1. Pojęcie nauki. Prawoznawstwo jako nauka.

Nauka to pojęcie wieloznaczne.

• Nauka jako uczenie się, przyswajanie wiedzy

• Nauka jako pewne czynności związane z przekazywaniem wiedzy

Nauka jest to zespół twierdzeń o otaczającej nas rzeczywistości, możliwości jej przekształcania, są to twierdzenia prawdopodobne i uważane z właściwe. Nauka nie jest prawdą obiektywną.

Prawoznawstwo- uporządkowana i spójna wiedza o prawie, zespół twierdzeń należcie uzasadnionych, odpowiednio uporządkowanych, jednoznacznych w języku.

2. Podział nauk. Nauki przyrodnicze a nauki humanistyczne.

• Formalne

- aksjomaty (założenia wstępne),

- dedukcyjne

- geometria

- logika

- aprioryczne

• Empiryczne (realne)

- przyrodnicze (badają rzeczywistość -przyrodę ożywioną i nieożywioną wraz z człowiekiem jako jej częścią w wymiarze fizycznym)

- społeczne

- humanistyczne (zajmują się kulturą i wszelkimi duchowymi wytworami człowieka. Spośród nauk humanistycznych wyodrębnia się nauki społeczne, przedmiotem ich są zbiorowości ludzkie i różne aspekty życia człowieka).

3. Pojęcie i rodzaje norm postępowania.

Przez normę postępowania rozumiemy wypowiedź bezpośrednio wyrażającą wobec określonych osób polecenie określonego zachowania w określonych okolicznościach , czy też zawsze i wszędzie. W normie postępowania znajdujemy wskazanie: kto (adresat - osoba o określonych cechach),kiedy (określenie okoliczności) oraz co czynić powinien (dyspozycja).

Rodzaje norm postępowanie:

1. Ze względu na sposób wskazania normy przez adresata, wyróżniamy:

INDYWIDUALNE	GENERALNE
To takie normy, które określają adresata poprzez wskazanie jego cech indywidualnych w szczególności jego nazwy (imienia i nazwiska),np. Lech Kaczyński podpisał ustawę.	To takie normy, które określają adresata poprzez wskazanie jego cech generalnych (rodzajowych),np. Każdy student powinien posiadać indeks . Każdy obywatel powinien płacić podatki. Prezydent podpisał ustawę.

2. Ze względu na sposób wskazywania nakazanego/zakazanego działania, normy dzielimy na:

KONKRETNE	ABSTRAKCYJNE
Norma nakazuje/zakazuje podjęcia zachowania jednokrotnego i niepowtarzalnego.	Norma nakazuje/zakazuje podjęcia zachowania niejednokrotnego i powtarzalnego.

3. Ze względu na liczbę wskazywanych adresatów dzielimy normy na:

OGÓLNE	JEDNOSTKOWE	PUSTE
Wskazują więcej niż jednego adresata.	Wskazują tylko jednego adresata.	Wskazują adresatów, których nie ma.

4. Ze względu na to kto jest twórcą i adresatem normy, można wyróżnić normy:

AUTONOMICZNE	HETERONOMICZNE
Adresat normy autonomicznej i i twórca tej normy, to ten sam podmiot.	Adresat normy heteronomicznej i twórca tej normy, to inne podmioty.

Obowiązywanie normy postępowania:

• Norma postępowania obowiązuje, bo jest skuteczna (efektywna) -adresaci tej normy postępują zgodnie z tą normą.

• Norma postępowania obowiązuje ponieważ wskazać można przekonywujące uzasadnienie dla jej obowiązywania. Wskazać można dwa sposoby uzasadniania normy postępowania:

- tetyczne - gdy norma ta została ustanowiona przez podmiot, który ma władzę nad adresatami tychże norm, lub posiada autorytet bądź posiada uprawnienia do stanowienia tych norm.

- aksjologiczne - gdy treści normy jest zgodna z ocenami, systemem wartości adresatów tychże norm.

- faktualne(faktyczne) - obowiązują te normy, które są faktycznie przestrzegane i egzekwowane.

-empiryczne - kiedy są one przestrzegane w pewnej liczbie wypadków, np. Nie zabijaj; normy znajdują zastosowanie w praktyce, kiedy można je wyegzekwować - czynnik, który motywuje je do działania.

!! Norma funkcjonuje skutecznie gdy zawiera w sobie trzy uzasadnienia: tetyczne, aksjologiczne i faktyczne. !!

1. Zakres zastosowania normy postępowania -zakresem zastosowania normy postępowania jest zbiór wszystkich możliwych (potencjalnych) adresatów danej normy.

2. Zakres normowania normy postępowania - zakresem normowania normy jest zbiór wszystkich, możliwych, potencjalnych zakazanych/nakazanych zachowań przez normy postępowania.

3. Kiedy norma znajduje zastosowanie - wtedy, kiedy znajdzie się adresat normy i okoliczności określone w tej danej normie.

4. Kiedy norma jest realizowana -wtedy ,kiedy adresat normy postępuje zgodnie z treścią normy.

5. Kiedy norma jest przestrzegana - wtedy, kiedy adresat postępuje zgodnie z treścią tej normy i czyni to świadomie.

4. Podstawowe problemy nauk prawnych.

Nauki prawne [poznanie prawa]:
- Dogmatyczne -interpretacja przepisów, ich obowiązywanie, systematyzacja
- Filozoficzne - twierdzenia o prawie, sposoby interpretacji, cele, funkcje, metody poznania
- Historyczne - dojście przez pryzmat doświadczeń historii
- Empiryczne - doświadczalnie; przez powtarzalne zachowania jednostek [socjologiczne]; przez badania przeżyć psychicznych jednostki [psychologiczne]
- Aksjologiczne [cenne] - przez wartości niematerialne
- Wielopłaszczyznowe - wszystko wyżej

5. Rodzaje wypowiedzi dyrektywnych.

Wypowiedzi dyrektywne to takie wypowiedzi, które skłaniają, sugerują podjęcie określonego zachowania.

Rodzaje:

1. Dyrektywy celowościowe - to takie wypowiedzi, które wskazują co należy czynić, aby uzyskać określony cel.

2. Wypowiedzi optatywne (optatywy) - to takie wypowiedzi, które zawierają, formułują życzenie.

3. Reguły sensu - to reguły n podstawie których prostym czynnościom psychofizycznym i wypowiedziom nadajemy sens dokonania czynności konwencjonalnej.

4. Normy postępowania - to wypowiedź, która określonemu adresatowi (podmiotowi) w określonych okolicznościach nakazuje/zakazuje określonego postępowania

-adresat normy

-okoliczności

-nakazane/zakazane zachowanie się

6. Czynności konwencjonalne są to rodzaje form tworzenia prawa.

Wyróżniamy: stanowienie prawa, uznanie norm prawa zwyczajowego, zawarcie umowy międzynarodowej oraz podjęcie precedensu prawotwórczego.

7. Te pytanie jest powtórzone (błąd w drukowaniu przez dr Jastrzębskiego) , patrz pytanie nr.3.

8. Norma prawna (definicja, część normy prawnej).

Jest najmniejszym stanowiącym sensowną całość elementem prawa przyjmuje się że jest ona regułą zachowania.

NORMY PRAWNE:

Normy merytoryczne ( nakładają obowiązki).

Normy kompetencyjne (to takie normy prawne, które upoważniają określone podmioty do dokonania czynności konwencjonalnej. Czynności te aktualizują czyjś obowiązek bądź uprawnienie).

Jest poparta przymusem państwowym, ogólna norma postępowania skierowana do abstrakcyjnego adresata, określającego jego postępowanie w przewidzianej tą normą sytuacji.

[ Norma prawna składa się z:

• Hipotezy - określa warunki w których adresatowi jest coś nakazane, zakazane lub dozwolone.

• Dyspozycji - określa treść zachowania nakazanego albo treści decyzji którą należy pojąć w związku zaistnieniem pewnych faktów.

• Elementu sankcji- określa rodzaj dolegliwości jaka powinna dotknąć osobę która naruszyła dyspozycje w normie.

Koncepcje budowy normy prawnej:

1. Koncepcja jednoelementowa

2. Struktury dwuelementowe (normy prawne są wypowiedziami logicznymi tzn. jeśli coś … to coś …; różne stwierdzenia normy -kolejność).

3. Koncepcja trójczłonowa [hipotezy -> dyspozycje (co czynić?) -> sankcje (pod jaką sankcją?) ]. Każdy ” A” powinien czynić „B” pod sankcją „ C”. ]





9. Cechy norm prawnych:

-reguła generalna kierowana do pewnej kategorii adresatów określonych poprzez powołanie się na ich cechy rodzajowe np. obywatele, żołnierze, studenci
-reguła abstrakcyjna - wskazanie zachowania jednorazowego które może być powtórzone i zdarzyć się w nie określonej z góry liczbie przypadków.

10. Normy imperatywne a normy dyspozytywne.


Normy imperatywne (in. normy bezwzględnie wiążące) - to normy bezwzględnie stosowane, tzn. takie, których zastosowanie jest niezależne od woli adresatów tych norm. Są to normy, których działanie nie może być ani wyłączone, ani ograniczone lub zmienione wolą adresatów tych norm, np. wolą stron zawierających umowę lub w drodze jednostronnej czynności prawnej np. pełnomocnictwo, przekaz, testament.

Normy dyspozytywne (in. normy względnie wiążące) - to takie, których zastosowanie jest zależne od woli adresatów tych norm, tzn. że normy te pozostawiają swobodę kształtowania wzajemnych stosunków podmiotom prawa. Pierwszeństwo przed normą dyspozytywną uzyskuje albo jednostronne oświadczenie woli np. testament, albo też zgodne oświadczenie woli stron, tzn. umowa, która ma dla nich moc wiążącą. Są to normy względnie stosowane. Względność stosowania tych norm polega na tym, że norma dyspozytywna jest stosowana dopiero wówczas, gdy podmiot w drodze jednostronnej czynności prawnej lub strony w drodze umowy nie unormowały swojego zachowania inaczej, niż przewiduje norma dyspozytywna, a trzeba między nimi rozstrzygnąć spór. Przykładem norm dyspozytywnych mogą być normy kodeksu cywilnego regulujące dziedziczenie ustawowe. Pierwszeństwo przed tymi normami ma testament, gdyż ważniejszy od norm kodeksu cywilnego.

11. Normy uprawniające a normy wolnościowe.

Normy uprawniające tzn. takie, których dyspozycja pozwala na wybór zachowania.

Normy wolnościowe tzn. takie, które przyznają adresatowi swobodę działania w jakimś obszarze stosunków społecznych.

12. Normy indywidualne i normy generalne.

Normy indywidualne - takie które określają adresata imiennie np. Lech Wałęsa
Normy generalne - wskazują adresata rodzajowo np. każdy żołnierz, każdy student

13. Normy konkretne i normy abstrakcyjne.

Normą konkretną nazywamy normę dotyczącą jednorazowego zachowania adresata określonego indywidualnie albo generalnie.

Normy abstrakcyjne dotyczą zaś stałego lub wielokrotnego zachowania adresata normy .

14. Normy doskonałe i niedoskonałe.

• lex perfecta- (prawo doskonałe) opatrzone sankcją nieważności bezwzględnej lub względnej,

lex imperfecta-(prawo niedoskonałe) to norma, dla której w danym systemie prawnym nie można znaleźć sankcji np. art. 87 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego „Rodzice i dzieci obowiązani są wspierać się wzajemnie”.

15. Hipoteza normy prawnej.

Hipoteza normy prawnej określa kto jest adresatem normy, czyli kto ma obowiązek postępowania wyznaczonego przez normę prawną. Adresaci normy prawnej mogą być różnie opisani, np. Każda osoba fizyczna lub osoba prawna, każdy kto ukończył 17 lat, podatnik, przedsiębiorca, obywatel itd. Hipoteza normy prawnej określa też okoliczności, które jeżeli powstaną powodują, że adresat ma obowiązek postąpić jak jest to opisane w normie, np. podatnik, który uzyskał dochód lub właściciel jeżeli chce przenieść własność nieruchomości itd.

16. Dyspozycja normy prawnej.

Dyspozycja normy prawnej określa jak ma postąpić adresat normy prawnej, dgyz zdarzą się okoliczności przewidziane w hipotezie normy prawnej, np. podatnik, który uzyskał dochód zapłaci podatek lub właściciel jeżeli chce przenieść nieruchomość musi to uczynić w formie aktu notarialnego.

17. Sankcja normy prawnej.

Sankcja normy prawnej jest konsekwencją jaką ponosi adresat normy prawnej jeżeli postąpi wbrew dyspozycji normy prawnej, np. podatnik, który uzyskał dochód i nie zapłacił podatku zostanie ukarany grzywną lub przeniesienie własności nieruchomości przez właściciela w innej formie niż akt notarialny będzie nieważne.

18. Omów wzajemne związki normy sankcjonowanej i sankcjonującej.

Zarówno norma sankcjonowana jak i norma sankcjonująca są normami sprzężonymi.

Norma sankcjonowana określa adresata i warunki w jakich jest mu nakazane, zakazane bądź dozwolone czynić oraz treść owego nakazu, zakazu bądź dozwolenia. Składa się na nią hipoteza i dyspozycja. Jeśli chodzi o normę sankcjonującą to stanowi iż w przypadku naruszenia normy sankcjonowanej zostanie zastosowana dolegliwość, której rodzaj i stopień jest wyznaczony w treści tej normy. Dyspozycja normy sankcjonującej przewiduje obowiązek ponoszenia skutków naruszenia normy sankcjonowanej oraz upoważnienie dla organów prawa do realizacji tych skutków.

Inny jest adresat normy sankcjonowanej i sankcjonującej. Norma sankcjonowana jest kierowana do pewnej kategorii adresatów określonej rodzajowo, są to adresaci pierwotni. Natomiast norma sankcjonująca skierowana do organów władzy publicznej, a także do wszelkich osób, które posiadają kompetencje ażeby oficjalnie stwierdzić naruszenie normy sankcjonowanej i zastosować wobec jej naruszyciela określoną dolegliwość, są to adresaci wtórni. Norma sankcjonująca jest normą posiłkową, drugiego rzędu, zostaje ona uruchomiona tylko wtedy, gdy naruszona zostaje norma sankcjonowana.
Przykład:

1. „Kto zabija człowieka podlega karze pozbawienia wolności”.

