TEMAT 1: PRZEDMIOT I ZADANIA ANDRAGOGIKI
TERMIN ANDRAGOGIKA:
Rodowód grecki
aner (andros) - mężczyzna, mąż, człowiek dorosły;
apein - prowadzić.
PRZEDMIOT ZAINTERESOWAŃ:
człowiek dorosły;
procesy edukacyjne (kształcenie, samokształcenie, dokształcanie, doskonalenie);
wychowanie dorosłych.
KSZTAŁTOWANIE SIĘ ANDRAGOGIKI JAKO NAUKI:
1833 r. - pierwsze zastosowanie terminu (A. Kapp);
początek rozwoju andragogiki w Polsce: okres międzywojenny.
Helena Radlińska obok działu teorii pracy społecznej wyróżnia teorię oświaty dorosłych;
rozwija się piśmiennictwo;
pierwsi polscy andragodzy (głównie środowisko pedagogów)
Pojęcie „andragogiki” pojawiło się w XIX wieku).
WEDŁUG T. WUJKA I L. TUROSA:
Andragogika jako nauka poznająca i uogólniająca praktykę edukacji dorosłych, określa uwarunkowania zjawisk obiektywnej rzeczywistości wychowawczej, dostarcza, dostarcza wiedzy umożliwiającej formułowanie i realizowanie podstawowych celów wychowania dorosłych (według T. Wujek).
Definicja L. Turosa - Andragogika - to nauka o celach, treściach, formach, metodach, technikach i zasadach kształcenia, wychowania, uczenia się, samokształcenia, samowychowania ludzi dorosłych (Lucjan Turos).
WEDŁUG CZ. MAZIARZA:
Andragogika jest refleksją naukową, którą tworzą teoretycy.
Obejmuje teorię kształcenia i wychowania dorosłych.
Jest nauką młodą i jest jedną z subdyscyplin pedagogicznych. Jest nauką praktyczną → rozwiązuje praktyczne tematy, dylematy; ma teologiczny tok badania (przyjmuje cel dla refleksji).
Przedmiot badań andragogicznych → jest ogromnie złożone zjawisko wychowania ludzi dorosłych.
W andragogice występują teorie rekonstrukcyjne, które odzwierciedlają badaną rzeczywistość.
Teorie optymalizacyjne - to te, które oferują modele przekształcania rzeczywistości.
Dominują teorie rekonstrukcyjne = diagnostyczne.
WEDŁUG T. ALEKSANDRA:
„Andragogika” - Ostrowiec Świętokrzyski 2002 r., autor Tadeusz Aleksander.
Andragogika jest Teorią Oświaty Dorosłych.
Andragogika jest nauką autonomiczną.
Przedmiotem badań są procesy kształcenia i wychowania ludzi dorosłych - to wielość zagadnień związanych z systemem instytucji, oświaty dorosłych, procesów edukacyjnych. Andragogika ma bardzo szerokie pole działania, ma bardzo wiele zagadnień, którymi się zajmuje.
WEDŁUG M. MALEWSKIEGO:
Mieczysław Malewski (1990 r.) - „Andragogika w perspektywie metodologicznej” (1998 r.). - Teorie andragogiczne.
Andragogika jest młodą dyscypliną, nauką o edukacji, na dalekich peryferiach nauk społecznych.
Zajmuje się problemami edukacyjnego wspomagania rozwoju ludzi dorosłych.
Andragogika jest nauką zajmującą się edukacją wspierającą rozwój człowieka dorosłego.
Funkcja praktyczna - Andragogika wytwarza wiedzę interdyscyplinarną ukierunkowaną na praktyczną użyteczność.
DYLEMATY DOTYCZĄCE NAUKOWOŚCI ANDRAGOGIKI:
Krytyczne stanowisko samych andragogów odnośnie wyników badań andragogicznych.
M. Malewski po dokonaniu analizy prac badawczych stwierdza:
rozmyty obszar badań (edukacja formalna, nieformalna, pozaformalna);
uznanie andragogiki za dyscyplinę praktyczną;
słaby warsztat metodologiczny.
M. Malewski stwierdza: wysiłki badaczy odpowiadają uwarunkowaniom współczesności. Nie można już oczekiwać jednej teorii - wielkość teorii, ponieważ nie ma jednego paradygmatu (pozytywistycznego) i jednej metodologii.
Wg M. Malewskiego jest bardzo dobrze rozwinięte piśmiennictwo w tej dziedzinie; jest bardzo dużo opowiadań, są konferencje. Polscy andragodzy są bardzo aktywni.
Autor dostrzega też nie uwzględnianie przez andragogów zmian jakie zachodzą w problematyce.
DZIAŁY ANDRAGOGIKI WEDŁUG T. WUJKA
Andragogika ogólna - zajmuje się problematyką przedmiotu edukacji dorosłych, ogólną charakterystyką andragogiki, jej strukturą, celami edukacji dorosłych, metodologią badań, filozoficzną problematyką wychowania dorosłych, uogólnia wyniki pozostałych działów, dostarcza innym działom koncepcji teoriopoznawczej i metodologicznej.
Teoria wychowania dorosłych:
zajmuje się analizą ogólnych doktryn wychowania dorosłych;
charakterystyką działalności wychowawczej wśród dorosłych;
celami, treścią, metodami;
procesami wychowania i samowychowania;
wychowanie do pracy i czasu wolnego;
środowiskowe uwarunkowania wychowania dorosłych.
Dydaktyka dorosłych czyli teoria nauczania, kształcenia i samokształcenia dorosłych. Zajmuje się:
celami;
treściami;
motywami;
formami i metodami oddziaływania edukacyjnego.
Andragogika edukacji kulturalnej. Zajmuje się:
charakterystyką i klasyfikacją placówek kulturalno - oświatowych w odniesieniu do osób dorosłych;
ruchami społeczno - kulturalnymi;
upowszechnianiem czytelnictwa;
rozwojem amatorskiego ruchu artystycznego;
zawodem pracownika kulturalno - oświatowego;
metodyką pracy kulturalno - oświatowej;
diagnostyką potrzeb kulturalno - oświatowych.
Andragogika porównawcza:
bada i analizuje praktykę oświatową i organizację systemów oświaty dorosłych na świecie oraz społeczne i gospodarcze warunki ich rozwoju;
uogólnia i upowszechnia wiedzę stwarzającą podstawy do wypracowania zasad najbardziej odpowiedniej polityki w dziedzinie oświaty dorosłych;
omawia też sposoby organizowania i kierowania działalnością oświaty dorosłych.
Historia oświaty dorosłych i myśli andragogicznej:
opracowuje dzieje myśli i doktryn, analizuje historyczny rozwój placówek i instytucji oświaty dorosłych.
ANDRAGOGIKA to dyscyplina, która zajmuje się edukacją osób dorosłych (jest to b. wąskie rozumienie pojęcia; aby dobrze podać pojęcie „Andragogiki” należy definicje oprzeć na wszystkich działach andragogiki !!!!).
