Dr. Gaszyński |
Kwalifikowana pierwsza pomoc medyczna |
|
|
|
|
|
Czynności życiowe
To czynności organizmu decydujące o jego przeżyciu. Zaliczamy do nich:
Czynność oddechowa - pobieranie tlenu z powietrza atmosferycznego i wydalanie dwutlenku węgla,
Czynność serca i krążenia krwi - transport tlenu i substancji odżywczych do poszczególnych komórek oraz wydalanie resztek przemiany materii,
Regulacja składu płynów ustrojowych (wody i zawartych w niej elektrolitów) - zachowanie homeostazy.
Doraźnej pomocy wymaga pacjent, u którego w wyniku urazu (zranienia) lub groźnego dla życia ostrego zachorowania dochodzi do zaburzenia ważnych życiowo czynności, to jest oddychania, akcji serca i krążenia. To samo dotyczy sytuacji, gdy stan pacjenta budzi obawę wystąpienia wspomnianych zaburzeń lub obserwujemy ich początek.
Nagły przypadek
Nagłe przypadki są wynikiem:
Ciężkich uszkodzeń ciała występujących na skutek wszelkiego rodzaju nieszczęśliwych wypadków,
Groźnych dla życia ostro występujących schorzeń,
Zatruć.
Nagła sytuacja
- to ostry stan chorobowy, któremu towarzyszą ciężkie zaburzenia czynności ustrojowych nie stanowiące jednak zagrożenia czynności życiowych.
- Odróżnienie nagłego przypadku od nagłej sytuacji jest trudne nawet dla osób doświadczonych
Łańcuch ratunkowy
Zgodnie z wzorem opracowanym przez Czerwony Krzyż przebieg udzielania pomocy w nagłych przypadkach lub sytuacjach można przedstawić w postaci łańcucha:
Na czynności doraźne ratujące życie
Ewakuacja ofiary z miejsca zagrożenia,
Resuscytacja, reanimacja,
Opanowanie groźnego krwawienia,
Ułożenie na boku,
Walka ze wstrząsem,
Zabezpieczenie miejsca wypadku
Ewakuacja ofiary
W wypadku komunikacyjnym natychmiast zabezpieczyć miejsce zdarzenia trójkątem ostrzegawczym (bez takiego ostrzeżenia zagrożenie może się rozszerzać).W wypadku innego rodzaju usunąć przeszkody utrudniające lub uniemożliwiające czynności ratownicze.
Jeśli to możliwe, poszkodowanego należy jak najdelikatniej wydobyć, by ułatwić dalsze czynności ratownicze.
Służy temu np. chwyt Rautka
Wezwanie pomocy
już w trakcie czynności doraźnych należy wezwać pomoc. Pamiętać należy, iż wzywanie pomocy nie może przerywać czynności ratowniczych. Dlatego też konieczna jest współpraca innych osób.
W sytuacji, w której brak jest chętnych do pomocy należy powierzyć to zadanie konkretnej osobie, błędem jest zdanie: „niech ktoś wezwie karetkę” - w takiej sytuacji najczęściej nikt z gapiów nie poczuje się zobligowany do wezwania pomocy.
Wezwanie musi zawierać następujące informacje:
Gdzie się to stało?
Co się wydarzyło?
Ile jest ofiar?
Jakie są uszkodzenia ciała?
Kto wzywa pomocy?
W sytuacjach, w których z powodu lokalizacji karetka może mieć problemy z odnalezieniem miejsca zdarzenia, ważne jest, by ktoś czekał na pogotowie w miejscu, do którego łatwo trafić.
Pierwsza pomoc
W oczekiwaniu na przybycie karetki należy kontynuować czynności ratujące życie, ale również czas ten można wykorzystać na zabiegi zmniejszające ból, minimalizujące ryzyko dalszych uszkodzeń ciała czy późniejszych powikłań - unieruchamianie złamań, boczne ułożenie pacjenta, nałożenie opatrunków na rany, okrycie rannego itp.
Transport
Jedynymi środkami komunikacji, nadającymi się do transportu chorych w stanach zagrożenia życia, jak również ciężko rannych, są karetki pogotowia ratunkowego. Należy unikać transportowania poszkodowanych innymi środkami transportu, nawet jeśli wiązałoby się to z wydłużeniem czasu dotarcia do szpitala.
Reanimacja, ożywianie, resuscytacja
Zabiegi mające na celu przywrócenie do życia osób znajdujących się w stanie śmierci klinicznej.
Stan reanimacji
Jeżeli w wyniku czynności ratowniczych oprócz przywrócenia krążenia, oddychania i czynności układu nerwowego, choremu wraca świadomość
Stan resuscytacji
Jeżeli uzyskamy tylko przywrócenie podstawowych funkcji życiowych bez powrotu świadomości. Występuje on wtedy, gdy czynności ratownicze zostały podjęte po upływie dłuższego okresu czasu od momentu zaniknięcia objawów życia.
