MIĘDZYNARODOWE PRAWO PUBLICZNE

1. SYSTEM PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO

CECHY CHARAKTERYSTYCZNE PRAWA MIĘDZYNARODOWEDO PUBLICZNEGO

• Zespół norm regulujących stosunki pomiędzy państwami a innymi podmiotami prawa międzynarodowego

• Prawo ponad prawami krajowymi

• Zazwyczaj nie dotyczy stosunków między osobami fizycznymi

• Norma prawa = hipoteza + dyspozycja + sankcja - w prawie międzynarodowym nie da się zastosować takiej postaci norm prawnych; sankcja ma inny charakter; może być nią:

• Sankcja gospodarcza

• Użycie siły - interwencja zbrojna

• Wykluczenie z organizacji

• Rezolucje

• Brak hierarchii norm prawa międzynarodowego publicznego - dzięki temu nie ma „luk” prawnych (zawsze można je uzupełnić)

• Normy bezwzględnie obowiązujące (iuris cogentis) - powszechnie zaakceptowane przez społeczność narodową:

• zakaz niewolnictwa

• zakaz dyskryminacji rasowej

• zakaz ludobójstwa

• normy zawarte w Karcie Narodów Zjednoczonych: art. 103 „W razie sprzeczności pomiędzy obowiązkami członków Narodów Zjednoczonych, wynikających z

niniejszej Karty, a ich obowiązkami wynikającymi z jakiegoś innego porozumienia międzynarodowego, pierwszeństwo będą miały ich obowiązki wynikające z niniejszej Karty.” - wyższość nad innymi zobowiązaniami przyjmowanymi przez państwa członkowskie

• Suwerenna równość członków prawa międzynarodowego - brak „super rządu” międzynarodowego - ONZ jest jedynie organizacją o charakterze koordynującym

• Brak obowiązkowego sądownictwa międzynarodowego - żadnego państwa nie można siłą zaciągnąć przed sąd, musi być do tego zgoda państwa; (gdyby tak było, zaprzeczałby to zasadzie suwerenności)

2. ZARYS HISTORII PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO PUBLICZNEGO

1. OD STAROZYTNOŚCI DO X WIEKU

• Podmioty: Imperium Rzymskie oraz państwa, które pozostały po imperium, zjednoczone przez sferę wpływów chrześcijańskich

• Działalność Cycerona

• Pokojowe załatwianie sporów międzynarodowych („drodze rozprawy pokojowej”)

• stworzenie zasady dobrej wiary w wykonywaniu zobowiązań (pacta sum serwanda)

• rozwój prawa wojennego

• działalność św. Izydora z Sewilli - dzieło „Etymologia”

• działalność św. Augustyna - formuła „wojny sprawiedliwej”

OD IX DO KOŃCA XVI WIEKU

• W XVI wieku zawarto pierwszą umową międzynarodową pomiędzy Turcją a Francją, która nie była rozejmem

• Dalszy rozwój prawa wojennego

• „pokoje boże” (Treuga Dei) - nie będzie się walczyć w czasie postów, świąt, po zachodzie i przed wschodem słońca - cel: złagodzenie skutków wojny

• koncepcja wojny sprawiedliwej „Bellum Iustum”, warunki:

• prowadzi ją władca

• sprawiedliwa przyczyna - „casus belli”

• słuszna intencja wojujących

• skutki wojny przewyższają straty (wojna musi się opłacać)

• Polska Szkoła Prawa Wojny

• Przedstawiciele: Paweł Włodkowic, Stanisław ze Skarbimierza

• Idee św. Tomasza z Akwinu oraz

- zasada dochowania wiary (nawet w stosunku do pogan)

- nie można żadnej religii (w tym chrzescijaństwa) krzewić mieczem

• Rozwój prawa dyplomatycznego

• Rozwój prawa konsularnego

• Instytucja konsulów - w wyj. Wysyłani przez władców (początkowo wybierani przez naród, później z nominacji)

• Zawierano umowy tzw. Kapitulacje, określające status prawny konsula (od XIIw.)