Andragogika to dyscyplin, o której można powiedzieć, ze zajmuje się człowiekiem dorosłym i jego rozwojem, wychowaniem człowieka dorosłego.
Rezultatem kształcenia jest rozwój, np.: rozwój intelektualny, umysłowy, zainteresowań, motywacji → a te cechy kształcenia - to już wychowanie.
Wychowanie jest terminem szerszym; w wychowaniu mieści się kształcenie. Wychowując kogoś to znaczy, ze go kształcimy.
Andragogika nie tylko odnosi się do osoby dorosłej, jest to rozwój człowieka.
TEMAT 2: CZŁOWIEK DOROSŁY W ROLI UCZNIA
PSYCHICZNE WŁAŚCIWOŚCI CZŁOWIEKA DOROSŁEGO
→ W. James (1893 r.)
„bezinteresowna ciekawość należy do przeszłości, umysłem rządzi nawyk i rutyna, a zdolność przyswajania nowych doświadczeń minęła” (wiedzę przyswajamy do 24 r. ż., potem ją wykorzystujemy).
→ Badania E. L. Thorndik'e (1926 r.)
człowiek dorosły posiada możliwości rozwoju psychicznego i intelektualnego;
w procesie uczenia się dorosłych istotne są takie czynniki, jak zdolności, zainteresowania, energia.
[Dzięki tym wynikom badań mogła powstać i wyłonić się 'andragogika'; Thorndik'e - od niego zaczęła się rozwijać andragogika!!!]
PSYCHICZNE PODSTAWY ROZWOJU CZŁOWIEKA DOROSŁEGO
Różnice w warunkach rozwojowych pomiędzy dziećmi (i młodzieżą) a człowiekiem dorosłym:
kierowanie własnym rozwojem;
dojrzałość fizyczna;
dominuje aktywność zawodowa, rodzinna, osobista;
dalszy rozwój ma różne podłoże (u osób dorosłych trudno jest określić co wpływa na ich rozwój).
PSYCHICZNE UJĘCIE ROZWOJU CZŁOWIEKA DOROSŁEGO
(jest to współczesne ujęcie rozwoju człowieka dorosłego)
nowa orientacja w psychologii: life - spon development psychology (psychologia rozwoju w ciągu całego życia). Jest to tzw. „słaby” model rozwoju;
jednoczesne występowanie zarówno rozwoju jak też regresu;
trudności definicyjne z terminem „rozwój”.
UCZENIE SIĘ DOROSŁYCH:
Obecnie nie rozpatruje biofizjologicznych uwarunkowań uczenia się dorosłych.
Jako istotne uznaje się uwarunkowania społeczne (stosunki społeczne, dotyczące kształcenia, styl życia, itp.).
CHARAKTERYSTYKA CZŁOWIEKA DOROSŁEGO wg F. URBAŃCZYKA - 1973 r.:
Obszar, ujęcie społeczne
|
|
Obszar, ujęcie umysłowe
|
uwagi, skupienie uwagi dłuższe i lepsze;
świadomego spostrzegania podporządkowanego uwadze i roli;
bardziej praktyczna i konkretna. Odbija się to niekorzystnie na opanowywanie pojęć abstrakcyjnych;
kierowania własnym myśleniem;
pracujący umysł;
|
ZDOLNOŚCI INTELEKTUALNE CZŁOWIEKA DOROSŁEGO:
wyróżnienie w latach 70-tych XX wieku przez Raymonda Cattell i Johna Horna inteligencji płynnej i skrystalizowanej;
inteligencja płynna - wrodzona, tendencje spadkowe po 20 roku życia;
inteligencja skrystalizowana - obejmuje nabyte nawyki umysłowe, strategie rozwiązywania problemów, wyuczony zapas słów; wykonuje pewien wzrost będący wyrazem rosnącego z czasem doświadczenia.
22-01-2012 r.
ZDOLNOŚCI INTELEKTUALNE CZŁOWIEKA DOROSŁEGO:
→ Koncepcja dwóch rodzajów rezerw aktywności umysłowej: rezerw aktualnie dostępnych i ukrytych. Pierwsze z nich decydują o obserwowanym w danym czasie poziomie sprawności działania, zaś rezerwy ukryte reprezentują nie wykorzystany w danym czasie potencjał rozwoju, który można uruchomić w wyniku odpowiedniego zainwestowania czasu i energii.
Akomodacja - przejście na inne funkcjonowanie, podjęcie innych działań.
Adaptacja - nie zmieniamy funkcji.
→ Tezy Baltesa:
przeciętny poziom ukrytych możliwości rozwojowych cechuje stabilizacja aż do późnych lat życia;
w wielu przypadkach obserwuje się rozwój zdolności intelektualnych aż do późnego wieku dojrzałego;
wraz z wiekiem zmienia się struktura i treść celów oraz zadań życiowych;
ponieważ rozwój w wieku dojrzałym cechuje się wysokim stopniem zróżnicowania intelektualnego, istotą rozwoju inteligencji jest jej indywidualizacja.
obserwowany w badaniach i pozornie związany z wiekiem proces obniżania się możliwości intelektualnych ma w dużej mierze generacyjne i środowiskowo - społeczne uwarunkowania;
ponieważ istnieją możliwości kompensowania regresywnych zmian biologicznych, podejmowane przez dorosłych wysiłki zmierzające w tym celu mogą zapewnić stan selektywnej optymalizacji funkcjonowania inteligencji.
PODSUMOWANIE:
Rozwój intelektualny w dorosłości nie ma jednolitego charakteru. Cechuje się on występowaniem różnych tendencji rozwojowych - progresywnych i regresywnych. Rozwój ten jest plastyczny.
Dorosłość cechuje zmiana treści oraz zadań, w których rozwiązywaniu przejawia się inteligencja. Jest to okres zarysowującej się coraz wyraźniej indywidualizacji inteligencji jako rezultat niepowtarzalności doświadczenia i realizowanych form aktywności. Wpływ czynników środowiskowych wydaje się mieć podstawowe znaczenie w określaniu regresywnych zmian inteligencji.
TEMAT 3: SWOISTOŚĆ UCZENIA SIĘ DOROSŁYCH
SWOISTOŚĆ UCZENIA SIĘ DOROSŁYCH:
Swoiste procesy poznawcze (emocjonalne, wolicjonalne, motywacyjne).
Zróżnicowane doświadczenie życiowe.
Zróżnicowane zainteresowania, potrzeby, motywacje, umiejętności uczenia się, przebieg kariery szkolnej, aktywność edukacyjna, role społeczne, czas wolny.
MODEL MOTYWACJI EDUKACYJNEJ LUDZI DOROSŁYCH wg Crowder, Pupynin
Uprzednie doświadczenia edukacyjne mają wpływ na przeświadczenie człowieka o skuteczności jego działania. Ludzie przekonani o własnej skuteczności są w stanie różnorakie trudności i podjąć działania edukacyjne. Jeśli ich decyzje o uczestnictwie edukacyjnym będą autonomiczne i własne - motywacja wewnętrzna. Osoby, które uważają, że nie sprawują kontroli nad swoimi działaniami są pasywne wobec przeciwności blokującej im uczestnictwo edukacyjne. Jeśli podejmą działania - motywacja zewnętrzna o niskim poziomie.