Alfabet reanimacji
A - airway - czyli udrożnienie dróg oddechowych
- Aby nasze czynności były efektywne powinniśmy zapobiec niedrożności górnych dróg oddechowych do której najczęściej dochodzi w wyniku zapadania się języka blokującego wejście do krtani. Aby to zrobić należy:
skontrolować jamę ustną usuwając z niej resztki pokarmu, protezy zębowe czy też muł ofiarom utonięć
położyć chorego na wznak a następnie trzymając jedną dłoń na czole ofiary odchylić głowę do tyłu oraz jednocześnie dwoma palcami drugiej ręki unieść podbródek do góry
przesunąć żuchwę ku przodowi tak, aby zęby dolne znalazły się przed górnymi
- Jeśli podejrzewamy uszkodzenie kręgosłupa szyjnego nie powinniśmy odginać głowy do tyłu. Możemy jednak przesunąć żuchwę do przodu oraz powinniśmy unieruchomić kręgosłup
B - breath - oddech (wspomaganie oddechu)
- to zabieg stosowany w celu przywrócenia czynności oddechowej. Warunkiem powodzenia zabiegu jest:
natychmiastowe rozpoczęcie zabiegu,
utrzymanie drożności dróg oddechowych,
stosowanie do momentu rozpoczęcia samoistnego oddychania.
- Bezprzyrządowe
metoda usta-usta (usta-usta nos)
- Przyrządowe
Bez sztucznej drogi oddechowej
maseczka twarzowa, worek samorozprężalny
Ze sztuczną drogą oddechową
rurka intubacyjna
rurka tracheostomijna
(maseczka krtaniowa- u dzieci większych)
worek samorozprężalny lub respirator
- Kolejność czynności przy metodzie „usta-usta":
ratowanego układa się na wznak z barkami uniesionymi około 10 cm nad poziom podłoża przez podłożenie wałka lub zwiniętego koca w celu odchylenia głowy do tyłu;
ratownik oczyszcza jamę ustną ratowanego (muł rzeczny w przypadku utonięć, ziemia, wydzielina, ciała obce itp.) za pomocą palca lub gazy i podciąga do góry żuchwę;
odciągając żuchwę jedną ręką i odginając głowę ratowanego ku tyłowi, drugą ręką położoną na czole (kciuk i palec wskazujący tej ręki zaciskają nozdrza) ratownik wdmuchuje powietrze do ust ratowanego bezpośrednio albo przez cienki płat gazy i czeka chwilę, aby umożliwić ratowanemu samoistny wydech;
cykl ten powtarza się możliwie szybko przez pierwszych 10 wdechów, a następnie zwalnia się oddychanie do 12-14 oddechów na minutę; wdmuchując powietrze do ust ratowanego, należy kątem oka obserwować jego nadbrzusze i klatkę piersiową; dowodem skutecznej wentylacji jest ich rytmiczne unoszenie się oraz słyszalny szmer wydechu następujący po każdym wdechu.
- Częstość oddechów:
noworodek, niemowlę: 40/min (1 wdech na 3 uciski mostka)
dziecko większe: 20-30/min
- Głębokość wdechów:
wg oceny ruchomości klatki piersiowej
zazwyczaj ciśnienie ok. 20-30 cm H2O
noworodkowy worek Ambu: 1 palec Ⴛ 5 cm H2O
- Czas trwania wdechu:
ok. 0,5 sek.
- Oddech zastępczy - warunki powodzenia
Natychmiastowe rozpoczęcie zabiegu
Utrzymanie drożności dróg oddechowych
Stosowanie do momentu rozpoczęcia samoistnego oddychania
C - circulation - krążenie (masaż serca)
- To zabieg mający na celu przywrócenie akcji serca.
- Ratowanego umieszcza się na twardym podłożu, możliwie nisko (najlepiej na podłodze).
- Istotą zabiegu jest rytmiczne masowanie klatki piersiowej między mostkiem a kręgosłupem
- Oraz jednoczesne prowadzenie wentylacji płuc (resuscytacja krążeniowo-oddechowa - RKO)
- Rytmiczne uciski dolnej części mostka w kierunku kręgosłupa - daje ok. 10-40% normalnego rzutu serca
- Ilość ta zapobiega przez 1-2 h śmierci mózgu, ale nie wystarcza, by przywrócić świadomość
- Klęcząc lub stojąc obok ofiary, ratownik rytmicznie i dość silnie uciska w 1/3 mostka,
- w rytmie 60-70 (100) razy na minutę.
- Według wytycznych Europej-skiej Rady Resuscytacji z 2000 roku nie ma już po-działu na 1 i 2 ratowników.
- Według wytycznych Europej-skiej Rady Resuscytacji z 2005 roku : 30 uciśnięć mostka na 2 wdechy, rozpoczyna się od uciśnięć klatki piersiowej.
