Analiza makroskopowa

Badania makroskopowe mają na celu wstępne określenie rodzaju gruntu i niektórych jego cech fizycznych bez pomocy przyrządów. Badania te wykonuje się w terenie i laboratorium. Wykonuje się je zawsze, bez względu na ostateczny zakres dokumentacji badawczej. Próbka do badania powinna mieć naturalne uziarnienie i wilgotność. Najczęściej badania makroskopowe obejmują określenie rodzaju i nazwy gruntu, stanu gruntu, jego barwy i wilgotności oraz zawartości węglanu wapnia. Dodatkowo rozpoznajemy rodzaj i ilość domieszek.

Oznaczenie rodzaju gruntu

W celu określenia rodzaju gruntu musimy wstępnie zaklasyfikować grunt, to znaczy ustalić: czy grunt jest mineralny, czy organiczny, a w ramach tych grup: skalisty czy nieskalisty (podział gruntów budowlanych wg PN-86/B-02480). Następnie w grupie gruntów mineralnych, należy ustalić spoistość gruntu tzn. określić czy grunt jest niespoisty czy spoisty. Dalsze czynności badawcze w celu dokładnego określenia nazwy gruntu zależą od wyniku wstępnej klasyfikacji. Czynności te są odmienne dla poszczególnych grup gruntów.

Podział naturalnych gruntów budowlanych (wg PN-86/B-02480)

GRUNTY BUDOWLANE
grunty rodzime			grunty nasypowe
skaliste	nieskaliste		nasypy budowlane nasypy niekontrolowane
twarde miękkie	mineralne	organiczne

Grunt organiczny makroskopowo odróżniamy od mineralnego między innymi po "gnilnym" zapachu, bardzo ciemnej barwie, widocznych w nim częściach organicznych. Grunt organiczny jest wyraźnie lżejszy od mineralnego.

Gdy grunt mineralny w stanie powietrzno-suchym tworzy zwarte grudki, to mamy do czynienia z gruntem spoistym. W przypadku gdy w tym stanie grunt stanowi nie związane ze sobą cząstki lub grudki rozpadające się pod wpływem lekkiego nacisku palcami, to jest on niespoisty.

Oznaczenie nazwy gruntów niespoistych

Nazwa gruntów niespoistych zależy od procentowej zawartości frakcji o danych wymiarach i jest określana makroskopowo na podstawie wzrokowej oceny wielkości i ilości ziaren poszczególnych frakcji, zgodnie z poniższą tabelą:

nazwa gruntu		zawartość frakcji [%]			dodatkowe kryteria, uwagi
				> 2mm		> 0,5mm	> 0,25mm
Żwir	Ż	> 50	-	-	fi Ł 2%
Pospółka	Po	50 ÷ 10	> 50	-	fi Ł 2%
Piasek gruby	Pr	< 10	> 50	-	d50 > 0,5mm
Piasek średni	Ps	< 10	< 50	> 50	0,25mm < d50 Ł 0,5mm
Piasek drobny	Pd	< 10	< 50	< 50	d50 Ł 0,25mm
Piasek pylasty	Pp	< 10	< 10	< 10	fi Ł 2%

Oznaczenie nazwy gruntów spoistych

  Rodzaj gruntów spoistych zależy przede wszystkim od zawartości w nim frakcji iłowej, a nazwa zależy ponadto od zawartości frakcji pyłowej i piaskowej.

 Wyróżnia się cztery grupy gruntów spoistych, przy czym spoistość nadaje gruntom frakcja iłowa (patrz poniższa tabela).

 Do ustalenia spoistości gruntu służą dwie próby: wałeczkowania (próba podstawowa) i rozmakania (próba uzupełniająca).

 Warunki wykonania próby wałeczkowania i rozmakania określa norma PN-88/B-04481.