Odczuwanie potrzeb: doświadczenia z nagrodami i przeświadczenie o wpływie na nie.
Ludzie osiągają sukcesy edukacyjne, jak towarzyszą temu różne cenione następstwa. Motywacja wystąpi jak będzie zgodność nagrody edukacyjnej z potrzebami.
Motywacja niska - nagrody edukacyjne nie są zgodne z potrzebami człowieka, osoba ma mały wpływ na nie
Zdolności:
- Samowiedza i samoocena zbudowana na bazie wcześniejszych lat szkolnych przenosi się na przekonanie o własnych zdolnościach poznawczych.
Ocena mierna w zakresie własnych zdolności - osoba będzie unikać realizacji wymagań edukacyjnych, mała aktywność.
Umotywowana aktywność człowieka - uprzednie doświadczenia i kształtujący się na ich podstawie poziom motywacji wpływa na aspiracje poznawcze osoby.
Stosownie do nich dorośli określają cele, jakie chcą w wyniku edukacji osiągnąć, dawkują swój wysiłek, prezentują określone zachowania, strategie uczenia się.
Nagradzające rezultaty uczenia się i ich następstwa
Wyniki kształcenia mogą być oceniane jako sukces lub niepowodzenie.
- osoby, które w wyniku kształcenia chciały uzyskać zadawalającą ich pracę (nagroda wewnętrzna) a otrzymały awans ekonomiczny (nagroda zewnętrzna).
TEMAT 4: MOTYWACJA DO UCZENIA SIĘ
ZASADY MOTYWOWANIA UCZĄCEJ SIĘ GRUPY (autorstwa J. Sztykiela):
Skupiaj uwagę uczestników.
Wzmacniaj poczucie pewności siebie uczestników:
* nowe informacje naruszają dotychczasową swobodę działania uczestników;
* analiza błędów dokonywana w grupie może być momentem psychologicznie trudnym;
* duże partie materiału rodzą niepokój co do własnych zdolności opanowania wiedzy;
* praca w grupie narzuca spontaniczne porównywanie się uczestników, co może ograniczać aktywność osób nieśmiałych;
* nie dopuść, aby uczestnicy obawiali się ujawnienia swych błędów;
* sukcesy i porażki w procesie uczenia się to naturalne kroki w poruszaniu się do przodu; naprawdę ważny jest stosunek do nich uczącego się;
* w uczącej się grupie każdy ma szanse wykazania swej wartości dla efektów pracy w tej grupie.
Omawiaj stosowane metody nauczania *kształcenia):
* praca w parach lub w małych grupach sprzyja budowaniu otwartości w grupie.
Wydobywaj, podkreślaj i opieraj się na ujawnianej w trakcie wykładu wiedzy i na doświadczeniach uczestników:
* Pokazuj twoje korzyści jako wykładowcy z pracy z tą grupą.
Interpretuj błędy jako cenne odkrycia dla procesu uczenia się:
* wprowadź „lekki sposób” poszukiwania popełnionych przez uczestników błędów; np. w formie gry sytuacyjnej;
* przypominaj zyski z uczenia się w grupie: zwiększenie zasobu praktycznych informacji oraz poznanie indywidualnych zróżnicowań w odbiorze nowych informacji.
Podkreślaj współodpowiedzialność uczestników za proces uczenia się.
TEMAT 5: EDUKACJA USTAWICZNA
EDUKACJA USTAWICZNA - ROZWÓJ TEORII
myśl filozoficzna (starożytność),
odrodzenie (m. in. pedagog polski Szymon Marycjusz) - twierdził on, że „lepiej uczyć się późno niż wcale”,
oświecenie (Jan Amos Komeński),
wiek XX - nie tylko idea ale też praktyka:
- Pierwsza szkoła dla osób dorosłych powstała 1798 roku w Nokindam w Anglii. - w 1814 roku powstała w Danii placówka nazywana Uniwersytety Ludowe. |
wpływ teorii kapitału ludzkiego (lata 60 XX wieku)
konferencje organizowane przez UNESCO (Montreal 1960 r., Tokio 1972 r.) - od tych konferencji zaczyna się rozwijać w praktyce i w teorii idea kształcenia ustawicznego,
teoretycy edukacji ustawicznej (P. Lengrand, Charles Hummel, Robert Kidd),
raport edukacyjny Faure'a (1972 r.),
raport edukacyjny J. Delorsa (1995 r.).
TEORIA KAPITAŁU LUDZKIEGO:
ekonomiści amerykańscy (Schultz, Becker) „Długość i jakość inwestycji w edukacji pozostaje w związku przyczynowym z tempem rozwoju społeczno - gospodarczego i indywidualnymi korzyściami ludzi”
Wyniki badań makrostrukturalnych - nie występuje zależność liniowa pomiędzy edukacją a gospodarką. Na jakość procesów gospodarczych składa się wielość zmiennych.
Wyniki badań mikrostrukturalnych - hipotezy konkurencyjne, odnoszące się do mniejszej populacji. [Znacząco wpłynęła na rozwój edukacji osób dorosłych; edukacja przynosi korzyści ale w kontekście teorii kapitału ludzkiego już nie koniecznie].
KONFERENCJE ORGANIZOWANE PRZEZ UNESCO:
→ II Światowa Konferencja Oświaty Dorosłych - Montreal (1960)
temat konferencji: „Oświata dorosłych w zmieniającym się świecie”;
apelowano do rządów państw, aby edukacja dorosłych stanowiła integralną część systemu edukacji;
→ III Światowa Konferencja Oświaty Dorosłych - Tokio (1972)
edukacja dorosłych jest integralną częścią kształcenia ustawicznego. Obejmuje cały system edukacji szkolnej i pozaszkolnej wraz z wychowaniem w rodzinie i oświatą dorosłych [podnoszono tematykę analfabetyzmu na tej konferencji].
TEORETYCY EDUKACJI USTAWICZNEJ ROBERT KIDD
TRZY WYMIARY KSZTAŁCENIA USTAWICZNEGO (Konferencja w Montrealu 1960) 3 rodzaje:
Kształcenie w pionie (stopnie edukacji szkolnej). [to szkoła podstawowa, szkoła średnia, studia wyższe. Jest to przejście z jednego szczebla niższego na wyższy szczebel. Drożność i dostępność - to instytucje oświatowe].
Kształcenie w poziomie (poznanie różnych dziedzin życia, nauki i kultury niezależnie od studiów pionowych - pozaszkolne instytucje oświaty. [kształcenie nie jest realizowane przez szkołę podstawową, średnią, wyższą, np.: są to np. jakieś kursy, szkolenia, działalność bibliotek - to pozaszkolne instytucje oświatowe].
Kształcenie w głąb - jest najpełniejszym. Obejmuje ono dwa podstawowe obszary: samokształcenie i samowychowanie.