- Powikłania masażu serca
Urazy żeber
Wyłamanie mostka
Odma opłucnej
Pęknięcie żołądka
Obrażenia narządów wewnętrznych (wątroba, śledziona)
- Masaż serca - noworodki
Miejsce ucisku
w połowie mostka
Technika masażu
noworodek, małe niemowlę
dwoma palcami jednej ręki
kciukami
Częstość ucisków:
noworodek, niemowlę: 120/min
dziecko większe: 100/min.
Siła ucisku:
ugięcie klatki piersiowej ok. 2-3 cm
fala tętna na tętnicach udowych
Mostek uciska się kłębem prawego nadgarstka, podtrzymując plecy dziecka lewą dłonią.
Częstotliwość ucisków: ok. 100/min.
Co 5 ucisków 1 wdech.
D - drugs - leki
Mogą być stosowane tylko na zlecenie lekarza
Ich podawanie nie wchodzi więc w zakres pierwszej pomocy przedlekarskiej
W zasadzie jedyną skuteczną drogą podaży jest droga dożylna
Wyjątkowo - podjęzykowo, dotchawiczo lub do jamy szpikowej (noworodki)
E - electrostimulation - stymulacja elektryczna
Jest również w zasadzie zarezerwowana dla wykwalifikowanego personelu, choć od 2005 roku jest również częścią pierwszej pomocy przedlekarskiej
Polega na przywróceniu rytmu serca przy użyciu bodźca elektrycznego
Kardiowersja - (zawsze w znieczuleniu), z koordynacją z czynnością serca
Defibrylacja - bez koordynacji z czynnością serca (w migotaniu komór)
Programy publicznego dostępu do defibrylacji są zalecane w miejscach, w których spodziewane użycie automatycznego defibrylatora zewnętrznego przez świadków NZK przekracza 1 raz w ciągu 2 lat
Po jednej defibrylacji należy podjąć RKO i prowadzić ją przez 2 minuty bez sprawdzania oznak życia czy analizy tętna
Objawy skutecznej reanimacji
Obecność ruchów klatki piersiowej podczas wentylacji
Obecność tętna na dużych naczyniach przy każdym uciśnięciu mostka
Zaróżowienie skóry pacjenta
Zwężenie się źrenic
Pojawianie się poronnych oddechów pacjenta
Powrót świadomości u niektórych
Reanimacja - duże szanse powodzenia
- Gdy NZK jest efektem gwałtownych, odwracalnych procesów, jak: gwałtowny krwotok, niedrożność dróg oddechowych, zawał mięśnia sercowego, wstrząs, porażenie prądem, niektóre zatrucia, zaburzenia metaboliczne, tamponada osierdzia, odma opłucnowa
Reanimacja - nikłe szanse powodzenia
- NZK jest wynikiem długotrwałego procesu chorobowego, jak: przewlekła niewydolność krążenia, nerek, oddechowa, rozsiany pro-ces nowotworowy, uogólniona miażdżyca
- Nie istnieje możliwość usunięcia przyczyny NZK - gwałtowny krwotok wewnętrzny, niektóre zatrucia, wstrząs septyczny
Przerwanie postępowania resuscytacyjnego
- Zawsze jest decyzją lekarza
- Następuje w chwili stwierdzenia nieodwracalnych cech śmierci
- Następuje w chwili powrotu hemodynamicznie skutecznej pracy serca i stabilizacji stanu pacjenta
Błędy podczas resuscytacji
- Zbyt długa przerwa w czynnościach reanimacyjnych (nie powinna trwać powyżej 5s, wyjątek - intubacja, <15s)
- Uciskanie górnej części mostka
- Uciskanie okolicy serca (na lewo od mostka)
- Odrywanie dłoni od klatki piersiowej pomiędzy uciśnięciami
- Ucisk żeber pacjenta palcami ratownika
- Brak kontroli efektów reanimacji w krótkich i regularnych odstępach czasu
- Brak synchronizacji wentylacji i masażu serca
Śmierć kliniczna
W okresie tym poszczególne narządy i tkanki zachowują nieraz indywidualną żywotność, co jeszcze daje szansę przywrócenia do życia za pomocą reanimacji, jeśli nie doszło do nieodwracalnego uszkodzenia ważnych dla życia ośrodków mózgowych, a zatem w czasie nie dłuższym niż 3-4 minuty po zatrzymaniu oddychania i krążenia.
Gdzie szukamy tętna?
Tętnice szyjne wewnętrzne (2-3 cm bocznie od chrząstki tarczowatej)
Tętnice promieniowe (wewnętrzne powierz-chnie nadgarstków po stronie kciuka)
Tętnice udowe (1/3 wewnętrzna pachwin)
Tętnice pachowe (u małych dzieci)??