 W celu określenia zawartości frakcji piaskowej należy wykonać próbę rozcierania gruntu w wodzie. W zależności od wyników poszczególnych prób dokładnie określamy nazwę gruntu spoistego zgodnie z poniższą tabelą:

Rodzaj gruntu, wskaźnik plastyczności Ip i zawartość frakcji iłowej fi		Rodzaj i nazwa gruntów w zależności od  zawartości frakcji piaskowej			Rozpoznanie stopnia spoistości gruntu
				Grunt I piaszczyste	Grunt II pośrednie	Grunt III pylaste	próba wałeczko- wania	próba rozma- kania
mało spoisty Ip < 5% fi < 5%		Piasek gliniasty	Pył piaszczysty	Pył	Kulka rozpłaszcza się lub rozsypuje; grunt nie daje się wałeczkować	Grudka rozmaka natychmiast
mało spoisty Ip = 5÷10% fi = 5÷10%		Piasek gliniasty	Pył piaszczysty	Pył	Wałeczek rozwarstwia się podłużnie	Grudka rozmaka w czasie 0,5÷5 minut
średnio spoisty Ip = 10÷20% fi = 10÷20%		Glina piaszczysta	Glina	Glina pylasta	Od początku do końca wałeczkowania powierzchnia wałeczka bez połysku; wałeczek pęka poprzecznie	Grudka rozmaka w czasie 5÷60 minut
zwięzło spoisty Ip = 20÷30% fi = 20÷30%		Glina piaszczysta zwięzła	Glina zwięzła	Glina pylasta zwięzła	Wałeczek początkowo bez połysku, przy końcu wałeczkowania z połyskiem; pęka poprzecznie	Grudka rozmaka w czasie 1÷24 godzin
bardzo spoisty Ip > 30% fi > 30%		Ił piaszczysty	Ił	Ił pylasty	Kulka i wałeczek od początku z połyskiem	Grudka rozmaka w czasie dłuższym niż jedna doba
Próba rozcierania w wodzie; Rozpoznawanie ilości frakcji piaskowej.		między palcami pozostaje dużo ostrego piasku	wyczuwa się pojedyncze drobne ziarna piasku	ziarn piasku nie wyczuwa się

Oznaczenie nazwy gruntów organicznych

nazwa gruntu	symbol	charakterystyka	Iom
Grunty próchnicze	H	Grunty nieskaliste, w których zawartość części organicznych jest wynikiem wegetacji roślinnej oraz obecności mikroflory i mikrofauny;	2% < Iom Ł 5%
Namuły Namuły piaszczyste Namuły gliniaste	Nm Nmp Nmg	Grunty powstałe na skutek osadzania się substancji mineralnych i organicznych w środowisku wodnym; Mają własności gruntu niespoistego; Mają własności gruntu spoistego;	5% < Iom Ł 30%
Gytie	Gy	Namuły z zawartością węglanu wapnia > 5%, który może wiązać szkielet gruntu;	5% <Iom Ł 30%
Torf	T	Gruntu powstałe z obumarłych i podlegających stopniowej karbonizacji części roślin	Iom > 30%

Oznaczenie stanu gruntów

Oznaczenie stanu gruntów niespoistych

 Makroskopowe określenie stanu gruntu niespoistego nie jest możliwe w większości przypadków. W sposób bardzo przybliżony stan gruntu można określić na podstawie oporu gruntu przy nacisku palcem na powierzchnię próbki o nienaruszonej strukturze.

Oznaczenie stanu gruntów spoistych

  Stan gruntu określa się po uprzednim oznaczeniu rodzaju gruntu. Makroskopowo stan gruntów spoistych określa się za pomocą próby wałeczkowania. Wałeczkowanie przeprowadza się na próbie o naturalnej wilgotności w taki sam sposób, jak to się robi przy określaniu rodzaju gruntu, przy czym w tym przypadku nie wolno zwilżać gruntu. W trakcie wykonywania próby wałeczkowania osuszamy grunt dłońmi doprowadzając go do wilgotności odpowiadającej granicy plastyczności. 