TEORETYCY EDUKACJI USTAWICZNEJ PAUL LENGRAND:
(1965 rok - sesja UNESCO poświęcona edukacji dorosłych)
kształcenie ustawiczne to zespół działań zmierzający do stworzenia nowego systemu edukacyjnego;
przemija podział życia ludzkiego na czas nauki, pracy zawodowej i aktywności społecznej;
pierwszy etap życia tanowi przygotowanie do pracy i dalszej edukacji;
edukacja i rozwój człowieka powinny przebiegać wielopłaszczyznowo (poza kształceniem szkolnym w systemie pozaszkolnej oświaty dorosłych i w ramach samokształcenia).
PAUL LENGRAND:
Realizacja edukacji ustawicznej wymaga działań w zakresie:
rozwoju edukacji dorosłych, która zaspakajałaby potrzeby aktualizowania wiedzy i stała by się terenem wypracowania metod kształcenia nietradycyjnego;
dokonania zmian w kształceniu podstawowym, które wyłoniły by na pierwsze miejsce konieczność wyrobienia w uczniach nawyku uczenia się;
przygotowania zmian systemu kształcenia nauczycieli z dawców wiedzy na kierujących procesem uczenia się.
CHARLES HUMMEL (1977 r.):
główna idea edukacji ustawicznej: wychowanie nowego typu człowieka charakteryzującego się twórczym i dynamicznym stosunkiem do życia i kultury, potrafiącym doskonalić siebie, a także ulepszać warunki życia;
system kształcenia edukacyjnego obejmuje: przedszkole, szkołę podstawową i średnią, formy edukacji zawodowej, oświatę dorosłych i szkolnictwo wyższe;
odejście od wiedzy encyklopedycznej na rzecz poznawczego uczenia się.
RAPORT EDUKACYJNY FAURE'A (w 1975 r. ukazał się ten raport):
Struktura raportu:
część I - „Stwierdzenie”
część II - „Przyszłość”
część III - „Społeczność wychowująca”
Ad. II część raportu:
wskazanie na groźne zjawiska (bezrobocie, nierównowagę ekologiczną, wynaturzenie społeczne), a także na kierunek przemian;
nauka i technika powinny stać się podstawą rozwoju edukacji. Edukacja powinna być ukierunkowana na kształcenie naukowego myślenia.
Ad. III część raportu:
wskazania dla polityki i strategii planowania oświatowego. Reformy edukacji wymagają przede wszystkim aktywności i motywacji środowiska społecznego;
„społeczeństwo wychowujące” [ważne jest, aby wszystkie osoby, środowiska przyjrzały się temu jak wygląda edukacja i co należy w niej zmieniać].
RAPORT EDUKACYJNY J. DELORSA (1995 r.):
„Edukacja jest w niej ukryty skarb”
→ Wyróżniono 7 najbardziej znaczących współcześnie napięć:
Napięcie pomiędzy globalizacją a regionalizacją.
Antynomia pomiędzy uniwersalnością a indywidualnością. - to co uniwersalne jest wspaniałe, zachwycamy się tym; a z drugiej strony należy też cenić to co jest indywidualne; trzeba łagodzić te pojęcia.
Dylemat pomiędzy tradycją a nowoczesnością.
Pomiędzy działaniem perspektywicznym a działaniem doraźnym. - trzeba przewidywać, patrzeć do przodu (działanie perspektywiczne).
Pomiędzy potrzebą nieodzownego współzawodnictwa a troską o równość szans.
Konflikt między szybko postępującym rozwojem wiedzy a możliwością przyswojenia jej przez człowieka.
Rozbieżność między duchowością a materialnością.
→ Komisja opowiada się i zaleca wprowadzenia systemu edukacji przez całe życie. Rozumiany jest on szerzej, aniżeli podział na edukację wstępną i edukację ustawiczną. Jego zadania są wielorakie, skupiają się na rozwoju człowieka, który podąża za wyzwaniami szybko zmieniającego się świata. Uznano, że takie podejście odpowie na wymagania stawiane edukacji XXI wieku. W myśl zasady edukacji przez całe życie wpisuje się idea społeczeństwa wychowującego, którego należy promować i wcielać w życie.
→ Cztery filary edukacji (J. Delorsa):
Uczyć się, aby żyć wspólnie z innymi (uczenie się ma prowadzić do lepszego rozumienia tradycji i historii innych ludzi, narodów).
Uczyć się, aby wiedzieć (nauka ma rozbudzać w ludziach potrzebę uczenia się przez całe życie). [ chodzi tu o to, żeby nauki nie rozumieć jako tzw. zła, aby w wyniku uczenia się człowiek rozwijał w sobie chęć do nauki, aby nauka była tym czym chcemy, abyśmy chcieli się rozwijać, byśmy byli z niej zadowoleni].
Uczyć się, aby działać (proces uczenia się ma rozwijać umiejętność pracy w grupie oraz umiejętne radzenie sobie w trudnych sytuacjach). [funkcjonowanie człowieka, umiejętność działania we współczesnej rzeczywistości; o aktywnych formach działania].
Uczyć się, aby być (podstawowym celem edukacji ma być wszechstronny rozwój jednostki, umiejętność krytycznego, niezależnego myślenia).
→ Kształcenie szkolne i pozaszkolne winno obejmować 3 wymiary, obszary edukacji (treści kształcenia):
akcent etyczny i kulturalny;
ścisły i technologiczny;
ekonomiczny i socjalny.
→ Każdy etap edukacyjny ma swoje cele:
Etap podstawowy - stanowi podstawę całej edukacji i jest bardzo ważny w dalszym życiu człowieka.
Zapewnia:alfabetyzację, opanowanie podstawowych umiejętności, znajomość języka obcego, posługiwanie się technikami informatyki.
Szkoła średnia przygotowuje do studiów, pracy, życia społecznego.
Szkoła wyższa: powszechne kształcenie wyższe, kształcenie wykwalifikowanych specjalistów, prowadzenie badań, wypracowywanie i wdrażanie innowacji, odnawianie systemu kształcenia, uczestniczenie w projektowaniu rozwoju społeczeństwa.
→ Zadania dla nauczycieli - nowocześnie kształcić i wychowywać:
wspieranie wzajemnego zrozumienia, kształtowanie charakterów;
bycie autorytetem;
znajomość problemów socjologicznych w klasie i całym wychowaniu;
łączyć edukację szkolną i pozaszkolną;
kształtować umiejętność korzystania z mediów;
kształtować samodzielność, kreatywność uczniów.
