Diagnoza psychologiczna KW

1. Przyrodniczy versus humanistyczny stosunek do osoby badanej

Podejście przyrodnicze:

• Obowiązuje postawa obserwatora, który jak najmniej zakłóca swoją obecnością przebieg zjawiska

• Obserwator korzysta z immunitetu nietykalności - on sam może wpływać na przebieg zjawiska i nim kierować, ale przedmiot obserwowany nie może na niego wpływać

• Pozwala na zachowanie jak najdalej idącej obiektywności w badaniach obserwowanego zjawiska

• Obiektywność:

• Wymierność - przedmiot czy zjawisko są obiektywne gdy możemy określić ich wielkość, ciężar i czas trwania, czyli określić je w układzie SI

• Sprawdzalność - jeśli zjawisko jest wymierne i może być zlokalizowane w czterowymiarowym świecie, to może być przez każdego obserwowane i sprawdzane; przy zachowaniu identycznych warunków zjawisko się powtórzy (funkcja y = fx -> określonym warunkom (x) odpowiadają zawsze te same skutki(y))

W naukach psychiatrycznych:

• Połączenia podejścia przyrodniczego i humanistycznego

• Obiektywność poznania psychiatrycznego nie ma charakteru obiektywizmu nauk przyrodniczych

• Niemożliwe jest spełnienie kryteriów wymierności i sprawdzalności

• Podtest poznania przyrodniczego - dążenie do opanowania - wywołałby reakcję obronną w badanym

• Metody stosowane w naukach przyrodniczych są metodami pomocniczymi

• Obiektywność metody psychiatrycznej sprowadza się do jej archaiczności - najstarsza metoda poznania świata - zdolność rozeznania cudzego stanu psychicznego pojawia się bardzo wcześnie w rozwoju człowieka

• Znacznie później w rozw. filogenetycznym i ontogenetycznym pojawia się poznanie typu przyrodniczego, gdzie przedmiot pozbawiony mocy działania jest traktowany jak przedmiot (a nie podmiot), przedmiot pozbawiony mocy działania na obserwatora, którym można dowolnie pokierować, a więc przedmiot w pewnym sensie martwy

Obiektywność poznania przyrodniczego i humanistycznego:

• Atrybut obiektywności przypisuje się wyłącznie poznaniu typu przyrodniczego

• Przypisuje się walor obiektywności poznaniu typu animizacyjnego (humanistycznego), tylko pozbawia się go nimbu naukowości - przemawia za tym np. fakt, że zgodność oceny „pomiaru” cudzego staniu psychicznego, często jest znacznie większa niż w wypadku jego zewnętrznych atrybutów

• Niepewność zmysłowego poznania otaczającego świata, a pewność poznania cudzych stanów psychicznych wynika prawdopodobnie stąd, że typ emocjonalny poznania jest wcześniejszy od zmysłowego

• Poznanie typu „animizacyjnego” jest więc dane w bezpośrednim doświadczeniu, nie wymaga uczenia się, a poznanie typu przyrodniczego musi być poprzedzone nauką

• Poznanie przyrodnicze jest poznaniem planowanym i pragmatycznym

• Poznanie cudzego stanu psychicznego nie jest ograniczone ani określona potrzebą, ani wychowaniem ani wykształceniem, jest ponadczasowe i ponadkulturowe - na tym polega jego archaiczność

• Poznanie przyrodnicze ciągle się rozwija

• W poznaniu typu animistycznego nie ma postępu lub postęp jest niewielki, zależy tylko od jednostkowego wykształcenia subtelności uczuciowej

• Obiektywność w poznaniu typu animizacyjnego może być zafałszowana przez maskę pokrywającą właściwy stan psychiczny, a także przez stan psychiczny samego badającego

• Poznanie typu animistycznego rozgrywa się na płaszczyźnie poziomej - podmiot do podmiotu, gdzie obserwujący jest jednocześnie obserwowanym i odwrotnie

• Poznanie typu przyrodniczego rozgrywa się na płaszczyźnie pochyłej - obserwujący „patrzy z góry” na obserwowanego, spokojnie i na zimno przypatruje mu się, ustawia według własnego planu; czynnik emocjonalny jest wyłączony, zastępuje go czynnik wolicjonalny

Synteza stosunku przyrodniczego i humanistycznego

• Używa się pojęcia „animistyczny” zamiast „humanistyczny”, gdyż tego rodzaju wzajemny stosunek (emocjonalny) jest typowy nie tylko dla człowieka, ale też dla zwierząt

• Psychiatra nie może zapominać, że jest lekarzem, a z wykształcenia przyrodnikiem i powinien zachować pewien dystans zarówno wobec własnych, jak i chorego reakcji emocjonalnych

• Przechodząc na płaszczyznę poznania przyrodniczego badacz stoi wobec zbioru różnorodnych i niespecyficznych cech, które musi dopiero porządkować i odtwarzać z nich z powrotem stan psychiczny obserwowanego przedmiotu

• U psychiatry musi dokonać się regresja z postawy przyrodniczej - wolicjonalnego stosunku do otoczenia - do postawy humanistycznej, tj. emocjonalnego stosunku do otoczenia

• Psychiatra postawę przyrodniczą może stosować przede wszystkim w stosunku wobec siebie, może i powinien kontrolować i kierować swymi realcjami psychicznymi w kontakcie z chorymi

Interpolacja:

• Jest to przedstawienie faktów na wykresie w postaci punktów połączonych jedną linią; otrzymuje się w ten sposób krzywą, reprezentującą przebieg zjawiska

• Zasadnicza różnica między interpolacją stos. w naukach przyrodniczych, a interpolacją psychiatryczną jest taka, że w wypadku pierwszej naniesione na wykresie punkty można połączyć tylko jedną linią, a w metodzie psychiatrycznej linii łączących może być bardzo wiele

• Obowiązkiem psychiatry jest szukanie coraz to nowych powiązań, nowych linii interpolacyjnych

2. Introspekcyjne i behawioralne wskaźniki kontaktu diagnostycznego

Introspekcyjne wskaźniki kontaktu diagnostycznego

Diagnosta i osoba badana są w kontakcie jeżeli:

• Diagnosta jest autentycznie zainteresowany wypowiedziami osoby badanej, chce ją zrozumieć, a nie ocenić, jest w stanie zaakceptować treść każdej wypowiedzi, ma poczucie, że rozumie osobę badaną i poznawczo i emocjonalnie

• Osoba badana ma poczucie, że każda z jej wypowiedzi, niezależnie od treści, spotka się z akceptacją, że diagnosta jest zainteresowany poruszanymi przez nią tematami, że nie wykorzysta udzielonych mu informacji niezgodnie z jej zainteresowaniami i że w sposób nie zniekształcony rozumie treść oraz poznawczo-emocjonalne konsekwencje jej wypowiedzi; osoba badana powinna mieć poczucie, że może mówić, że warto mówić i że ma prawo bezkarnie odsłonić nawet najbardziej kontrowersyjne fakty i postawy

Behawioralne wskaźniki kontaktu diagnostycznego

• Brak wyraźnego oporu u osoby badanej

• Udzielanie odpowiedzi na pytania diagnosty

• Adekwatność przeżywanych reakcji emocjonalnych do treści przekazywanych informacji]wiarygodność informacji

• Stosunek informacji udzielanych przez osobę badaną spontanicznie do informacji, o które jest wyraźnie proszona przez diagnostę

3. Cechy kontaktu diagnostycznego: asymetria komunikacji i asymetria ról

Asymetria komunikacji - Koncentracja uwagi obu osób przede wszystkim na jednej z nich (osobie badanej)

• Zadaniem diagnosty jest stworzenie takich warunków osobie badanej, aby mogła ona w jak najbardziej otwarty i pełny sposób wejść w kontakt sama ze sobą

• Diagnosta powinien tak kontrolować swoje zachowanie, aby nie wpływało ono na zniekształcenie wypowiadanych przez osobę badaną treści

Asymetria ról - diagnosta ukierunkowuje tematyczny tok wypowiedzi osoby badanej;

4. Problem anonimowości diagnosty; motywy nacisku klienta na poznanie opinii diagnosty

• Jedną z form przejawiania się oporu badanego może być swego rodzaju próba odwrócenia ról w kontakcie - najczęściej sprowadza się do postawienia diagnoście pytania o to co myśli o konkretnych zachowaniach lub przeżyciach osoby badanej, jak je ocenia lub interpretuje

Motywy nacisku ze strony osoby badanej na wyrażanie opinii przez diagnostę:

• Może wynikać z oczekiwania spełnienia normy wzajemności

• Często jest spowodowany nadzieją, że diagnosta - jako autorytet - udzieli natychmiastowej pomocy w formie rady, jak należy postąpić w danej sytuacji, co należy zmienić