Wyróżnia się sześć stanów gruntu:

• zwarty,

• półzwarty,

• twardoplastyczny,

• plastyczny,

• miękkoplastyczny,

• płynny,

Określamy: 

stan zwarty - gdy z gruntu nie można uformować kulki, 

stan półzwarty - gdy można uformować kulkę, lecz wałeczek pęka podczas pierwszego wałeczkowania (liczba wałeczkowań równa 0), 

stany twardoplastyczny, plastyczny i miękkoplastyczny - na podstawie liczby kolejnych wałeczkowań tej samej kulki, biorąc pod uwagę ile razy uzyskano niespękany wałeczek średnicy 3 mm. Liczba zarejestrowanych wałeczków powinna oznaczać liczbę wałeczków z tej samej kulki, które nie popękały. Próbę wałeczkowania powtarza się co najmniej trzykrotnie. Za miarodajną przyjmuje się najwyższą z uzyskanych liczb wałeczkowań. 

Określenia stanu gruntu na podstawie ilości wałeczkowań dokonujemy w oparciu o poniższą tabelę 
(wg PN-88/B-04481):

Rodzaj gruntu	Stan gruntu w zależności od liczby wałeczkowań
		twardoplastyczny	plastyczny	miękkoplastyczny
Mało spoisty	1	2	> 2
Średnio spoisty	< 2	2 ÷ 4	> 4
Zwięzło spoisty	< 3	3 ÷ 7	> 7
Bardzo spoisty	< 5	5 ÷ 10	> 10

stan płynny - gdy grunt w trakcie tworzenia się z niego kuleczki rozmazuje się na dłoni. 

Wskazówki dodatkowe ułatwiające określenie rodzaju i stanu gruntu spoistego: 

• wałeczkujemy kulkę o średnicy 7mm do grubości wałeczka 3mm; 

• liczba wałeczkowań oznacza ile razy uzyskujemy wałeczek o średnicy 3mm do jego charakterystycznych spękań, jeśli wałeczek pęka w czasie czwartego wałeczkowania to oznacza ilość wałeczkowań równą 3;

• po zachowaniu się wałeczka i jego wyglądzie określimy rodzaj gruntu spoistego; 

• grunty bardzo spoiste pozwalają się wałeczkować do grubości 1mm; 

• grunt zwarty nie poddaje się naciskowi palców; 

• grunt półzwarty pozwala formować się w kulkę, nie wałeczkuje się; 

• pył mało wilgotny pozostawia na palcach jasną mączkę, a glina i iły nie. 

Oznaczenie wilgotności 

Makroskopowo wilgotność określamy, obserwując zachowanie się zgniatanych na dłoni grudek gruntu oraz zawilgacanie nimi pewnych przedmiotów. Przyjmujemy następujący podział: 

suchy -jeżeli grudka gruntu przy zgniataniu pęka, a w stanie rozdrobnionym nie wykazuje zawilgocenia; 

mało wilgotny - jeżeli grudka gruntu przy zgniataniu odkształca się plastycznie lecz papier filtracyjny lub ręka przyłożone do gruntu nie stają się wilgotne; 

wilgotny - jeżeli papier filtracyjny lub ręka przyłożone do gruntu stają się wilgotne; 

mokry - jeżeli przy ściskaniu gruntu w dłoni odsącza się z niego woda; 

nawodniony - jeżeli woda odsącza się z gruntu grawitacyjnie. 

Oznaczenie barwy gruntu

• barwę określamy na przełomie bryły gruntu o naturalnej wilgotności;

• kolor dominujący określa się na końcu (np. szary);

• natężenie barwy określamy jako jasny, ciemny; podajemy na początku (np. jasny);

• podajemy odcień (np. żółty);

• otrzymamy pełną nazwę barwy gruntu (np. jasnożółtoszary). 