Sposoby kontroli oddechu
Wzrokowe (obserwacja ruchów klatki piersiowej)
Słuchowe (nasłuchiwanie szmerów oddechowych)
Palpacyjne (wyczuwanie ruchów oddechowych)
Cechy osoby nieprzytomnej
Brak reakcji na bodźce słowne
Brak reakcji na bodźce bólowe
Z reguły ciało wiotkie
Objawy nagłego zatrzymania krążenia
Pewne
Brak tętna na dużych tętnicach
Brak oddechu
Osoba nieprzytomna
Dodatkowe
Sinica powłok
Szerokie, sztywne źrenice
Postępowanie resuscytacyjne (wg Safara)
Pierwsza pomoc przedlekarska
I okres - natychmiast podejmowane podstawowe czynności resuscytacyjne
II okres - rozszerzone czynności resuscytacyjne (z wykorzystaniem środków pomocniczych - intubacja, leki, defibrylacja)
Kwalifikowana opieka medyczna
III okres - intensywne leczenie po resuscytacji
Objawy zatrzymania krążenia
brak tętna - badamy na tętnicach szyjnych wspólnych lub promieniowych;
brak oddychania - zatrzymanie krążenia może nastąpić równocześnie z zatrzymaniem wentylacji lub wkrótce potem; nie występuje zjawisko odwrotne - zatrzymanie krążenia nie poprzedza nigdy zatrzymania oddychania;
brak odruchów (rozszerzenie i sztywność źrenic) - rozszerzenie źrenic następuje 1- 1,5 min po ustaniu krążenia mózgowego;
wiotkość pacjenta - zatrzymanie krążenia powoduje przerwanie ukrwienia ośrodkowego układu nerwowego, a to z kolei jest przyczyną zniesienia napięcia wszystkich mięśni prążkowanych; całkowicie zwiotczenie (w tym także mięśni żuchwy - co jest szczególnie ważne dla podjęcia sztucznej wentylacji) jest nieodłączną cechą zatrzymania krążenia; utrzymanie napięcia mięśni dowodzi istniejącej czynności serca;
bladość lub sinica - bladość powłok miewa charakter odruchowy i nie może służyć za podstawę do wnioskowania o stanie krążenia; sinica jest wyrazem obecności w tkankach krwi o niedostatecznym wysyceniu tlenem.
Podjęcie próby resuscytacji jest celowe, gdy:
zatrzymanie serca nastąpiło nagle na skutek gwałtownych bodźców uszkadzających, jak np.:
rażenie prądem,
zatkanie dróg oddechowych,
zawał mięśnia sercowego
zatrzymanie serca jest skutkiem gwałtownych zaburzeń ustrojowych, dających się odwrócić lub usunąć, jak np.:
bardzo obfity krwotok,
nadmierne podrażnienie układu przywspółczulnego
Z reguły skazane na niepowodzenie są sytuacje, gdy:
zatrzymanie serca jest wynikiem od dawna toczącego się w ustroju procesu chorobowego, np.:
niewydolności krążenia,
zapalenia płuc,
ciężkiej miażdżycy,
choroby nowotworowej.
nie istnieje szansa wyrównania zaburzeń, które doprowadziły do zatrzymania serca, np.:
nieopanowane krwawienie z wielkiego naczynia (przerwanie aorty, pęknięcie serca)
nie podejmuje się jednocześnie wentylacji płuc.
Ocena stanu poszkodowanego i pierwsza pomoc
Zasady udzielania pierwszej pomocy
Podczas udzielania pierwszej pomocy należy usunąć z bezpośredniego otoczenia chorego wszystkie osoby, których obecność nie jest potrzebna, a które mogą utrudniać sprawność działania.
Należy zatrzymać te, które mogą pomóc w czynnościach ratowniczych, transporcie, unieruchomieniu itp.
Należy zawsze pamiętać, że przy udzielaniu pierwszej pomocy obowiązuje zachowanie maksymalnej czystości, gdyż zanieczyszczenie rany może doprowadzić do zakażenia i późniejszych powikłań.
Jeśli zachodzi konieczność obnażenia uszkodzonej części ciała, to należy tego dokonać z największą ostrożnością; zdejmuje się wówczas najpierw ubranie ze zdrowej okolicy ciała, a dopiero później - z uszkodzonych.
W pewnych sytuacjach lepiej jest ubranie lub obuwie przeciąć (złamanie otwarte, zmiażdżenie, silne przyklejenie się odzieży do ran, przy dużych obrzękach itp.).
Postępowanie ratownicze
- Do podstawowych czynności składających się na postępowanie ratownicze należą:
przywrócenie drożności dróg oddechowych,
zastosowanie w razie potrzeby sztucznego oddychania,
pośredni masaż serca, gdy występują cechy przerwania krążenia (zagadnienia te zostały omówione powyżej),
zatamowanie krwotoku i właściwe ułożenie chorego,
w razie rozpoznania lub podejrzenia wstrząsu urazowego natychmiastowe rozpoczęcie postępowania przeciwwstrząsowego,
zamknięcie odmy otwartej, odbarczenie odmy ciśnieniowej, ułożenie chorego na tej stronie klatki piersiowej, po której stwierdza się rozległe złamania żeber w celu uniknięcia ruchów opacznych,
w razie potrzeby zastosowanie środków przeciwbólowych,
założenie opatrunków,
unieruchomienie złamań i zwichnięć
ułożenie chorego nieprzytomnego w „pozycji bocznej ustalonej", jeżeli nie ma do tego przeciwwskazań (np. złamania kręgosłupa),
przekazanie chorego do szpitala w celu udzielenia pomocy kwalifikowanej.