• Poszukiwanie informacji podtrzymujących poczucie własnej wartości

• Często jest spowodowany ciekawością, chęcią konfrontacji swoich pogladów i reakcji z poglądami i przeżyciami diagnosty

• Sprawdzenie, czy diagnosta rozumie problemy badanego, czy jest on osobą kompetentną i można oczekiwać od niego pomocy

• Badany może poszukiwać w diagnoście sojusznika psychicznego do walki z kimś - chęć dowartościowania się, znalezienia poparcia i oparcia w diagnoście

Dlaczego orientacja w motywach nacisku jest ważna:

• Ustalenie przyczyn wystąpienia takiego zachowania jest ważne z diagnostycznego punktu widzenia - stanowi informacje o badanym

• Pozwala na wybór określonego sposobu reagowania na tego rodzaju zachowanie

5. Odtwarzanie obrazu chorego: perspektywy, płaszczyzny, przekroje, subiektywny świat klienta

Perspektywy:

• Otoczenia

• Własna

• Samego chorego

Płaszczyzny:

• Biologiczna

• Psychologiczna

• Socjobiologiczna

Przekroje:

• Poprzeczny - aktualna sytuacja osoby badanej

• Podłużny - historia życia, dłuższa perspektywa czasowa

6. Swoistość kontaktu psychiatrycznego/psychologicznego

• Dynamika emocjonalna wzajemnego stosunku, zwłaszcza ze strony chorego, jest niesłychanie silna i bogata

• Psychiatra nie może angażować się uczuciowo - ale nie angażując się przestaje traktować jako człowieka nie tylko chorego, ale też samego siebie

• Wyjściem z tej sytuacji jest stworzenie „idealnego obserwatora” w sobie samym, który z dystansu przygląda się reakcjom emocjonalnym zarówno chorego jak i własnym

Popełniane błędy:

1. Błąd postawy (podmiotu do przedmiotu)

• Traktowanie chorego przedmiotowo

• Psychiatra stoi wobec pytania, czyje interesy ma reprezentować: chorego czy społeczeństwa

2. Błąd maski

• Maska:

• powierzchowne warstwy psychiki - sposoby zachowania się i reagowania związane z konkretną sytuacją lub rolą społeczną

• nabyte i utrwalone w ciągu życia w kontaktach z otoczeniem sposoby zachowania się, za pomoca których człowiek nie objawia na zewnątrz tego, co w nim w środku się dzieje, kieruje swoimi reakcjami w ten sposób, że są akceptowane przez społeczne otoczenie

• psychiatra wobec chorego nie powinien być „sztuczny”, przybierać takiej czy innej maski, która jest niezgodna z jego aktalnym psychicznym przezyciem

• powinien być w miarę możliwości sobą

• paradoks maski polega na tym, że za jej pomocą osiąga się efekt wręcz odwrotny od zamierzonego; zakłada się maskę, by być samemu spokojniejszym i by uspokoić otoczenie, osiąga się zwiększony niepokój własny i otoczenia

Błąd sędziego

• Postawa sędziego jest jedna z najczęściej używanych postaw w stosunkach międzyludzkich

• Wartościując napotkaniego człowieka z góry determinuje się własne w stosunku do niego nastawienie emocjonalne

• Postawa tego typu utrudnia, a często uniemożliwia badanie i niweczy wysiłek terapeutyczny

• Chory wobec takiej postawy mobilizuje swoje mechanizmy obronne

7. Społeczna rola psychologa i klienta

8. Rola kontaktu diagnostycznego dla osoby badanej i diagnosty

Dla osoby badanej:

• Modelowy obraz diagnosty - człowiek zainteresowany światem przeżyć osoby badanej, akceptujący jej sposób przeżywania i postępowania, dyskretny i pragnący jej pomóc, a także posiadający umiejętności rozumienia innych ludzi

• Zainteresowanie diagnosty motywuje osobę badaną do koncentrowania się na sobie, zwiększa poczucie własnej ważności osoby, nadając rangę istotności jej przeżyciom cz\y faktom biograficznym

• Zwiększa tendencje autoprezentacyjne osoby badanej

• Akceptacja ze strony diagnosty sprzyja otwartemu wyrażaniu ważnych dla osoby badanej treści

• Pomaga osobie badanej stanąć twarzą w twarz z zagrażającymi faktami, sugerując, że skoro są one do zaakceptowania przez osobę obcą, nie mogą być czymś wyjątkowym i dziwacznym

• Tworzenie ogólnego obrazu diagnosty

• Motywacja do koncentrowania się na sobie

Dla diagnosty:

• Sprzyja doznawaniu przez diagnostę satysfakcji o charakter erze zawodowym, a także osobistym, z reguły też zwiększa jego zainteresowanie osoba badaną chroni przed bardzo częstym błędem: „wiem, co za chwile powiesz, więc nie będę cię słuchał”

• Recypatia - zwrócenie uwagi na kierunek i treść własnych reakcji może pomóc w zrozumieniu przedstawionych przez osobę badaną faktów, a także zastąpić wywiad z osobami z otoczenia osoby badanej

• Warunek uzyskania wartościowych z punktu widzenia diagnozy informacji

• Ograniczenie możliwości chłodnego rozumowego stawiania daleko posuniętych hipotez

9. Recypatia i jej znaczenie

Recypatia - diagnosta traktuje siebie jako reprezentanta otoczenia i analizując swoje emocje pojawiające się w kontakcie z osobą badaną stara się określić, do jakich reakcji wobec niej skłoniłby go przejawiany przez nią sposób zachowania

• Może to pomóc w zrozumieniu przedstawianych przez osobe badaną faktów, a także zastąpić wywiad z osobami z otoczenia rozmówcy

• Może być dodatkową wskazówką do interpretowania danych

• Drugi aspekt - gdy u prowadzącego uruchamia się ciąg własnych skojarzeń, stereotypów czy wspomnień

• Może być przydatna jedynie wtedy, gdy badacz potrafi odróżnić obszar własnych subiektywnych doświadczeń od emocjonalnej reakcji na obiektywne dane obserwacyjne

10. Odpowiedzialność kontaktu; dystans interpersonalny w kontakcie diagnostycznym

• Dobry kontakt nie oznacza zupełnego zniesienia dystansu psychologicznego

• Należy wypośrodkować między zaangażowaniem a utrzymaniem dystansu w takich granicach, by rozmówca nie odczuwał przed diagnostą lęku czy nadmiernego wstydu, ale jednocześnie by sytuacja nie była postrzegana przez klienta jako bezosobowa

• Odpowiedzialność psychologiczna spoczywa na prowadzącym, natomiast odpowiedzialność za wypowiedź - na kliencie (wyjatek - praca z osobami ze stwierdzonymi zaburzeniami psychicznymi)

• Rozmowa, dla dobra wzajemnego kontaktu, powinna odbywać się nie między „psychologiem” a „osobą badaną”, ale między osobami o konkretnych, osobistych cechach

11. Czynniki związane z klientem wpływające na kontakt

• Potrzeba ochrony - większość obszarów diagnostycznych uznana za intymne, a rozmowa o nich postrzegana jako zagrażająca

• Lęk przed oceną

• Nieadekwatność reakcji emocjonalnych do przekazywanych treści - obrona przed konfrontacją z zagrażającymi treściami na poziomie emocjonalnym

• Obronna koncentracja na diagnoście - pytania o myśli i opinie diagnosty, koncentracja na analizie jego zachowania, próba zmiany asymetrycznej relacji diagnostycznej w relację symetryczną

• Niejasny status motywacyjny - postępowanie diagnostyczne postrzegane jako zagrażające osobistym interesom

• Im bardziej zewnętrzna motywacja, tym mniejsza szansa, że badany nawiąże pogłębiony kontakt, tym gorsza jakoś procesu diagnostycznego oraz niższa trafność ustaleń dokonanych przez diagnostę

• Wiedza i wyobrażenie kilenta dotyczące psychologa oraz jego umiejętności

• Wgląd kilenta

12. Nawiązywanie kontaktu; pytania rozpoczynające

• Pierwsze pytanie - dość ogólne, otwarte, aby pierwsza odpowiedź dotyczyła spraw osobistych, ale nie zagrażających

• Najczęściej dotyczące ogólnej sytuacji zyciowej

• Dalsze pytania - dotyczące różnych elementów aktualnego i przeszłego funkcjonowania osoby badanej: jej potrzeb, dążeń, trudności, konfliktów itp.

