżnioną pozycję władcy, który z kolei stał na straży jej przestrzegania.
2) Władza charyzmatyczna - opiera się na „osobistej zdolności jednostki podporządkowywania sobie ludzi oraz ich oddaniu i zaufaniu w stosunku do przywódcy”. Jest, więc to władza zindywidualizowana, władza, której nikt inny poza osobą obdarzoną charyzmą nie jest w stanie sprawować. Ten typ sprawowania władzy ma jednak charakter nietrwały (np. Wałęsa, Lepper). Prędzej czy później władza musi być "produkowana" przy pomocy biurokratycznej sprawności (zobacz także: przywódca charyzmatyczny).
3) Władza legalna - do jej sprawowania uprawniony jest każdy, kto działa w ramach przyznanych mu kompetencji, określonych przez obowiązujący porządek normatywny.
PANOWANIE WG WEBERA
Panowanie charyzmatyczne -odnosi się do władzy charyzmatycznej, czyli takiej która wynika z emocjonalnego przywiązania i zaufania rządzonych stosunku do przywódcy posiadającego charyzmę- umiejętność efektywnego wpływania na innych. Zdolność wywierania wpływu na orientację normatywną członków wspólnoty wykorzystują często przywódcy rewolucji, zyskując tym samym spontanicznieuznanie dla swoich wyjątkowych cech i przymiotów. Właśnie dzięki nim, a raczej powszechnemu uznaniu tych szczególnych właściwości mogą oni sprawować swoją władzę.
Panowanie tradycyjne - władza tradycyjna, będąca rezultatem uznania za święte i nienaruszalne porządków i norm obowiązujących w przeszłości i współcześnie. Bardzo istotną rolę w kształtowaniu się tego rodzaju władzy i jej sprawowaniu jest tradycja (np. fakt, że władzę po śmierci króla obejmujenajstarszy z jego synów itp.). Wyróżnić możemy dwa podtypy władzy tradycyjnej: władza tradycyjna patriarchalna (całkowita zależność poddanych od pana) i władza tradycyjna stanowa (normy obyczajowe pozwalają poddanym na względną autonomię w niektórych dziedzinach). Właśnie władza zalegalizowana w sposób tradycyjny i w oparciu o zwyczaje jest najbardziej długotrwała i niezmienna. Determinanty władzy tradycyjnej kształtują się przez długi okres czasu, proporcjonalnie długi czas potrzebny jest więc do zmiany tej władzy, a skutki tego procesu są niezwykle trudne do przewidzenia.
Panowanie legalne - władza legalna, opierająca się na fakcie istnienia prawa stanowionego, kształtującego podrzędność jednych grup czy jednostek wobec innych, regulującego zasady i zakreswładzy (tylko w takim stopniu, w jakim wyznacza go prawo), a także relacje pomiędzy rządzącymi a rządzonymi. Władza legalna ma charakter najbardziej niestały. Normami prawnymi można stosunkowo łatwo manipulować i zmieniać je, co prowadzić może do częstych zmian samych rządzących jak i zakresu ich kompetencji i możliwości wpływania na innych. Muszą tu istnieć struktury organizacyjne i administracyjne.
19. Idealne typy władzy
20. Etnos, demos, diaspora
Etnos (grupa etniczna), w znaczeniach antropologicznym i społecznym - zbiorowość, która postrzega siebie samą lub postrzegana jest przez otaczające ją zbiorowości jako odrębną i specyficzną ze względu na jedną lub więcej cech takich jak:
kulturę (język, gwarę, religię, obyczajowość itp.)
genealogię (wspólne losy/wspólna historia, wspólni przodkowie itp.)
poczucie posiadania własnego terytorium i praw do niego
odrębność osobowościową (stereotypy - czyli jak inni ich postrzegają, autostereotypy - czyli wyobrażenia o samych sobie)
Pojęcie etnosu jest labilne i subiektywne. Etnosy tworzą się w trakcie dziejów i zanikają. Etnosy łączą się lub wchłaniają inne. Czasem z etnosów ewoluują narody.
Pojęcia „grupa etniczna” nie należy mylić z grupą etnograficzną.