Norma sankcjonowana: nie wolno zabijać.

Norma stacjonująca: sąd wymierza kare pozbawienia wolności osobie, która zabije człowieka.

2. „studentowi nakazane jest uczenie się pod groźbą uzyskania oceny dopuszczającej”.

Norma sankcjonowana: studentowi nakazane jest uczenie się.

Norma sankcjonująca: egzaminatorowi nakazane jest postawienie oceny dopuszczającej studentowi, który się nie uczy.

19. Wymień różne koncepcje budowy normy prawnej i omów koncepcje dwuelementowe.

KONCEPCJE DWUCZŁONOWE/DWUELEMENTOWE

1. H → D

Jeżeli zachodzą warunki określone w hipotezie, to adresat normy powinien zachować się tak, jak mówi dyspozycja.

np.

Art. 430 KC: Kto na własny rachunek powierza wykonanie czynności osobie, która przy wykonywaniu tej czynności podlega jego kierownictwu i ma obowiązek stosować się do jego wskazówek, ten jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną z winy tej osoby przy wykonywaniu powierzonej jej czynności.

2. H → S

Jeżeli zachodzą warunki określone w hipotezie, to organ państwowy powinien wymierzyć podmiotowi wskazanemu w hipotezie przewidzianą sankcję.

np.

Art. 192 KK:  Kto wykonuje zabieg leczniczy bez zgody pacjenta, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

KONCEPCJA DWUCZŁONOWA/ DWULEMENTOWA NORM SPRZĘŻONYCH

H 1→ D/H 2 → S

Każda z norma prawna składa się z dwóch reguł: reguły sankcjonowanej (H 1→ D)
i reguły sankcjonującej (H 2 → S).

Jeżeli zachodzą warunki określone w hipotezie normy sankcjonowanej (H 1), to adresat tej reguły powinien się zachować tak, jak mówi dyspozycja bądź jeżeli naruszy dyspozycję (H 2), to zostanie mu wymierzona sankcja.

Jeżeli ktoś jest zobowiązany do zajmowania się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą innej osoby (H1), to nie powinien wyrządzać jej szkody majątkowej (D), bądź jeżeli ktoś będąc zobowiązany do zajmowania się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą innej osoby wyrządził jej krzywdę majątkową (H2), to podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. (S)

20. Wymień różne koncepcje budowy normy prawnej i omów koncepcje trój elementową.
    KONCEPCJA TRÓJCZŁONOWA/TRÓJELEMENTOWA

H → DS.

Jeżeli zachodzą warunki określone w hipotezie, to adresat powinien zachować się tak, jak mówi dyspozycja bądź zostanie mu wymierzona sankcja,

np.:

Art. 206 KK: Kto zawiera małżeństwo, pomimo że pozostaje w związku małżeńskim, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Jeżeli ktoś pozostaje w związku małżeńskim (H), to nie powinien zawierać powtórnego małżeństwa (D), bądź zostanie mu wymierzona grzywna, kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

21. typy uzasadnienia normy prawnej

-empiryczne(gdy jest przestrzegana w przeciętnej liczbie przypadków, zastosowanie w praktyce niemożliwe, można wyegzekwować przestrzeganie, psychiczny czynnik który motywuje do przestrzegania)

-aksjologiczne(na podstawie wartości wiemy co dobre a co zle, nie mogą być zrelatywizowane, bo każdy inne kryteria uznaje)

-tetyczne(wladza autorytet ma możliwość egzekwowania norm, większość się podporzadkowuje ze względu na autorytet władzy.

-behawioralne- te co obowiązują faktualnie (są i tyle)

22. określenie przepisu prawnego

Wypowiedź gramatyczna zawarta w akcie normatywnym, wyodrębniona jako artykuł, paragraf. Zawiera poprzednik, następnik i funktator normotwórczy.

23. rodzaje przepisów prawnych

-Dzielą się na ogólne (szeroka gr.adresatów) i szczególne (określają wyjątki).

-Inny podział: definicje legalne (doprecyzowują daną normę): słownikowe(zespół zdań definiujących), nawiasowe (w nawiasie wyjaśnienie), agregatowe (gdy skomplikowany termin wtedy wymienia się cechy danej normy)

-Jeszcze inny: przepisy odsyłające( odsyła się do innych przepisów) :wewnątrzsystemowe (istnieje odrębna ustawa), zewnątrzsystemowe(odwołanie się do prawa zwyczajowego); blankietowe (r.przepisów odsyłających, nie ustala reguł np. rozporządzenia ministra finansów, tylko ogólnie określa) intertemporalne (przejściowe), kolizyjne (mówią które stosować gdy kolidują)

24. norma prawna a przepis prawny

5 relacji:

-przepis jako pojęcie wyłączne( norma pr.nie istnieje)

-norma i przepis jednoznaczne( są równe)

-norma jest znaczeniem przepisu ( norma zwrot prawny zawarty w przepisie)

-norma jako reguła postęp. którą wydobywa się z treści przepisu(norma może zawierać się w wielu przepisach, w jednym lub wcale)

-norma prawna jako wyłączne pojęcie (przepis prawny nie istnieje)

25. co to jest kompetencja

Pokrewne do upoważnienia, określenie pewnych możliwości działania, ale upoważnienie przysługuje jednostce i władzy a kompetencje tylko władzy, określają sposób działania nakładają obowiązek działania w określonej sytuacji, określają zakres kompetencji.

3 rodzaje: rzeczowa (określony katalog spraw), miejscowa (obszar działania), hierarchiczna (hierarchia organów władzy publicznej)

26. definicje pojecia prawo

Ogół swoistych norm postępowania, ukształtowanych w ramach organizacji państwowej, ustanowionych bądź uznanych przez odpowiednie organy państwa.

Prawo przedmiotowe ( zbiór ogólnych uporządkowanych zasad uznanych przez społ i zagwarantowanych przymusem), podmiotowe (zbiór uprawnień przyznawanych jednostce przez obowiązujące akty), materialne (obowiązki i uprawnienia), formalne( tryb egzekwowania obowiązków)

27. omów koncepcje pozytywizmu prawniczego

Twardy pozytywizm:

-teza społeczna- prawo pochodzi od państwa, prymat prawa

-teza omnipotencji- prawo może kontrolować wszystkie dziedziny życia

-teza pochodzenia- rozpoznanie co jest prawem, procedura pochodzenia

-teza o rozdziale prawa i moralności- dobrze ustanowione prawo obowiązuje mimo ze jest sprzeczne z aktualnie obowiązującą moralnością

Miękki pozytywizm:

-teza społ: prawo nie musi być z państwem powiazane i nie musi być zabezp przymusem

-teza pochodzenia:nie to prawem co w dobry sposób uchwalone, nie to co suche ale dzieki interpretacji także mogą normy powstac

-teza o rozdziale prawa i moralności- powinno uwzględniać minimum norm moralnych

28. omów koncepcje prawa natury

-starożytny ( z natury człowieka)

-średniowieczny (prawo na triadzie oparte-boskie naturalne, ludzkie; Bóg t worzy reguły dobra)

-oświecenia ( człowiek z natury dobry wiec powinien mu szereg wolności przysługiwać- ustroj liberalny)

-po II wojnie światowej ( rozkaz nie jest usprawiedliwieniem,coraz czestsze odowlywanie się do prawa naturalnego-ludobojstwo)

Koncepcje świeckie (wywodzą się z natury ludzkiej) i religijne (Bóg źródłem prawa a prawo człowieka powinno uwzględniać reguły boskie), koncepcje proceduralne (prawo związane z porządkiem i bezpieczeństwem, ustawa musi mieć reguly proceduralne, ustawodawca nie może ich łamać)

29. wymien sposoby tworzenia prawa i omow pojecie prawa zwyczajowego

-odpowiedni, kompetentny organ państwa formułuje normy generalne i abstrakcyjne

-uznanie prawa (aprobata dla normy już istniejącej, akt przyjecia danej normy w prawie pozytywnym)

-prawotwórcza praktyka organów państwowych (powtarzające się decyzje, orzeczenia sądowe)

-umowy dwustronne i wielostronne w prawie wewnetrznym - umowy zbiorowe ministra i związków zawodowych, m Polską a kościołami poza rzymskokatolickimi

-recepcja prawa-przeniesienie prawa międzynarodowego do Polski

Prawo zwyczajowe-faktyczne obowiązywanie pewnych reguł postępowania i towarzysząca im świadomość obowiązywania, powszechnie uważa się to za prawo a nim nie jest, nie ma go w katalogu źródeł prawa, można je włączyć do prawa przez- uznanie za obowiązujące w formie przepisu, można bezpośrednio odwołać się do niego.

30. wymien sposoby tworzenia prawa i omow stanowienie prawa

jak wyzej;

stanowienie prawa popularne od XIX w. jest to akt świadomy, celowy, ogólnospołeczny, sformalizowany, prospektywny- skierowany na przyszłość, konstytutywny-tworzy normy prawne, ustanowienie prawa sprawia ze je się tworzy.

31. wymien sposoby tworzenia prawa i omow powstawanie precedensow prawotwórczych

Jak wyżej

Powtarzające się decyzje, orzeczenia sądowe w jednakowy sposób podobnie rozstrzygają, na podstawie nowej stworzonej normy prawnej (precedensu) rozstrzyga sięinne podobne sprawy, stare decisions- stale decyzje które obowiązują dopóki się ich nie obali.

Precedensy mają dwa stałe elementy- ratio decidendi (reguła orzekania) tworzona dla następnych precedensów, obitet dicta szczególne cechy konkretnej sprawy

32. omow system i hierarchie źródeł prawa w RP

System w RP- system norm generalnych i abstrakcyjnych,wyróżnionych w aktach normatywnych, obowiązujących w danym czasie, podzielonych:

Konary : prawo publiczne -z nich gałęzie-konstytucyjne, karne, administracyjne

prawo prywatne-gałęzie- cywilne, pracy, wekslowe, rodzinne, handlowe, rolne

Hierarchia

-konstytucja

-ratyfikowane umowy międzynarodowe

-prawo Unii Europejskiej

-ustawy, rozporządzenia z mocą ustawy

-rozporządzenia wykonawcze

-akty prawa miejscowego

33. obowiązek a uprawnienie, upoważnienie. Wyjaśnij pojecia i omow roznice miedzy nimi

obowiązek-czynności i zadania związane z piastowanym stanowiskiem, konieczność zrobienia czegoś wynikająca z nakazu moralnego lub prawnego, to, co ktoś musi zrobić powodowany taką koniecznością, musi to zrobic

upoważnienie przysługuje jednostce i władzy, określa pewne możliwości i sposób działania, nakładają obowiązek działania w określonej sytuacji, może ale nie musi

34. omow pojecie praw podmiotowych

zbiór uprawnień przyznawanych jednostce przez obowiązujące akty normatywne, zabezpieczające je interesy, zapewniające swobode działania

35. co rozumiesz przez pojecie roszczenia

Pod pojęciem roszczenia rozumie się w prawie cywilnym, materialnym prawo podmiotowe, którego treścią jest uprawnienie do żądania od oznaczonej osoby zachowania się w określony sposób

36. pojecie instytucji prawnych

zespół ściśle powiązanych ze sobą norm prawnych w sposób funkcjonalny regulujących trwanie, powstanie lub ustanie jakiegoś stosunku prawnego. Rodzajem instytucji prawnych są instytucje procesowe, regulujące pozycję stron w czasie trwania postępowania

Przykładowe instytucje prawne: instytucja małżeństwa, własności, sprzedaży, warunkowego zawieszenia kary.

37. pojecie zasad prawa

normy, reguły, wyrażają co dany adresat powinien spełnić, regulują system prawny w państwie lub dotyczą tylko gałęzi prawa, wyznaczają normy zachowania; kompleksowo caly system lub dziedziny. Wpływają na kierunek prawodawstwa. 3 rodzaje:

najszerszy, duży, wąski.

38. rozne rodzaje systemow normatywnych i kultur prawnych

-kontynentalny-stanowienie, tworzenie prawa scisle reguły, wielosc podmiotów,prymat ustawy,istotna publikacja

-anglosaski-źródłem prawa orzeczenia sądowe (sędziowskie, precedensowe, kazuistyczne, empiryczne,ciągłe,pisane,instytucjonalne,sluszne)

-islamu (woluntaryzm,racjonalizm,rytualizm,niezmienność,teokratyzm,totalizm)

-dalekiego wchodu(konfucjanizm,idea porządku,zycie w harmonii,rygorystyczny)

-hinduski

Kultura prawna- stosunek wszystkich czlonków społecznych do prawa w danym kraju

39. definiowanie prawa w znaczeniu przedmiotowym

zbiór ogólnych uporządkowanych zasad zachowania uznanych przez społeczeństwo, zagrożonych sankcjami w wyniku ich nieprzestrzegania

40. rozne koncepcje rozumienia pojecia prawo

1.jako zespół norm postępowania- wyodrębnienie prawa od norm społecznych, religijnych, kulturalnych

-koncepcje normatywne: prawnonaturalne( normy prawa ponad pozytywnymi, z natury rzeczy, nie przez czlowieka ), pozytywistyczne (z udziałem człowieka, ustanowione przez organ, zabezpieczone przymusem panstwowym)

2.koncepcje nienormatywne (uznające pewne fakty społeczne, odwołujące się do zjawisk):psychologiczna koncepcja prawa (nastawienie psychiczne spol do tego czym jest prawo), funkcjonalistyczne rozumienie prawa,nacisk na wartości które niesie określone prawo( zbliżone do

naturalnego prawa)

-koncepcje pozytywistyczne: czysta teoria prawa, prawo zjawiskiem społecznym, legalistyczna, oportunistyczna (pyt.26)

41) WYMIEŃ I OPISZ FUNKCJE PRAWA

Prawo pełni w państwie różnorodne funkcję zarówno wobec obywatela jak i wobec całej zbiorowości. Prawo reguluje życie polityczne, społeczne, gospodarcze i kulturalne w państwie, występuje również jako czynnik kontrolujący powyższe dziedziny.

• Funkcja regulacji życia społecznego (stabilizacyjna) - prawo pozwala zapewnić obywatelom poczucie bezpieczeństwa w państwie. Eliminuje niepożądane zachowania. Utrwala istnienie ładu społecznego, gospodarczego, politycznego.