• Wzbudzenie zaufania badanego, zapewnienie o dyskrecji

13. Dynamika kontaktu

Zasada wrzeciona - kontakt diagnostyczny powinien być najgłębszy w środkowej fazie rozmowy, zmniejszając swą głębokość wraz ze zblizaniem się do jej końca

• Osoba informująca o swoich przezyciach ma tendencje do stałego zwiększania stopnia intymności przekazywanych treści; niemniej po osiągnięciu pewnego poziomu intymności wycofuje się na pewien czas na płytszy poziom kontaktu - charakter cykliczny

• Zjawisko foot In the door - potrzeba spójności własnego zachowania - osoba, która mniej lub bardziej chętnie zdecyduje się spełnić czyjąś niewielką prośbę, będzie poczuwała się do obowiązku spełnić także inną, tym razem większą prośbę tej osoby

• Jest w pewnym stponiu funkcją czasu kontaktu

14. Kompetencje i cechy dobrego diagnosty

• Umiejętność dobrego słuchania

• Odwaga - postawa nieobronna

• Emocjonalna obecność - zaangażowanie w kontakcie psychologicznym, empatia

• Dystans psychologiczny - dążenie do obiektywności

• Dobra wola i troska

• Elastyczność - brak sztywnego podporządkowania się planowi wywiadu

• Gotowość do modelowania - dawanie przykładu pożądanych zachowań poprzez własną postawę

• Szczerość - otwartość; spójność

• Samoświadomość - wiedza diagnosty o własnej tożsamości, motywacji, zaletach i ograniczeniach, wyznawanych wartościach, pojawiających się emocjach i ich źródłach oraz o nękających go problemach

15. Reakcje werbalne i niewerbalne sprzyjające/niesprzyjające budowaniu kontaktu

Pomocne reakcje niewerbalne:

• Upodabnianie tonu głosu do tonu klienta

• Utrzymywanie dobrego kontaktu emocjonalnego

• Potakiwania co jakiś czas

• Zachowanie żywej mimiki

• Uśmiechanie się w odpowiednich momentach

• Gestykulowanie od czasu do czasu

• Zachowanie bliskiego dystansu fizycznego

• Umiarkowane tempo mowy

• Pochylanie się ku klientowi

• Postawa rozluźniona, otwarta

Niepomocne zachowania niewerbalne:

• Niepatrzenie na klienta

• Siedzenie daleko

• Szyderczy uśmiech

• Rozpraszająca gestykulacja

• Ziewanie

• Zamykanie oczu

• Nieprzyjemny ton głosu

• Zbyt wolne lub zbyt szybkie mówienie

• Pospieszne ruchy

Niepomocne zachowania werbalne:

• Przerywanie

• Dawanie rad

• Obwinianie

• Usilne wypytywanie

• Używanie niezrozumiałych słów

• Odbieganie od tematu

• Intelektualizowanie

Pomocne zachowania werbalne:

• Krótkie, skondensowane wypowiedzi

• Otwarte pytania, zachęcające do refleksji na temat doświadczeń i uczuć

• Samo odkrywanie osoby badanej przy niedyrektywnym towarzyszeniu diagnosty

• Przeformułowywanie

• Nazywanie emocji i refleksja nad nimi

• Interpretacje w formie hipotez do wspólnego rozważenia

• Pogłębianie tematu, prośby o rozwinięcie wypowiedzi

• Ustalenie celów

• Parafrazy

• klaryfikacje

16. Znaczenie spontanicznej komunikacji emocjonalnej diagnosty dla przebiegu badania

• Diagnosta, który otwiera spotkanie refleksją na temat odczuć emocjonalnych badanego i uznaje je za temat przewodni podczas przebiegu całej relacji, sprawia, że klient odbiera kontakt jako głęboki i w efekcie terapii doświadcza zmiany na poziomie głębokiego doświadczania, nie zaś wyłącznie intelektu

• Zalecanie jest podążanie emocjonalne i stosowanie techniki odzwierciedlania

17. Empatia w wywiadzie diagnostycznym

18. Czynniki wpływające zniekształcająco na kontakt z klientem

19. Artefakty w procesie diagnostycznym (stereotypy, uprzedzenia, samospełniające się proroctwo; efekt Galatei i Golema; efekt oczekiwań klienta)

20. Manipulacja w procesie diagnostycznym, zachowania manipulacyjne

21. Sugestia a kontakt z klientem; przyczyny stosowania sugestii

22. Samoświadomość i jej rola w pracy psychologa-diagnosty

23. Kontrakt psychologiczny: definicja, znaczenie, treść

24. Definicja i założenia obserwacji psychologicznej

26.

• dane obserwacyjne są cennym źródłem hipotez na temat osoby badanej

• obserwacja podczas wywiadu pozwala kontrolować jej stan emocjonalny, modyfikować przebieg wywiadu zgodnie z tym stanem

• dane z obserwacji stanowią dodatkowy materiał do późniejszej interpretacji

27. ZGADUJĘ!!!!!!!!!!!!!!!!!!

Cel diagnozy ukierunkowuje uwagę diagnosty na pewne obszary tematyczne, których obserwacja ma dotyczyć (np. zachowania niewerbalne w kontakcie z ludźmi) chociaż nie daje odpowiedzi na konkretne pytania. Badacz może wspomóc się obserwacją i określenie celu diagnozy daje mu wskazówki, na co ma zwracać uwagę.

28. Zalety

• bezpośredni charakter

• możliwa do zastosowania w warunkach naturalnych lub laboratoryjnych umożliwiających kontrolę zmiennych

• charakter nieingerujący

• pozwala zobaczyć zarówno zachowania zamierzone, jak i spontaniczne

• niezastąpiona w badaniu osób, które ze względu na stopień rozwoju nie stosują wglądu i nie formułują opinii na swój temat

Wady:

• nie daje podstaw do wnioskowania o przyczynach zachowania

• obecność obserwatora może wywierać zakłócający wpływ na obserwowanego

• zniekształcająca tendencyjność badacza

29. PRZYPUSZCZAM!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

patrz pyt. 39, głównie dwa pierwsze punkty - teoria daje nam wskazówki, na co się gapić i co rejestrować u badanego.

30.

Dane z obserwacji powinny być ujmowane w kategoriach istotnych zmiennych psychologicznych (na przykład napięty, emocjonalny, pobudzony, depresyjny) lub takich, z których o zmiennych psychologicznych można bezpośrednio wnioskować (na przykład sztywny, płaczliwy, brudny i zaniedbany, blady), dobrze jest przy tym operować skalami ocen, na których ocenia się nasilenie określonych właściwości lub też stopień ich zgodności z tak czy inaczej rozumianą przeciętną, przykłady poniżej:

Bardzo wysoki, zwraca uwagę swoim wzrostem	Raczej wysoki	Średni wzrost	Raczej niski	Bardzo niski, zwraca uwagę swoim wzrostem
lub
Wygląd bardzo męski, typ „silnego mężczyzny”		Ani męski, ani niemęski		Zdecydowanie niemęski wyraźnie kobiece cechy

31.

• notatek raczej nie robić w trakcie badania (wyjątek: drobne zapiski, uwagi, itp.)

• dyktafon

• kamera

• dokonać opisu danych obserwacyjnych najlepiej jak najszybciej po zakończeniu wywiadu

• rejestracji podlegają nieraz detale drobiazgowe, dane o dużym stopniu szczegółowości i obiektywizmu

34.

• pierwszy i podstawowy etap budowania kontaktu

• podstawa dla sformułowania problemu diagnostycznego i źródło hipotez

• umożliwia konfrontację danych testowych z danymi klinicznymi

• prowadzony z obserwacją daje możliwość konfrontowania danych z różnych źródeł

• pozwala dostrzec specyficzne cechy klienta i sposób postrzegania przez niego bieżących zdarzeń oraz relacjonowanych sytuacji życiowych

35.

• podejście idiograficzne

• brak pełnego z góry określonego zestawu pytań, brak arkusza do kodowania odpowiedzi

• możliwość zmiany kolejności pytań

• brak z góry określonych możliwych odpowiedzi badanego

• podstawę rozmowy stanowią pytania otwarte

• możliwy głęboki kontakt

• wynik - transkrypt na podstawie nagrania

• możliwa jest ilościowa i jakościowa analiza danych

• niezbędne wykształcenie psychologiczne i umiejętności praktyczne

STRUKTURA ???????????????????????????

36. Zalety:

• pozwala na lepsze i pełniejsze poznanie osoby badanej oraz zrozumienie jej indywidualnego świata

• umożliwia zebranie bogatych i różnorodnych danych

• analizie podlega materiał rozmowy we wszystkich jej aspektach

• nie ogranicza poznania do wyznaczonych z góry kategorii

• niezastąpiony w studium przypadku, poznaniu istoty jakiegoś zjawiska, szczegółowym poznawaniu uwarunkowań i wewnętrznych mechanizmów zjawisk, eksploracji nowego obszaru badań

Wady:

• mniejsza rzetelność i trafność wyników

• subiektywizm badacza jako źródło błędów

• ograniczona możliwość porównywania wyników uzyskanych od różnych osób badanych

• niemożliwa replikacja badania

• pracochłonne opracowywanie i analiza wyników

37.