Oznaczenie zawartości węglanu wapnia

Zawartość CaCO3 [%]	Reakcja gruntu na roztwór HCl
> 5	Burzy się intensywnie i długo
3 ÷ 5	Burzy się intensywnie lecz krótko
1 ÷ 3	Burzy się słabo i krótko
1 >	Ślady lub brak wydzielania gazu

Analiza granulometryczna

Badanie uziarnienia (składu granulometrycznego) gruntu polega na określeniu zawartości w nim poszczególnych frakcji. Badanie uziarnienia gruntów niespoistych wykonuje się metodą sitową, a w gruntach spoistych najczęściej stosuje się metodą areometryczną. Pozwala to na wykreślenie krzywej uziarnienia, ustalenie rodzaju i nazwy badanego gruntu. Znajomość rodzaju badanego gruntu pozwala na prognozowanie jego właściwości oraz ustalenie zakresu dalszych badań.

Celem ćwiczenia jest określenie rodzaju gruntu niespoistego oraz określenie stopnia różnoziarnistości badanego gruntu.

SPOSÓB WYKONANIA BADANIA

I Przygotowanie próbki do badania

Próbka gruntu powinna być przed badaniem uziarnienia wysuszona do stałej masy w temperaturze 105 - 110 ^o C. Jeżeli zawiera ziarna o wymiarach większych niż 40 mm przed przystąpieniem do oznaczenia usuwamy takie ziarna z próbki. Następnie w zależności od makroskopowego określenia rodzaju gruntu niespoistego odważamy potrzebną masę do analizy:

• dla piasku drobnego 200 - 250 g,

• dla piasku średniego 250 - 500 g,

• dla piasku grubego, pospółki i żwiru 500 - 5000 g,

Notujemy na formularzu dokładną masę gruntu, przyjętą do badania.

II Wykonanie badania

• komplet suchych, czystych sit ustawiamy w kolumnę na wstrząsarce w ten sposób, że na górze znajduje się sito o największym wymiarze oczek a pod nim sita o kolejno coraz mniejszym wymiarze ( 25; 10; 2; 1; 0,5; 0,25; 0,1 oraz 0,071 lub 0,063 mm ). Pod sitem dolnym umieszcza się płaskie, dopasowane do sita naczynie do zbierania najdrobniejszych frakcji przesiewu,

• na górne sito wsypuje się wysuszoną i zważoną próbkę, przykrywa górne sito szczelnym wieczkiem i uruchamia wstrząsarkę,

• wstrząsanie powinno trwać 5 minut,

• po wyłączeniu wstrząsarki zawartość pozostałą na każdym sicie przesiewamy ręcznie przez co najmniej 1 minutę nad czystym arkuszem białego papieru. Jeżeli na arkuszu po tej czynności znajdą się ziarna lub cząstki gruntu , przesypujemy je z kartki na sito następne o drobniejszym wymiarze oczek natomiast pozostałość na sicie, którym wstrząsaliśmy , przesypujemy do plastykowego, wytarowanego naczynia i oznaczamy masę ziarn,

• wszystkie powyższe czynności wykonujemy z dużą dokładnością tak aby straty masy w stosunku do wyjściowej były jak najmniejsze, różnica między masą szkieletu gruntowego m_s ( wyjściową ) a sumą mas wszystkich frakcji m₁ + m₂ + m₃ + .... nie powinna przekraczać 0,5 % wartości m_s. Jeżeli przekracza, badanie wykonujemy jeszcze raz, jeżeli nie, to przy obliczaniu wyników rozrzucamy różnicę proporcjonalnie do mas pozostałych na poszczególnych sitach i dodajemy do tych wartości.

III Obliczanie wyników

• notujemy w formularzu dokładną masę pozostałości na każdym sicie,

• wprowadzamy poprawki do poszczególnych mas,

• obliczamy procentową zawartość poszczególnych frakcji,

• aby uzyskane dane z analizy sitowej przygotować do wykonania krzywej uziarnienia sumuje się kolejno procentowe zawartości danych frakcji wraz z frakcjami większymi,

• na wykres nanosimy sumy zawartości frakcji wraz z większymi i na jego podstawie określamy rodzaj gruntu,

• na podstawie wykresu uziarnienia określamy inne parametry gruntu takie jak d₁₀ , d₆₀, U.