• Rozwój handlu

• Rozwój prawa traktatów

• KONIEC XVI DO KOŃCA XVII WIEKU - OKRES KLASYCZNY

• Dalszy rozwój prawa dyplomatycznego

• Krzysztof Warszawski „O posłach i poselstwie” - podręcznik prawa dyplomatycznego

• Rozwój prawa morza

• Hugo Grocjusz

• Ojciec prawa międzynarodowego

• Teza: morze jest otwarte dla wszystkich, nie można zawłaszczyć szlaków morskich („O wolności mórz”), zwolennikiem tezy był Zygmunt August

• Zakreślenie granic prawa międzynarodowego

• Ad. Prawa wojennego - dzieło „Trzy księgi o prawie wojny i pokoju” (1625r.)

• WIEK XVIII

• Rozwój kontaktów handlowych ze wschodem - Japonia, Chiny

• Szczytowa faza kolonizacji

• Powstawanie nowych państw: USA

• Rozwój prawa dyplomatycznego, prawa morza

• Rozwój nauki prawa międzynarodowego w języku ojczystym

• J.J. Rousseau, Portalis:

• „wojna to stosunek państwa do państwa, a nie człowieka do człowieka”

• ludzie podczas wojny powinni być chronieni - stworzenie odpowiednich norm

• 1794r. - wydanie orzeczenia w sprawie traktatu Jaeja (?) - pierwszy raz spór został rozstrzygnięty w sposób pokojowy przez kilku arbitrów (sąd arbitrażowy)

• WIEK XIX - DO KOŃCA I WOJNY ŚWIATOWEJ

• Rozwój kontaktów międzynarodowych

• Nowa forma uprawiania dyplomacji - dyplomacja wielostronna - organizacja konferencji międzynarodowych (Haga - 1899, 1907)

• Pierwszy raz w normy prawne zamknięta sprawy arbitrażu sądowego

• Sformułowanie norm prawa humanitarnego

• 1859r. H. Dunant („Wspomnienia spod Solferino”) - założyciel Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża

• najważniejsze akty prawa międzynarodowego w zakresie humanitaryzmu

• 1863r. - konwencja o ochronie ofiar wojny

• powstanie pierwszych organizacji międzynarodowych

• Powszechna Unia Pocztowa

• Międzynarodowy Związek Telekomunikacyjny (dziś obie instytucje wchodzą w skład ONZ)

6. OD 1919 DO 11.09.2001r.

• Rozwój prawa organizacji międzynarodowych

• Rozwój praw człowieka

• Rozwój stałego sądownictwa międzynarodowego

• Stały Trybunał Sprawiedliwości Międzynarodowej (1919r.)

• Rozwój nowych dziedzin prawa międzynarodowego - prawo lotnicze, prawo kosmiczne, prawo ochrony środowiska

• Rozwój prawa traktatów

• Przeobrażenie społeczności międzynarodowej

3. PODMIOTY PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO PUBLICZNEGO

1. PODMIOTOWOŚĆ PRAWNO-MIĘDZYNARODOWA

• Bycie podmiotem prawa i obowiązków = posiadanie pełnej zdolności do czynności prawnych -

* wyj. Niemcy po II wojnie światowej w ramach represji z okresu wojny nie miały zdolności do czynności prawnej

• Każde państwo ma zdolność do czynności prawnych od momentu powstania, wcześniej stając się podmiotem prawa

• Przejawy zdolności do czynności prawnych

• IUS TRACTATUUM

- prawo do zawieranie umów, podpisywania traktatów (prawo państw)

• IUS LEGATIONIS

- prawo legacji - wysyłanie i przyjmowanie przedstawicieli dyplomatycznych (z przyczyn technicznych nie jest możliwe wykonywanie w państwach „karłowatych” - San Marino, Lichtenstein, Monako)

• IUS STANDI

- prawo do stawania przed trybunałami międzynarodowymi

• Prawo do udziału w konferencjach międzynarodowych

• Prawo należenia do organizacji międzynarodowych

• Uznanie państwa przez inne państwo:

• Akt jednostronny składany przez państwo

• Forma

- wyraźna - uchwała, oświadczenie RM, np. Kosowo, Ukraina Armenia

- dorozumiana - przez fakty dokonane (wysłanie dyplomaty) np. Litwa

• Charakter uznania

- deklaratoryjne - potwierdzenie dla państwa które jest uznawane

- konstytutywne - potwierdzające dla państwa, które uznaje powstanie innego państwa

• Rodzaje uznania

- prawne DE JURE - ostateczne, nieodwołalne, bezwarunkowe, np. Kosowo, Ukraina

- faktyczne DE FACTO - pod jakimś warunkiem np. odbycia demokratycznych wyborów

• Sposób uznania

- indywidualne - oświadczenie

- zbiorowe - głosowanie na forum ONZ

• Żadne państwo nie może być przymuszone do uznania państwa

• Nie ma terminu uznania

• Brak zgody, uznania państwa nie wpływa na być, albo nie być danego państwa

• Charakter deklaratoryjny

• Uznaniem nie dotyczyło Zjednoczonych Niemiec - RFN wchłonęło NRD

• Funkcjonalność państwa uzależniona jest od:

• Terytorium

• Ludności

• Władzy

• Zdolności do utrzymania stosunków z innymi państwami

• PAŃSTWO JEST PODMIOTEM PIERWOTNYM

2. INNE PODMIOTY PRAWA MIEDZYNARODOWEGO PUBLICZNEGO (PODMIOTY WTÓRNE)

1. STOLICA APOSTOLSKA

• 1871r. - likwidacja państwa kościelnego - został jedynie Papież (władza) - nie było ludności - problem podmiotowości prawa międzynarodowego: Stolica Apostolska korzystała z IUS TRACTATUUM - brała udział w konferencjach, kongresach - zachowywała się tak jak normalne państwo

• 1929r. - przełom w historii prawa międzynarodowego - TRAKTAT LATERAŃSKI - podpisany miedzy B. Mussolinim (Włochy) a P. Gaspari (Stolica Apostolska)

• umowa finansowa - odszkodowanie za utratę państwa kościelnego

• określenie, które nieruchomości należą do Stolicy Apostolskiej

• obietnica traktowania w/w nieruchomości jako nieruchomości państw obcych

• postanowienie o utworzeniu państwa - miasta WTYKAN

• Włochy uznają suwerenność Stolicy Apostolskiej (podmiotowość prawna międzynarodowa)

• Cel utworzenia państwa miasta Watykan:

- dodanie Stolicy Apostolskiej atrybutu terytorium

• Podział Stolica Apostolska / Watykan

- SA - sprawy polityczne, duchowe (nie jest członkiem organizacji międzynarodowych)

- W (państwo-miasto) - służebności (ochrona zabytków), umowa z UE w sprawach monetarnych, strona umów pocztowych, członek UNESCO

• Ludność - obywatel watykański

• Kardynałowie zamieszkali na terytorium Watykanu

• Inne osoby zamieszkałe na terytorium Watykanu, co do których zgodę na nadanie obywatelstwa wyraził Najwyższy Kapłan

• Na czas pełnienia funkcji służbowych w Watykanie - obywatelstwo dla rodzin (dzieci do lat 25)

• Najwyższy Kapłan może wyrazić zgodę na obywatelstwo watykańskie dla rodzin zamieszkałych poza terytorium Watykanu - OBYWATELSTWO FUNKCJONALNE

• Akty prawa watykańskiego

• Konstytucja (2000r.)

• Traktat Laterański (nowelizacja 1984r.)

2. ZAKON MALTAŃSKI / ZAKON ŚW. JANA CHRZCICIELA / ZAKON JEROZOLOMSKI / ZAKON RODYJSKI

• Powstanie: XI w.