• po co prowadzę wywiad

• dla kogo

• w jakich kategoriach będę formułował twierdzenia o człowieku

• na jakie szczegółowe pytania dot. człowieka chcę znaleźć odpowiedź

• co muszę o człowieku wiedzieć, by taką odp. sformułować

• o czym powinienem rozmawiać, by taką wiedzę o nim zdobyć

• patrz też pyt. 38

38.

1. Sformułowanie celu diagnozy (po co? co chcę osiągnąć? dla kogo?)

2. Wybór kategorii diagnostycznych (orientacja teoretyczna)

3. Sformułowanie pytań/hipotez diagnostycznych

4. Określenie zbioru niezbędnych informacji - wybór wskaźników (czego chcemy się dowiedzieć? jakie informacje pozwolą nam na zweryfikowanie hipotez?)

5. Planowanie szczegółowej tematyki wywiadu - operacjonalizacja (jak zorganizować warunki? jakie pytania zadać, by uzyskać odpowiedź na problem?)

ZNACZENIE PLANOWANIA WYWIADU - pozbawia nas chaosu, porządkuje informacje, daje jasny obraz tego, co mamy zrobić, itp.

Ale głównym celem jest nadanie wywiadowi struktury i tym samym stworzenie podstaw dla jego trafności i rzetelności.

39. Odniesienie problemu diagnostycznego do wybranej teorii umożliwia:

• wyłonienie istotnych dla analizy kategorii opisu i wyjaśniania

• ustalenie ich wskaźników

• określenie sposobu uzyskiwania informacji i badania (pomiaru)

• dotarcie do hipotetycznego źródła i genezy problemu

• opracowanie podstawowych zasad i mechanizmów zmiany

• wskazanie kierunku i rodzaju interwencji

40.

Pytania diagnostyczne stawiamy, gdy jeszcze nie mamy żadnej specyficznej wiedzy na dany temat, hipotezy zaś formułujemy, gdy już coś konkretnego wiemy i pojawia nam się na tej podstawie pewne przypuszczenie, które chcemy zweryfikować.

Pytania diagnostyczne są formułowane na bardziej szczegółowym poziomie, niż ogólny cel wywiadu.

Hipotezy diagnostyczne formułujemy w języku wybranej przez nas koncepcji teoretycznej, która często wskazuje też kierunek myślenia.

41.

• wskaźniki empiryczne - trwałe związki rzeczowe między W a I (tzn. między wskaźnikiem a cecha wskazywana czyli indicatum) są możliwe do ustalenia na drodze empirycznej. Stwierdzimy np. że wzrost solidarności członków grupy i ich skłonności nawet do dużych poświęceń, następuje wtedy gdy pojawia się poważne zagrożenie zewnętrzne dla grupy, to możemy mówić iż pomiędzy W (W - solidarność i altruizm) a I (I zagrożenie zewnętrzne) występują określone związki rzeczowe. Jeżeli W jest warunkiem koniecznym albo występującym dla I to mamy podstawy twierdzić, iż istnieje między nimi określony związek rzeczowy, a wskaźniki pozostające w związkach nazywamy wskaźnikami rzeczowymi - empirycznymi.

• wskaźniki definicyjne - Istniejące związki logiczne między W a I są możliwe do ustalenia na drodze rozumowej analizy zakresu pojęć wskaźnika i indicatum. Duża ilość pieniędzy np. u milionera jest wskaźnikiem bogactwa, ich brak wskaźnikiem ubóstwa. Te wskaźniki Nowak nazwał definicyjnymi. Dochodzimy do nich poprzez rozumową analizę, różnych standardów, normatów, kryteriów itp. Określeń obowiązujących prawnie lub zwyczajowo w danym społeczeństwie czy środowisku.

• wskaźniki inferencyjne - Wskaźniki inferencyjne (zewnętrzne) są to cechy, które uważamy za symptomy zdarzeń, zjawisk itp. Stanów niedostrzegalnych bezpośrednio ponieważ te cechy są zewnętrznym przejawem zdarzeń. Ktoś stał się np. „czerwony jak burak” wnioskujemy że się wstydzi, ponieważ istotnie tak często się dzieje, chociaż wiadomo, iż nie zawsze wypieki świadczą o uczuciu wstydu i mogą być następstwem innych przyczyn

Moc rozdzielcza - powiązanie pomiędzy wskaźnikiem empirycznym, a zjawiskiem przezeń wskazywanym.

42. Operacjonalizacja wskaźników to w tym przypadku obmyślenie konkretnych sposobów zdobycia w wywiadzie potrzebnych nam informacji. Zwykle bowiem możemy je uzyskać na kilka różnych sposobów, a decyzja, jak to zrobimy to właśnie operacjonalizacja.

Dokonując operacjonalizacja wskaźników na potrzeby wywiadu, wykorzystujemy swoje różne umiejętności praktyczne, mając na uwadze podwójny cel: poznawczy i relacyjny. W wywiadzie bowiem ważne jest zarówno uzyskanie informacji, jak i podtrzymanie relacji diagnostycznej. Mając te dwa aspekty na uwadze wykorzystujemy nasze zdolności do szczegółowego zaplanowania strategii prowadzenia wywiadu.

43. Charakterystyka informacji dostępnych w wywiadzie.

Obiektywne vs subiektywne stany rzeczy:

• rozmawiając na dowolny temat, psycholog może zebrać informacje o pewnych obiektywnie sprawdzalnych faktach, jak też o sposobie widzenia, rozumienia, odczuwania przez osobę badaną świata i siebie w nim, a także sposobie reagowania na różne sytuacje,

• informacje obiektywne i subiektywne są komplementarne względem siebie, ich status jako przesłanek wnioskowania psychologicznego jest różny, jednak wspomagając siebie nawzajem tworzą łącznie mocniejsze oparcie dla wniosków.

Realne vs wyobrażone stany rzeczy:

• psycholog prowadzący wywiad poszukuje informacji dotyczących zarówno realnego świata, w jakim człowiek żyje, jak i świata przez niego kreowanego - świata fantazji, idealizacji, standardów,

• informacje realne i wyobrażone dostarczają różnych przesłanek, a analizowane łącznie wzbogacają repertuar możliwych wniosków o wnioski dotyczące rozbieżności.

Perspektywa własna vs perspektywa odzwierciedlona:

• dla diagnosty ważne są zarówno informacje dotyczącego tego, co badany mówi sam o sobie, jak i to, co inni powiedzieli by o nim,

• informacje na temat tego, jak badany widzi „odbiór” świata przez innych, mogą być wykorzystane tak jak dane projekcyjne, korygują one wnioski formułowane na podstawie innych przesłanek.

Fakty, zdarzenia jednostkowe vs uogólnione przeświadczenia, opinie i poglądy:

• w zależności od celu diagnozy i teoretycznej orientacji, diagnosta może być skoncentrowany na zbieraniu informacji o jednostkowych doświadczeniach człowieka lub na badaniu przede wszystkim sfery doświadczenia uogólnionego,

• dysponując informacjami obu rodzajów, psycholog ma możliwość prześledzenia zgodności doświadczenia jednostkowego i uogólnionego, a także porównania formalnych cech opisu konkretnych zdarzeń i uogólnionych sądów.

Perspektywa teraźniejsza vs przeszła i przyszła:

• informacje „historyczne” można traktować jako przesłanki dla twierdzeń wyjaśniających „teraźniejszość”,

• informacje „perspektywiczne” mogą być spostrzegane jako przesłanki do budowania prognoz,

• koncentracja na „tu i teraz” może oznaczać przejaw niedojrzałości lub lęku na przyszłością, natomiast koncentracja na „przeszłość” lub „przyszłość” jako przejaw niedostosowania do teraźniejszości, ucieczki od realiów lub fantazji.

44. część właściwa to pytania, ich sekwencja i cechy więc nie omawiam tego tu

Początek:

• początek wywiadu ważny jest dla osoby badanej, ponieważ pozwala jej zoreintować się w charakterze tej nowej sytuacji, uczy ją niejako roli osoby badanej w wywiadzie,

• wywiad rozpoczynamy zawsze od pytań łatwych, nie zagrażających, takich, na które osoba badana bez trudu może odpowiedzieć (zwykle pierwsze pytania dotyczą orientacyjnych danych o osobie badanej),

• w wyjątkowych sytuacjach można rozpocząć wywiad od tematów zagrażających, czyni się tak wtedy, gdy badany jest w stanie bardzo silnego napięcia emocjonalnego wynikającego z lęku o określonych źródłach, w takich przypadkach omówienie najpierw tematu silnie lękotwórczego, może zredukować negatywne emocje na drodzę odreagowania.