• Funkcja wychowawcza - prawo kształtuje pozytywne zachowania wobec przepisów prawnych np. wobec przestrzegania przepisów ruchu drogowego, mówimy wówczas o charakterze prewencyjnym. Prawo pełni także funkcję resocjalizacyjną, kiedy zastosowana kara działa tak, że osoba, której to dotyczy nie jest skłonna pogwałcić istniejące normy prawne.

• Funkcja ochronna - prawo ma za zadanie chronić te wartości, które są ogólnie przyjęte i ważne ze społecznego punktu widzenia.

• Funkcja dynamizująca - prawo jest narzędziem zmiany różnych dziedzin życia np. prawo oświatowe regulujące przepisy związane z Nową Maturą.

• Funkcja dystrybucyjna - prawo rozdziela dobra i ciężary, wynikające z funkcjonowania państwa np. przez podatki. Funkcja ta dotyczy szczególnie prawa cywilnego i administracyjnego.

• Funkcja represyjna - prawo ma za zadanie określić wymiar kary za dokonanie przestępstw, działać odstraszająco na sprawców, a także realizować zasadę nieuchronności poniesienia kary za dokonane przestępstwo.

• Funkcja kontrolna - prawo określa postawy jednostek, grup społecznych, narodu i instytucji państwowych. Wyznacza jakie postępowanie jest zabronione, a jakie nie.

• Funkcja kulturotwórcza - prawo integruje ludność zamieszkującą na danym terenie np. działający zgodnie z prawem samorząd. Wpływa na kultywowanie określonych przez daną społeczność wartości. Znajomość przepisów prawnych określa poziom kultury np. politycznej danej zbiorowości. Prawo decyduje o ciągłości historycznej danego narodu i państwa.

• Funkcja organizacyjna - prawo określa ramy działania władzy i organizacji publicznych.

• Funkcja gwarancyjna - prawo wyznacza granice pomiędzy uprawnieniami państwa, a wolnością jednostki. Określa jakie zachowanie jednostki wobec państwa jest zabronione. Z drugiej strony wyznacza granice działania państwa wobec jednostki. Granice te stanowią istniejące normy prawne będące jedyną podstawą działania.

42) PRAWO PODMIOTOWE A PRAWO PRZEDMIOTOWE

Prawo podmiotowe- to zbiór uprawnień jednostki, służący zabezpieczeniu jej interesów.

Prawo przedmiotowe- to zbiór norm prawnych norm postępowania, których naruszenie grozi sankcjami.

• Prawo przedmiotowe - niezależnie od sposobu powstawania czy tworzenia, całokształt (zbiór) reguł zachowania o cechach generalności i abstrakcyjności, które są podstawą decyzji jednostkowych, wydawanych przez organy administracyjne. Jeśli pojęciem prawa nie obejmujemy norm indywidualnych, to pojęcie prawa przedmiotowego jest równoznaczne z pojęciem prawa w ogóle.

• Prawo podmiotowe - nie ma jednego ustalonego znaczenia, ale należy podkreślić, że nie jest konstruowane tak, że przyjmuje się tu za punkt widzenia władcy- suwerena, lecz przyjmuje się punkt widzenia adresatów przepisów prawa (przede wszystkim osób fizycznych) i formułuje się wypowiedzi, jakie to „prawa” mają owi adresaci. W centrum uwagi znajdują się tu „prawa” podmiotów, dlatego mówi się o „prawach podmiotowych”.

Stosunek prawa podmiotowego do prawa przedmiotowego

1. Koncepcja pierwotności prawa podmiotowego

Podmioty prawa wg powyższej koncepcji mają prawo podmiotowe, niezależnie od postanowień prawa przedmiotowego. Prawo podmiotowe rozumiane jest jako naturalne, przyrodzone i niezbywalnie prawa człowieka i obywatela. Można powiedzieć, że prawo podmiotowe jest tu traktowane jako wcześniejsze, pierwotniejsze w stosunku do prawa przedmiotowego. Państwo tworząc prawo uznaje tylko „prawa podmiotowe” i chroni je, co wyrażone jest w różnych deklaracjach np. Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela z 1789.

2. Koncepcja pierwotności prawa przedmiotowego

W tej koncepcji uznaje się, że źródłem prawa podmiotowego jest prawo przedmiotowe. Nie uznaje się przyrodzonego prawa człowieka, a twierdzi się, że prawo podmiotowe nadawane jest przez postanowienia prawa przedmiotowego. Tak więc prawo podmiotowe jest czymś wtórnym, późniejszym od prawa przedmiotowego

43) TEORIE PRAW PODMIOTOWYCH

Teorie praw podmiotowych:

• Teoria woli - prawo podmiotowe charakteryzowane, jako „przyznane przez porządek prawny władztwo woli”. Podmiot w granicach zakreślonych przez prawo może swobodnie działać wg własnej woli, kształtować zachowanie własne i innych podmiotów. Generalny zarzut odnosi się do tego, że pewne podmioty prawa mają te szczególne uprawnienia (prawo podmiotowe), ale woli swojej wyrazić nie mogą (np. dzieci, obłąkani).

• Teoria interesu - sprowadza się do tego, że „prawo podmiotowe to po prostu prawnie chroniony interes jednostki”. Każdy podmiot prawa ma określone interesy i zmierza do ich realizacji, a prawo określa które z nich zyskują ochronę prawną. Zarzut: czasami posiadanie prawa podmiotowego nie leży w interesie jednostki, a wiec nie można go tak charakteryzować.

• Teoria mieszana - prawo podmiotowe rozumiane jako „chroniona przez porządek prawny możliwość zaspokajania swego oznaczonego interesu za swoją wolą lub za wolą swego prawnie uznanego zastępcy.” Oczywiście, ta teoria nie jest wolna od zarzutów wysuwanych w stosunku do dwóch poprzednich.

44) OMÓW ZWIĄZKI I ZALEŻNOŚCI MIĘDZY PAŃSTWEM A PRAWEM

PRAWO - całokształt ogólnych norm postępowania ustanowionych lub uznanych przez państwo, które stoi na straży ich przestrzegania. B) -związek genetyczny-prawo i państwo powstały w tym samym czasie i w wyniku analogicznych przeobrażeń cywilizacyjnych.

Zaprzecza się możliwości występowania prawa przed powstaniem państwa.

Państwo i prawo łączy to, że państwo jest instytucją polityczną, a prawo jest środkiem celowego oddziaływania przez określone siły społeczne na stosunki społeczne. Na w/w podstawie można stwierdzić, że prawo jako zjawisko społeczne jest zjawiskiem politycznym, gdyż jest środkiem sprawowania władzy państwowej wyznaczającym sposób jej sprawowania, strukturę oraz środki uzyskiwania założonych celów politycznych.

45) SCHARAKTERYZUJ PRAWO MIEDZYNARODOWE PUBLICZNE

Prawo międzynarodowe (dla odróżnienia od prawa prywatnego międzynarodowego zwane też prawem międzynarodowym publicznym) - jedna z gałęzi prawa, obejmująca zespół norm prawnych regulujących stosunki między państwami, organizacjami międzynarodowymi, a także innymi podmiotami prawa międzynarodowego. Za "konstytucję" współczesnej społeczności międzynarodowej i najważniejszy dokument prawa międzynarodowego uważa się Kartę Narodów Zjednoczonych powołującą do życia ONZ i proklamującą szereg zasad na których opierają się prawo międzynarodowe i stosunki międzynarodowe. Znaczenie prawa międzynarodowego we współczesnym świecie znacznie wzrasta. Relacje wewnątrz społeczności międzynarodowej są coraz intensywniejsze, współpraca bezpośrednia między państwami oraz współpraca poprzez organizacje międzynarodowe obejmuje kolejne dziedziny, przez co pojawiają się nowe regulacje prawne.

• Cechy wyróżniające prawo międzynarodowe publiczne:
  - nie ma organu nadrzędnego, twórcami i adresatami są państwa i inne podmioty tego prawa
  - umowa międzynarodowa jest podstawą stanowienia norm - jest podstawowym źródłem prawa międzynarodowego
  - istotna rola prawa zwyczajowego
  - dopuszczalne są akty jednostronne
  - nie ma określonego systemu sankcji międzynarodowych
  - sądownictwo nie działa z urzędu, jest zawsze uruchamiane za zgodą podmiotów
  brak centralnego (nadrzędnego) ustawodawcy; same podmioty prawa międzynarodowego (przede wszystkim państwa) tworzą normy prawne, które je wiążą. Podstawą obowiązywania prawa międzynarodowego jest zgoda państw.

• brak obowiązkowego sądownictwa międzynarodowego (aby sąd międzynarodowy lub arbitraż mógł sprawę rozstrzygać potrzebna jest na to zgoda stron sporu)

• brak zorganizowanego aparatu przymusu

organy i organizacje międzynarodowe wpływają na kreowanie norm prawnych - Komisja Prawa Międzynarodowego działa przy ONZ i przygotowuje projekty konwencji dotyczących, regulujących prawo międzynarodowe publiczne.

ŹRÓDŁA PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO

art. 38 statutu MTS wymienia podstawy wyrokowania Trybunału, czyli źródła prawa międzynarodowego:
- umowy międzynarodowe- obecnie podstawowe źródło prawa międzynarodowego. Największa liczba norm powstaje poprzez zawieranie umów międzynarodowych.
- zwyczaj- kiedyś podstawowe źródło prawa międzynarodowego, tworzone poprzez jednolitą praktykę państw, które w podobnych sytuacjach zachowywały się podobnie. Z czasem taka praktyka nabierała charakteru prawnie wiążącego (opinio iuris), państwa jej przestrzegały w przekonaniu, że tego wymaga od nich prawo.
- ogólne zasady prawa
- doktryna i judykatura, jako środki pomocnicze

Jest to katalog podstawowych źródeł prawa międzynarodowego w znaczeniu formalnym

Źródła prawa w znaczeniu materialnym - czynniki, które doprowadzają do powstania norm prawnych o określonej treści. Są pomocne przy dokonywaniu wykładni.

Źródła w znaczeniu formalnym - umowy, zwyczaj, ogólne zasady prawa, akty jednostronne, niektóre uchwały organizacji międzynarodowych.

46) OMÓW KONCEPCJE PRAW CZLOWIEKA

Prawa człowieka to wywodzące się z przyrodzonej godności osobowej każdego człowieka. Są to możliwości niezbywalne, uniwersalne w sensie przedmiotowym i podmiotowym, terytorialnym i czasowym. Współcześnie za dobro najwyższe, z którego wywodzą się wszystkie prawa człowieka przyjmuje się godność osobową jednostki ludzkiej, co zostało zawarte w art.30 Konstytucji RP oraz Międzynarodowych Paktach Praw Człowieka.

Wertykalne działanie praw człowieka- w kategorii praw podmiotowych funkcjonują przede wszystkim w relacji państwo - jednostka. Człowiek jest podmiotem tylko uprawnionym, a państwo podstawowym podmiotem zobowiązanym (obowiązek poszanowania praw jednostki oraz skutecznej ich ochrony prawnej).

Horyzontalne działanie praw człowieka - to relacja jednostka - jednostka, wyrażającym się w podstawowym obowiązku człowieka analogicznych wolności i praw drugiego człowieka.

Koncepcja uniwersalistyczna - najważniejsze państwo i jego interesy.

Koncepcja indywidualistyczna - najważniejsze dobro jednostki i jego interesy.

47) OMÓW KONCEPCJE PRAWNONATURALNE ROZUMIENIA PRAWA

KONCEPCJE PRAWNONATURALNE - to koncepcje traktujące prawo jako normę zakładając, że obowiązują jakieś normy (np. normy prawa naturalnego, które to są niezależne od działań organów państwowych i treść tychże norm prawnonaturalnych jest wyznaczona zazwyczaj przez oceny absolutne.

Kierunek prawnonaturalny zakłada, że prawo pozytywne nie jest wyłącznym, ani najwyższym wzorem zachowań i że ludzie związani są także prawem natury, normami niebędacymi rezultatem ludzkiego stanowienia;

Konkurencja prawa natury i prawa stanowionego.

48) OMÓW KONCEPCJE POZYTYWISTYCZNE ROZUMIEIA PRAWA

KONCEPCJE POZYTYWISTYCZNE - to koncepcje, w których przyjmuje się, że treść norm wyznaczona jest przez odpowiednie akty stanowienia (przez decyzje organów państwowych). Tylko taki zespół norm postępowania, który wychodzi od państwa, jest prawem, innym prawem jest jedynie prawo pozytywne. Normy postępowania, które na prawo się składają, odróżniają się od innych form postępowania taką cechą, że ich realizacja jest poparta przymusem państwowym.

Pozytywizm może występować w prawoznawstwie w dwóch znaczeniach:

1.Może oznaczać typ poglądów na prawo, a zwłaszcza pewien sposób pojmowania prawa. To znaczenie obejmowało także sposób nauczania prawa.

2.Kierunek prawoznawstwa - kierunek historyczny II połowy XIX wieku, występujący w skrajnej postaci.

49) REALIZM AMERYKAŃSKI

- powstał w mniej więcej w II połowie XIX wieku i rozwijał się i dominował w amerykańskie myśli prawniczej ok. lat 70-tych XX.

- Realizm amerykański zaproponował by prawnicy obok typowej pozytywistycznej metody analitycznej, językowo-logicznej, która polega na analizie przepisów prawnych stosowali metodę funkcjonalną.

- Jeśli spojrzymy na prawo czysto funkcjonalnie, to możemy wyróżnić dwa różne pojęcia prawa, a mianowicie podział na prawo w książkach i prawo w działaniu. Prawo w książkach to tradycyjne prawo, które jest zawarte w tekstach prawnych np. kodeksach, dokumentach. Prawa w działaniu to faktyczne działania podejmowane przez sędziów i urzędników.

- Llewellyn uważany jest za przedstawiciela realizmu prawniczego, który najpełniej ujął tezy i przekonania swoich poprzedników. Zgodnie z jego koncepcją prawo jest pewnym realnym faktem społecznym, który nieustannie zmienia się i jest dziełem sędziów (prawo sędziowskie). Prawo, które jest realnym bytem jest jednocześnie instrumentem, który służy realizacji określonych celów społecznych.