Przykładowe krzywe uziarnienia

Oznaczenie gęstości objętościowej,
właściwej i wilgotności gruntu

OPIS TEORETYCZNY

Gęstością objętościową (ρ) gruntu nazywa się stosunek masy próbki gruntu (w stanie naturalnym) do jej objętości. Wyznacza się ją ze wzoru:

gdzie:

ρ - gęstość objętościowa [t/m³, g/cm³],
m_m - masa próbki gruntu w stanie naturalnym [t, g],
V - objętość badanej próbki gruntu [m³, cm³].

Gęstość objętościowa jest jednym z parametrów charakteryzujących strukturalno-teksturalne właściwości gruntów. Jej wartość zależy od składu mineralnego, porowatości i wilgotności gruntów. W zależności od rodzaju gruntu oraz stanu i wielkości próbki, przeznaczonej do badań, przy oznaczaniu gęstości objętościowej gruntu stosuje się jedną z czterech metod:

1) metodę pierścienia tnącego,

2) metodę rtęciową,

3) metodę wyporu hydrostatycznego ( parafinowania ),

4) metodę oznaczania gęstości objętościowej w cylindrze.

Pierwsze trzy metody stosuje się przy badaniu gruntów spoistych, drugą i trzecią również dla gruntów skalistych, metodę czwartą - przy badaniu gruntów niespoistych. Spośród wymienionych powyżej metod oznaczania gęstości objętościowej metoda pierścienia tnącego jest metodą najprostszą, najszybszą i przy dokładnym wykonaniu oznaczenia pozwala również na uzyskanie bardzo dokładnych wyników. Należy więc ją stosować zawsze tam, gdzie rodzaj, stan gruntu oraz jego ilość na to pozwalają.

Gęstością właściwą (ρ_s) szkieletu gruntowego nazywamy stosunek masy szkieletu gruntowego do jego objętości. Wyznacza się ją ze wzoru:

gdzie:

ρ_s - gęstość właściwa szkieletu gruntowego [g/cm³, t/m³],
m_s - masa szkieletu gruntowego [g, t],
V_s - objętość szkieletu gruntowego [cm³, m³].

Gęstość właściwa szkieletu gruntowego zależy od składu mineralnego gruntu i domieszek, które zawiera. Parametr ten oznaczamy dwiema metodami, przy czym wybór metody zależy od rodzaju gruntu:

- metoda piknometru (dla gruntów nie zawierających soli mineralnych rozpuszczalnych w wodzie),
- metoda kolby Le Chateliera (dla gruntów zawierających sole mineralne rozpuszczalne w wodzie i gruntów organicznych).

W większości przypadków stosuje się metodę piknometru opisaną w normie PN-88/B-04481. Metoda ta pozwala uzyskać miarodajne wyniki pod warunkiem bardzo dokładnego ważenia i odpowietrzenia próbki (zwłaszcza dla gruntów spoistych).
Polska norma PN-88/B-04481 zaleca gotowanie próbki w celu odpowietrzenia.

Wilgotnością naturalną (w_n) nazywamy stosunek masy wody zawartej w danej próbce gruntu w warunkach naturalnych do masy szkieletu gruntowego tej próbki. Wyznaczamy ją wzorami:

lub

gdzie:

w_n - wilgotność naturalna [% lub liczba bezwzględna],
m_w - masa wody zawarta w próbce [g],
m_s - masa szkieletu gruntowego [g].

Masę szkieletu gruntowego uzyskuje się poprzez suszenie próbki w temperaturze 105 - 110^oC. Zakładamy, że w tej temperaturze grunt traci całą wodę wolną.