• Cel: zajęcie Jerozolimy

• XV w. - XVIII w. zajęcie Malty (wcześniej wyspy Rodos)

• Nazywany „zakonem wielkich szpitalników”

• Zawsze zachowywał się jak państwo - w Rzymie posiada dwie nieruchomości traktowane przez Włochy jako terytorium państwa obcego

• Ambasadorem Polski przy Zakonie Maltańskim jest ambasador Polski przy Stolicy Apostolskiej

• Ludność:

• Osoby szlachetnego pochodzenia

• Osoby prowadzące działalność na rzecz Zakonu

• Korzysta z IUS TRACTATUM, IUS LEGATIONIS

• Objawy suwerenności:

• Święta państwowe

• Własna waluta (skud)

• Własne rejestracje samochodowe

• Paszporty

3. ORGANIZACJE MIĘDZYNARODOWE

• Tylko te, które są założone przez państwa

• Statut - umowa międzynarodowa tworzona przez rządy

• UE nie jest podmiotem prawa międzynarodowego (do wejścia w życia traktatu)

4. RUCHY NARODOWO - WYZWOLEŃCZE

• Uznanie ruchu ma charakter konstytutywny - uznanie de facto - tymczasowe, warunkowe, odwołalne

• Strony ruchu nie uznaje się za państwo tylko za podmiot prawa międzynarodowego

• Warunki uznania za podmiot prawa

• Zawładnięcie terytorium

• Reprezentatywne władze, policje

• Przestrzeganie praw i zwyczajów wojennych

5. MIĘDZYNARODOWY TRYBUNAŁ KARNY

• Powody nadania podmiotowości prawnej

• Zawieranie umów międzynarodowych o dostarczenie osób, przeciwko którym wystosowano oskarżenie

• Trybunał powstał na mocy umowy międzynarodowej z 1998r. - statut (umowy z MTK nie podpisały USA)

• Cechy MTK

• Pierwszy trybunał stały

• Dotyczy wszystkich przyszłych konfliktów

• Jurysdykcja (w sprawach najważniejszych):

- ściganie

- orzekanie

• Odpowiedzialność przed MTK ponoszą os. Fizyczne

• Jurysdykcja ma charakter komplementarny - MTK sądzi gdy państwo nie jest w stanie osądzić spraw wojennych (zbrodni)

• Niezależny od ONZ i innych organizacji

• Organy MTK

• Prezydium

• Wydziały

- przygotowawczy

- orzekający

- odwoławczy

• W skład MTK wchodzi urząd prokuratora i sekretariat

• MTK sądzi w sprawach o zbrodnie:

• Ludobójstwa, np. Katyń, czystki etniczne

• Przeciwko ludzkości, np. atak 11.09.

• Wojenne

• Agresji, np. osoba, która rozpętała wojnę

• Kary

• Nie orzeka się kary śmierci

• Najwyższa: kara pozbawienia wolności na czas oznaczony, nie więcej niż 30 lat; jeżeli szczególny ciężar popełnionej zbrodni - dożywocie

6. PODMIOTOWOŚĆ JEDNOSTKI

• Jednostka nabywa zdolność do czynności prawnej, gdy staje przed trybunałami, sądami itp. w organizacjach międzynarodowych

4. ŻRÓDŁA PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO

• Nie ma katalogu źródeł prawa, z czym wiaże się trudność w ustaleniu hierarchii źródeł

• Z nauki prawa międzynarodowego:

Art. 38 MTS „1. Trybunał, którego zadaniem jest orzekać na podstawie prawa międzynarodowego w sporach, które będą mu przekazane, będzie stosował:

- jako główne:

a) konwencje międzynarodowe, bądź ogólne, bądź specjalne, ustalające reguły, wyraźnie uznane przez państwa spór wiodące;

b) zwyczaj międzynarodowy, jako dowód istnienia powszechnej praktyki, przyjętej jako prawo;

c) zasady ogólne prawa, uznane przez narody cywilizowane;

-jako pomocnicze:

d) z zastrzeżeniem postanowień artykułu 59, wyroki sądowe tudzież zdania najznakomitszych znawców prawa publicznego różnych narodów, jako środek pomocniczy do stwierdzania przepisów prawnych.”

1. doktryna

• poglądy najwybitniejszych znawców prawa międzynarodowego

• raporty, dokumenty Komisji Prawa Międzynarodowego

• stosowana pomocniczo w uzasadnieniu wyroku

b. orzeczenia sądów

• stosowane w komentarzach, uzasadnieniach wyroku

• wydawane w zakresie prawa międzynarodowego

c. ogólne zasady prawa

• akceptowane przez wszystkie państwa

• wywodzące się z prawa rzymskiego

• zasady Karty Narodów Zjednoczonych (art. 2)

1. Organizacja opiera się na zasadzie suwerennej równości wszystkich członków.

2. Wszyscy członkowie, w celu zapewnienia sobie praw i korzyści wynikających z członkostwa, wykonywać będą w dobrej wierze zobowiązania przyjęte przez nich zgodnie z niniejszą Kartą.