REFLEKSJA PRAKTYKI
STREFA KSZTAŁCENIA OSÓB DOROSŁYCH W POLSCE JEST ZANIEDBANA
W krajach UE dokształca się 20% pracujących, czyli co piąty zatrudniony; to w Polsce zaledwie od 8 - 10%, czyli co dwunasty i co dziesiąty. Każdy zatrudniony w Polsce poświęca na szkolenie w zorganizowanych formach dwie godziny rocznie, podczas gdy w krajach rozwiniętych 5
Polska planuje się w dolnych częściach rankingów dotyczących wielkości nakładów na edukację ustawiczną:
TENDENCJE ROZWOJOWE KSZTAŁCENIA USTAWICZNEGO:
RÓŻNE INTERPRETACJE KSZTAŁCENIA USTAWICZNEGO:
Kształcenie ustawiczne to doskonalenie zawodowe pracujących;
Uznanie drożnego systemu szkolnego - szkolnictwa zawodowego, wyższego, studiów podyplomowych za system kształcenia ustawicznego.
Kształcenie ustawiczne obejmuje całe życie człowieka i służy jego rozwojowi.
EDUKACJA JAKO UCZENIE SIĘ:
→ Od lat 80 XX wieku kształcenie ustawiczne zaczęło tracić na znaczeniu;
koncepcja kształcenia ustawicznego zajęła idea całożyciowego uczenia się (teoria kapitału społecznego - miękkie kompetencje w przeciwieństwie do teorii kapitału ludzkiego);
Edukacja przestaje być aktywnością wyodrębnioną z życia, a staje się jego integralną częścią.
→ Edukacja jako uczenie się:
Instytucjonalna edukacja dorosłych.
Nieformalna edukacja dorosłych:
uczenie się sytuacyjne,
uczenie się incydentalne,
uczenie się przez działanie,
„ucząca się organizacja”,
„ucząca się gospodarka”,
„uczące się społeczeństwo”.
Rozproszenie praktyk edukacyjnych - lokalny charakter.
TEMAT 6: EDUKACJA DOROSŁYCH W PRAKTYCE
CHARAKTERYSTYKA EDUKACJI DOROSŁYCH:
realizowana przez wielu organizatorów (m. in. władze państwowe, samorząd terytorialny, stowarzyszenia społeczne, kościoły i związki zawodowe, zakłady pracy);
organizowana w różnych środowiskach (zróżnicowany wiek, miejsce);
wielość form (szkoły, kursy, samokształcenie);
pojawienie się nowych form edukacji dorosłych (kształcenie na odległość, studia podyplomowe, „warsztaty”);
cechy charakterystyczne:
wielopoziomowość;
instytucjonalizacja - istnienie określonej placówki / instytucja, która realizuje daną formę edukacji w odniesieniu do osób dorosłych;
wielowariantowość (np. szkoły i kursy realizujące te same treści);
wielonurtowość teleologiczna, polityczna i filozoficzno - społeczna (np. uniwersytety ludowe);
otwartość (dostępność);
związek z interesem określonych grup społecznych.
FUNKCJE OŚWIATY DOROSŁYCH (funkcje = znaczenie, co daje edukacja dorosłych):
funkcja ekonomiczna (wpływ kształcenia dorosłych na wydajność ekonomiczną jednostek i grup społecznych);
funkcja popularyzacyjna (rozpowszechnianie wiedzy, informacji, wartości);
funkcja integracyjna (scalanie różnych grup społecznych);
funkcja adaptacyjna (przystosowanie człowieka do nowych warunków zawodowych, technicznych, itp.);
funkcja konserwatywna (wierność tradycyjnym wartościom, przekaz dorobku intelektualnego i kulturowego, obyczaje, poglądy);
funkcja profilaktyczna (zapobieganie niekorzystnym zjawiskom, np.: utrata pracy);
funkcja różnicowa (pogłębia różnice między jednostkami);
funkcja kompensacyjna (wyrównywanie wcześniejszych zaniedbań);
funkcja terapeutyczna (wzrasta wiara we własne możliwości);
funkcja doskonalająca (podnoszenie poziomu kwalifikacji zawodowych i ogólnych);
funkcja demokratyzująca (dorównanie osobom znajdującym się w lepszej sytuacji);
funkcja innowacyjna (zdolność do wprowadzania zmian w życiu).
STRATEGIE KSZTAŁCENIA DOROSŁYCH
Pojęcie strategia kształcenia
„konkretny zbiór reguł, określający jednoznacznie , w konkretnej sytuacji, która powstała w trakcie kształcenia, wybór określonego działania przez uczestników danego procesu kształcenia, w tym wypadku procesu kształcenia dorosłych” (J. Skrzypczak).
Strategia kształcenia czyli kierunek działań, jakaś wytyczna podczas realizacji tego procesu, jakiś zbiór zasad.
* STRATEGIA KLOSOWO - LEKCYJNA (czym się charakteryzuje):
bezpośrednie nauczanie zbiorowe,
podział uczniów na klasy,
jednostka lekcyjna trwa 45 minut,
promocja do wyższej klasy ma miejsce po uzyskaniu pozytywnych ocen ze wszystkich przedmiotów,
po ukończeniu danej klasy otrzymuje się świadectwo,
świadectwo jest dokumentem poświadczającym wykształcenie.
Strategia realizowana w szkołach o różnych poziomach kształcenia.
* STRATEGIA KURSÓW DOKSZTAŁCAJĄCYCH:
charakterystyczna dla osób podejmujących doskonalenie zawodowe, zdobywających kwalifikacje zawodowe,
kursy dokształcające itp. są zróżnicowane ze względu na uprawnienia, różny czas trwania (od 1 dnia do 2 lat),
na zakończenie mogą być wydawane świadectwa potwierdzające zdobycie określonych kwalifikacji (prawo jazdy, certyfikat językowy),
specyficzną odmianą tych kursów będą studia podyplomowe,
uczestnictwo w kursach może wynikać z potrzeb własnych lub pracodawcy.
PROBLEMATYKA KSZTAŁCENIA KURSOWEGO:
Cechy kursów:
krótka forma kształcenia (30 - 60 godzin - krótkie do 70 godzin / średnie 70 - 150 godzin / długie ponad 150 godzin),
formą krótszą niż kurs jest szkolenie (1 - 29 godzin),
konkretność programu nauczania,
kurs kończy się egzaminem,
wielość organizatorów,
różnorodność kursów,
3 mln ludzi rocznie - na kursach zawodowych.
KATEGORIE KURSÓW:
zawodowe: kształcące, doskonalące
kursy ze względu na poziom kształcenia:
I stopnia - wiedza na poziomie zasadniczym
II stopnia - wiedza zawodowa (techniczna)
III stopnia - wiedza zawodowa na poziomie akademickim
kursy językowe
kursy potrzeb własnych i zainteresowań:
* kursy prawa jazdy
* kursy kroju i szycia
* kursy gotowania
* kursy tańca
ORGANIZACJA I METODYKA KSZTAŁCENIA KURSOWEGO:
odbywa się w wynajętych salach, głównie szkolnych lub w Ośrodkach Szkolenia Kadr,
zaopatrzenie uczących się w pomoce naukowe,
kurs może być:
* w oderwaniu od pracy
* organizowany w zakładzie pracy
* wyjazdowy
* kurs, za który płaci uczestnik i kurs, za który płaci pracodawca
do 1/3 zawodów w Polsce przygotowują jedynie kursy,
elastyczność - szybko reagują na określone potrzeby; dostosowuje się do rynku pracy, do potrzeb społeczeństwa,
drogie.