W znaczeniu politycznym używanym w Polsce, ale nie na przykład w Kanadzie, termin „grupa etniczna” określa zbiorowość ludzi odróżniającą się od większości społeczeństwa jakiegoś państwa, ale nieidentyfikującą się z żadnym narodem tworzącym innepaństwo, np. Romowie (w wielu państwach Europy), Łemkowie (w Polsce) czy Arumuni (w Grecji). W tym użyciu termin ten jest kontrastowany w Polsce z terminem „grupa narodowa”.
Mniejszościowe grupy etniczne bywają przedmiotem uprzedzeń i prześladowań. Większościowe lub mniejszościowe grupy etniczne bywają podmiotem lub przedmiotem etnocentryzmu. Grupy nie posiadające zadowalających reprezentacji w ramach istniejących struktur czasem dążą do autonomii, republiki związkowej, własnego państwa itp.
-Teoria etosu - wyrosła z nurtu myślenia niemieckiego. Reprezentanci, którzy traktowali naród jako wspólnotę diasporyczną. O przynależności do narodu decyduje urodzenie. Nie można zmieniać narodu. To teoria, która wiąże naród z typem grup naturalnych, a zatem takich, które rozwijają się za sprawą czynników biologicznych. Narody traktowane jako wspólnoty naturalne, rodzimy się członkami danego narodu
-Teoria demosu - koncepcja nowoczesnego narodu. Konstytuują się po rewolucji burżuazyjnej, gdy na arenę weszli obywatele, jako grupy z wyboru. Można nakłonić do narodu, co jest pochodną rozwoju państwa demokratycznego. Jeśli spełniam warunki, wyrażam wolę, to staję się jego członkiem, biorąc na siebie obowiązki i korzystając z uprawnień. To koncepcja narodu demokratycznego wyboru.
-Teoria diasporu - charakterystyczna dla nacji mających kłopoty z suwerennością (samodzielne, niezależne sprawowanie władzy) państwową. Teoria, w której eksponuje się możliwość istnienia narodów w rozproszeniu, o ile ich członkowie praktykują ten sam system wartości.
21. Większość i mniejszość - czym są większości a czym mniejszości
22. Zróżnicowanie, podziały a nierówności społeczne
23. Szerokie a wąskie rozumienie stratyfikacji
24. Na czym polega mechanizm samokontroli społecznej w obrębie struktury hierarchiczno-prestiżowej
25. Weberowska teoria klas rynkowych
26. Weberowskie rozumienia klasy w perspektywie klas rynkowych
27. Klasy rynkowe a klasy nierynkowe
a klasy rynkowe
b klasy nierynkowe
28. Wyjaśnij różnicę między klasami rynkowymi a nierynkowymi na przykładzie rzeczywistości społeczeństwa postkomunistycznego.
29. Rynek a systemy reglamentacji i ich efekty strukturyzacyjne
30. Wyjaśnij znaczenie terminu warstwa społeczna mając na uwadze strukturę klasowo-warstwową
31. Wyjaśnij znaczenie terminu warstwa hierarchiczno-prestiżowa mając na uwadze strukturę hierarchiczno-prestiżową
32. Jak należy rozumieć strukturę klasowo-warstwową społeczeństwa
33. Ruchy społeczne - stare a nowe ruchy społeczne - K. Offe
a Stare ruchy społeczne
b Nowe ruchy społeczne
Według Clausa Offego nowe ruchy społeczne to przede wszystkim nowa formuła polityki wypracowana przez ten nurt kontestacji, który odrzucił terroryzm jako środek walki o swoje cele. W odróżnieniu od starych ruchów społecznych, które instytucjonalizowały się w postaci partii politycznych i związków zawodowych, a więc masowych, hierarchicznych organizacji, nowe ruchy przyjmują bardzo zróżnicowane formy organizacyjne, od grup nieformalnych i stowarzyszeń po ponadnarodowe sieci. Nowe ruchy społeczne w odróżnieniu od starych nie tworzą wszechobejmujących projektów zmiany społecznej, lecz koncentrują się na walce w specyficznym dla siebie obszarze (np. pacyfizm, prawa kobiet, ekologia).