Gęstością objętościową szkieletu gruntowego (ρ_d) nazywamy stosunek masy szkieletu gruntowego do objętości całej próbki. Definicję tę ilustruje wzór:

Praktycznie obliczenia gęstości objętościowej szkieletu gruntowego dokonujemy wzorami:

lub

We wzorze pierwszym wilgotność podajemy w wartości bezwzględnej, w drugim w procentach.

SPOSÓB WYKONANIA ĆWICZENIA

I Oznaczenie gęstości objętościowej metodą pierścienia tnącego

1. Przygotowanie próbki do badania
   Badanie gęstości objętościowej przeprowadza się na próbkach o nienaruszonej strukturze i naturalnej wilgotności. Dla potrzeb ćwiczeń dydaktycznych ograniczymy się do próbki o strukturze naruszonej.

2. Wykonanie badania

• zważyć i zmierzyć pierścień w celu określenia jego masy i objętości,

• wcisnąć pierścień równomiernie w grunt,

• pierścień oczyścić z gruntu z zewnątrz,

• wyrównać górną i dolną powierzchnię gruntu równo z krawędziami pierścienia,

• ważyć pierścień wraz z gruntem, określić masę gruntu m_m,

• badanie wykonać dwukrotnie.

3. Obliczenie wyników
   Otrzymane wartości podstawić do wzoru . Obliczyć średnią z dwóch oznaczeń. Porównać z wartościami normowymi. Ustosunkować się do otrzymanych wyników.

II Oznaczenie gęstości właściwej szkieletu gruntowego

1. Przygotowanie próbki do badania
   - pobrać wysuszoną próbkę gruntu o masie:

• dla gruntów niespoistych oraz piasków gliniastych, pyłów piaszczystych i pyłów 40-50g,

• dla glin piaszczystych, glin, glin pylastych 35-40g,

• dla glin zwięzłych, glin pylastych zwięzłych, iłów piaszczystych, iłów i iłów pylastych 25-30g,

Wykonanie badania

• zważyć pustą i suchą kolbę (piknometr), m_t ,

• wsypać przygotowaną próbkę do kolby,

• zważyć kolbę wraz z próbką, m_gt ,

• wypełnić kolbę wraz z gruntem wodą destylowaną do około 2/3 objętości,

• dpowietrzyć próbkę (w przypadku gruntu niespoistego pomijamy gotowanie, wystarczy dokładne wymieszanie),

• uzupełnić wodą destylowaną do kreski na szyjce kolby (menisk dolny pokrywa się z kreską),

• zważyć kolbę wraz z gruntem i wodą, m_wgt ,

• wylać zawartość kolby , dokładnie opłukać, napełnić kolbę ponownie wodą destylowaną do kreski i zważyć, m_wt ,

• badanie wykonać dwukrotnie.

3. Obliczenie wyników
   Obliczyć masę szkieletu gruntowego z wzoru:




Obliczyć objętość szkieletu gruntowego z wzoru:




Otrzymane wartości podstawić do wzoru wynikającego z definicji. Jako wynik miarodajny przyjąć średnią arytmetyczną dwóch wartości nie różniących się między sobą więcej niż o 0,02g/cm³
Porównać z wartościami normowymi. Ustosunkować się do otrzymanych wyników.

III Oznaczenie wilgotności naturalnej

1. Wykonanie badania:

• zważyć dwie parowniczki, m_t ,

• umieścić próbki gruntu w parowniczkach,

• zważyć parowniczki wraz z gruntem, m_mt ,

• umieścić parowniczki wraz z gruntem w suszarce w temperaturze 105-110^o C,

• na następny dzień wyjąć parowniczki z suszarki, ostudzić, zważyć, m_st.

• Obliczenie wyników
  Obliczyć masę wody w próbce gruntu ze wzoru:




Obliczyć masę szkieletu gruntowego ze wzoru:





Otrzymane wartości wstawić do wzoru definicyjnego.
Wynik uznajemy za dostatecznie dokładny, jeżeli różnica wyników z obydwu parowniczek nie przekracza 5 % mniejszej z otrzymanych wartości. Za wynik przyjmujemy średnią arytmetyczną otrzymanych wartości.