* STRATEGIE KSZTAŁCENIA ZDALNEGO:
jest nauczaniem kierowanym pośrednio przez nauczyciela,
materiały edukacyjne przygotowywane są przez organizatora edukacji na odległość. Są to: kasety, płyty, programy telewizyjne,
egzaminy w sposób stacjonarny,
w Polsce przed wojną działał Polski Uniwersytet Korespondencyjny (1920). po wojnie były licea korespondencyjne dla dorosłych,
w latach 60. Politechnika telewizyjna (2 lata),
swoboda w organizacji nauki, czasie nauki, nauczyciel jest raczej opiekunem, nie pełni roli tradycyjnej,
edukacja opiera się na samodzielnej pracy ucznia, osoby muszą się wykazać umiejętnościami samokształceniowymi,
jest nieograniczona możliwość zapisania się,
kształcenie korespondencyjne ( ESSK).
Struktura kształcenia zdalnego np.: to obecnie nauka przez internet.
* STRATEGIA KÓŁ OŚWIATOWYCH:
skupia wokół siebie osoby o podobnych zainteresowaniach; łączy je wspólny cel oświatowo - wychowawczy i społeczny,
bezpośrednie spotkania,
bardzo ważna jest organizacja - przewodniczący czuwa nad regularnością spotkań i działań,
działalność koła naukowego opiera się na aktywności wszystkich członków,
z tej strategii korzystają stowarzyszenia, koło towarzyskie, kluby nauczyciela,
przykłady kół oświatowych: literackie, przyrodnicze, wędkarskie, filatelistyczne.
* STRATEGIA KOSZTAŁCENIA ZA POMOCĄ ŻYWEGO SŁOWA:
ma charakter kształcenia swobodnego i nieformalnego, w czasie której nie sprawdza się uzyskanej wiedzy, brak egzaminów,
bezpośredni kontakt mówiącego ze słuchaczem,
najczęściej jest stosowana na wykładach otwartych, spotkaniach autorskich, polityków, dziennikarzy, udział w odczytaniu, prelekcja.
* STRATEGIA KSZTAŁCENIA ZA POMOCĄ SŁOWA DRUKOWANEGO:
związek między autorem a czytelnikiem,
charakterystyczny dla pracy samokształceniowej,
wykorzystywanie przez czytelników treści i typów książek czy też czasopism o tematyce specjalistycznej,
[zbiór książek].
* STRATEGIA DORADCZA:
polega na udzielaniu fachowej pomocy, wskazówek przez specjalistów z danej dziedziny, np.: doradca zawodowy,
może mieć charakter indywidualny lub grupowy.
* STRATEGIA SAMOKSZTAŁCENIOWA:
organizacją procesu zajmuje się sam uczeń (to on ustala cele, dobiera treści, metody, warunki, środki, a także dokonuje samokontroli),
inny rodzaj: samokształcenie kierowane (procesem kieruje inna osoba - my nie jesteśmy organizatorami danego procesu, ktoś nim kieruje).
* STRATEGIA MIESZANA:
Wówczas, kiedy w praktyce występuje wiele inicjatyw, które realizowane są z wykorzystaniem więcej niż jednej strategii.
Przykładem mogą być UTW (strategia kształcenia za pomocą żywego słowa, strategia kół oświatowych).
TEMAT 7: EDUKACJA OSÓB TRZECIEGO WIEKU
EDUKACJA MOŻLIWOŚCI OSÓB STRSZYCH
„Starość to beznadziejny los, trudny do akceptacji”.
[starość = wiek, starzenie się = proces]
BIOLOGICZNE STARZENIE SIĘ:
cena za wysoki ewolucyjny rozwój (najbardziej pierwotne organizmy nie starzeją się, choć najczęściej giną, np. pierwotniaki, tasiemiec);
mózg - układ nerwowy, serce, mięśnie szkieletowe - zanik zdolności reprodukcyjnych komórek;
zewnętrzne i najbardziej dostrzegalne oznaki starzenia się (skóra, postawa ciała, słuch, wzrok, smak, węch);
obniżenie sprawności fizycznej (zróżnicowanie indywidualne, często jest następstwem chorób a nie starzenia się).
W filozoficznym starzeniu się wydolność wielu narządów pozostaje na poziomie jaki występuje u ludzi młodszych.
mnoga patologia (w wieku starszym jest często tak, że jak ktoś doświadcza jednej choroby to okazuje się, że na tej jednej chorobie się nie kończy. Z tej jednej choroby wynikają inne choroby).
SPOŁECZNE STARZENIE SIĘ:
stosunek osoby starszej do procesu starzenia się i społeczeństwa do osób starszych,
3 grupy:
polityka państwa (socjalna, medyczna),
społeczeństwo,
rodzina (dwupokoleniowa, emancypacja i aktywizacja kobiet).
role społeczne osób starszych,
stosunki z otoczeniem, rodziną, społeczeństwem.
PSYCHOLOGICZNE STARZENIE SIĘ:
starzenie się mózgu ponosi za sobą pewne zmiany w psychice i w całym ustroju (charakter jednostkowy).
U ludzi starszych wolnych od otępienia inteligencja nie jest „mniejsza” niż u młodzieży - jest tylko inaczej ukierunkowana i zabarwiona (mądrość życiowa, umiar, rozwaga, spokój).
Badania wykazują, że mówienie o powszechnym spadku inteligencji z wiekiem jest twierdzeniem uproszczonym.
Badania K. Schaie'a:
Stwierdził, że aż do 70 roku życia tylko część osób wykazuje znaczące pogarszanie wyników; część utrzymuje się na niezmienionym poziomie; część zaś wykazuje poprawę. Udowodnił on, że obserwowane u dorosłych różnice wyników zależne są nie tylko od wieku, ale także od kohorty, czyli przynależności do określonego rocznika urodzenia. Osoby urodzone później i wychowane w korzystniejszych warunkach mają, np.: 50 lat mogą mieć lepsze wyniki niż pięćdziesięciolatkowie urodzeni dużo wcześniej.
WNIOSKI OGÓLNE:
reakcje ulegają spowolnieniu,
obniżenie wrażliwości na krótkotrwałe bodźce,
osłabiona pamięć mechaniczna (pamięć bieżąca, zapamiętywanie przebiega wolniej),
trudności z przetwarzaniem informacji,
zmiana hierarchii potrzeb i postaw,
słabną motywacje (brak nowych bodźców pobudzających motywację),
preferencja biernego wypoczynku,
wszystkie funkcje człowieka starszego są plastyczne, poddają się stymulacji i adaptacji,
efektywna adaptacja do starości związana jest z mądrością pragmatywną, jako cechą rozumu, natomiast dalszy rozwój podmiotowy - z mądrością transcendentną, będącą atrybutem całej osobowości;
przejawem mądrości transcendentnej jest równowaga psychiczna, ostatecznie - brak lęku przed śmiercią;
do starości trzeba się przygotować - profilaktyka gerontologiczna.