34. Społeczeństwo totalitarne - kompetencje i cechy
Totalitaryzm charakterystyczny dla XX-wiecznych reżimów dyktatorskich system rządów dążący do całkowitej władzy nad społeczeństwem za pomocą monopolu informacyjnego i propagandy, ideologii państwowej, terroru tajnych służb wobec przeciwników politycznych, akcji monopolowych i masowej monopartii. Termin totalitario stworzył na początku lat 20. XX wieku Benito Mussolini dla określenia systemu państwowego, który wprowadzał, charakteryzując go: Wszyscy w państwie, nikt poza nim, nikt przeciw niemu. Głównymi teoretykami genezy totalitaryzmu są Hannah Arendt i Karl Popper. Totalitaryzm charakteryzuje państwa, w których ambicje modernizacyjne i mocarstwowe idą w parze z brakiem tradycji demokratycznej lub - jak w przypadkuNiemiec - rozczarowania demokracją, jej kryzysem lub niedostatkiem. Występowały różne odmiany totalitaryzmu zarówno wśródprawicy jak i lewicy. Przykładami państw totalitarnych były narodowo socjalistyczna III Rzesza, stalinowski Związek Radziecki i Chiny Mao Zedonga. Współcześnie totalitarny system rządów istnieje w Korei Północnej. Niekiedy za państwa totalitarne uznawane są także Hiszpania generała Franco, Chile Augusto Pinocheta i faszystowskie Włochy Benito Mussoliniego, jednak zwykle panujące w nich reżimy traktuje się jako mające charakter autorytarny. CHARAKTERYSTYKA W systemach totalitarnych życie ludzi podporządkowane jest wszechobecnej kontroli ze strony władzy. Wyznacza ona standardy i normy zachowania, określa status socjalny obywateli, ustala kierunki, obszary i granice aktywności publicznej oraz kształtuje wzorce życia osobistego. Stosowane są: terror i ludobójstwo, na przykład w obozach koncentracyjnych w hitlerowskich Niemczech lub łagrach w stalinowskimZSRR. Obywatele są silnie uzależnieni od władzy. W skrajnych przypadkach władza wpływa nawet na przyrost naturalny jak wChinach.
Władza wpływa na świadomość społeczną, posługując się propagandą i indoktrynacją. Są one zgodne z ideologią panującą w danym państwie - na przykład komunizmem. Tej ideologii są podporządkowywane programy szkolne i proces nauczania na wszystkich etapach, w tym nawet na poziomie przedszkolnym we współczesnej Korei Północnej. Obowiązuje państwowa cenzura w uzależnionych od władzy środkach masowego przekazu, a także we wszystkich dziedzinach kultury na przykład w filmie, teatrze czy literaturze.
Życie polityczne obywateli i formy ich uczestnictwa w życiu publicznym zostają określone przez władzę. Nie istnieje polityczny pluralizm. Obywatele są instrumentem władzy, potrzebnym do potwierdzenia jej planów i działań. Zakazana jest działalność wszelkiej opozycji. Prawa i wolności obywateli są łamane i zawieszane. Wybory nie odbywają się, a jeśli są organizowane, to mają charakter całkowicie dekoracyjny, ponieważ dominująca siła polityczna decyduje o tym, kto bierze w nich udział i ustala wyniki.
W państwie totalitarnym władza zmierza do całkowitej kontroli gospodarki na przykład przez wprowadzenie w faszystowskich Niemczech systemu korporacyjnego czy uspołecznienie środków produkcji i planowanie gospodarcze w państwach komunistycznych.
Władzę sprawuje jedna partia masowa (na przykład NSDAP) kierowana przez jedną osobę otaczaną kultem (Hitler, Mussolini, Stalin).
Istnieje pogląd, że jednym z prekursorów idei państwa totalitarnego był Platon. Wśród filozofów, którzy mieli mieć znaczenie dla kształtowania się totalitaryzmu, wymienia się także Marksa i Hegla. Jedną z najbardziej znanych prezentacji poglądu o wpływie filozofii na kształtowanie się totalitaryzmu jest książka Karla Poppera Społeczeństwo otwarte i jego wrogowie.