Zakończenie:

• nie powinniśmy kończyć wywiadu nagle,

• osoba badana powinna wiedzieć, że zbliżamy się do końca wywiadu, by mogła dokonać selekcji informacji, które chciałaby nam jeszcze przekazać,

• wywiad należy tak kończyć, by osoba badananie wyszła w stanie silnego napięcia emocjonalnego, w tym celu unikamy omawiania tematów szczególnie trudnych pod sam koniec wywiadu,

• staramy się wyczuć aktualny stan emocjonalny osoby badanej i wpłynąć na redukcję ewnetualnego lęku,

• badający nie powinien ujawniać pacjentom informacji dotyczących diagnozy psychologicznej,

nie należy oceniać osoby badanej.

45. Funkcja informacyjna - informacje o celu i obszarze poszukiwań, o zainteresowaniu diagnosty danymi z tego obszaru.

Funkcja motywująca - wywołanie i podtrzymywanie odpowiedniej motywacji osoby badanej do udziału w wywiadzie.

46.

pytania otwarte i zamknięte:

• pytania otwarte pozostawiają osobie badanej swobodę w budowaniu odpowiedzi,

• w przypadku pytań zamkniętych osoba badana wybiera spośród zawartych (wprost lub nie wprost) w pytaniu jedną odpowiedź zamkniętą,

• użyteczność pytań otwartych i zamkniętych (wg Kahna, Cannella): cel wywiadu (lub jego fragmentu), poziom wiedzy osoby badanej na dany temat, stopień przemyślenia i ustrukturalizowania danego tematu u osoby badanej, łatwość z jaką osoba badana może dany materiał przekazać lub/i jej poziom motywacji do uczynienia tego oraz stopień, w jakim osoba badająca przed przystąpieniem do wywiadu zna nastawienie, wiedzę itd. osoby badanej w zakresie omawianej problematyki,

pytania wprost i nie wprost:

• niemal wszystkie pytania zadawane osobie badanej w wywiadzie są pytaniami nie wprost,

• pojęcie pytań nie wprost odnosi się do specyficznej techniki zadawania pytań w konkretnych sytuacjach w wywiadzie,

• pytania w formie bezpośredniej, zadane wprost, mogą być dla osoby badanej niezrozumiałe, zagrażające, szokujące czy też wstydliwe, oprócz tego w znacznym stopniu mogą wpłynąć na ukierunkowanie odpowiedzi osoby badanej ze względu na sugestie w nich zawarte,

• pytania uwikłane, właściwie są to pytania wprost, albowiem samo pytanie sformułowane jest w sposób bezpośrednio ukierunkowany na poszukiwaną informację, natomiast jest ono ukryte w ciągu innych pytań tak dobranych, by maskowały pytanie właściwe,

• pytania projekcyjne są jedną z form pytań nie wprost, nawiązują do metod projekcyjnych, polegających na ekspozycji wieloznacznego materiału wyzwalającego rzutowanie własnych postaw, potrzeb itd., bez mówienia wprost o sobie, w pytaniach projekcyjnych prosi się osobę badaną o opis drugiej osoby (konkretnej bądź abstrakcyjnej) z punktu widzenia poszukiwanych przez nas informacji lub opis jakiejś sytuacji interpersonalnej, która wydaje się być diagnostyczna dla naszej osoby badanej, ale której opisanie mogłoby wywołać u niej opór, gdyby dotyczyła jej samej, oczywiście możemy jedynie przypuszczać, że osoba badana identyfikuje się z osobami przez siebie opisywanymi w odpowiedzi na te pytania i rzeczywiście to, co o nich mówi, jest projekcją własnych tendencji,

pytania sugerujące (naprowadzające):

• takiego rodzaju pytania, narzucają określoną odpowiedź, utrudniają badanemu udzielenie prawdziwej, osobiście przemyślanej odpowiedzi ze względu na samą narzucającą się treść pytania lub ze względu na lęk przed dezaprobatą pytającego, lub przed wyrażeniem opinii sprzecznej z oczekiwaną,

• pytań sugerujących należy w zasadzie w wywiadzie unikać, choć bywają sytuację, w których są one pożytecznym narzędziem diagnostycznym, można na przykład zastosować takiego typu pytanie dla sprawdzenia, na ile badany potrafi przeciwstawiać się sugestii, aby w ten sposób określić jego niezależność lub siłe określonych przekonań,

inne rodzaje pytań:

• pytania odroczone, w pewnych sytuacjach prowadzący wywiad może zaczekać z zadaniem określonego pytania do bardziej odpowiedniego momentu, pytania odracza się również wtedy, gdy wydaje się zbyt zagrażające dla osoby badanej,

• pytania „przejściowe”, to takie, których celem jest zapewnienie łagodnej zmiany tematu rozmowy po jego wyczerpaniu, co ważne pytania „przejściowe” powinny nawiązywać zarówno do tematu zamykanego, jak i do nowego, ich głównym zadaniem jest uniknięcie spadku motywacji osoby badanej.

47.

Konstrukcja lejkowa (zawężanie):

• polega na rozpoczynaniu tematu od pytania badzo ogólnego, otwartego, w ten sposób pytający daje badanemu możliwość samodzielnego wyboru faktów, o których chce mówić, a także unika wpływania na treść jego odpowiedzi, badany może wówczas ujawnić własny pogląd na daną sprawę czy własne emocje,

• po wysłuchaniu swobodnej wypowiedzi osoby badanej, diagnosta zadaje pytania bardziej szczegółowe, dążąc do konkretyzacji pewnych faktów, rozwinięcia interesujących go wątków czy ujawnienia szczegółów,

• w miarę zawężania pytania stają się bardziej szczegółowe, konkretne, przy końcu omawiania danego wątku mogą mieć charakter pytań zamkniętych,

• na ogół konstrukcja lejkowa jest dla badanego bezpieczną formą zadawania pytań, albowiem pozwala mu w początkowej fazie omawiania tematu samodzielnie decydować o zakresie udzielanych informacji.

Konstrukcja odwróconego lejka:

• badający zadaje najpierw pytania konkretne, szczegółowe i stopniowo przechodzi do coraz ogólniejszych,

• taka taktyka zalecana jest kiedy możemy podejrzewać, że osoba badana nie własnych przemyśleń na określony temat, konstrukcję odwróconego lejka lepiej również stosować z osobami mało inteligentnymi, o ubogim słowniku, mającymi trudności w abstrakcyjnym myśleniu,

• rozpoczynając od pytań szczegółowych, konkretnych możemy osobom badanym pomóc w formułowaniu bardziej ogólnych sądów na podstawie uprzednio udzielonych konkretnych informacji,

• konstrukcję odwróconego lejka warto też stosować wtedy, gdy osoba badana jest bardzo pobudzona (na przykład w wyniku silnego lęku), konieczność odpowiadania na konkretne, jasno sformułowane pytanie może takiej osobie pomóc w koncentracji, redukując przez to lęk.

Progresja:

• zasada progresji należy stosować wtedy, gdy przypuszczamy, że dany temat lub dane zagadnienie w obrębie tematu mogłoby być zagrażające dla osoby badanej i w związku z tym miałaby ona trudność w mówieniu o nim,

• zasada ta polega na tym, że pytamy najpierw o sprawy zbliżone do tych, o których naprawdę chcemy się dowiedzieć, a mniej od nich zagrażające, by przejść stopniowo do sprawy właściwej.

Zasada zadawania tylko jednego pytania na raz:

• prowadząc wywiad, musimy dbać o to, by pytać na raz tylko o jedną sprawę, by zadawać na raz tylko jedno pytanie,

• zasada ta jest bardzo istotna zwłaszcza wtedy, gdy zadajemy pytanie zamknięte, na które osoba badana może, jeżeli chce odpowiedzieć jedynie „tak” lub „nie”.

Zasada uzyskania pełnego zrozumienia wypowiedzi osoby badanej:

• według tej zasady pytający nie powienien przechodzić do kolejnych zagadnień, zanim nie uzyska pewności, że naprawdę rozumie, co osoba badan chciała powiedzieć.

Sekwencje tematów w wywiadzie:

• kolejność tematów omawianych w wywiadzie nie powinna być przypadkowa,

• rozpoczynamy od tematów stosunkowo neutralnych emocjonalnie i łatwych, przechodząc stopniowo do coraz trudniejszych w miarę rozwijania się kontaktu klinicznego, tak więc tematy najbardziej zagrażające powinny być omawiane dopiero w poźniejszych fazach wywiadu,

• nie należy omawiać kilku tematów trudnych po sobie, powinny być one przedzielone tematami bardziej łatwymi, neutralnymi,

• dobra realizacja powyższych zasad wymaga wstępnej wiedzy o osobie badanej, może ją pozyskać m.in. z Testu Zdań Niedokończonych Rottera, czy samej autoprezentacji pacjenta.