RODZAJE POTRZEB OSÓB STARSZYCH:
potrzeba bezpieczeństwa,
potrzeba przynależności,
potrzeba użyteczności,
potrzeba uznania,
potrzeba utrzymania dotychczasowej pozycji,
potrzeba należności,
potrzeba satysfakcji życiowej.
Co to znaczy dobre przygotowanie do starości? (kto jest przystosowany do starości?):
dobry stan zdrowia,
aktywność,
bystrość umysłu,
szczerość w stosunku z innymi,
zadowolenie z życia,
zaufanie,
szacunek do samego siebie,
wysoka samoocena,
towarzyskość.
Jakie są oznaki złej adaptacji do starości?
wrogość do otoczenia,
brak radości,
lęki, poczucie winy,
poczucie niższej wartości,
uleganie stanom depresji,
izolacja, zależność od innych.
CZYNNIKI DETERMINUJĄCE PRZYSTOSOWANIE:
1. WEWNĘTRZNE: - emocje - motywy - oczekiwania - wyznaczanie sobie celu w życiu
2. ZEWNĘTRZNE: - możliwości - obowiązki - przeciwności losu - działalność innych ludzi
|
|
NIEZAANGAŻOWANIE CZY AKTYWNOŚĆ?
Koncepcja niezaangażowania
odwołanie się do „naturalnej” postępującej wraz z wiekiem interakcji z otoczeniem, niechęci do nowych obowiązków, zawężanie się przestrzeni życiowej - skupienie na sobie.
Koncepcja aktywności (twórca R. C. Atchley):
Warunkiem równowagi emocjonalnej jest aktywność (nie wyklucza skupienia się na sobie).
POSTAWY OSÓB STARSZYCH WOBEC STAROŚCI:
D. B. Bromley wymienił:
Postawa konstruktywna - osoba krytyczna do samego siebie, ciesząca się z życia, dowcipna, która godzi się ze śmiercią i starością.
Postawa zależności - osoby bierne i zależne wobec innych, chętnie i szybko wycofują się z pracy zawodowej, dobrze się czują gdy są zależne od rodziny.
Postawa obronna - czuje lęk przed śmiercią, osoby lekko znerwicowane.
Postawa wrogości - tzw. „starzy gniewni” osoby kłótliwe, złośliwe, nie godzą się ze śmiercią.
Postawa wrogości skierowanej w stosunku do siebie - osoby, którym nie powiodło się w życiu, których bilans życiowy jest ujemny.
STYLE ŻYCIA OSÓB STARSZYCH:
Według O. Czerniawskiej:
Styl całkowicie bierny, np. siedzenie przed TV.
Styl rodzinny - osoba chętna do współdziałania z rodziną.
Styl hobbystyczny - osoba mająca swoje zainteresowania.
Styl zaangażowany - osoby, które lubią działać, coś organizować.
Styl domocentryczny - domownik, tylko w domu spędza czas i nic więcej.
Styl pobożny - spędza czas w kościele.
WYCHOWANIE DO STAROŚCI:
* przygotowanie dotyczące poziomu biologicznego:
kształcenie nawyków uprawiania sportu, rekreacji, ćwiczenia;
dbałość o higienę zdrowia i dobre nawyki, np.: żywieniowe - brak nałogów;
opieka medyczna;
* przygotowanie dotyczące poziomu psychicznego:
adekwatne samopoczucie;
zdrowy egoizm;
pozytywne myślenie o własnej przyszłości;
niwelacja obaw, lęku przed własną starością;
samoakceptacja;
afirmacja życia;
* przygotowanie dotyczące poziomu intelektualnego:
rozbudzanie zainteresowań;
pielęgnowanie zainteresowań;
umiejętność ich twórczego zaspokojenia;
kreatywność wymiaru czasu wolnego;
uprawianie gimnastyki umysłu;
niedopuszczanie do jałowej intelektualnej starości;
* przygotowanie dotyczące poziomu społecznego:
wdrożenie do aktywności społecznej i jej utrzymania;
angażowanie się w działalność klubów, związków;
przyjmowanie nowych ról społecznych;
zapobieganie izolacji społecznej, osamotnieniu;
trwanie w adekwatnym poczuciu przydatności;
* przygotowanie dotyczące poziomu ekonomicznego:
„przewiduje” życie - gromadzenie oszczędności, ubezpieczenie społeczne;
zapewnienie odpowiedniego statusu materialnego;
zapewnienie godnych warunków egzystencji;
unikanie starości „zależnej”;
możliwość realizacji marzeń .
ZOFIA SZAROTA:
„Ludzie starzeją się tak, jak żyli”.
„Człowiek jest tym, czym jest jego biografia”.
TEMAT 8: DOROSŁOŚĆ JAKO KATEGORIA ANTROPOLOGICZNA
DOROSŁOŚĆ W UJĘCIU SOCJOLOGICZNYM:
Dorosłość wg Z. Matulki ma dwa wymiary:
Wymiar obiektywny - odnosi się do normy społecznej oraz do formy życia ludzkiego określonej ramami chronologicznymi (przyjmując je jako normy formalno - prawne).
Wymiar subiektywny - który wyraża się w przeżyciach jednostki, która pod wpływem wydarzeń osobistych lub społecznych postrzega siebie jako osobę dorosłą i która uzewnętrznia normy przepisywane tej fazie życia, realizując określony jej wzór.
DOROSŁOŚĆ W UJĘCIU BIOLOGICZNO - PSYCHOLOGICZNYM:
Według Marii Tyszkowej dorosłość z punktu widzenia biologiczno - psychologicznej to:
ta część cyklu życia jednostki, która występuje po okresie wzrastania i biologicznego dojrzewania organizmu do pełnienia wszystkich istotnych funkcji życiowych. Następuje pomiędzy 18 a 22 rokiem życia okres ten stanowi proces dojrzewania do dorosłości.
kategoria umocowana w kulturze i cywilizacji ludzkiej, natomiast dojrzałość jest pojęciem przynależnym do świata natury i do świata przyrody.
DOROSŁOŚĆ W KONSEKWENCJI SPOŁECZNEJ:
18 rok życia jednostki
Dorosły - wg W. Szewczuka to ten, który jest sam odpowiedzialny za siebie, jest sam przedmiotem działalności produkcyjnej, sam decyduje o swoim planie życiowym, sam musi się porać z trudnościami jego realizacji, sam odpowiada wobec społeczeństwa za swoją działalność.
DOROSŁOŚĆ WG ANTROPOLOGII FILOZOFICZNEJ I PEDAGOGICZNEJ:
Dorosłość jest całościową, dynamiczną wartością wychowawczą.
W aspekcie antropologicznym człowiek nie jest dorosłym, lecz wciąż staje się nim.
ETAP DOROSŁOŚCI WG W. SZEWCZUKA:
Stabilizacja planu życiowego - przechodząc z dorastania w dorosłość człowiek podejmuje pierwsze próby samodzielnej konfrontacji, sam na sam z rzeczywistością. Stara się określić swój plan życiowy i podejmuje pierwsze próby jego realizacji.