CECHY Charakterystycznymi cechami państw totalitarnych są autokratyzm (w szczególności zasada wodzostwa), kontrolowanie przez aparat władzy wszystkich dziedzin życia i ingerencja w przekonania, poglądy, zachowania obywateli, a także rozbudowana propaganda (m. in. fałszująca obraz rzeczywistości) i pełna kontrola nad siłami zbrojnymi, policją i wymiarem sprawiedliwości - wykorzystywanymi jako elementy systemu terroru i represji przeciwko społeczeństwu.
35. Społeczeństwo obywatelskie - kompetencje i cechy
Społeczeństwo charakteryzujące się aktywnością i zdolnością do samoorganizacji oraz określania i osiągania wyznaczonych celów bez impulsu ze strony władzy państwowej.
Prawdopodobnie terminu tego jako pierwszy użył Arystoteles, później posługiwali się nim tacy filozofowie jak John Locke, Adam Smith (Teoria uczuć moralnych), Alexis de Tocqueville (O demokracji w Ameryce), Jean-Jacques Rousseau (Kontrakt społeczny) czy Georg Wilhelm Friedrich Hegel (Filozofia praw).
Społeczeństwo obywatelskie potrafi działać niezależnie od instytucji państwowych. Niezależność nie musi oznaczać rywalizacji społeczeństwa z władzą, która występuje zazwyczaj w państwach, w których ustrój polityczny jest sprzeczny z wolą większości obywateli.
Cechy społeczeństwa obywatelskiego
• działa w ramach obowiązującego prawa i konstytucji - jedynie w warunkach systemu demokratycznego
• istnienie prawnego systemu ochrony praw i wolności obywatelskich - wolność słowa, prawo zgromadzeń, zrzeszania się
• istnieją instytucje gwarantujące poprawne działanie prawa (sądy, trybunały, policja)
• każdy rodzaj władzy ma swój zakres kompetencji określony przez prawo
• naród może weryfikować posłów, senatorów i prezydenta poprzez wybory; powołuje władze państwowe na drodze demokratycznych wyborów
• społeczeństwo jest niezależne od instytucji państwa
• prawna gwarancja swobody tworzenia przez obywateli różnych organizacji wyrażających ich interesy np. partie polityczne, fundacje, stowarzyszenia - społeczeństwo samoorganizuje się, nie czeka na działanie państwa
• prawo obywateli do manifestowania swojego niezadowolenia, pod warunkiem, że nie łamią oni obowiązującego prawa
36. Społeczeństwo transformacji postkomunistycznej - kompetencje i cechy
37. Model mechanizmu wytwarzania struktury klasowo-warstwowej
Struktura klasowo-warstwowa jest obecna niemal we wszystkich społeczeństwach. Podstawowym mechanizmem ich wytwarzania nierówności społeczne ze względu na pewne cechy. Istenieje wiele teorii wyjaśniających ich genezę, wszystkie zawierają się w duch zasadniczych orientacjach. Ekonomicznej i funkcjonalno - strukturalnej. Karol Marks uważał, że podział klasowy wytworzył się wraz z rozwojem techniki i wprowadzeniem podziału pracy, oraz prywatnej własności środków produkcji. Dzięki którym możliwe było zagarnięcie przez właścicieli środków produkcji, części wytworzonych dóbr tzw. „wartości dodanej”. Powstał klasa posiadaczy i klasa pracująca. Z kolei Max Weber uważał ze podejście Marksa jest zbyt sztywne, wyróżnił trzy odrębne sfery różnicujące społeczeństwo: ekonomiczna, społeczna i polityczna. W przeciwieństwie do Marksa twierdził on, że pozycji ekonomicznej nie można traktować według uproszczonego podziału na dwie kategorie, ale należy traktować je jako continuum od pozycji wysokiej do niskiej.
