Dla młodych ludzi, rozpoczynających karierę zawodową, istotne jest, aby poznać prawa i obowiązki pracownika i pracodawcy oraz podstawy prawne zatrudnienia.
Przepisy dotyczące zatrudnienia reguluje kodeks pracy.
Więcej na ten temat...
Dźwięk > |
Multilinki > |
Sowa-dydaktyk > |
Tryb > |
Pliki multimedialne... |
Normalny |
Powtórkowy |
Podstawowy |
Zaawansowany |
Włączony |
Wyłączony |
Włączone |
Wyłączone |
Włączony |
Wyłączony |
Więcej na ten temat...
Dźwięk > |
Multilinki > |
Sowa-dydaktyk > |
Tryb > |
Pliki multimedialne... |
Normalny |
Powtórkowy |
Podstawowy |
Zaawansowany |
Włączony |
Wyłączony |
Włączone |
Wyłączone |
Włączony |
Wyłączony |
Przepisy dotyczące zatrudnienia reguluje ustawa z 26 czerwca 1974 r. z późniejszymi zmianami - kodeks pracy. Jednolity tekst ustawy został ogłoszony w Dzienniku Ustaw nr 213, poz. 2081 z 2003 r. Przepisy zawarte w kodeksie pracy dotyczą:
stosunku pracy (zobowiązania pracownika do wykonania pracy na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem; pracodawca zobowiązuje się do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem),
wysokości wynagrodzeń za pracę,
obowiązków pracownika i pracodawcy,
czasu pracy,
urlopów pracowniczych, zatrudniania młodocianych, bezpieczeństwa i higieny pracy (BHP),
sposobów rozpatrywania sporów o roszczenia wynikające ze stosunku pracy (rozstrzygają je sądy pracy, np. o zapłatę za pracę w godzinach nadliczbowych).
Więcej na ten temat...
Dźwięk > |
Multilinki > |
Sowa-dydaktyk > |
Tryb > |
Pliki multimedialne... |
Normalny |
Powtórkowy |
Podstawowy |
Zaawansowany |
Włączony |
Wyłączony |
Włączone |
Wyłączone |
Włączony |
Wyłączony |
W kodeksie pracy znajdują się podstawowe zasady dotyczące prawa pracy, które w równym stopniu obowiązują pracownika i pracodawcę:
każdy ma prawo do swobodnego wyboru pracy,
państwo (rozporządzeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej) określa minimalną wysokość wynagrodzenia za pracę,
polityka państwa zmierza do pełnego zatrudnienia,
stosunek pracy jest wynikiem zgodnego oświadczenia woli pracodawcy i pracownika,
dyskryminacja pracowników ze względu na płeć, wiek, religię, rasę, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową lub pracowników niepełnosprawnych jest niedopuszczalna
Zatrudnienie następuje w chwili zawarcia umowy o pracę, która powinna być potwierdzona na piśmie najpóźniej w ciągu siedmiu dni. Zgodnie z nią pracodawca zatrudnia pracownika na określonym w umowie stanowisku, w określonym czasie i za określone wynagrodzenie. Po podpisaniu umowy powstaje relacja między pracownikiem a pracodawcą, która określana jest jako stosunek pracy.
Nawiązanie stosunku pracy może nastąpić przez zawarcie umowy o pracę np. na czas określony (do ustalonego terminu), na czas nieokreślony, na czas wykonania określonej pracy lub na zastępstwo (za pracownika nieobecnego z przyczyn usprawiedliwionych, np. z powodu choroby, urlopu macierzyńskiego). Pierwsza umowa o pracę może być zawarta na okres próbny. Pracodawca może dwukrotnie z każdym pracownikiem zawierać umowę na czas określony; trzecia umowa z tym samym pracownikiem, jeśli nie było miesiąca przerwy, musi być zawarta na czas nieokreślony. Wyjątkiem jest umowa na czas określony zawarta w celu wykonania pracy o charakterze dorywczym lub sezonowym albo zadań realizowanych cyklicznie.
Więcej na ten temat...
Dźwięk > |
Multilinki > |
Sowa-dydaktyk > |
Tryb > |
Pliki multimedialne... |
Normalny |
Powtórkowy |
Podstawowy |
Zaawansowany |
Włączony |
Wyłączony |
Włączone |
Wyłączone |
Włączony |
Wyłączony |
Więcej na ten temat...