Krwotoki (krwawienia)
Krwotokiem nazywamy nagłą utratę krwi (dużej ilości w krótkim czasie), prowadzącą do zaburzeń ogólnoustrojowych, a nawet zagrożenia życia.
Krwawienie - to powolna utrata krwi, początkowo nie dająca objawów klinicznych.
Krwotok tętniczy
gwałtowne tryskanie z rany żywoczerwonej krwi: przy zranieniu większych tętnic krew tryska falami wyrzucanymi w rytmie tętna.
Pierwsza pomoc polega na natychmiastowym zatrzymaniu krwotoku.
Uszkodzoną tętnicę należy ucisnąć powyżej rany.
Można to wykonać stosunkowo łatwo w tych miejscach, gdzie tętnica przebiega powierzchownie i może być przyciśnięta do kości.
Tego rodzaju zatrzymanie krwotoku może być tylko krótkotrwałe, do czasu nałożenia na ranę opatrunku uciskowego.
Wszelkie krwotoki w obrębie kończyn należy tamować opatrunkiem uciskowym nałożonym na ranę.
W wyjątkowych przypadkach stosuje się okrężne uciśnięcie całej kończyny za pomocą elastycznej opaski uciskowej.
Krwotok żylny
Charakteryzuje się wypływaniem z rany krwi koloru ciemnego.
W tych przypadkach do zatrzymania krwotoku wystarcza założenie opatrunku uciskowego.
Krwawienie po ekstrakcji zęba
Zatrzymuje się przez założenie małego tamponu z gazy.
W przypadku przedłużonego krwawienia konieczna jest wizyta u lekarza
U chorych na hemofilię bywa niebezpieczny dla życia
Krwawienie z nosa
Chorego należy wygodnie posadzić (nie wolno kłaść),
Pochylić głowę do przodu
Na nos, czoło i kark położyć zimny kompres.
Nie należy łykać krwi (może o wywołać wymioty)
Do nozdrzy wsunąć tampon gazy nasycony uprzednio wodą destylowaną (koniec tamponu powinien wystawać z nosa),
Część źródeł nie zaleca zatykania nozdrzy
Krwawienia i krwotoki wewnętrzne
mogą objawiać się wypływaniem krwi na zewnątrz otworami naturalnymi ciała
lub też mogą pozostawać niewidoczne - są to wylewy krwi do jam ciała
Krew wypływająca z ust może pochodzić z płuc lub z przewodu pokarmowego.
Krwawienie z ust
Krwotok płucny charakteryzuje się wypływaniem z ust krwi żywoczerwonej, pienistej.
Chorego należy umieścić w pozycji półleżącej, na klatkę piersiową położyć worek z lodem.
Krwotok żołądkowy objawia się wymiotami krwawymi, przy czym krew jest zwykle ciemna, czasem przypomina fusy od kawy.
Chorego należy ułożyć wygodnie z lekko uniesionym tułowiem, na okolicę żołądka położyć zimny okład.
Krwotoki do jam ciała
W takich sytuacjach nie widać wynaczynionej krwi, gdyż zbiera się ona w jamie otrzewnej, opłucnowej itp.
Do krwotoków wewnętrznych dochodzi najczęściej po tępych urazach brzucha.
Rozpoznanie opiera się na stwierdzeniu objawów wstrząsu.
Zatrzymanie krwotoku wewnętrznego wymaga interwencji chirurgicznej.
Wstrząs
Wstrząs jest zagrażającym życiu zaburzeniem krążenia, które wynika z dysproporcji pomiędzy pożądanym a rzeczywistym zaopatrzeniem w krew.
Występujące niedostateczne zaopatrzenie tkanek może być spowodowane różnymi przyczynami:
Zmniejszenie objętości krwi krążącej - wstrząs hipowolemiczny
utrata krwi na zewnątrz lub do wewnątrz,
utrata osocza,
utrata wody lub soli (w wyniku masywnych wymiotów lub biegunki).
Zmniejszenie wydolności serca - wstrząs kardiogenny.
Powiększenie pojemności układu naczyniowego przy niezmienionej objętości masy krwi krążącej - wstrząs przywspółczulno-naczyniowy
na drodze wadliwej regulacji przez układ nerwowy - ból, przerażenie, nagłe bodźce termiczne mogą wywołać gwałtowne rozszerzenie naczyń i zwolnienie tętna powodując spadek ciśnienia krwi,
na skutek zatrucia - wstrząs septyczny lub toksyczny,
w wyniku reakcji uczuleniowej - wstrząs anafilaktyczny.