W koncepcji analizy funkcjonalnej aby społeczeństwo mogło funkcjonować, realizować swoje zadania, rozwijać się zaspokajać potrzeby ludności musi być ustrukturalizowane, stratyfikacja społeczna jest nieunikniona i potrzebna. Społeczeństwo musi tworzyć różne pozycje i rozdzielać je między ludzi. Społeczeństwo aby funkcjonować musi umiejscawiać jednostki na różnych pozycjach, oraz musi te jednostki motywować do zajmowania tych pozycji a potem rozbudować pragnienie aspiracji do wykonywania obowiązków płynących z zajmowanej pozycji. Dzięki systemowi nagród i nierównomiernemu rozdziałowi dóbr społecznych istnieje możliwość obsadzenia pewnych pozycji ludźmi którzy spełniają określone wymagania..
38. Stara a nowa klasa średnia
„Stara” klasa średnia tworzyła się przez ostatnie 200 lat w okresie rozwoju kapitalizmu. Była generowana rynkowo i jest ostoją ładu gospodarczego i społecznego. Rozkwit wymiany towarowej w XVI wieku wywołany odkryciami geograficznymi, spowodował rozwój kooperacji między firmami i wzrost obiegu pieniądza. Zrodziło to zapotrzebowanie na kupców, bankierów, lekarzy, prawników, przedsiębiorców, urzędników aparatu państwowego.
Cechy członka klasy średniej to rzetelność, samodyscyplina, długofalowe inwestycje, oszczędzanie, indywidualizm.
W XIX i na początku XX wieku klasa średnia, mieszczaństwo i drobni włościanie, przeżywała swój rozkwit. W I połowie XX wieku centrum działalności gospodarczej przesuwa się z produkcji na usługi. Pojawia się popyt na wykwalifikowany personel urzędniczy i handlowy, co powoduje rozwój kategorii najemnych pracowników umysłowych. Powstała w ten sposób „nowa” klasa średnia, mieszcząca się między klasą robotniczą, a elitami posiadającymi władzę, i bogactwo.
Nowa klasa średnia to wysoko kwalifikowani specjaliści: lekarze, inżynierowie, naukowcy, artyści, technicy, managerowie, personel administracyjny - tzw. białe kołnierzyki.
We współczesnym społeczeństwie kapitalistycznym „nowa” klasa średnia liczy od 40 do 60% i dominuje nad starą (10-20%).
Etos klasy średniej zyskał nową treść:
umiejętność zaprezentowania własnych kwalifikacji na rynku pracy
pożądane nieustanne okazywanie entuzjazmu, inicjatywy, pomysłowości
podkreślenie własnego zaangażowania w to co się robi
profesjonalizm
Zbiorowość określana jako „nowa” klasa średnia jest bardzo zróżnicowana wewnętrznie. Przeważa opinia, że nie jest to klasa, a raczej zbiorowość złożona z jednostek i kategorii typowych dla współczesnych społeczeństw kapitalistycznych pod względem statusu materialnego i poziomu konsumpcji. Charakteryzuje je : wysoki prestiż, to, że ich styl życia jest przedmiotem aspiracji innych ludzi; przynależność do „nowej” klasy średniej jest oznaką życiowego sukcesu.
39. Cywilizacja łacińska a zachodnia
CYWILIZACJA ŁACIŃSKA (czasem także cywilizacja zachodnia, Zachód) - pojęcie zbliżone do pojęcia cywilizacji zachodniej, oznaczającecywilizację ukształtowaną w Europie. Z czasem ten typ cywilizacji objął również takie tereny jak obie Ameryki, Australię i Nową Zelandię. Szczegółowe analizy cywilizacji Zachodu przeprowadzili Arnold Toynbee i Oswald Spengler, w Polsce Feliks Koneczny. Tak rozumiany Zachód często przeciwstawia się Wschodowi bizantyjskiemu i muzułmańskiemu. Według Feliksa Konecznego cywilizacja łacińska opiera się na na greckiej filozofii, rzymskim prawie i etyce chrześcijańskiej. Jako jedyna łączy wszechstronny rozwój kategorii prawdy, rozumiany jako metodyczne dochodzenie do poznania obiektywnej prawdy zkategorią dobra, opartej na podporządkowaniu życia społecznego etyce, będącej zbiorem norm postępowania przyjętym przez społeczeństwo. Dzięki temu cywilizacja łacińska mogła jako jedyna z obecnie istniejących cywilizacji stać się personalistyczną w przeciwieństwie do pozostałych cywilizacji, będących cywilizacjami gromadnościowymi. Cywilizacja łacińska wytworzyła