50) POJECIE I RODZAJE SYSTEMÓW PRAWA

System prawa, zbiór norm prawnych obowiązujących na danym terytorium i w danym czasie. Między tymi normami zachodzą rozmaite relacje: natury treściowej (treść jednych norm prawnych uzupełnia i rozwija treść innych), formalnej (jedne normy stanowią formalną podstawę do obowiązywania innych), wynikające z hierarchii aktów prawnych (normy wyższego rzędu uzasadniają obowiązywanie norm niższego rzędu i jednocześnie wyznaczają ich treść).

System prawa jest to układ generalnych aktów prawnych powiązanych ze sobą powiązaniami o charakterze formalnym.

System prawa można sklasyfikować jako s. sztuczny i nominalny.

Systemy dzielimy na:
d) naturalne (powstają w sposób naturalny niezależnie od człowieka, np. galaktyka) i sztuczne (stworzone przez ludzi, np. maszyny);
e) realne (istniejące namacalnie w sferze bytu) i nominalne (zbudowane z pojęć; abstrakcyjne, np. system filozoficzny).

51) ZASADA NIESPRZECZNOŚCI/ SPÓJNOŚCI SYSTEMU PRAWA

- do twórcy prawa żeby tworzył normy prawne niesprzeczne treściowo, spójne, konkretne

- szczególnie do stosującego prawo - organu administracyjnego, sędziów w sprawie eliminacji sprzeczności w prawie, w praktyce stosowania prawa.

52) ZASADA ZUPEŁNOŚCI SYSTEMU PRAWA

Polega na tworzeniu systemu prawa zupełnego, na uregulowaniu wszystkich sytuacji ważnych z punktu widzenia prawnego. Tworzenie prawa, aby nie było braków unormowań prawnych (luki prawne).
Skierowane głównie do stosującego prawo - uzupełnianie braków w prawie.

53) JAKIE ZNASZ REGUŁY KOLIZYJNE/ KLAUZULE DEROGACYJNE

Reguły kolizyjne - reguły mające na celu usunięcie sprzeczności norm w systemie prawa.

Reguły kolizyjne I stopnia:
a) Hierarchiczności - gdy dochodzi do treściowej sprzeczności norm usytuowanych na różnych piętrach hierarchii systemu - „lex superior derogat legi inferiori” - norma wyższego rzędu uchyla normę niższego rzędu - uchylenie normy stosowane tylko w konkretnym przypadku.
b) Temporalna (chronologiczna, czasowa) - stosuje się, gdy dochodzi do treściowej kolizji między normami tego samego stopnia, z których jedna jest wydana wcześniej, druga później. Norma wydana później nie może być normą hierarchicznie niższą od normy wcześniejszej. Reguła ta głosi, że norma wydana później uchyla normę wydaną wcześniej - „lex posterior derogat legi priori”
c) Merytoryczna (szczegółowości) - kiedy dochodzi do kolizji dwóch równorzędnych norm, z których jedna jest normą o zakresie ogólnym (szerszym) a druga o zakresie szczegółowym - norma szczegółowa deroguje normę ogólną (nie znajduje zastosowania w zakresie regulacji objętej normą szczegółową) - „lex specialis derogat legi generali”

Reguły kolizyjne II stopnia :
a) między regułą hierarchiczności i temporalną : gdy mamy dwie normy prawne, z których jedna jest normą wydaną wcześniej i jest wyższego stopnia a druga norma została wydana później i jest normą niższego stopnia. Norma wyższa hierarchicznie deroguje normę niższego stopnia - „lex superior prior derogat legi posteriori inferiori”
b) między regułą hierarchiczności a merytoryczną - gdy jedna z norm sprzecznych treściowo jest normą wyżej usytuowaną w hierarchii systemu i jednocześnie normą ogólną, druga zaś normą szczegółową niższego rzędu - wtedy znów dominuje reguła hierarchiczności - „lex superior generali derogat legi inferiori speciali”
c) między regułą temporalną a merytoryczną - gdy norma ogólna wydana później koliduje z normą szczegółową wydaną wcześniej (są tego samego stopnia) - dominuje norma merytoryczna - „ lex prior specialis derogat legi posteriori generali”

Klauza derogacyjna (łac. derogatio - uchylać) - norma prawna uchylająca odpowiedni przepis, bądź cały akt. Stosowana w celu uniknięcia sprzeczności lub kolizji w prawie.

Najczęściej przybiera postać następującą: Traci moc rozporządzenie z dn. 27 sierpnia 1997.

Zwrot traci moc oznacza, iż dany przepis/akt traci moc obowiązującą w systemie prawa. Żaden przedmiot ani podmiot już mu nie podlega jak i nie może się na niego powoływać

3.Klauzule derogacyjne to:
a. klauzule uchylające dotychczasowe przepisy
b. klauzule zapowiadające wejście w życie nowych przepisów prawa
c. ogłoszenie mocy obowiązującej nowych przepisów

54) LUKI PRAWNE - POJĘCIE, ICH RODZAJE, PRZYCZYNY POWSTAWANIA LUK PRAWNYCH.

Luka- brak regulacji prawnej tam gdzie przepisy prawa powinny normować stosunki społeczne. Oczywiście nie wszystkie dziedziny życia są regulowane prawem, bo w przeciwnym razie nastąpiłoby poważne naruszenie naszych swobód. To biała plama na pewnym odcinku prawa. Nie każdy brak przepisów można traktować jako lukę.

Rodzaje luk prawnych:
1. Luka aksjologiczna - wartościująca prawo
a) luka extra legem - stwierdzenie luki wymaga:
- stwierdzenie braku normy bezpośredniej
- ocena, że stan ten jest niewłaściwy
- należy skonstruować normę pośrednią, która określi skutki pozytywne danego stanu faktycznego lub zawiera skutki negatywne; stwierdzamy, że zachowanie jest indyferende prawa, lukę tę wypełnia się z podobieństwa, analogii
b) luka contra legem - stwierdzenie luki wymaga:
- obowiązuje norma prawna bezpośrednia określająca skutki pozytywne
- skutki te są niewłaściwe w ocenie stosującego prawo
- konstruuje się normę prawną która orzeka inne skutki pozytywne lub stwierdza skutki negatywne
2. Luka konstrukcyjna (techniczna) - obowiązuje norma prawna określająca skutki pozytywne, nie można ich jednak orzec ponieważ nie został uregulowany pewien element danego stanu faktycznego

Postawa pasywna - nie można określić skutków pozytywnych
Postawa aktywna - wnioskowanie.

Przyczyny powstawania luk prawnych:
- kiedy ustawodawca nie jest w stanie przewidzieć wszystkich ewentualności i prawo ich nie normuje, a potrzeba jest oczywista;
- ustawodawca świadomie pozostawia luki zwłaszcza wtedy, gdy reguluje nowe dziedziny i nie dysponuje doświadczeniem, na którym może się oprzeć.

55) SPOSOBY WYPEŁNIENIA LUK PRAWNYCH

Luki w prawie wypełnia się za pomocą analogii. Znane są dwa rodzaje analogii:

a) analogia ustawy; (występuje wtedy, gdy do jakiegoś stanu faktycznego stososowane są normy prawne odnoszące się do innego, podobnego stanu. Podstawą stosowania analogii ustawy jest przekonanie, że skoro pewien stosunek społeczny został już uregulowany przez ustawodawcę, a stosunek będący przedmiotem oceny jest do niego zbliżony, to można przyjąć, iż ta sama racja, która przyświecała ustawodawcy przy unormowaniu prawnym danego stosunku prawdopodobnie skłoniłaby go do analogicznego potraktowania stosunku podobnego).

b) analogia prawa: ( Istnieją luki w uregulowaniach prawnych dotyczących specyficznych spraw, które nie są podobne do żadnych innych unormowanych w ustawie. Nie jest tu możlie zastosowanie analogii ustawy. W takim przypadku sąd może oprzeć roztrzygnięcie sprawy na stworzonej prze siebie normie, wyprowadzonej z ogólnych zasad ustawodastwa. Stworzona norma nie ma charakteru trwałego i jest przeznaczona wyłącznie do roztrzygnięcia danej sprawy. Orzeczenie sądu nie staje się więc częścią obowiązującego prawa. Analogia jako sposób wypełniania luk ma największe znaczenie w prawie cywilnym. W prawie karnym stosowanie analogi jest niedopuszczalne )

56) CO ROZUMIESZ POD POJĘCIEM ANALOGII I JAKIE SĄ JEJ RODZAJE

Analogia - orzekanie o pewnych cechach omawianego przedmiotu (rzeczy, osoby, pojęcia itp.) na zasadzie jego podobieństwa do innego przedmiotu (dla którego odpowiednie cechy są określone i znane) lub równoległości występujących pomiędzy nimi innych cech. Pojęcie analogii jest szeroko stosowane w filozofii, prawie, matematyce itd. Analogia- podobieństwo, odpowiedniość, zgodność, równoległość cech; rzecz podobna, odpowiednia, zgodna

Analogia Iuris - łac. analogia z prawa. Jest to argumentacja odwołująca się do założenia o konsekwencji ocen prawodawcy. Jej zastosowanie zakłada, że jeśli obowiązują normy N1, N2... Nn odwołujące się do jakiejś zasady prawa czy oceny, wtedy będzie obowiązywała norma Nn+1, która nie została wyrażona w tekście prawnym ale odwołuje się do tej samej zasady. W innym ujęciu analogia iuris zakłada zastosowanie do jakiejś sytuacji, która nie jest wyrażona w tekście prawnym, jakiejś zasady prawa (zasady całego systemu lub części systemu prawa).

Analogia Legis - łac. analogia z ustawy. Jest to argumentacja odwołująca się do założenia o konsekwencji ocen prawodawcy. Opiera się na stwierdzeniu podobieństwa między faktem unormowanym a nieunormowanym. Na tej podstawie następuje wiązanie takich samych skutków prawnych z faktem nieunormowanym, jakie są wiązane przez prawo z faktem unormowanym.

Schemat analogii legis:

Jeśli obowiązuje norma N1 dotycząca stanu rzeczy S1, która jest wyrażona w tekście prawnym, to odwołując się do założenia o konsekwencji ocen prawodawcy należy wnosić, że obowiązuje też norma N2 niewyrażona w tekście prawnym, ale regulująca stan rzeczy S2 w sposób istotnie podobny do stanu rzeczy.

57) Kiedy dopuszczalna jest w polskim prawie analogia?

Postać analogii Iuris nie jest dopuszczalna w polskim systemie prawa. Natomiast analogię legis w ograniczonym zakresie dopuszcza polskie prawo cywilne i administracyjne.
Polskie prawo karne wyklucza możliwość wykorzystania analogii dla rozstrzygnięcia konkretnych nie unormowanych spraw. Wynika to z podstawowej zasady tej gałęzi prawa a mianowicie nullum crimen sine lege czyli „nie ma przestępstwa i kary bez ustawy”. Wg polskiego kodeksu karnego przestępstwem jest tylko czyn zagrożony karą przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia.


58) CO ROZUMIESZ POD POJĘCIAMI „PRAWO PUBLICZNE” I „PRAWO PRYWATNE”, I JAKIE SĄ KRYTERIA WYRÓŻIENIA TYCH DZIAŁÓW

Prawo prywatne (łac. ius privatum) - jedna z dwóch podstawowych gałęzi prawa (obok prawa publicznego), skupiająca normy prawne, których zadaniem jest ochrona interesu jednostek i regulacja stosunków pomiędzy nimi

Prawo prywatne - ma zastosowanie między osobami fizycznymi poprzez prawo cywilne.

- wg Jellinka - prawo prywatne zasadza się na równorzędności podmiotów;

- wg Thona - przy naruszeniu prawa prywatnego niezbędna jest inicjatywa obywatela jako podmiotu zainteresowanego;

- wg Opałka - sugeruje, żeby prawem prywatnym nazywać normy regulujące czyny nie zakazane i nie nakazane; prawo prywatne dotyczy kwalifikacji pośredniej i warunkowej różnych sytuacji prawnych;

Prawo prywatne charakteryzuje równouprawnienie stron stosunków prawnych.

Zatem obie strony mogą układać swoje wzajemne stosunki mając do dyspozycji te same środki. Przede wszystkim będą nimi umowy. W odróżnieniu od prawa publicznego, nie może tu być mowy o stosunku władczości jednego podmiotu do drugiego. Nie ma też możliwości stosowania siły fizycznej lub jakichkolwiek innych form przymusu, które są zarezerwowane dla aparatu państwowego i ewentualnie podmiotów prywatnych, którym państwo przyznało takie uprawnienia (np. poprzez koncesją dla firmy ochroniarskiej]).

Normy prawa prywatnego, to w dużej mierze normy względnie obowiązujące (łac. l.p. ius dispositivum). Zatem są to normy, które pozwalają obu stronom stosunku prawnego na ułożenie go wedle ich woli w pewnych granicach.

Prawo publiczne (łac. ius publicum) - jedna z dwóch podstawowych gałęzi prawa (obok prawa prywatnego), skupiająca normy prawne, których zadaniem jest ochrona interesu publicznego.

Prawo publiczne - odnosi się do interesów społeczeństwa, państwa.

- wg Jellinka - prawo publiczne reguluje stosunki podporządkowania jednych podmiotów drugim;

- wg Thona - naruszenie prawa publicznego niejako automatycznie uruchamia działania organów państwa zmierzające do zastosowania sankcji;

- wg Opałka - sugeruje, żeby prawem publicznym nazywać normy prawne formułujące obowiązki (nakazy i zakazy), za pośrednictwem których państw bezpośrednio wkracza w życie społeczne; dotyczy bezwarunkowej i bezpośredniej kwalifikacji normatywnej różnych sytuacji prawnych;

Prawo publiczne charakteryzuje nierównouprawnienie stron stosunków prawnych.

Na gruncie teorii państwa i prawa, można to tłumaczyć faktem, iż normy prawa publicznego chronić mają podmiot zbiorowy w postaci całego społeczeństwa. Społeczeństwo to musi zatem być reprezentowane przez swój organ (np. policję), gdyż nie możliwe byłoby każdorazowe podejmowanie jakiejkolwiek decyzji, na przykład w formie referendum. Natomiast, ze względu na wiodące obecnie koncepcje budowy państwa przez społeczeństwo, które zyskuje status suwerena (przede wszystkim koncepcja umowy społecznej), organ reprezentujący to suwerenne społeczeństwo, musi mieć do dyspozycji większe środki i uprawnienia, niż jednostka. Zatem w stosunku "obywatel - policja", policja reprezentująca społeczeństwo (państwo) dysponować będzie na przykład środkami przymusu wobec obywatela (chociażby możliwością zatrzymania).