- Objawy:
szybki, płytki oddech,
bladość i chłód skóry,
wargi przybierają odcień bladosiny,
bledną łożyska paznokci, po ich uciśnięciu bardzo powoli różowieją,
chory jest niespokojny i lękliwy, drży,
na czole występuje zimny, lepki pot,
bardzo wysokie tętno (180-200 uderzeń na minutę).
- Postępowanie
Czynności ratujące:
tamujemy krwawienia (jeśli jest to krwawienie zewnętrzne),
układamy chorego w pozycji przeciwwstrząsowej (nogi uniesione na wysokość około 30-40 cm powyżej poziomu głowy),
chronimy przed utratą ciepła,
uspokajamy chorego,
systematycznie kontrolujemy tętno i oddech (co 1 minutę),
zakaz palenia oraz podawania pokarmu i alkoholu,
nie wolno przewozić chorego przypadkowym środkiem transportu.
Ułożenie przeciwstrząsowe nie powinno być stosowane przy urazach czaszkowo-mózgowych, duszności, nagłych bólach w klatce piersiowej i nadbrzuszu.
Wstrząs kardiogenny
Inną postać ma wstrząs sercopochodny (kardiogenny) spowodowany spadkiem wydajności serca. Występuje on nieraz w trakcie długotrwałej choroby serca, a powstaje na skutek zawału serca mięśniowego lub zatoru tętnicy płucnej. Charakteryzuje się bólem w klatce piersiowej i śmiertelną trwogą, wzmożonym wypełnianiem się żył szyjnych, pacjent odczuwa duszność, może wystąpić rzężący oddech i wydzielina przy kaszlu podbarwiona krwią. Ciśnienie krwi spada, nieraz obserwuje się zwolnienie akcji serca.
Objawy:
szybkie, słabo wyczuwalne tętno,
zimna, blada skóra,
zimny pot,
drżenia.
Postępowanie:
- Czynności ratujące:
sprawdzamy podstawowe funkcje życiowe,
układamy poszkodowanego z lekko uniesioną górną częścią ciała (podobnie jak w przypadku zawału serca),
chronimy przed utratą ciepła,
uspokajamy chorego.
- Przy wstrząsie kardiogennym nie wolno stosować pozycji przeciwstrząsowej, która dodatkowo obciąży krwią niewydolne serce.
Ciało obce
Ciała obce pozostawia się w ranie. Wyjąć je może tylko lekarz
Ciała obce mogą być usuwane z rany tylko przez lekarza i ta czynność nie wchodzi w zakres pierwszej pomocy. Niewprawne próby usuwania grożą pozostawieniem w ranie fragmentów ciała obcego, a także stanowią niebezpieczeństwo wprowadzenia dodatkowego zakażenia.
Większe ciała obce o gładkich brzegach często tamponują ranę i zapobiegają tym samym powstaniu dużego krwawienia.
Ciało obce w oku
Gdy ciało obce znajduje się pod górną powieką, polecamy pacjentowi kierować wzrok ku dołowi. Górną powiekę nakładamy na dolną. Wówczas rzęsy dolnej powieki "wymiatają" wewnętrzną stroną powieki górnej.
W przypadku gdy ciało obce znajduje się pod dolna powieką, polecamy pacjentowi patrzeć w górę. Odchylamy powiekę na około 0,5 cm i usuwamy ciało obce wilgotnym rożkiem chusteczki do nosa, kierując się od strony zewnętrznej do nosa.
Nie usuwać szkieł kontaktowych.
Ciała obce znajdujące się w gałce ocznej usunąć może tylko lekarz. Należy pamiętać, że nieumiejętne usuwanie grozi ciężkim uszkodzeniem oka.
Ciało obce w nosie
Jedyne co może zrobić poszkodowany to zatkać druga dziurkę i spróbować wydmuchnąć.
Użycie jakichkolwiek narzędzi grozi wystąpieniem krwawienia.
Ciało obce w uchu
Należy spróbować przez zwyczajne potrząsanie głową.
Nie wolno manipulować w przewodzie słuchowym.
Ciało obce w przełyku
Utkwienie w przełyku ciała obcego jest brane pod uwagę w przypadku ściskającego bólu i trudności w przełykaniu. W takiej sytuacji chorego należy sprowokować do wymiotów.
Ciało obce w tchawicy
Najskuteczniejszą metodą jest tzw. chwyt Heimlicha, nazywany też tłocznią brzuszną. Uwaga! Upewnij się, że masz do czynienia z udławieniem, a nie z atakiem serca!