pojęciepaństwa, etyki i prawdy. Prawo jest tworzone na podstawie norm etycznych i moralnego prawa naturalnego, dzięki czemu możliwy jest rozwój moralności. Jedną z cech prawa w cywilizacji łacińskiej jest dualizm. Feliks Koneczny wyróżnia zarówno prawo prywatne jak i prawo publiczne. Prawo prywatne znajduje zastosowanie w obyczajach rodzinnych, w stowarzyszeniach, spółdzielniach, partiach politycznych, cechach, izbach zawodowych, itd. Państwo w cywilizacji łacińskiej nie ingeruje w tworzenie prawa prywatnego. Nadmierna ingerencja państwa jest sprzeczna z zasadami cywilizacji łacińskiej. Prawo państwowe w cywilizacji łacińskiej jedynie reguluje stosunki międzyludzkie, zapewniające bezpieczeństwo wewnętrzne i zewnętrzne państwa. W cywilizacji łacińskiej jest brana pod uwagę praca organiczna, samoorganizacja. Ważną rolę w cywilizacji łacińskiej odgrywają wspólnoty lokalne, samorządy, spółdzielnie, kasy pożyczkowe itp. Dzięki temu w cywilizacji łacińskiej jest możliwe ograniczenie roli państwa do niezbędnego minimum. Spośród dóbr materialnych najwyższą wartość w cywilizacji łacińskiej posiadają nieruchomości, a w szczególności grunt. W cywilizacji łacińskiej naturalnym dążeniem jest zapewnienie jak największej liczbie ludzi samodzielności ekonomicznej, czyli - na przykład - posiadania własnego warsztatu pracy, dzięki któremu będą oni w stanie utrzymać siebie i rodzinę. W prawie rodzinnym i małżeńskim w cywilizacji łacińskiej występują wyłącznie małżeństwa monogamiczne, a pozycja rodziny jest zdecydowanie wyższa od pozycji rodu. Tak rozumiana cywilizacja łacińska w pewnym stopniu utożsamia się z szerszym pojęciem - z kulturą chrześcijańską, która jest sytezą filozofii greckiej oraz kultury Żydów i chrześcijaństwa. Istotne ujęcie kultury chrześcijańskiej rozwijał w Polsce ojciec Mieczysław Albert Krąpiec, zwłaszcza w książce "Człowiek jako osoba".
Cywilizacja zachodnia, Zachód, Okcydent (łac. occidens, zachód) − cywilizacja społeczeństw współcześnie zamieszkujących państwa Europy Zachodniej, Europy Środkowej, Ameryki Północnej, Ameryki Południowej oraz Australię, Nową Zelandię, Izrael iRepublikę Południowej Afryki. Pojęcie szersze od cywilizacji łacińskiej. Cywilizacja zachodnia jest pojmowana szerzej niż Pierwszy Świat. Ekspansja cywilizacji zachodniej nosi miano westernizacji.
Cywilizacja zachodnia powstała z połączenia kultury antycznej ichrześcijańskiej. Wraz z odkryciem Nowego Świata Zachód rozszerzył swoją kulturę na lądy pozaeuropejskie. Po wielkich odkryciach geograficznych z katolicyzmu wyodrębnił sięprotestantyzm. Oświecenie i rewolucja francuska, a takżepozytywizm osłabiły religijny wymiar cywilizacji zachodniej. Zdaniem niektórych uczonych, np. Edwarda Saida, termin "cywilizacja zachodnia" został utworzony w sposób arbitralny w krajach rozwiniętych (w Europie i w USA) w celu uzasadnienia ich prawa do politycznej i ekonomicznej dominacji w stosunku do większości krajów Trzeciego Świata (nie zaliczanych do kręgu cywilizacji zachodniej). W oczach krytyków termin ten jest pozbawiony treści zarówno ekonomicznej (kraje "zachodnie" dzielą się wyraźnie na słabo i wysokorozwinięte), etnicznej (kraje te należą do odrębnych grup a nawet rodzin językowych) oraz kulturowo - religijnej (istnienie odrębnych kultur narodowych i silne zróżnicowanie wyznaniowe Zachodu). Dodatkowo intensywne procesy migracyjne w USA i w Europie Zachodniej oddziałują na kulturę poszczególnych narodów i wnoszą do niej elementy nieznane krajom Zachodu (np. związane z kuchnią, muzyką czy sportem), tak, iż nie można obecnie już mówić o istnieniu "czystej", "autentycznej" cywilizacji zachodniej. Ponadto nierozstrzygnięte spory o to czy takie wielonarodowościowe kraje jak. np. Rosja, Ukraina albo Bułgaria należą czy też nie do kręgu cywilizacji zachodniej również wskazywałyby na bezużyteczność i bezzasadność tego terminu.