Normy prawa publicznego, to w zasadzie wyłącznie normy bezwzględnie obowiązujące (łac. l.p. ius cogens). Natomiast prawo prywatne w dużej mierze opiera się o zasadę swobody umów, a więc zawiera normy względnie obowiązujące (łac. l.p. ius dispositivum), które pozwalają dwóm równouprawnionym stronom, kształtować dość swobodnie umowę, jaką chcą zawrzeć.

Podstawowym kryterium rozróżnienia prawa publicznego i prywatnego jest "korzyść" (łac. utylitas). Zadaniem norm prawa publicznego jest przynoszenie korzyści społeczeństwu jako całości. W przeciwieństwie do prawa prywatnego, chroni ono zatem interesy publiczne a nie poszczególnych jednostek.

59) SYSTEM PRAWA- GAŁĄŹ PRAWA- INSTYTUCJA PRAWA

System prawa, zbiór norm prawnych obowiązujących na danym terytorium i w danym czasie. Między tymi normami zachodzą rozmaite relacje: natury treściowej (treść jednych norm prawnych uzupełnia i rozwija treść innych), formalnej (jedne normy stanowią formalną podstawę do obowiązywania innych), wynikające z hierarchii aktów prawnych (normy wyższego rzędu uzasadniają obowiązywanie norm niższego rzędu i jednocześnie wyznaczają ich treść).

Cechy prawa:

- jednolitość systemu - jest dziełem jednego państwa, tworzone przez różne organy;

- jednorodność oraz różnorodność - jest następstwem tworzenia norm prawnych o charakterze cywilnym, charakterze administracyjnym i karnym;

- zupełność systemu prawa - to system prawa, który powinien być tak skonstruowany, żeby na gruncie tego systemu można było dokonać kwalifikacji każdego aktu prawnego, który zaistnieje w rzeczywistości. Zakłada, że system prawa jest wolny od luki w prawie;

Gałąź prawa - ukształtowany w toku historycznym zbiór norm prawnych, regulujący daną dziedzinę życia. Podstawowy podział gałęzi prawa, to podział na prawo prywatne, które chroni interesy jednostek, reguluje stosunki osobiste i majątkowe oraz prawo publiczne, które służy ochronie interesów państwa jako dobra wspólnego wszystkich obywateli.

Najważniejsze gałęzie prawa to:

• prawo międzynarodowe publiczne

• prawo konstytucyjne

• prawo karne

• prawo administracyjne

• prawo cywilne

• prawo pracy

Instytucja prawa (instytucja prawna) — zespół ściśle powiązanych ze sobą norm prawnych w sposób funkcjonalny regulujących trwanie, powstanie lub ustanie jakiegoś stosunku prawnego. Rodzajem instytucji prawnych są instytucje procesowe, regulujące pozycję stron w czasie trwania postępowania.

Przykładowe instytucje prawne: instytucja małżeństwa, własności, sprzedaży, warunkowego zawieszenia kary.

60) PRAWO MATERIALNE A PRAWO FORMALNE

Prawo materialne - przepisy prawa, które regulują bezpośrednio stosunki między podmiotami prawa określając ich zobowiązania, prawa i obowiązki (możliwość zawierania umów, prawo administracyjne, karne).

Prawo formalne - określa sposób realizacji norm prawa materialnego w jaki sposób dochodzić swoich praw) - prawo procesowe, kpc, kpk, kpa oraz fikcje prawne czyli świadome przyjęcie przez prawodawcę stanu faktycznego nieistniejącego w rzeczywistości za istniejący, np. uznanie za zmarłego osobę odrzucającą spadek.

61. scharakteryzuj podstawowe gałęzie prawa

· PRAWO KONSTYTUCYJNE - reguluje ustrój państwa, kompetencje władz

państwowych i samorządu terytorialnego oraz określa wolności, praw i obowiązki

obywatelskie.

Źródła: konstytucja, ordynacje wyborcze;

· PRAWO KARNE - reguluje stosunki w zakresie ochrony państwa

i społeczeństwa poprzez określenie katalogu przestępstw i zasad ich ścigania,

Źródła: kodeks karny, kodeks postępowania karnego;

· PRAWO CYWILNE - reguluje stosunki majątkowe i niemajątkowe osób

fizycznych i osób prawnych. Podstawową zasadą prawa cywilnego jest

dobrowolność stosunków i równorzędność podmiotów prawa cywilnego.

Źródła: kodeks cywilny, kodeks postępowania cywilnego;

· PRAWO ADMINISTRACYJNE - reguluje funkcjonowanie administracji

państwowej, określając jej prawa i obowiązki względem obywateli. Podstawową

zasadą prawa administracyjnego jest przymusowość stosunków prawnych i nie

równorzędność podmiotów, polegająca na możności stosowania przez organy

administracji publicznej przymusu państwowego,

62. scharakteryzuj pochodne gałęzie prawa

· PRAWO PRACY - reguluje stosunki między pracodawcą a pracobiorcą.

· PRAWO RODZINNE I OPIEKUŃCZE - reguluje stosunki majątkowe

i niemajątkowe między małżonkami oraz między rodzicami a dziećmi.

· PRAWO MIĘDZYNARODOWE PRYWATNE - reguluje stosunki

majątkowe i niemajątkowe między obywatelami różnych państw.

· PRAWO MIĘDZYNARODOWE PUBLICZNE - reguluje stosunki między

państwami i organizacjami międzynarodowymi.

· PRAWO EUROPEJSKIE - reguluje stosunki między państwami i

obywatelami tych państw, które są członkami Unii Europejskiej.

· PRAWO WYZNANIOWE - reguluje stosunki religijne oraz prawa i

obowiązki państwa i kościołów oraz innych związków wyznaniowych.

· PRAWO PODATKOWE - reguluje zasady ponoszenia powszechnych

i przymusowych świadczeń pieniężnych łożonych na działalność państwa

i jednostek samorządu terytorialnego.

· PRAWO BANKOWE - reguluje zasady tworzenia banków oraz stosunki

między bankami a ich klientami.

63. Omów system i kulturę prawa stanowionego

Prawo stanowione (system ius civile) - nazywane jest również prawem ustawowym (statute law). Forma systemu prawnego, w którym prawo stanowione jest przede wszystkim przez organ ustawodawczy z uwzględnieniem ogólnych norm oraz zachowaniem formalnych procedur

64. Omów system i kulturę prawa precedensowego

W common law (prawo precedensowe) prawo precedensowe jest tworzone w drodze wyroków sądowych. Różnią się one od orzeczeń prawa kontynentalnego przede wszystkim tym, że inaczej niż w systemie kontynentalnym stanowią one oficjalnie źródło prawa powszechnie obowiązującego. Porządek prawny charakterystyczny dla krajów anglosaskich (m.in. krajów wchodzących w skład Wielkiej Brytanii, Stanów Zjednoczonych, Australii, Nowej Zelandii).

65.porównaj te systemy- patrz wyżej

66.Omów system i kulturę prawa Islamskiego

Prawo islamskie, zwane Szariat oparte jest na Koranie. Szariat to prawo kierujące życiem wyznawców sunnickiej jak i szyickiej odmiany islamu. Islam nie uznaje rozdziału życia świeckiego i religijnego i dlatego reguluje zarówno zwyczaje religijne, organizację władzy religijnej jak i codzienne życie muzułmanina. Szariat opiera się na założeniu, że prawo musi dostarczać wszystkiego, co potrzebne dla duchowego i fizycznego rozwoju jednostki.

67. Omów system i kulturę prawa Dalekiego Wschodu

Kultura prawna konfucjanizmu
Nazwa „konfucjanizm” pochodzi od nazwiska Konfucjusza, twórcy głównej chińskiej doktryny społeczno- normatywnej, przeniesionej także do innych państw, m. in. do. Japonii, Korei, Indochin, Malezji.
Konfucjańską kulturę prawną przenika idea porządku- przekonanie, że sztuczne porządki społeczne są częścią naturalnych porządków wszechświata. Człowiek powinien tak wieść swój żywot, aby nie została zakłócona równowaga harmonii świata i społeczeństwa. Od zachowania tej równowagi zależy dobrobyt człowieka.
Konfucjańską kulturę prawną wyróżnia idea porządku w stosunkach międzyludzkich, jako do pewnego stopnia konsekwencja uporządkowania świata i wnętrza człowieka. Stosunki międzyludzkie powinny układać się według ważności osób- od najwyższej do najniższej.
Z idei porządku wynika idea realizmu. Konfucjusz oczekiwał, aby ludzie byli prawi, ale nie wierzył, aby mogli być święci. Formułowanie norm zachowania na miarę możliwości i sił ludzi żyjących w określonych warunkach, zapewniło im dużą skuteczność w praktyce.
Konfucjańską kulturę prawną, dość surową i rygorystyczną, cechuje sceptyczny stosunek do prawa stanowionego. Dla ludzi wiernych ideom naturalnego porządku, naturalnej harmonii i naturalnej hierarchii, sztuczne prawo stanowione jest zbędne. Jest ono natomiast niezbędne dla tych nielicznych członków społeczeństwa, którzy naruszają i wichrzą naturalne porządki.
Myśl prawną kultury konfucjanizmu ukształtowały koncepcje li i fa, w czasach najnowszych korygowane elementami komunistycznej i liberalnej doktryny prawnej.
Li pojmowano zawsze jako zespoły norm, ale występowały różnice co do ich charakteru: obyczajowego, zwyczajowego itp. Zawsze te normy miały regulować cztery relacje w stosunkach międzyludzkich: rządzącego i rządzonego, ojca i syna, starszego i młodszego brata, przyjaciela i przyjaciela. Li jest regulatorem ludzkich pragnień, zapisanych dla ochrony ludzi. Li zakazuje naruszania norm przed ich naruszeniem, fa nakazuje karę po ich naruszeniu.
Fa, tłumaczone jako prawo, jest jedną z jego stron, silnie podkreślającą role przymusu w prawie. Władza opiera się na sile sankcji prawnych, wymuszających posłuszeństwo zachowań uzgodnionych z prawem.
Aż do początków XX wieku chińska kultura prawna konfucjanizmu nie doprowadziła do powstania szkół prawa i wyodrębnienia się klasycznych zawodów prawniczych. W tradycyjnej kulturze prawnej istniał system hierarchicznie powiązanych ze sobą sądów, ściśle splecionych z hierarchią władz lokalnych i państwowych. Kultura ta polegała jednak na większym zaufaniu do rozstrzygania sporów prawnych w drodze koncyliacji, niż rozstrzygnięć sądowych, co wynika z jej sceptycyzmu wobec prawa stanowionego. Według konfucjanizmu mądry i cnotliwy człowiek zyskuje szacunek, jeśli unika konfliktów, a trudne do uniknięcia konflikty rozwiązuje samodzielnie, na drodze rozjemczego porozumienia się bez udziału sądów państwowych. Każdy, kto przenosi spór na drogę sadową, musi pamiętać, że sady są stronnicze, skorumpowane, powolne i leniwe. Polegając na takich sądach nie może nie spotkać się z potępieniem społeczności, w której żyje. Z tych względów, w kulturze prawnej konfucjanizmu wykształciło się wiele koncyliacyjnych form pozasądowego rozstrzygania konfliktów, polegających na pojednaniu, porozumieniu, ugodzie między samymi stronami sporu, a więc bez udziału sędziów zawodowych.

68. Omów formy działalności prawotwórczej

Stanowienie prawa- polega na tym, że odpowiedni organ państwowy formułuje w sposób wyraźny normy dotyczące przyszłych sytuacji. Normy te mają charakter norm ogólnych i abstrakcyjnych, w ten sposób mogą mieć zastosowanie w nie dającej się z góry określić liczbie ewentualnych przypadków. Niebywały rozkwit prawa stanowionego rozpoczął się w wieku XIX, kiedy to powstały liczne kodeksy i pisane konstytucje. Tendencja taka utrzymuje się obecnie, co można łączyć ze wzrostem roli państwa w życiu społecznym. Istotą stanowienia jest posiadanie przez organ państwowy prawnych kompetencji do wydawania konkretnego aktu normatywnego.
Prawo stanowione występuje jako prawo pisane, gdyż forma pisemna jest niezbędna ze względu na konieczność utrwalenia sformułowań prawa.

Prawotwórcza praktyka organów państwa- wyraża się w powtarzających się rozstrzygnięciach w formie decyzji ( orzeczeń), za pomocą których te organy rozstrzygają w jednakowy sposób podobne Stany faktyczne. Prawo powstaje wówczas, gdy praktyka państwowa wykazuje pewną jednolitość, żyje w świadomości rządzonych i rządzących w postaci kształtujących się stopniowo decyzji organów państwowych.

Umowa- w prawie wewnętrznym danego państwa umowa jako sposób
tworzenia reguł prawnych jest przypadkiem rzadko występującym. W międzynarodowym prawie publicznym stanowi jedno z podstawowych źródeł prawa. Umowę jako formę prawotwórstwa państwowego charakteryzują następujące elementy: wielość podmiotów (co najmniej dwa), równorzędność podmiotów, zasada wzajemności jako pewien szczególny stosunek jaki musi zaistnieć pomiędzy poszczególnymi normami składającymi się na umowę. Dziś przykładem umowy będącej źródłem prawa są tzw. układy zbiorowe pracy, zawierane przez ministrów ze związkami zawodowymi.

Prawo zwyczajowe- występuje wówczas, gdy oprócz faktycznego
przestrzegania pewnych reguł postępowania przez dłuższy okres czasu, panuje powszechne przekonanie, że reguły te są prawem. Okres dominującej pozycji prawa zwyczajowego w prawie wewnętrznym już minął, w państwach współczesnych jest ono zjawiskiem marginalnym. W prawie międzynarodowym zaś odgrywa znaczącą rolę, może wypierać umowy handlowe. W prawie wewnętrznym niektóre gałęzie prawa w swych szczegółowych postanowieniach odsyłają do zwyczajów, wiążąc z nimi możliwość wywołania skutków prawnych (prawo morskie). Nie mogą jednak być przyjęte do systemu prawa żadne reguły zwyczajowe, które byłyby sprzeczne z regułami obowiązującego prawa.