Ratujący staje z tyłu za pacjentem. Obejmuje go oburącz za brzuch tak, aby dłonie zetknęły się na brzuchu powyżej pępka. Nagłym ruchem przyciska go mocno do siebie powodując gwałtowne zwiększenie się tłoczni brzusznej działającej z kolei na klatkę piersiową. Ciało obce bywa w ten sposób gwałtownie "wyciśnięte" z tchawicy na zewnątrz.
Można również tą czynność wykonać u pacjenta leżącego. Ratujący klęka przed pacjentem i kładzie mu obydwie ręce na nadbrzusze ponad pępkiem. Teraz przez gwałtowne ściśnięcie zwiększa się ciśnienie tłoczni brzusznej.
Gdy się dławisz, a jesteś sam, spróbuj wykonać manewr na sobie, kładąc zaciśniętą pięść wewnętrzną stroną na brzuchu nieco powyżej pępka i obejmując ją drugą dłonią. Możesz też posłużyć się czymkolwiek, co popchnie przeponę od dołu.
Rękoczyn Heimlicha - przeciwwskazania
Kobiety w ciąży
Ludzie o znacznej otyłości
Pacjenci nieprzytomni
Dzieci
Udławienia u dzieci do 1 roku życia
Nie rób nic, jeśli dziecko może oddychać, wydawać dźwięki lub gdy kaszle. Te objawy oznaczają, że do tchawicy dociera powietrze i dziecko samo wykrztusi z tchawicy to, co się tam znalazło. Wszelkie środki, które zastosujesz mogą zaburzyć ten naturalny proces i częściowe zablokowanie dróg oddechowych przekształci się w ich całkowite zatkanie.
Uważnie obserwuj co się dzieje, gdy trzeba - interweniuj.
Udławienia u dzieci do 1 roku życia
Gdy nie może oddychać ani wydawać dźwięków przełóż je sobie przez rękę, twarzą do dołu, tak, żeby jego głowa znalazła się niżej niż tułów.
Nie uciskaj brzucha niemowlęcia.
Nasadą dłoni wykonaj z wyczuciem 5 uderzeń w plecki dziecka, w miejsce pomiędzy łopatkami.
Udławienia u dzieci do 1 roku życia
Jeśli uderzenia w plecy nie dadzą rezultatu, zastosuj 5 szybkich uciśnięć poniżej klatki piersiowej.
Aby to zrobić, odwróć dziecko na plecy. Połóż je sobie na udach, aby jego głowa była poniżej tułowia. Palce wskazujący i środkowy jednej ręki połóż poniżej dolnej części mostka i wykonaj 5 szybko po sobie następujących uciśnięć.
Jeśli i to nie przyniesie rezultatów, odblokuj drogi oddechowe, chwytając język i żuchwę niemowlęcia między kciuk i palec.
Sprawdź, czy nie widać obcego ciała w gardle. Spróbuj je wyciągnąć tylko, gdy jest dobrze widoczne.
Udławienia u dzieci do 1 roku życia
Jeśli klatka piersiowa się nie unosi, powtórz sekwencję - 5 uderzeń w plecy i 5 uciśnięć - aż do skutku, każąc komuś wezwać pogotowie ratunkowe.
Gdy dławi się większe dziecko (powyżej 1 roku życia) - połóż je na podłodze twarzą do góry i dalej postępuj tak jak w przypadku dorosłego, który leży, ale uklęknij u stóp dziecka.
Zastosuj manewr Heimlicha (tłocznia brzuszna), używając obu dłoni, kładąc nasadę dłoni znajdującej się pod spodem na brzuchu, między pępkiem a dolnymi żebrami. Wykonuj manewr delikatnie.
Wykonuje się 5 serii po 5 razy, gdy to nie przyniesie oczekiwanego rezultatu
w ostateczności wykonujemy ciśnieniowe przepchnięcie ciała obcego tj. metodą usta-usta, zamknięcie nosa, koniecznie rękoczyn Sellica i nagły, energiczny wdmuch powietrza.
Jedno płuco w zupełności wystarcza, aby prawidłowo utlenić krew.
Bandażowanie
Polega na nakładaniu opasek zwanych bandażami w celu umocowania opatrunku lub unieruchomienia stawu bądź kończyny.
Stosujemy opaski z gazy lub innego materiału (np. bandaż elastyczny wykonany z rozciągliwego materiału czy przylepca), dzięki którym lepiej utrzymywany jest opatrunek lub lepiej unieruchomiona jest owinięta część ciała.
Rodzaje opatrunków
opatrunek ochronny - zakładany na rany w celu ochrony przed szkodliwym działaniem środowiska zewnętrznego (przede wszystkim przed zakażeniem),
opatrunek uciskowy - stosowany w celu zatrzymania krwawienia,
opatrunek unieruchamiający - stosowany w przypadkach złamań, zwichnięć oraz w rozległych uszkodzeniach (np. zmiażdżenie kończyny).
Unieruchamianie kończyn
Unieruchomienie - złamanie i zwichnięcie należy unieruchomić bez uprzednich prób repozycji w takim ustawieniu, w jakim kończyna znajduje się po wypadku.