3. Wszyscy członkowie załatwiać będą swe spory międzynarodowe środkami pokojowymi w taki sposób, aby nie dopuścić do zagrożenia międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa oraz sprawiedliwości.

4. Wszyscy członkowie powstrzymają się w swych stosunkach międzynarodowych od stosowania groźby lub użycia siły przeciwko całości terytorialnej lub niepodległości któregokolwiek państwa.

5. Członkowie Organizacji okażą jej wszelką pomoc w każdej akcji podjętej zgodnie z niniejszą Kartą i powstrzymają się od udzielenia pomocy jakiemukolwiek państwu, przeciwko któremu Organizacja zastosowała akcję prewencji lub przymusu.

6. Organizacja zapewni, aby państwa, które nie są jej członkami, postępowały zgodnie z niniejszym i zasadami w stopniu koniecznym do utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.

7. Żadne postanowienie niniejszej Karty nie upoważnia Organizacji Narodów Zjednoczonych do interwencji w sprawach, które z istoty swej należą do kompetencji wewnętrznej któregokolwiek państwa, ani do żądania od członków, aby przekazywali takie sprawy do załatwienia według niniejszej Karty. Powyższa zasada nie dotyczy możności zastosowania środków przymusu przewidzianych w rozdziale VII.

• Deklaracja dot. Zasad rządzących między państwami z 1973r. powiela art. 2 (pokojowe współistnienie, zasada użycia siły, rozstrzygania sporów, nieingerencji w sprawy wewnętrzne państw)

• Żaden trybunał nie wydał orzeczenia na podstawie tylko ogólnych zasad prawa

d. zwyczaj

• Często powoływany w orzeczeniach (zwłaszcza MTS)

• Wynika z praktyki państwa

• Wewnętrzne przekonanie państw, że ta praktyka jest prawem (opinio iuris)

• Do 1961r. prawo dyplomatyczne podlegało wyłącznie zwyczajom

• Praktyka + wewnętrzne przekonanie, że praktyka jest prawem = zwyczaj

• Długotrwała praktyka państw - jednolita praktyka, bez zaprzeczeń

• Cecha: tzw. „cicha umowa” (tacitus consensut)

• Tam gdzie nie ma umowy wychodzi zwyczaj

• Źródła prawa, których nie są wymienione w art.38

e. niektóre akty jednostronne wydawane przez poszczególne państwa

• Przesłanki:

• Charakter samoistny

• Nie może mieć innej podstawy prawnej

• Zobowiązanie musi być możliwe do zrealizowania

• Intencja: państwo będzie się wywiązywało zobowiązania

• Oświadczenia państw - np. protesty (sprzeciw), zrzeczenie się praw (do terytorium, odszkodowań, dochowanie roszczeń)

• Uznanie

• Zastrzeżenie

• Notyfikacja

1. uchwały organów organizacji międzynarodowych

• rezolucje - większości nie są źródłami prawa

• podział:

• PRO FORO INTERNO

- wydawane do wewnątrz

- regulują zachowanie się państw wewnątrz organizacji międzynarodowych

- np. uchwały pomiędzy organami w ramach organizacji, uchwały o wykluczeniu w głosowaniu danego państwa

- mają charakter wiążący

• PRO FORO EXTERNO

- regulują zachowania się państwa poza organizacją

- ogólnie nie są źródłem prawa

- np. rezolucje potępiające

* wyj.

- regulaminy sanitarne wydawane przez FAO, WHO

~ państwa, strony, zgadzają się na wykonywanie postanowień w/w organizacji w określonym celu, by chronić obywateli np. przed chorobami

- art. 25 Kart Narodów Zjednoczonych - „Członkowie Organizacji Narodów Zjednoczonych zgadzają się przyjmować i wykonywać decyzje Rady Bezpieczeństwa (ws. Utrzymania pokoju i bezpieczeństwa) zgodnie z niniejszą Kartą.”