Nauka- luris prudentia- nie jest źródłem prawa w sensie formy jego
powstawania. Wywiera jednak doniosły wpływ na tworzenie i treść prawa. Opinie uczonych mogą oddziaływać na ustawodawcę oraz stosujących prawo siłą swego autorytetu intelektualnego. Nie mają jednak bezpośrednio żadnej mocy prawnej. Służyć mogą natomiast w procesie uzasadniania rozstrzygnięć dokonywanych przez Trybunał Konstytucyjny i sądy powszechne.

69. Pojęcie ustawodawcy. Ustawodawca racjonalny. Założenia racjonalnego prawotwórstwa

Ustawodawca - termin techniczny języka prawniczego, nie musi on oznaczać konkretnej osoby piastującej jakiś urząd, ani organu kolegialnego o znanym składzie personalnym. Jest to postać, której na mocy obowiązujących przepisów przypisujemy autorstwo norm prawnych a przynajmniej uznajemy ją za odpowiedzialną za wprowadzenie ich do systemu prawa. Rzeczywistym autorem danych regulacji mogą być członkowie danej komisji lecz z punktu widzenia formalnego jest nim Sejm (w którym część posłów nie pracowała nad danym aktem a część być może go wcale nie zna).
Przyjmuje się, że ustawodawca jest tworem, instytucją, działająca racjonalnie - założenie racjonalności ustawodawcy. Ta racjonalność polega na:
- wyznaczaniu możliwych do osiągnięcia celów
- wyznaczaniu środków adekwatnych do osiągnięcia celu
- kierowaniu się spójnym systemem wartości
70.Zasady techniki prawodawczej w państwach demokratycznych

reguły konstruowania aktów normatywnych przez legislatorów, często same ujmowane w formie aktu prawnego.

ZTP wprowadzono w drodze rozporządzenia w celu nadania im mocy powszechnie obowiązującej przy jednoczesnym uniknięciu problemów związanych z niezgodnością dwóch ustaw. Choć jest to akt prawny o podustawowej randze, zgodnie z prezentowanym w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego rozumieniem zasady demokratycznego państwa prawnego, wszystkie akty normatywne muszą odpowiadać pewnym wymogom technicznym, które są dorobkiem doktryny, a zostały jedynie wyrażone w wyżej wymienionym rozporządzeniu. Zgodnie z powyższym, wszystkie akty normatywne, bez względu na range, muszą odpowiadać wymogom ZTP. Uchybienia w tej materii, zwłaszcza dotyczące przepisów przejściowych, są przesłanką uznania danego aktu za niekonstytucyjny, co może prowadzić do jego uchylenia

71.Określenie aktu normatywnego

Akt normatywny - tekst zawierający sformułowane w języku prawnym i zapisane w postaci przepisów normy prawne. Normy te mają najczęściej charakter generalny i abstrakcyjny. Niekiedy pod tym pojęciem rozumie się także wszelkie teksty formułujące normy postępowania.

72. Elementy aktu normatywnego

Typowy akt normatywny zawiera tytuł, przepisy merytoryczne, przepisy nowelizujące, przepisy przejściowe i dostosowujące oraz przepisy końcowe. Oprócz przepisów prawnych, akty prawne zawierają również części nie posiadające charakteru normatywnego. Są to najczęściej tytuł, numeracja przepisów, oznaczenia struktury wewnętrznej aktu normatywnego (tytuły, rozdziały), wskazanie normy kompetencyjnej na podstawie której akt wydano czy załączniki graficzne.

73.Omów pojęcie dzienników urzędowych- organów publikacyjnych

Dziennik urzędowy - specjalny rodzaj publikacji wydawanej przez odpowiedni organ władzy państwowej lub samorządowej. Służy do ogłaszania aktów normatywnych i innych aktów prawnych, które w myśl ustawy^[1], muszą być ogłaszane w taki sposób. Jest to oficjalne źródło prawa

74. Co rozumiesz pod pojęciem „źródła prawa”

Są to formy, w jakich przejawia się obowiązujące prawo

Zgodnie z artykułami 87, 91, 190 i 234 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są:

• Konstytucja,

• ratyfikowane umowy międzynarodowe,

• prawo stanowione przez organizację międzynarodową w trybie art. 91 ust. 3 ^[1]

• ustawy i rozporządzenia z mocą ustawy, ^[2]

• rozporządzenia,

• akty prawa miejscowego (na obszarze działania organów, które je ustanowiły).

75.Jaka jest moc prawna różnych aktów prawodawczych

Akty normatywne w państwie tworzą strukturę hierarchiczna i różnią się miedzy sobą przypisywana im mocą prawna. Mocy prawnej aktu normatywnego nie należy utożsamiać z jego mocą obowiązująca (wiążąca).

hierarchia:

Konstytucja-> ustawy, rozporządzenia z mocą ustwy->umowa międzynarodowa-> rozporządzenia-> akty prawa miejscowego

76.Delegacja ustawowa a delegacja ustawodawcza

Delegacja ustawowa - przeniesienie przez pewien organ władzy państwowej, prawa do wykonywania części jego kompetencji na inny organ.

Parlament może przekazać swe uprawnienia ustawodawcze organom wykonawczym - delegacja ustawodawcza

77.Ogłoszenie a wejście w życie aktu prawodawczego

Vacatio legis (łac. próżnowanie ustawy) - termin prawniczy, oznaczający okres między publikacją aktu prawnego a jego wejściem w życie. W wypadku obszernych i ważnych aktów prawnych wynosić może kilka miesięcy. Celem vacatio legis jest umożliwienie wszystkim zainteresowanym zapoznania się z nowymi przepisami i przygotowanie do ewentualnych zmian, jakie mogą wynikać z ich obowiązywania.

78. Konstytucyjny system prawa

79. Akty normatywne w RP -> patrz pyt. 81-87

80. Akty normatywne Unii Europejskiej ( rozporządzenia, dyrektywy, decyzje).

Rozporządzenia, dyrektywy oraz decyzje zaliczamy do źródeł prawa pochodnego UE. Są wydawane na podstawie aktów prawa pierwotnego.

Rozporządzenia są aktami bezpośrednio stosowanymi i regulacyjnymi w UE, mają moc wiążącą państw będących członkami UE. Ich adresatem może być zarówno państwo jak i obywatele i instytucje. Wydawane są przez Rade UE i ogłaszane w Dzienniku Urzędowym UE.

Dyrektywy wyznacza państwu członkowskiemu ( jego wyłącznemu adresatowi) obowiązek osiągnięcia określonego rezultatu w wyznaczonym terminie, pozostawiając jednak pracodawcy krajowemu wybór formy i środków, które zastosuje by osiągnąć rezultat. Wydawany przez Rade UE, ogłaszane w Dzienniku Urzędowym UE.

Decyzje są aktami stosowania prawa wspólnotowego adresowane do indywidualnie wskazanego podmiotu, choć zdarza się, że adresatem jest każdy członek UE. Wydawane przez Rade UE i Europejski Bank Centralny.

81. Konstytucja jako źródło prawa w RP.

Konstytucja jako akt uznany za źródło ustalania podstawowych zasad mających wyznaczać reguły systemu stanowienia prawa - stoi na czele całego systemu prawnego, jest źródłem norm prawnych. Ma szczególną moc, w szczególny sposób się ją ustala, ma szczególną treść, żadna inna ustawa nie może być z nią sprzeczna i żadna nie ma mocy wyższej.

82. Ustawa jako źródło prawa w RP.

Ustawa jest drugim, po konstytucji, co do mocy aktem prawnym w RP uchwalanym przez parlament, w specjalnej procedurze, której elementy określa konstytucja, mająca nieograniczony przedmiotowo zakres normowania a zakres niektórych praw może być normowany jedynie ustawą. Akt ten zawiera normy abstrakcyjne i generalne. Ustawy mogą być organiczne, budżetowe, delegowane.

83. Akty równe ustawie jako źródło prawa w RP.

Akty równe ustawie to rozporządzenie lub dekret z mocą ustawy. Oba dokumenty mogą być wydawane przez władze wykonawczą np. w momencie niemożności zebrania się parlamentu a wymaga tego dobro państwa. Dokumenty te jednak nie mogą rozwiązać parlamentu czy też zmieniać konstytucji, choć stają się źródłem prawa.

84. Rozporządzenie wykonawcze jako źródło prawa w RP.

Rozporządzenie wykonawcze to akty wydawane na podstawie ustaw i w celu ich wykonania. Wysoka moc prawna rozporządzeń związana jest z tym, że regulują one materie równe rangą ustawom - z ich upoważnienia. W rezultacie rozporządzenie nie może być aktem prawodawczym samoistnym, a kompetencja prawodawcza do jego wydania płynąć powinna z delegacji ustawowej. Rozporządzenia wydaje Prezydent, Rada Ministrów, jej prezes oraz poszczególni ministrowie, dzięki uprawnieniom konstytucyjnym. Rozporządzenia Prezydenta o istotnym znaczeniu wymagają kontrasygnaty Prezesa Rady Ministrów, albo właściwego ministra.

85. Akty prawa miejscowego jako źródło prawa w RP.

Akty prawa miejscowego są źródłem powszechnie obowiązującego prawa, ale o ograniczonym terytorialnie zasięgu. Obowiązują one wyłącznie na obszarze działania organów, które je ustanowiły. Zakres swobody lokalnego prawodawcy jest szerszy niż przy rozporządzeniu. Konstytucja nie wymaga, by były to akty „w celu wykonania ustawy” i na podstawie zawartego w niej „szczegółowego” upoważnienia, a jedynie „na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie”. Nie wskazuje też konkretnego podmiotu upoważnionego do ich stanowienia ani formy prawnej tych aktów. Stwierdza jedynie, że stanowienie prawa miejscowego należy do „organów samorządu terytorialnego oraz terenowych organów administracji rządowej.

86. „Prawo wewnętrzne” jako źródło prawa w RP.

Prawo wewnętrzne, to takie, które nie jest kierowane do obywateli, ich organizacji czy osób prawnych, ich adresatami są wyłącznie jednostki organizacyjne podporządkowane podmiotowi wydającemu dany akt. Konstytucja zalicza do kategorii aktów prawa wewnętrznego : uchwały Rady Ministrów, zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i ministrów oraz zarządzenia Prezydenta RP, przewodniczących komitetów powołanych w skład Rady Ministrów.

87. Umowa międzynarodowa jako źródło prawa w RP.

Umowa międzynarodowa jest z reguły zgodnym i pisemnym oświadczeniem woli co najmniej dwóch państw, podejmowanym dla ustanowienia norm prawa międzynarodowego. Ratyfikowanie umowy międzynarodowej stało się zatem źródłem powszechnie obowiązującym prawem RP i bezpośrednio stosowanym, chyba, że stosowanie umowy uzależnione jest od wydania odpowiedniej ustawy, przy czym umowa jest niżej w hierarchii aniżeli Konstytucja.

88. Prawo europejskie jako źródło prawa w RP.

Prawo europejskie z chwila przystąpienia Polski do UE stało się częścią naszego prawa wewnętrznego. Prawo to podlega bezpośredniemu stosowaniu na terenie państwa polskiego, a w razie kolizji ma pierwszeństwo nad normami naszego prawa. Prawo europejskie dzieli się na pierwotne i pochodne.

Prawo pierwotne to traktaty założycielskie wraz z załącznikami i protokołami oraz traktaty akcesyjne.

Prawo pochodne to wszystkie akty normatywne ustanowione przez organy UE, zaliczamy do nich rozporządzenia, dyrektywy i decyzje.

89. Porównaj cechy uchwał i zarządzeń a rozporządzeń wykonawczych.

Wszystkie te akty prawne są aktami wykonawczymi.

Rozporządzenia są wydawane na podstawie ustaw i w celu ich wykonania. Regulują one materie równe rangą ustawom - z ich upoważnienia, zatem nie są aktem prawodawczym samoistnym, a kompetencja prawodawcza do jego wydania płynąć powinna z delegacji ustawowej. Rozporządzenia wydaje Prezydent, Rada Ministrów, jej prezes oraz poszczególni ministrowie.
Uchwały, wydawane są przez Sejm oraz Radę Ministrów. Uchwały wydawane są na podstawie ustaw i w celu ich wykonania. Stąd uchwały nie mogą regulować materii ustawowej i zmieniać ustaw czy rozporządzeń.

Zarządzenia są wydawane przez Prezydenta, Prezesa Rady Ministrów, ministrów i przewodniczących równorzędnych organów. Kompetencja do wydawania zarządzeń płynie z aktów prawodawczych określających ustrój danego organu państwowego, chociaż zarządzenia mogą być wydawane także jako akty wykonawcze dla aktów prawodawczych o wyższej mocy prawnej. Zarządzenia mogą przybierać takie formy, jak instrukcja czy okólnik.

90. Obowiązywanie prawa - definicja.

Obowiązywanie prawa jest pojęciem wieloznacznym. W sensie normatywnym (systemowym) obowiązują te normy, które zostały prawidłowo ustanowione i nie zostały uchylone, w sensie faktycznym obowiązują te normy, za które naruszenie organy państwowe pociągają do odpowiedzialności, a w sensie aksjologicznym obowiązują te normy, które spełniają przyjęte kryteria etyczne(są słuszne, sprawiedliwe, moralne itp.).

91. Obowiązywanie norm prawnych w czasie.

Norma prawna obowiązuje w czasie od momentu jej wejścia w życie do momentu jej uchylenia. Prawo obowiązuje od momentu ustanowienia, daty jego ogłoszenia czy daty wskazanej przez niego samego i towarzyszącej Vacatio legis. Data końcowa obowiązywania prawa może być podana przez niego samego : precyzyjnie np. w przypadku planu gospodarczego lub ogólnikowo np. koniec epidemii, albo przestaje obowiązywać od czasu wydania nowego przepisu prawnego.

92. Obowiązywanie norm prawnych w przestrzeni.

Normy prawne obowiązują w przestrzeni tzw., że obowiązują one tylko na terytorium danego państwa, w przypadku państw federalnych aktów prawa terenowego (miejscowego) mogą one obowiązywać także tylko na części terytorium państwa (np. w poszczególnych krajach, stanach, czy jak w naszym kraju - poszczególnych województwach i gminach) i ambasadach tych państw znajdujących się w innych państwach.