Zakończenie wywiadu:

• nie powinniśmy kończyć wywiadu nagle,

• osoba badana powinna wiedzieć, że zbliżamy się do końca wywiadu, by mogła dokonać selekcji informacji, które chciałaby nam jeszcze przekazać,

• wywiad należy tak kończyć, by osoba badananie wyszła w stanie silnego napięcia emocjonalnego, w tym celu unikamy omawiania tematów szczególnie trudnych pod sam koniec wywiadu,

• staramy się wyczuć aktualny stan emocjonalny osoby badanej i wpłynąć na redukcję ewnetualnego lęku,

• badający nie powinien ujawniać pacjentom informacji dotyczących diagnozy psychologicznej,

• nie należy oceniać osoby badanej.

48. Język diagnosty a język osoby badanej:

• język badającego musi być zrozumiały dla osoby badanej, pacjent musi rozumieć stawiane mu pytania,

• diagnosta musi unikać stosowania języka technicznego, naukowego, przeteoretyzowanego,

• zbytnie uproszczenie może jednak zniekształcić treść pytania i doprowadzić do utraty informacji,

• ludzie dysponują znacznie szerszym zakresem języka biernego niż czynnego, tzn. rozumieją wiele słów, których samych na ogół nie używają,

• upodabnianie przez badającego swego języka do języka osoby badanej pod względem konkretnych słów, intonacji, elementów gwary czy slangu nie jest wskazane.

49. Technika wywiadu a cel wywiadu i właściwości osoby danej - związane z pożytkiem płynącym z umiejętności stosowania ogólnych cech strategii prowadzenia wywiadu do właściwości sytuacji diagnostycznej

- stopień standaryzacji wywiadu - pojęcie standaryzacji w przypadku wywiadu oznacza ujednolicenie warunków prowadzenia wywiadu przez różnych diagnostów różnymi sposobami; stopień standaryzacji wywiadu może być bardzo różny - od określenia sposobu zbierania danych, aż do przygotowania sztywnego kwestionariusza wywiadu ; stopień standaryzacji wywiadu zależy od celu wywiadu

- stopień kierowania wywiadem - dobry wywiad diagnostyczny to taki wywiad, w którym aktywność diagnosty jest ograniczona do minimum, mówić powinna przede wszystkim osoba badana - w ten sposób główną rolą diagnosty jej umiejętne kontrolowanie jej motywacji i sterowanie tematyką rozmowy; stopień kierowania wywiadem związany jest z: motywacją osoby badanej, celem, czasowymi możliwościami osoby badanej , jest to efekt kompromisu pomiędzy specyfiką przypadku, a możliwościami czasowymi , powinno się kierować tak wywiadem, aby utrzymać motywację osoby badanej na optymalnym poziomie i uzyskać ważne dane diagnostyczne w dostępnym czasie.

- głębokość wywiadu - stopień głębokości odnosi się do stopnia, w jakim dociera się w wywiadzie do treści emocjonalnie ważnych, intymnych, często trudnych dla osoby badanej , stopień głębokości zależy od celu (poradnictwo zawodowe czy diagnoza emocjonalnych problemów człowieka); stopień głębokości wywiadu jest funkcją teoretycznej orientacji diagnosty (najgłębiej penetrują psychoanalitycy) , czynnikiem ograniczającym głębokość wywiadu jest wgląd osoby badanej (umiejętność różnicowania, identyfikowania i nazywania emocji, ich źródeł i konsekwencji jest wyraźnie mniejsza u dzieci i osób starszych) oraz przez względy etyczne

50. Techniki podtrzymania kontaktu - są to działania diagnosty pozwalające podtrzymać i pogłębić kontakt z osobą badaną w sytuacji, w której nie zaistniało jeszcze nic takiego, co wskazywałoby na wyraźny spadek motywacji

- sygnalizowanie akceptacji, zrozumienia i zainteresowania poprzez komunikaty werbalne i niewerbalne, zachowania werbalne diagnosty mają na celu podtrzymanie kontaktu z osobą badaną , mogę być to komunikaty proste - partykuły „Tak, Mym, Uhm” lub też pełne wypowiedzi , komunikaty te powinny pojawić się w odpowiednim miejscu by korespondowały z zachowaniem osoby badanej, nadużywanie lub też fiksacja jednej formy może pogorszyć kontakt >> osoba badana może dojść do wniosku, że diagnosta jest mało autentyczny, selektywne i systematyczne posługiwanie się komunikatami ma pełnić funkcję wzmocnienia pozytywnego i doprowadzić do pojawiania się u osoby badanej do tendencji eksponowania określonych tematów

- prośba o rozwinięcie tematu, parafraza - stosowane są kiedy osoba badana milknie, sprawiając wrażenie, że nie wie co ma mówić dalej

-akceptacja i odzwierciedlenie uczuć osoby badanej - akceptacja i zrozumienie dla sposobu emocjonalnego przeżywania danej sytuacji ma wyrażać, że diagnosta rozumie co czuje osoba badana przy akceptacji subiektywnego stanu świadomości badanego, nie zamierzając go oceniać i zmieniać ; odzwierciedlenie uczuć jest informacją dla osoby badanej o empatycznym zrozumieniu jej przeżyć przez diagnostę, nie należy go mylić z klaryfikacją i interpretacją , ta ostrożność ma zapobiec zerwaniu kontaktu i popełnieniu błędu w sztuce diagnozowania

- milczenie - dowód empatycznego zrozumienia czy szacunku dla przeżywanych aktualnie emocji.

51. Błędy z reagowania wynikają z nieprawidłowego stosowania technik podtrzymania kontaktu! Do własnego przemyślenia, czego nie powinno się robić podczas wywiadu

52. Kontakt pozorny jest przeciwieństwem kontaktu pełnego. Jest to taki sposób komunikowania się diagnosty z osobą badaną, który przy spełnianiu formalnych zasad poprawności nie pozwala na pełne i otwarte poruszenie pewnych ważnych treści.

Cechy:

- informacje podawane przez osobę badaną są konwencjonalne, wpisują się w powierzchowny stereotyp funkcjonowania człowieka w danym wieku i sytuacji życiowej

- forma wypowiedzi jest nieadekwatna do od omawianych treści

- rola diagnosty w zbieraniu informacji jest nadmierna bądź znikoma

- we wszystkich wypowiedziach osoby badanej można wykryć wspólny mianownik

53. Wskaźniki kontaktu pozornego:

- diagnosta czuje się znudzony i mało zainteresowany osobą badaną, przy czym ma wrażenie, że nie wynika to z ubocznych powodów (zmęcznie) albo ma wrażenie, że rozmowa nie ma waloru istotności - wrażenie, że nie dzieje się nic istotnego

- diagnosta odnosi wrażenie, że świetnie wie co zaraz powie osoba badana, oraz że wszystko to co usłyszał jest zgodne z jego oczekiwaniami

-diagnosta zauważa, że chociaż rozumie poszczególne wypowiedzi osoby badanej, nie jest w stanie utworzyć całościowego obrazu, będącego w zgodzie z jego wewnętrznym, intuicyjnym prawdopodobieństwem psychologicznym.

54. Przyczyny kontaktu pozornego tkwiące w relacji diagnosta osoba - badana

- osoba badana może świadomie i aktywnie rozmijać się z prawdą albo tak sterować rozmową, aby pewne tematy nie były poruszone

- świadome bądź nie, dostosowywanie swoich wypowiedzi do wyobrażonych oczekiwań diagnosty

- brak znajomości roli osoby badanej w wywiadzie diagnostycznym

- kiedy psycholog czuje się niezbyt wygodnie w roli diagnosty

Przyczyny kontaktu pozornego związane z postępowaniem diagnosty

- brak kompetencji diagnosty

- obawy przed intymnym kontaktem - unikanie zbytniej intymności

- zbyt sztywny model teoretyczny - ortodoksyjne wierzenie w swoje hipotezy teoretyczne i ukierunkowanie na nie wypowiedzi osoby badanej

-brak zainteresowania osobą badaną - uznanie ją za osobą „szarą” i nieciekawą

- zniekształcenia obrazu osoby badanej - patrzenia na nią przez pryzmat nabytego doświadczenia, z gotowymi już hipotezami i podejrzeniami

Przyczyny kontaktu pozornego związane z osobą badaną

-dążenie do zatajenia pewnych spraw przed diagnostą

-chęć kierowania wrażeniami diagnosty na temat własnej osoby

55. Przez pojęcie oporu rozumie się świadome, bądź nieświadome unikanie penetracji pewnego obszaru treściowego. Opór ma charakter obronny. Jego celem jest odsunięcie od siebie niebezpieczeństwa związanego z zagrażającym tematem. W czasie wywiadu opór może być zakamuflowany w postaci kontaktu pozornego. Może też manifestować się bardziej wyraźnie aż do całkowitego zerwania kontaktu między osobą badaną a diagnostą.