Dźwięk > |
Multilinki > |
Sowa-dydaktyk > |
Tryb > |
Pliki multimedialne... |
Normalny |
Powtórkowy |
Podstawowy |
Zaawansowany |
Włączony |
Wyłączony |
Włączone |
Wyłączone |
Włączony |
Wyłączony |
Podpisanie umowy o pracę na czas nieokreślony jest korzystne dla pracownika. Oznacza stabilność w zatrudnieniu, a rozwiązanie takiej umowy, jeśli nie popełniono przewinień, wymaga spełnienia procedur regulowanych przez kodeks pracy.
Umowy o pracę na czas wykonania określonej pracy lub na zastępstwo często są stosowane w wypadku wykonywania tzw. pracy tymczasowej. Polega ona na zatrudnieniu pracownika przez agencję pracy tymczasowej i "wypożyczeniu" go docelowemu pracodawcy.
Absolwenci zarejestrowani w powiatowym urzędzie pracy w ciągu 12 miesięcy od daty ukończenia szkoły mogą zostać zatrudnieni na umowę absolwencką lub przyjęci na staż absolwencki. Powiatowy urząd pracy przez okres do 12 miesięcy zwraca pracodawcy, który zatrudnił absolwenta na umowę absolwencką, połowę najniższej płacy oraz połowę kosztów ubezpieczenia, a absolwentowi przyjętemu na staż absolwencki wypłaca zasiłek dla bezrobotnych oraz reguluje ubezpieczenia emerytalne, rentowe i zdrowotne.
Więcej na ten temat...
Dźwięk > |
Multilinki > |
Sowa-dydaktyk > |
Tryb > |
Pliki multimedialne... |
Normalny |
Powtórkowy |
Podstawowy |
Zaawansowany |
Włączony |
Wyłączony |
Włączone |
Wyłączone |
Włączony |
Wyłączony |
Kodeks pracy przewiduje następujące sposoby rozwiązania umowy o pracę:
za porozumieniem stron - jest to najkorzystniejsza forma z punktu widzenia pracodawcy i pracownika, ponieważ strony nie mają w stosunku do siebie żadnych zobowiązań: pracownik otrzymuje świadectwo pracy i może podjąć nową, dowolnie wybraną pracę, a pracodawca może zatrudnić nowego pracownika,
za wypowiedzeniem przez jedną ze stron - przy zatrudnieniu na okres próbny do 2 tygodni okres wypowiedzenia wynosi 3 dni robocze; jeśli okres próbny przekracza 2 tygodnie, wypowiedzenie wynosi 1 tydzień, a przy zatrudnieniu na 3 miesiące - 2 tygodnie; przy zatrudnieniu na okres nieograniczony, jeśli pracownik przepracował mniej niż 6 miesięcy, wypowiedzenie trwa 2 tygodnie, jeśli pracował co najmniej 6 miesięcy - 1 miesiąc, a jeżeli co najmniej 3 lata - 3 miesiące,
Więcej na ten temat...
Dźwięk > |
Multilinki > |
Sowa-dydaktyk > |
Tryb > |
Pliki multimedialne... |
Normalny |
Powtórkowy |
Podstawowy |
Zaawansowany |
Włączony |
Wyłączony |
Włączone |
Wyłączone |
Włączony |
Wyłączony |
rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia - jest możliwe, jeśli pracownik poważnie naruszył obowiązki pracy (np. kierowca utracił prawo jazdy z powodu prowadzenia samochodu w stanie nietrzeźwym, pracownik samowolnie opuścił miejsce pracy lub został przyłapany na kradzieży); pracownik również może zwolnić się bez wypowiedzenia, np. jeśli praca w zakładzie szkodzi jego zdrowiu, co zostało stwierdzone przez lekarza,
z upływem czasu, na który umowa była zawarta,
z dniem ukończenia pracy, na której wykonanie umowa była zawarta.
Wraz z rozwiązaniem umowy o pracę pracodawca niezwłocznie wydaje pracownikowi świadectwo pracy. Jest to ważny dokument wydawany w celu ustalania świadczeń rentowych lub emerytalnych, określający m.in. okres zatrudnienia i wysokość wynagrodzenia. Z tego powodu świadectwo pracy powinno być wypełnione starannie.
Więcej na ten temat...