93. Personalny zakres obowiązywania prawa.

Personalny zakres obowiązywania prawa oznacza, że obowiązuje on wszystkie podmioty znajdujące się na terytorium danego państwa (również obcokrajowców). Jurysdykcji sądów nie podlegają w zasadzie osoby posiadające immunitet dyplomatyczny. Prawo danego państwa obowiązuje jego obywateli także wtedy, gdy przebywają zagranicą.

94. Zasięg obowiązywania aktów prawodawczych w czasie, przestrzeni i co do osób.

Akty prawne obowiązują :

1. w czasie - od uchwalenia do momentu uchylenia;

2. w przestrzeni - na terytorium danego kraju i jego ambasad;

3. co do osób - obowiązuje wszystkich znajdujących się na danym terytorium danego kraju (obywateli i cudzoziemców).

95. Co to jest stosunek prawny, podaj jego przykłady.

Stosunek prawny to stosunek społeczny uregulowany przez normy prawne. Może przybrać zarówno formę stosunku faktycznego, uświadamianego przez strony, jak i stosunku czysto normatywnego ( tetycznego ) nieuświadamianego przez strony. Przykładem pierwszego może być zawarcie jakiejś umowy, wymierzenie mandatu za przekroczenie przepisów ruchu drogowego. Przykładem drugiego może być zostanie spadkobiercą nawet o tym nie wiedząc, popełnienie przekroczenia przepisu ruchu drogowego nie będąc tego zupełnie świadomym.

96. Czym się różni stosunek cywilno-prawny od administracyjno-prawnego - cechy.

Stosunek cywilno-prawny charakteryzuje brak wywierania przymusu państwowego, natomiast stosunek administracyjno-prawny charakteryzuje brak równorzędności stron ( strona państwowa podporządkowuje sobie stronę jednostki).

97. Podmioty stosunku prawnego.

Podmiotami stosunku prawnego mogą być osoby lub odpowiednio zorganizowane grupy osób oraz organizacje. Jeżeli chodzi o osoby to dzieli się je na : osoby fizyczne i osoby prawne.

Osobą fizyczną jest każdy człowiek od chwili urodzenia, aż do chwili śmierci.

Osobą prawną jest zespół ludzi i przedmiotów majątkowych zorganizowanych dla osiągnięcia pewnych celów i uznanych przez prawo, a więc mających zdolność prawną.

98. Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnej.

Zdolność prawna to zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków. Nabywa się ją z chwilą urodzenia i traci się z chwilą śmierci.

Zdolność do czynności prawnej to natomiast zdolność do nabywania praw i obowiązków za pośrednictwem własnych działań. Zależy od wieku oraz do tego czy jest ubezwłasnowolniona i jest własnością stopniowalną. Nie posiadają ją osoby, które nie ukończyły 13 roku życia.

99. Przedmioty stosunku prawnego.

Przedmiotami stosunku prawnego są : rzeczy, inne przedmioty materialne, przedmioty niematerialne, zachowania się.

Rzeczy, w kodeksie cywilnym, oznaczają przedmioty materialne ruchome tj. komputer, telefon i nieruchome tj. grunty, budynki.

Na inne przedmioty materialne składają się : gazy, ciecze i kopaliny, gdyż nie są dostatecznie zindywidualizowane i wyodrębnionej postaci.

Przedmiotami niematerialnymi są dobra o charakterze intelektualnym tj. utwory artystyczne, naukowe, dobra osobiste, papiery wartościowe.

Zachowania się np. zobowiązanie kogoś do nauczenia innej osoby czegoś, przekazania mu jakiegoś kunsztu, czy szereg czynności, jakie musi wykonać adwokat względem klienta.

100.Określenie wykładni prawa.

Wykładnia prawa( zwana inaczej wykładnią lub interpretacją tekstu prawnego ) to zespół czynności zmierzających do ustalenia prawidłowego znaczenia przepisu prawnego. Dokonuje się tych czynności posługując się regułami interpretacyjnymi, czyli dyrektywami. Jest to tzw. pragmatyczne rozumienie tego pojęcia. W sensie pragmatycznym wykładnia prawa to po prostu rezultat tego procesu. Charakterystyczne dla wykładni są następujące określenia : musi, powinien, jest mu nakazane, jest mu zakazane itp.

101. Główne racje wykładni prawa.

Racja wykładni to źródła wątpliwości budzące się przez przepisy prawne. Wyróżnia się trzy podstawowe : racje lingwistyczne, systemowe i funkcjonalne.

Racje lingwistyczne związane są z niedookreślonowością, nieostrością, niejasnością i wieloznacznością znaczeniową, gdyż język prawny, czerpiący z języka potocznego, musi w takich sytuacjach być poddany interpretacji. Np. określenie młodzieniec.

Racje systemowe oznacza, że rozumienie przepisu prawnego musi brać pod uwagę i być zharmonizowane z rozumieniem innych przepisów, gdyż przepisy są składnikami określonej gałęzi prawnej i mogą pozostać w wielu skomplikowanych relacjach z innymi.

Racje funkcjonalne oznacza, że wykładnia prawa musi brać pod uwagę szeroko rozumiany kontekst funkcjonalny, czyli czynniki społeczne, ekonomiczne, polityczne, moralne, a nie ograniczać się wyłącznie do kontekstu językowego i systemowego danego przepisu.

103 podział wykładni ze względu na moc wiążącą

• autentyczna-wykładnia przepisów prawnych dokonywana przez ten podmiot, który dane przepis wydał. Z aktami wykładni autentycznej spotykamy się bardzo rzadko

• legalna-dokonywana nie przez organ który ustanowił dane normę ale przez organ upoważniony przez samo prawo do interpretacji określonych przepisów prawa

• operatywna-wszystkie przypadki wykładni dokonywane przez sądy i inne organy stosujące prawo w toku rozpoznawania indywidualnych spraw karnych, cywilnych i innych

• doktrynalna (naukowa) dokonywana przez przedstawicieli doktryny prawniczej. Współcześnie nie ma mocy wiążącej . ma duży wpływ na praktykę interpretacji przepisów prawa

104. podział wykładni prawa ze względu na metodę

Wykładnia słowna - ustala znaczenie norm poprzez analizę struktur językowych
Wykładnia celowościowa - ustala znacznie norm przez określenie celu
Wykładnia systematyczna - określenie miejsca w ramach całego ustawodawstwa
Wykładnia historyczna - ustalenie znaczenia norm za pomocą mater. historycznych


105 podział wykładni prawa ze względu na zakres

• literalna-rezultat wykładni językowej

• rozszerzająca-daje wynik szerszy od wykładni językowje

• zwężająca-daje znaczenie węższe od wykładni językowej

106 dyrektywy wykładni prawa

• wykładnia językowa-wszystkie dyrektywy które charakteryzują znaczenie normy ze względu na jej właściwości językowe

• systemowa-pełni rolę subsydiarną wobec wykładni językowej może zdecydować o tym które z możliwych znaczeń normy wybierzemy a w skrajnych sytuacjach może stanowić argumenty za odstąpieniem od znaczenia potocznego

• funkcjonalna-obejmuje najmniej jednorodny i spójny zbiór dyrektyw. Pełni rolę subsydiarną w stosunku do wykładni językowej

107.Stosowanie prawa:

Stosowanie prawa polega na podciągnięciu ocenianego stanu faktycznego pod odpowiednią normę prawną (tzw. subsumpcja) i na ustaleniu skutków prawnych, wynikających z normy dla tego przypadku.

108.Etapy stosowania prawa:

108Etapy stosowania prawa:

1. Ustalenie stanu faktycznego, czyli zebranie materiału dowodowego o faktach, z którymi mają być wiązane skutki prawne.

2. Odpowiedź na pytanie, czy i jakie przepisy i ewentualnie zawarte w nich normy odnoszą się do ustalonego stanu faktycznego.

3. Interpretacja obowiązujacych przepisów prawnych w celu ustalenia znaczenia normy prawnej (wykładnia prawa).

4. Subsumpcja, czyli podciągnięcie ocenianego stanu faktycznego pod sformułowaną w wyniku wykładni normę prawną.

5. Podjęcie decyzji lub - w sądowym stosowaniu prawa - wydanie orzeczenia.

109 typy stosowania prawa

typu sądowego-treść decyzji finalnej jest stosunkowo ściśle wyznaczona przez normy prawa materialnego będące podstawą rozstrzygnięcia. Oznacza to że organ stosujący prawo oficjalnie stwierdza że wystąpił stan faktyczny wskazany w normie. Podmiotem stosującym prawo jest sąd wyposażony w przymiot niezawisłości oraz w przymiot niezależności. Podmiot stosujący prawo nie jest zainteresowany treścią decyzji finalnej i wymaga się by był bezstronny i niezależny od stron których sprawę rozstrzyga

typu kierowniczego-treść decyzji finalnej jest tylko w ogólnym zarysie wyznaczona przez normy prawa materialnego będące podstawą prawną rozstrzygnięcia. Organ stosujący prawo rozstrzyga sprawę w granicach zakreślonych przez normy prawne kierując się wieloma kryteriami (celowość ekonomiczność ). podmiotem stosującym prawo zazwyczaj jest organ administracji lub quasi-organ administracyjny. Podmiot stosujący prawo jest zainteresowany treścią podejmowanej decyzji

110.Domniemania prawne i domniemania faktyczne:

Domniemania prawne są to przepisy prawne nakazujące uznawać w określonych warunkach określonego rodzaju fakty za prawnie ustalone.
Wyróżnia się:
- domniemania prawne formalne: nakazują przyjmować, że ma lub miał miejsce określony fakt, dopóki nie zostanie wykazane, że ma lub miał miejsce fakt przeciwny (np. domniemanie, że dziecko urodziło się żywe)
- domniemania prawne materialne: polegają, na tym że na podstawie przepisu prawnego należy uznawać pewien poszukiwany fakt za ustalony, jeżeli został odpowiednio ustalony inny fakt (np. domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki, jeżeli urodziło się w czasie trwania małżeństwa).

Domniemanie faktyczne - rodzaj wnioskowania na podstawie pewnych faktów o innych, pozostających z pierwszymi w logicznym związku. Często występuje w życiu codziennym. Pewne założenie, hipoteza, że w pewnych sytuacjach jest tak a nie inaczej. Przypuszczenie opiera się na określonych podstawach. Przedmiot domniemania - prawdopodobny (możliwy do zaistnienia).LOGICZNY wniosek - istnienie związku przyczynowego - kryterium prawdopodobieństwa. Jeśli dwa typy zjawisk łączy wysoki stopień współwystępowania i pojawia się udowodniony fakt, wtedy można domniemywać o istnieniu faktu nieudowodnionego, występującego często przy zaistnieniu faktu pierwszego. Domniemanie może być wzruszone.

111.Stanowienie a stosowanie prawa:

Stanowienie prawa - czynność konwencjonalna dokonywana przez kompetentny organ państwa poprzez, którą to nakazuje on realizację danych norm prawnych. Poprzez akt stanowienia prawa organ w istocie kreuje nowe normy prawne. Szczególnym przypadkiem stanowienia prawa jest współstanowienie. Mamy z nim do czynienia gdy czynność stanowienia prawa wymaga decyzji więcej niż jednego organu państwa.

Stosowanie prawa polega na podciągnięciu ocenianego stanu faktycznego pod odpowiednią normę prawną (tzw. subsumpcja) i na ustaleniu skutków prawnych, wynikających z normy dla tego przypadku.

112.Przestrzeganie prawa:

Praworządność - zasada przestrzegania prawa przez organy państwa.

Pojęcie praworządności, według dominującego stanowiska nauki prawa, dotyczy wyłącznie przestrzegania prawa przez organy władzy publicznej, natomiast nie odnosi się do zachowań obywateli. Wiąże się ono z kwalifikacją prawną władczych działań organów władzy, zarówno w sferze stanowienia, jak i stosowania prawa.

W nauce prawa znane są obecnie dwie konkurencyjne koncepcje praworządności, które dzieli odmienne podejście do kwestii wartościowania prawa. Są to:

• formalna koncepcja praworządności

• materialna koncepcja praworządności

Zwolennicy formalnej koncepcji praworządności przyjmują, że praworządne są wszelkie działania organów państwa, które są zgodne z ustanowionych prawem. Sama treść prawa jest obojętna, a więc przyjmuje się, że przestrzeganie prawa jest wartością samoistną, która daje obywatelom poczucie pewności, stabilności i przewidywalności.

Zwolennicy materialnej koncepcji praworządności twierdzą natomiast, że nie można ograniczać problemu praworządności jedynie do aspektów formalnych. Ich zdaniem istotna jest również treść prawa. Istotnym argumentem na rzecz takiego pojmowania praworządności są działania reżimów totalitarnych (państwa nazistowskiego czy państw komunistycznych), w których wiele czynów było wprawdzie zgodnych z obowiązującym prawem, ale prawo to było złe z moralnego punktu widzenia. PRL była uważana za państwo niepraworządne zarówno z punktu widzenia formalnej, jak i zwłaszcza materialnej koncepcji praworządności.

113. Cywilne nieposłuszeństwo

Cywilne nieposłuszeństwo (civil disobedience) - celowe działanie łamiące konkretne przepisy prawne w imię przekonania, że owe przepisy rażąco naruszają wartości istotne dla stosującego nieposłuszeństwo obywatelskie - połączone ze świadomością możliwości poniesienia negatywnych konsekwencji prawnych i godzeniem się z możliwością ich poniesienia

114.Zdolność prawna i zdolności do czynności prawnych:

Zdolność prawna, zdolność do bycia podmiotem stosunków cywilnoprawnych. Zdolność prawna osoby fizycznej wg prawa polskiego trwa w zasadzie od jej urodzenia do śmierci, zdolność prawna osoby prawnej - od chwili powstania do likwidacji.

Zdolność do czynności prawnych - w prawie cywilnym zdolność do dokonywania we własnym imieniu czynności prawnych, czyli do przyjmowania i składania oświadczeń woli mających na celu wywołanie powstania, zmiany lub ustania stosunku prawnego. Innymi słowy, jest to zdolność do samodzielnego kształtowania swojej sytuacji prawnej (nabywania praw i zaciągania zobowiązań).

Zdolność do czynności prawnych jest szczegółowo uregulowana przez przepisy części ogólnej Kodeksu cywilnego.