IV Obliczenie gęstości objętościowej szkieletu gruntowego

Na podstawie otrzymanych wyników obliczyć gęstość objętościową szkieletu gruntowego.

Określenie stanu i spoistości gruntu spoistego

OPIS TEORETYCZNY

Stan gruntu spoistego określa parametr zwany stopniem plastyczności I_L, obliczany według następującego wzoru:




w którym:
I_L - stopień plastyczności (liczba niemianowana),
w_n - wilgotność naturalna [% lub liczba niemianowana],
w_p - granica plastyczności [% lub liczba niemianowana],
w_L - granica płynności [% lub liczba niemianowana].

Granica plastyczności (w_p) jest to wilgotność jaką ma grunt na granicy stanu półzwartego i twardoplastycznego. Przy tej wilgotności wałeczek gruntu, podczas jego wałeczkowania na dłoni, pęka po osiągnięciu średnicy 3mm lub podniesiony za jeden koniec rozpada się na części.

Granicą płynności (w_L) nazywa się wilgotność gruntu na granicy stanu miękkoplastycznego i płynnego. Przyjmuje się, że granicy płynności odpowiada wilgotność gruntu, przy której bruzda wykonana w paście gruntowej umieszczonej w miseczce aparatu Casagrande'a, łączy się na długości 10 mm i wysokości 1 mm przy 25-tym uderzeniu miseczki o podstawę aparatu, w warunkach oznaczania określonych normą PN-88/B-04481.

Granicą skurczalności (w_s) nazywa się wilgotność gruntu na granicy stanu zwartego i półzwartego, przy której grunt pomimo dalszego suszenia nie zmniejsza swojej objętości i jednocześnie zaczyna zmieniać barwę na powierzchni na odcień jaśniejszy.

Obliczenie parametru I_L wykonuje się w celu dokładnego oznaczenia stanu gruntu.

Podział na stany i konsystencje gruntów spoistych przedstawia się następująco:

Konsystencja gruntu	Stan gruntu	Symbol	Wartości IL i wn
zwarta	zwarty	zw	IL  0 oraz wn  ws
		półzwarty	pzw	IL  0 oraz ws  wn  wL
	plastyczna	twardoplastyczny	tpl	0  IL  0,25 oraz wp  wn  wL
		plastyczny	pl	0,25  IL  0,5 oraz wp  wn  wL
		miękkoplastyczny	mpl	0,5  IL  1,0 oraz wp  wn  wL
płynna	płynny	pł	IL > 1,0 i wn > wL

 Spoistość gruntu określa parametr zwany wskaźnikiem plastyczności I_p obliczany według wzoru:




Wskaźnik plastyczności określa plastyczne właściwości gruntu, wskazując ile wody wchłania grunt przy przejściu ze stanu półzwartego w stan płynny, a więc podając zakres wilgotności, w których grunt ma właściwości plastyczne.

Zależność między wartościami wskaźnika plastyczności a spoistością gruntu

Wskaźnik plastyczności [%]	Spoistość (rodzaj gruntu)
Ip  1	niespoisty
1  Ip	spoisty :
1  Ip 10	mało spoisty
10  Ip  20	średnio spoisty
20  Ip  30	zwięzło spoisty
30  Ip	bardzo spoisty

SPOSÓB WYKONANIA BADANIA

Aby określić stan gruntu spoistego należy wcześniej wyznaczyć wilgotność naturalną, granicę plastyczności i granicę płynności badanego gruntu.

I Oznaczenie wilgotności naturalnej

1. Wykonanie badania:
   - zważyć dwie parowniczki,
   - umieścić próbki gruntu w parowniczkach,
   - zważyć parowniczki wraz z gruntem,
   - umieścić parowniczki wraz z gruntem w suszarce w temperaturze 105÷110^o C,
   - na następny dzień wyjąć parowniczki z suszarki, ostudzić, zważyć.