56. Formy oporu:

- przeciągające się milczenie - osoba badana przeżywa emocje uniemożliwiające jej udzielenie odpowiedzi

- intelektualizacja - zmienienie toku rozmowy, przedstawienie swoich poglądów a nie faktów z życia

- zmniejszenie głębokości i konkretności wypowiedzi

- nagła zmiana sposobu mówienia - zmiana jasności wypowiedzi, pozycja ciała lub ton głosu

- forma somatyczna - nagłe pogorszenie się samopoczucia

- atak - atakowanie diagnosty, krytykowanie pytań jako idiotycznych i bezsensownych, bezczelne, zarzucenie psychologowi, że jest „zimny” i szufladkuje zamiast pomóc, nie potrafi zrozumieć, ocena sytuacji wywiadu jako sztucznej, pytania co „A ty co o tym myślisz”, świadome kłamstwo, otwarta odmowa

- „no-show” - to zjawisko polega na nie pojawianiu się na danym spotkaniu , przekładanie spotkania, spóźnianie się nie spotkanie,

- niewerbalne wskazówki - czerwienienie się, pocenie się, suchość w ustach, niepokój ruchowy, nieadekwatna gestykulacja, zamknięta pozycja ciała

- brak spójności treści z prezentowanymi emocjami - śmiech kiedy mówimy o rozwodzie

- „acting out” - zjawisko to polega na rozładowaniu napięcia emocjonalnego poprzez zachowania destruktywne

57. Zrozumienie źródeł oporu może stanowić istotną wskazówkę dla postępowania diagnosty

Źródła oporu:

- lęk - związany z ujawnianiem i odkrywania siebie, osoba badana nie chce udzielić informacji, ponieważ skoncentrowanie się na danym temacie jest napięciotwórcze oraz lękotwórcze, badany stara się uniknąć doświadczenia tej emocji poprzez ominięcie tematu, może wynikać: 1) z obawy co diagnosta może zrobić z daną tajemnicą 2) ponownym przeżywaniem trudnych emocji związanych z konktenym obszarem treściowym 3) obawy, że odkryje się „coś” co nie pasuje do własnego wyobrażenia o sobie

(ten mechanizm obronny jest znany też pod nazwą tłumienia, obrana przed jawnym uświadomieniem sobie wszystkich konsekwencji pewnego układu faktów, z których wnioski są niemożliwe do poznawczego asymilowania bez rozpadu starych struktur poznawczych osobowości)

- wstyd - związany z tematami stanowiącymi tabu, emocja ta może wynikać z generalnego przeświadczania, że o pewnych sprawach się mówi, nie należy mówić o nich innym ludziom, osoba badana traktuje diagnostę jako reprezentanta tzw.lustra społecznego - wstydzi się pewnych swoich doświadczeń, obawia się braku akceptacji lub kary ze strony diagnosty

- poczucie winy - jest związane z otwartym informowaniem diagnosty o faktach i uczuciach innych, ujawnienie kompromitujących informacji może postawić bliskie nam osoby w złym świetle (naruszenie normy społecznej)

- postępowanie diagnosty - zbyt szybkie przejście do zagrażających pytań, podsuwanie przez diagnostę ocen, zbyt mocny nacisk diagnosty, przedłużające się męczące milczenie, zbyt natrętne domaganie się odpowiedzi, używanie naukowego - specjalistycznego języka, nastawienie na sprzeczności w wypowiedziach osoby badanej - sprawienie wrażenie wymagania spójności wypowiedzi

58. Techniki radzenia sobie z oporem:

- milczenie - jest to informacja dla osoby danej, że oczekuje się od niej kontynuacji rozmowy, że decyzja kek kontynuacji zależy tylko od niej ; czas na uświadomienie sobie natury przeszkód umożliwiających udzielenie odpowiedzi; milczenie diagnosty może oznaczać możliwość zerwanie kontaktu, a przeciągające się milczenie może sprowokować osobą badaną do przełamania własnego oporu

- zmiana lub przeformułowanie pytania - ma nie dopuścić do zbyt silnego napięcia osoby badanej i do „zamrożenia” kontaktu, zwiększenie poziomu ogólności pytania lub zmienienie tematu rozmowy mają zwiększać poczucie bezpieczeństwa osoby badanej

- komunikaty o dostrzeganiu trudności osoby badanej - komunikowanie badanemu, że dostrzega się i rozumie jego trudności, która winna być odebrana jako empatia i syntonia, nie zaś jako nagana, gwarantuje przyjęcie bezpiecznej pozycji obserwatora i badacza samego siebie

- parafraza - polega na upewnieniu badanego, że jest prawidłowo rozumiany, że jego wypowiedź jest akceptowana, co zwiększa poczucie bezpieczeństwa; utrzymanie koncentracji na danym temacie, użyteczne przy dopytywaniu o pominięte kwestie

- udzielenie dodatkowych informacji - kiedy mamy przypuszczenie, że źródłem oporu może być ogólny brak zaufania, celowe jest podkreślenie przez diagnostę specyfiki jego roli lub też podanie informacji, że to co badany przeżywa jest normalne (trudności o mówieniu na dany temat wynikają, z kultury, w której się wychował)

- prośba o konkretyzację wypowiedzi - kiedy badany posługuje się intelektualizacją, ogólnikami, przykładami,

- odzwierciedlenie zachowań osoby badanej

59. Informacyjna funkcja oporu (?) Chyba nie mam tej kserwówki

60. Referaty!

61. Przebieg wywiadu może rejestrować za pomocą: zapisu magnetofonowego lub zapisu notatek odręcznych. Najlepsze wydaje się połączenie obu tych metod.

Użycie magnetofonu zwalnia diagnostę z dzielenia uwagi na osobą badaną a pisanie, pozwala więc na pełną koncentrację uwagi. Daje również możliwość cofnięcia się do wybranych momentów w wywiadzie czy zasięgnięcia opinii innych specjalistów. Jednocześnie, obecność magnetofonu działa silnie zagrażająco na osobę badaną - zwiększa się potencjalne niebezpieczeństwo, że zapis trafi w niepowołane ręce, lub że zostanie wykorzystany przeciwko badanemu.

Jeżeli robimy notatki >>w trakcie wywiadu lub zaraz po jego zakończeniu i tak aby nie czuć dyskomfortu nie sprawiać wrażenie ignorowania badanego.

Wybór techniki rejestrowania przebiegu wywiadu powinien być zawsze efektem koordynowania postawy osoby badanej a jego możliwości koordynacji.




62.

- transkrypcja z wywiadu

- przeszukanie danych

- sprawdzenie spójności danych

- sformułowane wniosków końcowych

63. Kategorie danych w wywiadzie

- treść wypowiedzi - pozwala diagnoście wnioskować o tym co powiedział badany , wypowiedzi osoby badanej nie muszę świadczyć o obiektywnym stanie rzeczy

-kontekst wypowiedzi - jest to nadawanie roli interpretacyjnej: pytaniu poprzedzającemu odpowiedź, całemu wywiadowi, sąsiadującym stwierdzeniom,

-forma wypowiedzi - na jej podstawie wnioskuje się o realizmie psychologicznym, warto zwrócić uwagę na związek wypowiedzi z konkretnym, podmiotowym doświadczeniem

-zachowania niewerbalne - spójność komunikatów werbalnych i niewerbalnych wzmacnia moc przesłanek diagnostycznych

-recypatia - własna przeżycia i uczucia diagnosty stanowią kolejną klasę przesłanek wnioskowania, wiedza o tym, jak badany potencjalnie jest odbierany przez innych sprzyja lepszemu zrozumieniu, dane z reypati umożliwiają wnioskowanie o pewnych cechach osobowościowych , dane te cechuje dużo większy subiektywizm niż pozostałe kategorie danych

64. Wieloznaczność danych uzyskanych w wywiadzie diagnostycznym wynika z samej sytuacji badania, gdzie spotykają się psycholog diagnosta i diagnozowany, którzy wzajemnie na siebie oddziałują i stale podlegają zmianom. Tym samym, oc przesłanek diagnostycznych zależy od stopnia, w jakim sama sytuacja badania determinuje zachowanie badanego. Moc przesłanek diagnostycznych jest większa wówczas, gdy poszczególne klasy danych są spójne.