Progresywna ekspansja z opus magnum - (opus magnum z łac. punkt kulminacyjny możliwości) - to etap największej aktywności. Człowiek całą swoją uwagę, działania i wysiłek koncentruje na osiągnięciu czegoś. Określa swój nadrzędny cel, szczyt swoich możliwości.
Regresywna ekspansja - człowiek zaczyna myśleć w kategoriach przeszłości, skupia się na swoim wnętrzu, introspekcji. Starzenie się przeżywa wewnętrznie i zewnętrznie. Ma świadomość, że to co było nie powróci.
Starość właściwa - (okres tzw. emerytalny). Spada witalność, energia, kończy się praca zawodowa. Często człowiek popada w uczucie osamotnienia. Stara się dokonać bilansu życiowego w oparciu o ocenę własną i innych. Może przynieść to człowiekowi zadowolenie bądź rozczarowanie. Wreszcie przygotowuje się na to co nieuniknione - śmierć.
FUNKCJONOWANIE SPOŁECZNE CZŁOWIEKA DOROSŁEGO ➔ FAZY ŻYCIA:
Periodyzacja D. J. Levinsona (przebadano 40 mężczyzn w wieku od 35 lat do 45 lat, reprezentujących cztery grupy zawodowe: robotników, biologów, powieściopisarzy i pracowników pełniących role kierownicze).
PERIODYZACJA D.J. LEVINSONA:
➔ Autor podzielił życie człowieka na 4 ery: (a między nimi okresy przejściowe)
Dzieciństwo i dorastanie.
Wczesna dorosłość.
Wiek średni.
Późna dorosłość.
➔ Pomiędzy poszczególnymi erami umieszczone zostały okresy przejściowe, które zasadzają się jeszcze w dwóch erach, lecz już stanowią drogę do zmian dotychczasowej struktury życia. Trwają one od 4 do 5 lat.
➔ Poszczególne ery charakteryzują zadania jednostki (mówi: jakie są jego elementy życia, jak on funkcjonuje w tej erze, aby przejść do następnej ery musi być okres, który go przygotowuje do przejścia do następnej ery).
ERA WCZESNEJ DOROSŁOŚCI:
Era wczesnej dorosłości obejmuje lata od 22 do 40 roku życia. Została podzielona na następujące podokresy:
wkraczanie we wczesną dorosłość (17 - 22 rok życia);
debiut w świecie dorosłym (22 - 28 rok życia);
stabilizacja (32 - 40 rok życia);
Pomiędzy 40 a 45 rokiem życia występuje okres przejściowy prowadzący do średniego wieku życia.
WIEK ŚREDNI - od 45 roku życia:
Jego trwanie określano od 60 do 65 roku życia.
Badania Levinsona nie objęły tego okresu życia człowieka. Wyodrębnił ją jako trzecią erę, po której następuje kolejna, nazwana przezeń - erą późnej dorosłości.
DOROSŁOŚĆ wg MIECZYSŁAWA MALEWSKIEGO:
Wg Malewskiego dorosłość ma trzy stany:
dorosłość jako stan społeczny człowieka;
dorosłość jako proces rozwoju psychicznego;
dorosłość jako proces społeczno - kulturowy.
DOROSŁY wg WERNER:
Człowiek dorosły to:
osoba niezależna ekonomicznie;
osoba odpowiedzialna;
osoba wypełniająca obowiązki rodzinne;
osoba aktywnie uczestnicząca w życiu kraju.
DOROSŁOŚĆ wg M. KNOWLES:
Dorosłość wg M. Knowles to dojrzałość. Jest to ostateczny rezultat w ciągu zmian i przekształceń jakimi w procesie dojrzewania ulegają struktury psychiczne jednostki. Proces ten jest wielopłaszczyznowy. Obejmuje całe nasze życie - od urodzenia do śmierci. Dla tego procesu szczególne znaczenie ma 15 wymiarów rozwojowych dorosłości.
15 wymiarów rozwojowych dorosłości:
Od zależności do autonomii (istotne w tym procesie są role społeczne, które stanowią podstawę autonomizacji).
Od bierności do aktywności (od najwcześniejszego dzieciństwa. Ma na celu rozpoznanie wszystkich rzeczy. W dorosłość wchodzi się etapowo).
Od subiektywizmu do obiektywizmu (świat postrzegany jest przez dziecko egocentrycznie - uważa ono, że jest najważniejsze. Zadaniem procesu dorastania jest wyprowadzenie go z tego stanu).
Od ignorancji do erudycji (gromadzenie wiedzy, doświadczenia).
Od niskiej sprawności do wysokiej sprawności (np.: duma z nauki).
Od wąskiego zakresu odpowiedzialności do szerokiego zakresu odpowiedzialności (niedocenianie odpowiedzialności innych ludzi, pozostawienie dzieciom prawa do odpowiedzialności, samodzielne podejmowanie decyzji, jakość odpowiedzialności).
Od wąskich zainteresowań do szerokich zainteresowań (człowieka dorosłego najczęściej cechują zainteresowania dziedziną zawodową, ale również mają zainteresowania nie związane z tą dziedziną).
Od egoizmu do altruizmu (polega na wykształceniu postaw altruizmu).
Od braku samoakceptacji do samoakceptacji (w procesie socjalizacji poprawne zachowania są dostarczane dziecku przez otoczenie. Wzory te mają zastąpić aktualne zachowania dziecka. Oceny te z tego otoczenia mogą doprowadzić do braku samoakceptacji. Musimy akceptować swoje pozytywne i negatywne cechy).
Od amorficznej tożsamości (bezkształtnej tożsamości) do zintegrowanej tożsamości.
Od koncentracji na szczegółach do koncentracji na zasadach (umysłowość dziecka każdą rzecz traktuje jako pojedynczy przedmiot rzeczy, zjawiska, itp. Dziecko wraz z dorastaniem odkrywa zasady świata społecznego, prognozuje przeobrażenia świata i pozwala planować własną aktywność).
Od powierzchownych związków do głębokich związków (świat dziecka przeżywany jest aktualnie. Człowiek dorosły związki między przeszłością, teraźniejszością i przyszłością).
Od twórczości do orginalności (dziecko naśladuje rodziców i otoczenie a dorośli to akceptują. Prowadzi to do konformizmu społecznego, musimy się go strzec, aby stał się orginalnym).
Od potrzeby pewności do tolerancji nieokreśloności (ryzyko, w którym żyjemy pozostaje w związku z nieokreślonością. Dziecko musi mieć pewność i stabilność. Kształtuje się tolerancja niepewności i nieokreśloności. Ta tolerancja jest podstawową cechą dorosłości).
Od afektywności do racjonalności (charakterystyki zachowania afektywnego są kontrolowane przez nagrody i kary. W konsekwencji kształtują się zachowania irracjonalne, które wyrażają się w buncie i fantazjowaniu. Niezbędnym warunkiem osiągnięcia dorosłości jest samokontrola i nagradzanie zachowań racjonalnych).
1