2. Obliczenie wyników:
   Wynik uznajemy za dostatecznie dokładny, jeżeli różnica wyników z obydwu parowniczek nie przekracza 5% mniejszej z otrzymanych wartości. Za wynik przyjmujemy średnią arytmetyczną otrzymanych wartości.

II Oznaczenie granicy plastyczności

1. Wykonanie badania:

• zważyć dwie parowniczki,

• z jednorodnego gruntu formować kuleczkę o średnicy 7,0 mm i wykonać z niej wałeczek o średnicy 3 mm. Jeżeli wałeczek nie wykazuje spękań po osiągnięciu średnicy 3mm, ponownie formujemy kuleczkę i wykonujemy z niej wałeczek. Wałeczkowanie to powtarza się tyle razy, aż przy kolejnym wałeczkowaniu wałeczek popęka po osiągnięciu średnicy ok. 3 mm, albo podwieszony za jeden koniec przełamie się lub też rozpadnie na kilka oddzielnych kawałków,

• spękany wałeczek umieścić w parowniczce pod przykryciem (przykrycie stosujemy do momentu zważenia),

• badanie powtarzamy aż w obydwu parowniczkach znajdzie się co najmniej po około 5÷7 g gruntu,

• oznaczyć wilgotność wałeczków znajdujących się w parowniczkach.

• Obliczenie wyników
  Wartość granicy plastyczności stanowi średnia arytmetyczna obu oznaczeń wilgotności.

III Oznaczenie granicy płynności gruntu wg Casagrande'a

1. Wykonanie badania:

• zważyć 5÷6 parowniczek,

• pobrać próbkę gruntu o objętości około 0,3 litra gruntu,

• rozetrzeć na jednolitą pastę usuwając z niej jednocześnie ziarna gruntu o średnicy większej od 2,0mm,

• przygotowaną pastą wypełnić miseczkę aparatu Casagrande'a w takiej ilości aby łączna masa miseczki oraz gruntu wynosiła 210ą1g. Pasta powinna wypełniać tylko przednią część miseczki tworząc powierzchnię wklęsłą o maksymalnej grubości 9mm,

• wykonać w paście bruzdę za pomocą rylca skierowanego prostopadle do dna miseczki. (Bruzdę wykonuje się prostopadle do osi obrotu miseczki),

• założyć miseczkę do aparatu, wyzerować licznik, włączyć aparat,

• liczbę uderzeń określamy w momencie połączenia się dolnych brzegów bruzdy na długości 10mm i wysokości 1mm ( zapisać liczbę uderzeń),

• z miejsca połączenia bruzdy pobrać próbkę gruntu i umieścić na parowniczce w celu określenia wilgotności,

• badanie powtarzamy przynajmniej pięciokrotnie dodając każdorazowo do pasty gruntowej wodę destylowaną.

Po każdorazowym dodaniu wody określić wilgotność gruntu oraz liczbę uderzeń, przy której zeszła się w wymaganym stopniu bruzda wykonana w gruncie. Liczba uderzeń powinna mieścić się w granicach 12÷35.

2. Obliczenie wyników
   Otrzymane wartości wilgotności nanieść na wykres przedstawiający zależność ilości uderzeń miseczki o aparat od wilgotności gruntu. Odczytać z wykresu wartość granicy płynności.




Wykres zależności liczby uderzeń w aparacie Casagrande'a od wilgotności gruntu

IV Określenie stanu gruntu

Otrzymane z badań wielkości wilgotności naturalnej, granicy plastyczności, granicy płynności podstawić do wzoru określającego stopień plastyczności i wskaźnik plastyczności . Określić spoistość i stan gruntu.




Zależność stopnia plastyczności od wilgotności gruntu i jego granic konsystencji

12

---