~powinny być traktowane tak jak norma - prawnie wiążące

~dot. Sprawy użycia siły, rozwiązywania sporu

6. umowy międzynarodowe

• główne źródło prawa międzynarodowego

• 1969r. - Konwencja Genewska o PRAWIE TRAKTATÓW

- dot. Kwestii z zawieraniem, obowiązywaniem traktatów

- nie jest to jedyne źródło dotyczące traktatów:

~1978r. - Konwencja Genewska w odniesieniu do traktatów

~1986r. - projekt konwencji dot. Umów zawieranych między państwami i organizacjami

~2000r. - ustawa o umowach międzynarodowych

• Traktat - międzynarodowa umowa między państwami, która wywiera skutki w prawie międzynarodowym, w formie pisemnej, bez względu na liczbę dokumentów i nazwę

• Do umów międzynarodowych można składać zastrzeżenia - wyłącznie pewnych postanowień (zgodnie z art. 20, 21 Konwencji o prawie traktatów), państwo musi jednak:

- złożyć zastrzeżenie w momencie przystąpienia do umowy - dokonuje tego PREZYDENT

Zastrzeżenie może być dokonane jedynie w przypadku umów wielostronnych (a nie dwustronnych)

- zastrzeżenie nie może być sprzeczne z celem umowy

- to, że dwa państwa podpisały umowę, konwencję to nie znaczy, że są ze sobą związane (np. Gwatemala - Francja <sprzeciw Francji> pomimo, że oba państwa są stronami konwencji - te państwa nie są ze sobą związane) - umowa nie wchodzi w życie między tymi państwami

• Deklaracje interpretacyjne

- instytucja podobna do zastrzeżenia, modyfikuje postanowienia umowy (nadaje lub wyjaśnia znaczenie przepisu)

- może być składana do umów dwustronnych

• Etapy zawierania umowy

• Negocjacje

- negocjuje ten kto posiada pełnomocnictwo zgodne z przepisami prawa; najczęściej: ambasador, ministrowie, naczelnicy departamentów, sekretarze stanu

* wyj. Traktat akcesyjny - premier, wicepremier

- parafowanie tekstu przez osoby negocjujące (art. 7 konwancji o prawie traktatów):

„1. Daną osobę uważa się za reprezentującą państwo, gdy chodzi o przyjęcie lub poświadczenie autentyczności tekstu traktatu lub wyrażenie zgody państwa na związanie się traktatem, jeżeli:

a) przedstawi ona odpowiednie pełnomocnictwo albo

b) z praktyki odnośnych państw lub z innych okoliczności wynika, że miały one zamiar uważać daną osobę za reprezentującą państwo w tych celach i zwolnić z przedkładania pełnomocnictw.

2. Ze względu na ich funkcje i bez potrzeby przedkładania pełnomocnictw, następujące osoby uważa się za reprezentujące swoje państwo:

a) głowy państw, szefów rządów i ministrów spraw zagranicznych - dla dokonania wszelkich czynności związanych z zawarciem traktatu;

b) szefów misji dyplomatycznych - dla przyjęcia tekstu traktatu między państwem wysyłającym a państwem przyjmującym;

c) przedstawicieli akredytowanych przez państwa bądź na konferencji międzynarodowej, bądź przy organizacji międzynarodowej lub przy jednym z jej organów - dla przyjęcia tekstu traktatu na tej konferencji, w tej organizacji lub w tym organie”

- przekroczenie kompetencji oznacza nieważność umowy, jednak z prawem jej „uzdrowienia”

• Podpisanie umowy

- umowy dwustronne:

~ reguła alternatum - wzajemne wymienienie się dokumentami

- umowy wielostronne

~”pele - melent” - gdzie jest miejsce

~ alfabetycznie wg języka w jakim jest umowa

- podział umów

~ proste - tylko podpisanie umowy

~ złożone - wymagana jest ratyfikacja przez parlament, króla (w Polsce zawsze prezydent)

- umowa może podlegać wymianie - od tego momentu umowa obowiązuje

- dokumenty ratyfikacyjne mogą zostać przekazane DEPOZYTARIUSZOWI - są nimi sekretarze generalni organizacji międzynarodowych, rząd szwajcarski

• Publikacja umowy

- w Polsce - Dziennik Ustaw

• Rejestrowanie umów

- nieobowiązkowe

- na podstawie art. 102 (?)