40. Megatrendy a globalizacja- wyjaśnij pojęcia
MEGATRENDY Pojęcie 'megatrendów' rozwojowych pojawiło się w latach 80. XX wieku przy próbie identyfikacji podstawowych tendencji rozwojowych w społeczeństwie amerykańskim. Obecnie pojęcie megatrendów używa się w odniesieniu do podstawowych tendencji rozwoju o zasięgu globalnym.
Współcześnie można zaobserwować następujące megatrendy rozwojowe: przekształcanie się społeczeństw przemysłowych w informatyczne, otwieranie się gospodarek na świat, przechodzenie od myślenia i planowania krótkookresowego do długookresowego, przechodzenie od centralizacji do decentralizacji decyzji, odchodzenie od pomocy instytucjonalnej na rzecz samopomocy, demokratyzację życia społecznego, przechodzenie od organizacji o charakterze hierarchicznym do organizacji o charakterze sieciowym, rozszerzanie się gospodarki rynkowej, wzmocnienie tendencji regionalizacyjnych, wzrost znaczenia ekorozwoju.
GLOBALIZACJA ogół procesów prowadzących do coraz większej współzależności i integracji państw, społeczeństw, gospodarek i kultur, czego efektem jest tworzenie się "jednego świata", światowego społeczeństwa[1]; zanikanie kategorii państwa narodowego; kurczenie się przestrzeni społecznej i wzrost tempa interakcji poprzez wykorzystanie technologii informacyjnych oraz wzrost znaczenia organizacji ponad- i międzynarodowych, w szczególności ponadnarodowych korporacji. Geneza tego procesu lokowana jest w epoce odkryć geograficznych, dokonywanych przez Europejczyków od XV wieku, a rozpatrywany w nauce jest on dopiero od lat 80. XX wieku, mimo, że kwestia tworzenia porządku ponadnarodowego podejmowana była już na początku wieku XIX. Globalizacja jako realne zjawisko przez część naukowców jest postrzegana sceptycznie. Jest ona również postrzegana jako zjawisko powodujące wzrost nowych, nieprzewidywalnych form ryzyka oraz wzrost nierówności społecznych w skali globu czy też w skali poszczególnych społeczeństw. Skutki tych procesów nie są do końca rozpoznane, mogą prowadzić zarówno do większejhomogenizacji kultury, jak i do jej kreolizacji i zwiększenia różnorodności kulturowej.
41. Ruchy reformatorskie, a rewolucyjne - charakterystyka
RUCH REFORMATORSKI powstaje, gdy mniej liczna zbiorowość lub nawet bardzo liczna wyraża niepokój społeczny, nie zagrażając ładowi społecznemu, a przywódcy ruchu korzystają ze środków masowego komunikowania w propagowaniu swej ideologii i strategii działania. Przykładem jest ruch konsumencki, którego reprezentant ma szansę zostania posłem. Oprócz konsumenckiego aktywnością wyróżnia się ostatnio w Polsce ruch antyalkoholowy, opieki nad zwierzętami, higienizacji wsi itp. Ruchy reformatorskie strukturalizują się, powołują odpowiednie instytucje i ich władze. Po pewnym czasie ruch łagodzi newralgiczną dawniej sytuację w jakiejś dziedzinie kryzysową, przestaje być siłą mobilizującą do działań przeważnie konstruktywnych i ulega skostnieniu. Otoczony zwykle legendą, mocą inercji egzystuje, mimo iż przekształca się w czynnik dysfunkcjonalny i wywołujący nie zadowolenie społeczne.