115.Stosunek prawny:

Stosunek prawny, każdy stosunek społeczny, który podlega regulacji za pomocą norm prawnych, inaczej - stosunek społeczny, z którym hipotezy norm prawnych wiążą określone skutki prawne. Wyróżnia się następujące elementy stosunku prawnego: podmioty stosunku prawnego (co najmniej dwa), treść stosunku prawnego (uprawnienia i odpowiadające im obowiązki) oraz przedmiot stosunku prawnego (cel, dla którego podmioty stosunku prawnego wchodzą w stosunek prawny).

116 rodzaje stosunków prawnych

zobowiązaniowy-stosunek między wynajmującym lokal mieszkalny a najemcą. Wyznaczony przez normy nakazujące jednemu podmiotowi wykonać świadczenie na rzecz 2 podmiotu

podległości kompetencyjnej-wyznaczony przez normy kompetencyjne np. stosunek miedzy studentem a dziekanem. Dziekan zobowiązany jest zareagować na wniosek studenta o udzielenie mu tzw. urlopu dziekańskiego a student zobowiązany jest podporządkować się decyzji dziekana w tym zakresie

117.Treść stosunku prawnego:

treść stosunku prawnego uprawnienia i obowiązki podmiotów prawa w ten stosunek uwikłanych np. treścią stosunku najmy lokalu mieszkalnego jest m.in. obowiązek najemcy zapłacenia czynszu oraz prawo wynajmującego żądania od najemcy by czynsz zaplacił

118.Elementy stosunku prawnego:

Elementy stosunku prawnego

• podmiot stosunku prawnego

• osoba fizyczna

• osoba prawna

• tzw. ułomna osoba prawna - czyli jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną - art. 33¹ kodeksu cywilnego

• przedmiot stosunku prawnego

• uprawnienie

• obowiązek

119.Praworządne państwo:

Państwo prawa; państwo praworządne konstytucyjne, w którym wzajemne stosunki między organami władzy państwowej a obywatelami i ich organizacjami są ściśle określone przez stabilne i w praktyce stosowane normy prawne. Koncepcja państwa prawa opiera się na założeniu, iż zadaniem prawa (przez które rozumie się ustawę) jest ochrona jednostki przed arbitralnym działaniem państwa.
W państwie prawa najwyższe miejsce w hierarchii aktów prawnych zajmuje ustawa (zasada prymatu ustawy), jest ona obok konstytucji najważniejszym aktem prawnym. Instytucją stojącą na straży zgodności aktów prawnych z konstytucją oraz obowiązującymi ustawami jest sądownictwo konstytucyjne (w Polsce rolę tę pełni Trybunał Konstytucyjny). Również działalność administracji podlega w państwie prawa kontroli pod kątem legalności jej decyzji, czuwają nad tym niezawisłe sądy (sąd administracyjny).
Według współczesnej koncepcji państwa prawa obowiązek działania zgodnie z prawem odnosi się do wszystkich organów państwa również do parlamentu jako władzy prawodawczej. Proponowane natomiast przez parlament rozwiązania prawne powinny odpowiadać nie tylko większości obywateli, ale także przestrzegać praw i wolności człowieka (prawa człowieka). W państwie prawa normom prawnym podporządkowany jest nie tylko obywatel, ale także władza państwowa.
Najbardziej charakterystyczne cechy państwa prawa:

zabezpieczenie wolności (ograniczenie wolności poprzez państwowe unormowanie ; prawa człowieka granicą działania państwa);

równość wobec prawa (zniesienie podziałów stanowych);

pewność prawa (nadrzędność ustaw, postępowanie zgodne z przepisami prawa, sądowa ochrona prawna, zakaz stanowienia ustaw działających wstecz);

podział władzy (prawodawcza, wykonawcza, sądownicza).

120.Porównanie praworządności formalnej i materialnej:

Praworządność formalna.

Koncepcja praworządności formalnej wiąże pojęcie praworządności z działaniem organów państwowych zgodnie
z obowiązującym prawem. Określa się ją jako ,, organizowanie
i wykonywanie działalności państwa (we wzajemnych stosunkach organów państwa oraz w stosunku organów państwa do obywateli) na zasadzie przepisów prawa”. Dotyczy to nie tylko organów stosujących prawo (na co kładzie się często główny nacisk), ale
i organów ustawodawczych, a więc procesu tworzenia prawa. Praworządność formalna obejmuje również spełnienie określonych warunków formalnych zarówno w procesie tworzenia, jak
i stosowania prawa, jak np.: nadanie organom państwa określonych kompetencji, w granicach których mogą one jedynie działać.

Praworządność materialna.

Koncepcja praworządności materialnej kładzie nacisk na treść prawa i uzależnia praworządność nie tylko od przestrzegania prawa
i spełnienia określonych warunków formalnych, ale i od włączania określonych wartości do obowiązujących przepisów. Zarzuty wysuwane przeciw koncepcji praworządności formalnej podkreślają niebezpieczeństwa związane z uznaniem za praworządne działań takich państw, jak np. państwo faszystowskie czy też inny reżim
niedemokratyczny. Kontrargumenty obrońców tej koncepcji polegają na stwierdzeniu, że w tego typu państwach nie były zachowane ogólnie przyjęte warunki formalne zarówno w procesie tworzenia, jak
i stosowania prawa .

121.Cechy państwa prawa:

Cechy państwa prawa

• zabezpieczenia wolności

• prawa zasadnicze wyznaczają linię graniczną działań państwa

• ograniczanie wolności możliwe jest wyłącznie poprzez państwowe unormowania prawne

• równość wobec prawa

• zniesienie podziałów stanowych

• pewność prawa

• istnienie prawa formalnego (postępowanie sądowe przebiega zgodnie z nim)

• nadrzędność ustaw w stosunku do innych aktów prawnych

• sądowa ochrona prawna

• ochrona przed samowolnym uwięzieniem

• zakaz stanowienia ustaw działających wstecz

• trójpodział władzy

• egzekutywa

• legislatywa

• sądownictwo ( judykatywa )

122.Gwarancje państwa prawa:

Gwarancje państwa prawa

• ustrojowe

• podział władzy

• legalnie i swobodnie działająca opozycja

• niezbywalność wolności obywatelskich

• niezawisłość sądów

• legislacyjne

• hierarchia aktów prawnych

• nadrzędność konstytucji w systemie aktów prawnych

• rozgraniczanie kompetencji prawotwórczych

• proceduralne

• wieloinstancyjność trybu rozstrzygania spraw

• zasada odpowiedzialności indywidualnej

• domniemanie niewinności oskarżonego

• prawa oskarżonego w procesie karnym

• badanie zgodności decyzji administracyjnych z prawem

123. Zasada demokratycznego państwa prawnego

Zasada demokratycznego państwa prawnego

• RP jest demokratycznym państwem prawnym urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej
• Elementy państwa prawnego: zasada podziału władz, zwierzchnictwa konstytucji, niezależności sądów i niezawisłości sędziów
• Pozycję prawną obywatela kształtuje zasada: to co nie jest zabronione, jest dozwolone
• Pozycję prawną organów państwa kształtuje zasada: dozwolone jest tylko to co zostało przez prawo przewidziane.
• Organ państwowy może działać tylko na podstawie i w granicach prawa
• Elementem zasady państwa prawnego są reguły stanowienia prawa (zasady przyzwoitej legislacji)- zasada nakazuje aby organ państwowy traktował obywateli z zachowaniem pewnych reguł uczciwości. Przepisy prawne nie mogą zastawiać pułapek, formułować obietnic bez pokrycia, bądź wycofywać się ze złożonych obietnic.
• Trybunał Konstytucyjny sformułował zasady stanowienia prawa, które muszą być przestrzegane w demokratycznym państwie prawa:
- zakaz działania prawa wstecz
- nakaz zachowania odpowiedniego okresu dostosowawczego przy wprowadzaniu nowych norm prawnych (vacatio legis)
- zasada ochrony praw nabytych (uzyskane raz prawo nie może być odebrane lub w niekorzystny sposób zmodyfikowane)
- zasada określoności prawa ( przepisy muszą być formułowane w sposób na tyle jasny, aby adresat mógł bez trudności określić prawne konsekwencje swojego postępowania)

• elementem demokratycznego państwa prawnego jest oparcie systemu źródeł prawa na zasadzie hierarchicznej budowy
- nadrzędność konstytucji
- zwierzchnictwo ustawy (podporządkowanie ustawie całokształtu prawodawstwa pochodzącego od władzy wykonawczej)
- wykonawczego charakteru regulacji podejmowanych przez organy rządowe

124.Skarga konstytucyjna:

Skarga konstytucyjna - środek prawny przewidziany w polskim prawie jako impuls do usuwania z systemu prawa norm prawnych niezgodnych z Konstytucją.

W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz art. 46-52 ustawy z 1 sierpnia 1997 o Trybunale Konstytucyjnym prawo wniesienia skargi konstytucyjnej ma każdy, kto uczestniczył w postępowaniu, w którym wyczerpano drogę prawną (czyli cały tok instancyjny i wszelkie inne środki prawne), a które zakończyło się wydaniem ostatecznego rozstrzygnięcia opartego na zakwestionowanym przepisie. Skarga winna zostać sporządzona przez adwokata lub radcę prawnego (przymus adwokacki). Musi odpowiadać warunkom formalnym pisma procesowego ustanowionym przez Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawę o Trybunale Konstytucyjnym. Treścią skargi konstytucyjnej jest żądanie, by Trybunał Konstytucyjny uznał wskazany przepis prawa za niezgodny z Konstytucją.

Skargę rozpoznaje Trybunał Konstytucyjny na jawnej i publicznej rozprawie, po której wydaje wyrok. Uczestnikami postępowania są skarżący, organ, który wydał zakwestionowany akt normatywny i Prokurator Generalny. Może do niego również przystąpić Rzecznik Praw Obywatelskich, a niekiedy także organizacja pozarządowa działająca w charakterze tzw. przyjaciela sądu.

Konsekwencją uwzględnienia skargi przez Trybunał jest utrata przez dany przepis mocy obowiązującej. Zaskarżony przepis traci moc w dniu opublikowania w Dzienniku Ustaw wyroku Trybunału, chyba że Trybunał Konstytucyjny określi późniejszą datę utraty mocy obowiązującej przez przepisy (maksymalnie 18 miesięcy). Dalszą, cywilnoprawną konsekwencją takiego rozstrzygnięcia jest powstanie roszczenia o naprawienie szkody wyrządzonej przez wydanie aktu normatywnego. Podstawą prawną tego roszczenia jest art. 417[1] par. 1 Kodeksu cywilnego, obowiązujący od 1 września 2004.

125.Międzynarodowe systemy ochrony praw człowieka:




Współczesne systemy ochrony praw człowieka dzielą się na następujące elementy:

system powszechny (międzynarodowy), regionalny (odnosi się do poszczególnych kontynentów) i wewnątrzkrajowy.

Podstawę systemu powszechnego stanowi działalność Organizacji Narodów Zjednoczonych, Rada Praw Człowieka w Genewie i Międzynarodowy Trybunał Karny.

System regionalny odnosi się do poszczególnych kontynentów.

Afryka posiada system afrykański, który nadzoruje Komisja Praw Człowieka i Ludów składająca się z 11 członków, oraz jej organ pomocniczy Afrykański Trybunał Praw Człowieka i Ludów. Komisja Praw Człowieka i Ludów rozpatruje sprawozdania z realizacji Afrykańskiej Karty Praw Człowieka i Ludów.

Ameryka posiada system interamerykański, który opiera się na Amerykańskiej Konwencji Praw Człowieka. Gwarantem przestrzegania praw obywatelskich jest również Komisja Praw Człowieka i Międzyamerykański Trybunał Praw Człowieka.

Półwysep arabski posiada system arabski oparty na religii islamskiej oraz Arabskiej Karcie Praw Człowieka, gwarantem przestrzegania praw jest także Komitet Ekspertów Praw Człowieka.

W Europie funkcjonuje system europejski, który jest oparty na działalności trzech instytucji:

Rady Europy, Unii Europejskiej oraz Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE dawne KBWE).

Bardzo istotną rolę w ochronie praw człowieka odgrywają organizacje pozarządowe. Mogą one uczestniczyć w pracach Komisji Praw Człowieka, instytucjach OBWE oraz UE, które mają podobną misję. Podstawą prawną współpracy z ONZ jest art. 71 Karty Narodów Zjednoczonych. Najstarszą organizacją pozarządową z siedzibą w Genewie broniącą praw człowieka jest Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża, który występuje na terenach państw muzułmańskich pod nazwą Czerwony Półksiężyc. Inne pozarządowe organizacje to Amnesty International, Międzynarodowa Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Human Rights Watch.

Współcześnie problem ochrony praw człowieka jest równie ważny jak w chwili powoływania pierwszej organizacji tj. w 1945 roku. W dalszym ciągu istnieje wiele państw np. Białoruś, gdzie prawa człowieka są nie respektowane zgodnie z obowiązującymi międzynarodowymi konwencjami (stąd udział obserwatorów międzynarodowych chociażby podczas ostatnich wyborów prezydenckich na terenie tego kraju). Innym powodem ważności monitorowania realizacji praw człowieka jest nienawiść rasowa, etniczna, czy dyskryminacje ze względu na płeć. Warto jednak zauważyć, ze warunkiem rozwoju pokoju, ładu społeczno gospodarczego i  demokracji jest przestrzeganie praw człowieka i obywatela.

127 wyjaśnij rożnicę między prawem a wolnościa

wolność-jest to swoboda, samodzielność w zakresie podejmowania określonych czynności

prawo-możność postępowania w oznaczony sposób w oparciu o stosowaną regulację prawną

obowiązek- Obywatelskie obowiązki, ogół konstytucyjnie ustanowionych nakazów dotyczących obywateli danego kraju. W Polsce każdy obywatel zobowiązany jest do: dochowania wierności ojczyźnie, ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, np. podatków, dbania o stan środowiska naturalnego i odpowiedzialności za spowodowane szkody., obowiązek szkolny do 18 roku życia

NORMY

PRAWNE

Normy sankcjonowane

określa adresata pierwotnego oraz okoliczności w jakich się znalazł i jak ma się zachować.

Normy sankcjonujące

adresat wtórny; jeśli adresat pierwotny nie zachowa się zgodnie z normą A, wtedy adresat B ma prawo wymierzyć sankcje A.

---