Dźwięk > |
Multilinki > |
Sowa-dydaktyk > |
Tryb > |
Pliki multimedialne... |
Normalny |
Powtórkowy |
Podstawowy |
Zaawansowany |
Włączony |
Wyłączony |
Włączone |
Wyłączone |
Włączony |
Wyłączony |
Ważnym elementem każdej pracy jest ułożenie dobrych stosunków z przełożonymi. Pracę trzeba wykonywać przede wszystkim starannie, dokładnie i z zaangażowaniem. Należy wypełniać polecenia przełożonych związane z otrzymanymi obowiązkami, starać się być kreatywnym, pełnym zapału i inicjatyw.
Obowiązki pracownika wynikają z układów zbiorowych, regulaminu pracy, przepisów BHP i przepisów przeciwpożarowych, praw pracodawcy.
Prawa pracownika wynikają z zasad prawa pracy i są równocześnie obowiązkami pracodawcy, często kosztownymi i dlatego trudnymi do zrealizowania. Pojawiają się nawet wątpliwości, czy wysokie koszty zatrudnienia nie hamują rozwoju firm i nie przyczyniają się do wzrostu bezrobocia.
Pracodawca ma pełną swobodę w doborze pracowników. Ograniczenia występują dopiero przy warunkach zatrudnienia i warunkach pracy. To, co jest prawem pracownika, jest obowiązkiem pracodawcy, a to, co jest obowiązkiem pracownika, jest prawem pracodawcy.
Czytając kodeks pracy, należy zwrócić uwagę na to, do czego jesteśmy zobowiązani jako pracodawcy. Jest to m.in.:
zapoznanie pracowników z ich obowiązkami oraz sposobem wykonywania pracy,
organizowanie pracy z uwzględnieniem kwalifikacji pracowników i przepisów BHP oraz w sposób zapewniający zmniejszenie jej uciążliwości,
terminowe wypłacanie wynagrodzeń,
informowanie pracowników o możliwości zatrudnienia w pełnym lub niepełnym wymiarze czasu pracy, a pracowników zatrudnionych na czas określony - o wolnych miejscach pracy,
udostępnianie pracownikom tekstu przepisów dotyczących równego traktowania w zatrudnieniu w formie pisemnej,
stwarzanie warunków do podnoszenia kwalifikacji.
Więcej na ten temat...
Dźwięk > |
Multilinki > |
Sowa-dydaktyk > |
Tryb > |
Pliki multimedialne... |
Normalny |
Powtórkowy |
Podstawowy |
Zaawansowany |
Włączony |
Wyłączony |
Włączone |
Wyłączone |
Włączony |
Wyłączony |
W razie nie wywiązywania się pracownika z powierzonych zadań prawem pracodawcy jest stosowanie sankcji:
Odpowiedzialność porządkowa
kara upomnienia,
kara nagany,
Odpowiedzialność materialna
do wysokości rzeczywistych strat powstałych z winy pracownika,
Odpowiedzialność karna
za popełnienie czynu przestępczego (np. kradzież mienia); jej ustalenie należy do policji i sądu,
sąd może orzec zakaz wykonywania zawodu.
Kodeks pracy zobowiązuje pracodawcę do przeciwdziałania mobbingowi. Mobbing to zjawisko nękania, zastraszania i szykanowania pracownika przez przełożonego, kolegów lub podwładnych, które trwa systematycznie i przez dłuższy czas. Może polegać na poniżaniu i ośmieszaniu pracownika, izolowaniu go lub wyeliminowaniu z zespołu współpracowników (np. nieuzasadnione krytykowanie, złośliwe żarty, przerywanie wypowiedzi, pomijanie przy nagrodach). Pracownik, który z powodu mobbingu ucierpiał na zdrowiu lub musiał zrezygnować z pracy, ma prawo do odszkodowania od pracodawcy.
Więcej na ten temat...
Dźwięk > |
Multilinki > |
Sowa-dydaktyk > |
Tryb > |
Pliki multimedialne... |
Normalny |
Powtórkowy |
Podstawowy |
Zaawansowany |
Włączony |
Wyłączony |
Włączone |
Wyłączone |
Włączony |
Wyłączony |
Zatrudnienie osób niepełnosprawnych wymaga spełnienia przez pracodawcę wielu kryteriów. Jest to kontrolowane przez Państwową Inspekcję Pracy oraz urzędy pracy. Zakład pracy powinien spełniać następujące normy:
1. Transport wewnętrzny:
podjazdy dla poruszających się na wózkach inwalidzkich,
drzwi o szerokości przynajmniej 90 cm,
brak progów,
windy, jeśli praca jest wykonywana na piętrach budynku.