RUCH REWPOLUCYJNY może mieć start podobny do ruchu reformatorskiego. Jednak aby był on silny i mógł zakończyć się zwycięską rewolucją, stan niepokoju musi objąć szerokie masy, a nawet klasy społeczne i dotyczyć najważniejszych życiowych spraw, aby wytworzyły silną motywację do rzeczywiście rewolucyjnych działań kierowanych przez ideologów, przywódców i organizatorów umiejących powiększać i właściwie wykorzystywać niezadowolenie mas w wywołaniu, przebiegu i pomyślnym zakończeniu działań rewolucyjnych. Ruch rewolucyjny nie drogą reform w ramach legalnego porządku, jak to czyni ruch reformatorski, ale siłą i w krótkim czasie chce dokonać gruntownych przeobrażeń istniejącego porządku społecznego, nie wykluczając użycia w tym celu przemocy i walki zbrojnej. Interesuje nas nie rewolucja techniczna, przemysłowa, ekonomiczna czy polityczna, ale rewolucja społeczna, która „jest gwałtownym przeobrażeniem organizacji i struktury społecznej wielkich zbiorowości, takich jak naród, państwo”. Łączy się zwykle z rewolucją polityczną pojmowaną jako zdobycie władzy przez postępową klasę społeczną, która przebudowuje system instytucjonalny społeczeństwa, a przede wszystkim państwa. Rewolucja społeczna ściśle zazębia się z rewolucją polityczną, bowiem obie mają zbieżne cele i wspólną siłę przewodnią, jaką jest partia. Badacze wydarzeń rewolucyjnych i teoretycy rewolucji wyróżniają różne jej fazy. Najbardziej rozpowszechniona w literaturze jest koncepcja B. Gorrowa, który wymienia takie fazy rewolucji, jak:
· Etap niepokoju społecznego i wrzenia oraz spontanicznego tworzenia się kręgów dyskutujących i protestujących przeciwko istniejącemu stanowi rzeczy.
· Niepokój ogarniający intelektualistów odpowiednio go artykułujących i tworzących ideologie dające wizje porządku społecznego, rozwiązującego problemy wywołujące falę niezadowolenia i wzburzenia
· W oparciu o ideologie powstają organizacje tworzące programy polityczne i ekonomiczne, które pozyskują niezadowolone masy i skupiają je wokół partii zdecydowanej te programy realizować
· Partia czy grupy rewolucyjne mobilizują masy i wywołują wybuch rewolucji.
Do władzy w rewolucji najpierw dochodzą grupy umiarkowane, które program rewolucyjny chcą realizować stopniowymi reformami.
· Wywołuje to niezadowolenie grup ekstremistycznych, obawiających się zagrożenia rewolucji i kontrrewolucji, w której umiarkowani nie będą w stanie skutecznie jej przeciwdziałać
· Zmobilizowane tym niepokojem grupy ekstremistyczne przejmują władzę i rozpoczynają stosowanie terroru dla zwalczania kontrrewolucji.
· Opadniecie fali terroru, stabilizacja nowego lub restauracja dawnego porządku
Nie wszystkie rewolucje miały lub musza mieć taki przebieg jak powyższy, dotyczący rewolucji francuskiej 1789—1799. Od rewolucji należy odróżniać zamach stanu, który jest zbrojnym przejęciem władzy, ale w ramach tej samej klasy społecznej, bez przeprowadzania gruntownych przeobrażeń społeczeństwa i państwa. Zmiany po zamachu stanu dotyczą przede wszystkim metod rządzenia i celów polityki. Wyróżnione etapy rewolucji nie odnoszą się do bezkrwawych rewolucji i okresu terroru. W przypadku restauracji dawnego porządku trzeba podkreślić, że nie jest to rzeczywiście dawny porządek, ten mimowolnie pod wpływem wydarzeń rewolucyjnych uległ odpowiednim zmianom, tak jak uległy im chociażby postawy uczestników i obserwatorów tych wydarzeń.