- skutek niezarejestrowania umowy - nie można rozstrzygnąć sprawy w MTS w przypadku sporu

• Klauzule, które mogą się znajdować w umowach międzynarodowych

- wzajemności

- narodowa (narodowego traktowania)

- KNU - największego uprzywilejowania, dorównanie do najwyższego poziomu

- kolonialna

- wypowiadająca

- o zróżnicowanym przyjęciu

- prolongacyjna

5. OGRANICZENIE ZWIERZCHNOŚCI TERYTORIALNEJ PAŃSTWA

• TERYTORIUM - obszar ziemi, na którym władza sprawuje zwierzchność

• GRANICA - płaszczyzna prostopadła do powierzchni ziemi, oddzielająca zwierzchność jednego państwa od drugiego

• TERYTORIUM = LĄD + MORZE + PRZESTRZEŃ POWIETRZNA (tak wysoko jak SA w stanie poruszać się statki powietrzne)

• Kosmos - dostępny dla wszystkich państw świata w równej mierze, dla celów pokojowych (perygeum - początek przestrzeni kosmicznej, orbita geostacjonarna - orbita znajdująca się nad równikiem )

• RZODZAJE GRANIC

• Naturalne - uwzględniają ukształtowanie terenu (orografia) np. szczyty łańcuchów górskich, ukształtowanie historyczne, demograficzne

- granice na rzekach - na rzece żeglownej - główny nurt rzeki (thalveg), jeżeli nurt jest nieuregulowany - geometryczny środek rzeki (mediana)

• Sztuczne - granica astronomiczna - wg południków i równoleżników (w Polsce granica z Kaliningradem)

• Ustalanie granic

- decyzja polityczna

- podpisanie umowy międzynarodowej, DELIMITACJE - określenie granicy, załączenie do umowy mapy, która graficznie przedstawia założenia umowy za pomocą przede wszystkim przez współrzędne geograficzne

- DEMARKACJA - wyznaczenie granicy w terenie

- REDEMARKACJA - odnawianie znaków lub korekta granicy np. poprzez wymianę terytoriów

- w umowie ustanawia się Komisję Graniczną, która czuwa nad przebiegiem granicy

• Sytuacje, gdy dana władza nie jest w stanie sprawować „samowładztwa” na całości lub części terytorium

- immunitety dyplomatyczne i konsularne

- tranzyty, korytarze tranzytowe

- umowy lotnicze

- prawo nieszkodliwego przepływu przez morze terytorialne

- bazy wojskowe

- rzeki międzynarodowe i kanały międzynarodowe

~ rzeka międzynarodowa - żeglowna, płynąca więcej niż przez państwo, połączona z morzem pośrednio lub bezpośrednio, status musi być zamieszczony w umowie międzynarodowej, której stronami są państwa, przez które płynie

~ kanał - państwo może samo notyfikować określający międzynarodowy status (może być, nie musi)

- ustanowienie stref zdemilitaryzowanych, zneutralizowanych - na mocy umowy międzynarodowej np. Alandy (Finlandia) umowa z 1856r.

- dzierżawy i służebności międzynarodowe np. Hong Kong, Makau

PRAWO MORZA

• TERYTORIUM MORZA PAŃSTWA

• Morskie wody wewnętrzne

• Morze terytorialne




- od brzegu do linii podstawowej - morska woda wewnętrzna - w jej skład wchodzą tzw. małe zatoki - 24 mile morskie

- 12 mil morskich od linii podstawowej - morze terytorialne
Państwo nadbrzeżne sprawuje na morzu terytorialnym pełną władzę suwerenną, a inne państwa mogą korzystać w tej strefie z prawa nieszkodliwego przepływu. Oznacza to, że obce statki mogą przepływać przez morze terytorialne, ale musi to być przepływ nieszkodliwy, a więc nie zagrażający pokojowi, porządkowi czy bezpieczeństwu państwa nadbrzeżnego.