2. Stanowiska pracy:
odpowiednio dostosowane stołki obrotowe,
stanowiska z podestami.
3. Opieka medyczna:
stała opieka i pomoc medyczna (pielęgniarka lub lekarz dyżurujący w firmie),
oddzielne pomieszczenie przeznaczone na doraźną pomoc medyczną,
leczenie sanatoryjne przysługujące raz w roku, opłacane z funduszy Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.
Więcej na ten temat...
Dźwięk > |
Multilinki > |
Sowa-dydaktyk > |
Tryb > |
Pliki multimedialne... |
Normalny |
Powtórkowy |
Podstawowy |
Zaawansowany |
Włączony |
Wyłączony |
Włączone |
Wyłączone |
Włączony |
Wyłączony |
4. Wypoczynek w trakcie dnia pracy:
oddzielny pokój wypoczynkowy z miejscem do leżenia.
5. Czas pracy
pięciodniowy tydzień pracy,
siedmiogodzinny dzień pracy,
dodatkowe 10 dni urlopu wypoczynkowego.
6. Warunki sanitarne:
sanitariaty dla niepełnosprawnych,
łazienki z prysznicem,
bieżąca ciepła woda.
Zatrudniając osoby niepełnosprawne, pracodawca może otrzymać refundację kosztów stanowisk pracy osób niepełnosprawnych i starać się o status "zakładu pracy chronionej". Uzyskując go, korzysta m.in. z przyznawanych przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych dotacji na poprawę warunków pracy i tworzenie nowych stanowisk dla osób niepełnosprawnych. Otrzymuje także częściowy zwrot pensji wypłacanych pracownikom niepełnosprawnym i zwrot składek na ubezpieczenie zdrowotne. Korzysta również z częściowych zwolnień z podatku dochodowego.
Więcej na ten temat...
Dźwięk > |
Multilinki > |
Sowa-dydaktyk > |
Tryb > |
Pliki multimedialne... |
Normalny |
Powtórkowy |
Podstawowy |
Zaawansowany |
Włączony |
Wyłączony |
Włączone |
Wyłączone |
Włączony |
Wyłączony |
Płaca jest to cykliczne wynagrodzenie wypłacane pracownikowi (zazwyczaj raz w miesiącu) związanemu z pracodawcą umową o pracę. Rozróżniamy płacę:
minimalną (w Polsce jej wysokość co roku określa Minister Gospodarki i Pracy),
netto - wynagrodzenie po potrąceniu podatków i składek na ZUS,
brutto - wynagrodzenie bez uwzględnienia podatków i składek na ZUS.
Wysokość zarobków w przedsiębiorstwie powinna być związana z wykonywaną pracą. Metoda ta określana jest mianem systemu płac, który zależy od typu i organizacji pracy w przedsiębiorstwie oraz celu, jaki chce osiągnąć pracodawca (np. maksymalizowanie wielkości produkcji, wysoka jakość wyrobów). Do najczęściej stosowanych systemów płac należą:
system czasowy - uzależnia wysokość zarobków pracownika od liczby przepracowanych godzin i od stawki indywidualnego zaszeregowania (zł/godz., np. 10 zł za 1 godzinę pracy),
system akordowy - uzależnia wysokość zarobków pracownika od wielkości wykonanej produkcji,
system premiowy - jest uzupełnieniem systemu czasowego i akordowego; pracodawca, poprzez wyznaczenie określonej premii, motywuje pracownika do lepszych efektów pracy.
Więcej na ten temat...
Dźwięk > |
Multilinki > |
Sowa-dydaktyk > |
Tryb > |
Pliki multimedialne... |
Normalny |
Powtórkowy |
Wyłączony |
Podstawowy |
Zaawansowany |
Włączone |
Wyłączone |
Włączony |
Wyłączony |
Płaca pełni dwie podstawowe funkcje: dochodową i motywacyjną. Funkcja dochodowa polega na zaspokajaniu potrzeb życiowych pracownika i członków jego gospodarstwa domowego. Dzięki funkcji motywacyjnej (niezwykle ważnej również z punktu widzenia pracodawcy) pracownik wie lub oczekuje, że za lepszą, wydajniejszą pracę otrzyma wyższe wynagrodzenie. Funkcja motywacyjna wspiera aktywność, konkurencyjność, ma wpływ na jakość pracy. Pracownik wtedy sam jest zainteresowany lepszą organizacją pracy, często motywuje kolegów do większego wysiłku.