Przy złamaniach obowiązuje unieruchomienie przynajmniej dwu sąsiednich stawów, pomiędzy którymi kość uległa złamaniu.
W przypadku zwichnięć unieruchamiamy zwichnięty staw. Postępowanie z osobą nieprzytomną polega na ułożeniu ratowanego w „pozycji bocznej ustalonej", która zapobiega zapadaniu języka i zachłyśnięciu się treścią pokarmową.
Ułożenie pacjenta
Przy zachowanym oddechu - pozycja boczna bezpieczna
Przy braku oddechu - na wznak na twardym podłożu (i reanimacja)
Po udanej reanimacji - pozycja boczna bezpieczna
Pacjent przytomny może być pozostawiony w pozycji dla niego wygodnej, ale wymaga wnikliwej obserwacji
Pozycja boczna bezpieczna
Na boku
Usta stanowią najniższy punkt ciała
Tchawica przebiega skośnie w dół
Należy odciągnąć szyję i odgiąć głowę
Ułożenie pacjenta przytomnego
Na wznak z lekko uniesioną głową - pozycja relaksowa
Na wznak z wałkiem pod kolanami - przy urazie (bólu) brzucha
Z uniesionymi nogami (30-40 cm) - pozycja przeciwwstrząsowa (lub całe ciało głową w dół - 10-15°)
Z uniesionym tułowiem - urazy czaszkowo-mózgowe, lekka duszność
Pozycja półsiedząca (z podparciem rękami) - znaczna duszność, uraz klatki piersiowej
Płasko na wznak - uraz kręgosłupa
Zatrucia - postępowanie ogólne
Właściwe rozpoznanie rodzaju zatrucia decyduje o rokowaniu!
Podejrzenie zatrucia zachodzi w razie:
obecności resztek trucizny lub podobnych oznak (np. pustych opakowań po lekach, woni gazu itp.)
uzyskania określonych informacji od pacjenta lub jego otoczenia (np. list pożegnalny)
obrazu ciężkiego, nagłego zachorowania z zaburzeniami lub utratą przytomności, szczególnie u ludzi młodych, bez uchwytnej przyczyny lub przeszłości chorobowej.
Natychmiastowe wstępne czynności ratownicze:
Podtrzymanie funkcji życiowych. Przy podejrzeniu lub pewności nagłego zatrzymania krążenia - natychmiast podjąć resuscytację.
Należy zachować ostrożność, gdy zachodzi niebezpieczeństwo dalszych zatruć (np. trujące gazy, trucizny skórne).
Przy pewnych rodzajach zatruć, np. cyjanowodorem, tylko natychmiastowe podanie odtrutki rokuje powodzenie resuscytacji.
Odtruwanie
Przewód pokarmowy
Podać do picia dużo płynów (z wyjątkiem mleka i alkoholu).
Wywołać wymioty drażniąc tylną ścianę gardła.
Wyjątki:
Nie wywoływać wymiotów przy zatruciu kwasami lub ługami, środkami piorącymi, rozpuszczalnikami, u chorych nieprzytomnych lub z drgawkami.
Po spożyciu kwasów, ługów, metali ciężkich lub fenoli podawać do picia dużo wody (celem rozcieńczenia trucizny). Dalsze postępowanie pod nadzorem lekarza.
Śluzówki
Płukać bieżącą wodą! Nie stosować żadnych rozpuszczalników ani benzyny!
Oczy
Płukać bieżącą wodą.
Cząstki stałe (np. wapna) usuwać chusteczką lub wacikiem w kierunku donosowym.
Drogi oddechowe i płuca
Dużo świeżego powietrza lub tlenu. Przy zatruciu gazami drażniącymi lub parami metali ciężkich stosować, w miarę możliwości, deksametazon w aerozolu celem zmniejszenia toksycznego uszkodzenia tkanki płucnej.
Odtruwanie w postępowaniu lekarskim to farmakologiczne wywołanie wymiotów, płukanie żołądka, podanie adsorbentów (np. węgla aktywowanego), wywołanie szybkiego opróżnienia jelit oraz inne metody szybkiej eliminacji toksyny z krwi i krążenia.
Odtrutki
Tylko w nielicznych zatruciach dysponujemy specyficznymi odtrutkami.
Ich zastosowanie zależy od decyzji lekarskiej.
!!! Już w czasie wstępnych czynności ratowniczych należy zabezpieczyć resztki trucizny i powiadomić lekarza-ratownika oraz ośrodek leczenia zatruć. Należy poinformować, możliwie dokładnie, o rodzaju zatrucia i stanie pacjenta.
Postępowanie ratownicze powinien cechować spokój i rozwaga
Nadmierny pośpiech nie jest wskazany
Kwalifikowana pierwsza pomoc medyczna
str. 15
Tak
Nie
Tak
Nie
Tak
Nie
Wyszukiwarka