- do 24 mil od linii podstawowej - strefa przyległa

~ ochrona interesów państwa - celnych, imigracyjnych, sanitarnych, skarbowych

Strefa przyległa rozciąga się poza obszarem morza terytorialnego. Nie stanowi ona terytorium państwa nadbrzeżnego, lecz część morza przyległą do morza terytorialnego, w której państwo to posiada ściśle określone uprawnienia. Zazwyczaj rozciąga się ona na szerokość 24 mil. W strefie przyległej państwo może sprawować kontrolę konieczną dla zapobiegania naruszenia jego przepisów celnych, sanitarnych czy imigracyjnych oraz karania naruszenia tych przepisów popełnionych na jego terytorium lub na morzu terytorialnym.

- do 200 mil morskich od linii podstawowej - Wyłączna Strefa Ekonomiczna (na Bałtyku - określa umowa)

Jest to obszar rozciągający się poza morzem terytorialnym, na którym państwo nadbrzeżne posiada suwerenne prawa dla celu poszukiwania, eksploatacji, ochrony i gospodarowania zasobami naturalnymi, wód morskich jak również dna morskiego i jego podziemia. Strefa ekonomiczna nie stanowi części terytorium państwa, lecz obszar szczególnego rodzaju. Państwo nadbrzeżne ma w stosunku do takiej strefy przede wszystkim uprawnienia gospodarcze. W przypadku zasobów mineralnych, to państwo nadbrzeżne ma takie same uprawnienia, jak do zasobów szelfu kontynentalnego. Natomiast w odniesieniu do zasobów odnawialnych, czyli żywych, państwa nadbrzeżne powinny stosować zasadę ich optymalnego wykorzystania. Jeśli więc państwo mające strefę ekonomiczną nie może w całości zagospodarować odłowu ryb, to powinno dopuścić rybaków obcych państw do nadwyżki połowowej. Uzasadnieniem takiego rozwiązania jest okoliczność, że zasoby żywe są odnawialne.

- dalej niż 200 mil morskich od linii podstawowej - morze otwarte (pełne)

Są to obszary, które nie podlegają władzy żadnego państwa i z których mogą korzystać wszyscy na zasadzie pełnej równości. W prawie międzynarodowym wykształciła się zasada wolności mórz, która przejawia się m.in. w:
- wolności żeglugi
- wolności przelotu,
- wolności układania kabli podmorskich i rurociągów,
- wolności budowania wysp i innych instalacji,
- wolności rybołówstwa,
- wolności badań naukowych.

• Prawa okrętów wojennych

• Wizyty i rewizji

- wyłącznie na morzu otwartym

- zatrzymanie obcego statku, wejście oraz przeszukanie (rewizja) gdy kapitan statku ma uzasadnione podejrzenie, że statek

~ zajmuje się piractwem (bez względu na przynależność)

~ handluje niewolnikami (bez względu na przynależność)

~ nadawanie nielegalnych audycji (zgodne bandery statku i okrętu)

~ brak posiadania przynależności państwowej (zgodne bandery statku i okrętu)

• Prawo nieszkodliwego przepływu (morze terytorialne)

• Prawo pościgu

- jeżeli przestępstwo ma miejsce na morskich wodach wewnętrznych lub morzu terytorialnym - nawet do/na morzu otwartym, gdy pościg jest:

~ natychmiastowy

~ ciągły

• Zasady prawa morza

• Im dalej od brzegu tym prawo państwa jest mniejsze

• Sytuacja prawna wody nie jest tożsama z sytuacją prawną dna morskiego

- Państwo ma prawo do dna morskiego znacznie dalej niż prawa na wodzie - 350 mil morskich - dalej: wspólne dziedzictwo ludzkości

~ wydobywanie

~ badanie

~ odławianie z dna morza

- jeżeli w/w sytuacja ma miejsce poza granicami WSE - państwo płaci „czynsz”

• Szelfu kontynentalnego państwa nie można zawłaszczyć

---