„mocniejszymi przesłankami dysponuje psycholog, któremu udało się nawiązać dobry , głęboki kontakt z badanym - kontakt taki eliminuje bowiem z w znacznym stopniu wpływ zachowania psychologa na to co, komunikuje badany

65. Formułowanie twierdzeń diagnostycznych:

• Przesłanki do budowania twierdzeń diagnostycznych:

1. Treść wypowiedzi badanego (jeśli wypowiedzi dot. faktów z życia czy danych personalnych o.b. to nie ma powodu, by im nie wierzyć, jeśli dot. stosunku o.b. do świata i siebie, to trzeba być ostrożnym w czytaniu ich sensu. )

2. Treść wypowiedzi badanego w kontekście poprzedzającego ją pytania (ważny element kontekstu - pytanie, na które pada odpowiedź)

3. Treść wypowiedzi w kontekście towarzyszących jej emocji (pozwala wnioskować o emocjach, nastrojach o.b., ważna w sytuacjach, gdy badany przekazuje werbalnie informacje niezgodne z emocjami wyrażanymi pozawerbalnie).

4. Formalne właściwości wypowiedzi badanego (słownictwo, modulacja głosu, użycie określeń dot. emocji, powroty do jakiegoś tematu, unikanie niektórych wątków, zaprzeczenia nie wynikające z pytania, środki dyskursywne, kwantyfikatory i podkreślenia, ogólnikowość bądź konkretność, adekwatność czasów gramatycznych użytych w odpowiedziach do zadawanych pytań)

5. Pozawerbalne zachowanie osoby badanej i właściwości jej wyglądu (mimika, pantomimika, dynamika pozawerbalnej ekspresji emocjonalnej, wzrost, ogólny wygląd, styl ubierania się, cechy charakterystyczne, widoczne urazy, ślady choroby, kalectwa)

6. Recypatia (obserwacja siebie samego przez diagnostę, swoich wrażeń w kontakcie z o.b. i reakcji emocjonalnych na jej zachowanie i wygląd)

7. Dane prediagnostyczne (dot. kontekstu i sytuacji o.b. przed badaniem, wiedzy jaką diagnosta uzyskał wcześniej w inny sposób niż podczas wywiadu)

• Metodologiczna natura danych z wywiadu: pojedyncze przesłanki i obserwacje są zawsze wieloznaczne. Formułowanie twierdzeń powinno się opierać o analizę i syntezę danych z całego wywiadu i obserwacji, a nie o poszczególne przykłady zachowań. Ważna jest również moc przesłanek - są one tym mocniejsze, im w mniejszym stopniu zachowanie o.b. w trakcie wywiadu jest zdeterminowane przez sytuację badania.

• Twierdzenia diagnostyczne formułuje się w oparciu o pytania diagnostyczne, postawione wcześniej.

• Twierdzenia diagnostyczne mogą mieć status hipotez o różnej mocy.

• Najczęściej są to twierdzenia opisowe.

66. Cel i istota interpretacji:

• Interpretowanie - nadawanie znaczenia temu, co zostało przez badanego powiedziane.

• Brammer: interpretowanie - aktywny proces wyjaśniania wspomaganemu znaczenia zdarzeń tak, aby mógł on ujrzeć swe problemy w nowy sposób.

• Celem interpretacji jest stworzenie w oparciu o informacje z wywiadu i wiedzę teoretyczną podstaw do projektowania i przeprowadzania działań, interwencji mających na celu pomoc i zmianę sytuacji o.b.

• Gdy celem wywiadu jest jedynie diagnoza, nie przeprowadza się interpretacji, a poprzestaje jedynie na opisie.

• Aby dokonać interpretacji materiału, należy go zanalizować, skupiając się na tym materiale, który można odnieść do wskaźników i który jest istotny dla hipotezy.

67. Rola wiedzy i intuicji diagnosty w formułowaniu twierdzeń opisowych:

• Psycholog formułuje sądy w języku opisowym, mogą one dotyczyć:

1. Ustosunkowania badanego do świata lub siebie

2. Przypuszczalnych właściwości zachowań badanego w różnych sytuacjach

3. Przypuszczalnego kształtu otaczającej go rzeczywistości

4. Stosunku innych do badanego

5. Sposobu odbierania stosunku innych do siebie

• Występuje konieczność wyjścia poza dane - sięgnięcia do wiedzy teoretycznej, jaką dysponuje psycholog, odwołania się do wiedzy naukowej, na podst. której psycholog dokonuje uogólnienia danych, pokazuje związki między różnymi aspektami funkcjonowania człowieka i warunkami w jakich żyje.

• To, jak wiele ważnych przesłanek dostrzeże psycholog, na ile je trafnie zorganizuje, uogólni, zinterpretuje zależy od jego wrażliwości klinicznej(intuicji) w znacznym stopniu.

• Ani sama wiedza ani czysta intuicja nie są wystarczające do trafnej i rzetelnej analizy danych z wywiadu.

68. Błędy interpretacji:

• Nadinterpretacje

• Wyciąganie niepewnych, nieuprawnionych wniosków i traktowanie ich jako 100%-wo pewnych

• Ograniczanie się do tylko jednego wniosku, a pomijanie alternatywnych wyjaśnień

• Nadmierne wykorzystywanie dotychczasowych doświadczeń diagnosty w pracy z o.b. - o.b. zawsze może być wyjątkiem od reguły.

• Opieranie wnioskowania na tylko jednej przesłance.

- brak sztywnych zasad i reguł może doprowadzić do wyciągnięcia nieuprawnionych wniosków

- nadinterpretacja - przypisywanie wypowiedzi badanego dodatkowego znaczenia

-traktowanie jednego z wielu możliwych wyjaśnień jako jednego

- odwoływanie się do własnych doświadczeń, które niekoniecznie pokrywają się z odczuciami badanego

69. Cel informacji zwrotnych:

• Cel: przekazanie klientowi wszystkich istotnych informacji o nim w sposób potencjalnie użyteczny.

• Cele szczegółowe:

1. Zaproponowanie klientowi najlepszej dla niego formy terapii

2. Diagnoza nozologiczna, która klasyfikuje i jest raczej trudna do komunikowania(wiąże się z oceną)

3. Diagnoza sądowa

4. Rozpoznanie zasobów osoby w poradnictwie zawodowym i osobistym

5. Diagnoza pracownika dla firmy

6. Przeprowadzanie badań testowych dla celów praktycznych bądź naukowych
   

70. Konteksty przekazywania informacji zwrotnych:

• Przypadki badań naukowych: podawanie informacji w sposób zrozumiały, wyjaśnienie, co było badane, jaki wynik osiągnęła osoba i co to oznacza, zapobieganie wpływowi wyników na stereotypowe postrzeganie siebie i świata przez badaną osobę.

• Poradnictwo: ukazanie klientowi możliwości poradzenia sobie z aktualną trudnością; przeformułowanie problemu na wyzwanie.

• Przeprowadzenie oceny pracowniczej: zminimalizowanie oceniania podczas podawania informacji zwrotnych; szczegółowy opis umiejętności pracownika, które poddawano ocenie; określenie stopnia, w jakim mogą one być wykorzystywane do realizowania zadań konkretnych; konieczność poinformowania osoby badanej, w jaki sposób będą one udzielane, prze kogo, czego będą dotyczyły a czego nie.

• Ekspertyzy dla sądu: przestrzeganie zasady uwzględniania w opiniach wykonywanych dla potrzeb sądu tylko wniosków mających bezpośredni związek z badanym problemem; osobne podawanie informacji dla sądu i osobne dla osoby badanej.

• Kontakt terapeutyczny: informacje zwrotne to integralna część procesu terapii; mają na celu porządkowanie, dot. treści wypowiadanych na bieżąco przez klienta, podsumowują tak poszczególne etapy terapii jak i jej całość; podawać je najlepiej na spotkaniu diagnostycznym przed rozpoczęciem terapii.

71. + 72.

Co robić udzielając informacji zwrotnych?

Czego nie robić udzielając informacji zwrotnych?

Przekazywanie spostrzeżeń i wrażeń za pomocą komunikatów typu JA Uporządkowanie, nadanie logiki informacjom zwrotnym Zwracanie uwagi na mocne strony o.b. - nie problem a wyzwanie Przeformułowywanie, parafrazowanie, podsumowywanie Opis o.b. za pomocą kategorii stanów, a nie cech stałych Przekazywanie informacji małymi porcjami Udzielenie informacji zagrażających `w środku' Podawanie informacji zależnie od poziomu kontaku Używanie języka o.b.

Ocenianie Wykraczanie poza związki i problemy, których klient sam nie widzi - uświadamianie mu, że ma problem, o którym sam nie wie Udzielanie rad Podawanie informacji zagrażających na początku lub na końcu Etykietowanie `Wysyłanie' klienta z problemem od razu na terapię Tworzenie nowych problemów Komplementowanie Interpretowanie i nadinterpretowanie Intelektualizowanie, trudny język wypowiedzi, niezrozumiały dla o.b.

---