I Podział Gałęzi prawa

1. Prawo cywilne - cechą jest równorzędność podmiotów

2. Prawo administracyjne - cechą jest podporządkowanie jednego podmiotu względem drugiego

3. Prawo karne - cechą jest sankcyjność

II Podział prawa

1. Prawo prywatne - reguluje stosunki wewnętrzne w państwie . trzonem jest prawo cywilne

2. Prawo publiczne -

Metody regulacji cywilnoprawnych

1. prawo równorzędności podmiotów - np. w przypadku zawierania umów jeden podmiot nie może zmusić do działania drugi podmiot

2. brak przymusu bezpośredniego - nie można zmusić kogoś do wykonania jakiejś czynności . niewywiązanie się z umowy nie jest ścigane z urzędu lecz na wniosek jednej ze stron . wyjątkiem jest postępowanie egzekucyjne .

3. używanie konstrukcji prawa podmiotowego

4. brak ingerencji organów państwa w obrót cywilnoprawny . wyjątkiem jest ograniczenie prawa własności

5. brak kompetencji jednego podmiotu do ingerowania w sferę drugiego podmiotu

Zakres prawa cywilnego

1. K.c część ogólna - definicje podstawowych pojęć

2. K.c księga II własność i inne prawa rzeczowe -

3. K.c księga III zobowiązania - umowy czyli czynności zależące w całości od woli stron

1. zobowiązania cz. ogólna - przepisy dotyczące wszelkich umów

2. zobowiązania cz. szczegółowa - dotyczy konkretnych umów

4. K.c księga IV spadki - reguluje sprawy majątkowe po śmierci osoby

5. Kodeks rodzinny i opiekuńczy - reguluje sytuacje od narodzin dziecka

6. Prawo prywatne międzynarodowe - reguluje kwestie dotyczące Polaków w sytuacjach międzynarodowych np. gdy Ona jest Polską, On Anglikiem a razem mieszkają we Francji. To prawo wskazuje wg jakich przepisów ( którego państwa ) rozwiązuje się problemy .

7. Prawa na dobrach niematerialnych ( nieucieleśnione ) - to np. prawa autorskie, prawo do znaku firmowego

„ Ustawa o prawach autorskich prawach pokrewnych z 94 r. „

„ Prawo własności przemysłowej „ chroni wynalazki, znaki towarowe, patenty, oznaczenia geograficzne

8. Ustawa z 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumenckich oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkty niebezpieczne

Ustawa z 2002 r. o szczególnych warunkach sprzedarzy konsumenckiej oraz o zm. K.c

Ustawa o kredycie konsumenckim

Podstawowe zasady prawa cywilnego

zasady prawa cywilnego - to kategorie norm prawnych, które wyróżniają się swoją doniosłością oraz szczególną rolą jaką pełnią na obszarze prawa cywilnego . Dotyczą one wartości jakie powinny być realizowane przez normy prawa cywilnego .

1. zasada autonomii woli stron

strony mają autonomiczną wole dokonywania czynności prawnych i korzystania ze swoich uprawnień

1. zasada swobody umów ( w ramach zasady autonomii woli stron )

szczególna postać zasady autonomii woli oznacza, że tylko od woli stron zależy jaką umowę chcą zawrzeć, z kim i o jakiej treści

2. zasada ochrony własności

równa i pełna ochrona mienia

3. zasada ochrony dobrej wiary

dobra wiara - przekonanie, że nabywa się rzecz ponieważ istnieje stan prawny, który na to zezwala

4. zasada wykonywania praw podmiotowych ograniczona przez zakaz nadużywania

nadużywanie - jestem właścicielem domku na osiedlu (prawo podmiotowe do korzystania) , nadużycie polega na robieniu głośnych imprez lub nadmiernym zakłucaniu spokoju innych lokatorów

5. zasada ochrony dóbr nabytych

jeśli ktoś nabył prawa do jakiegoś dobra to nie można mu tego prawa odebrać

6. zasada ochrony dóbr osobistych

dotyczy ochrony i uznania osobowości każdego człowieka w równej mierze

( art. 23, 24 K.C )

Art. 23. Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.

Źródła prawa

Def.: fakty społeczne uznane w danym systemie prawnym za fakty prawotwórcze

Europa kontynentalna : prawo stanowione

Anglia, USA : prawo precedensowe

I/ Źródła prawa cywilnego : w pewnym zakresie konstytucja, ustawy, akty wykonawcze i umowy międzynarodowe

Dla zobowiązań (tylko) źródłami są dodatkowo ogólne warunki i wzory umów i regulaminy

II/ Prawo zwyczajowe : prawo powstaje na skutek upowszechnienia się i utrwalenia praktyki określonych zachowań ale musi towarzyszyć temu przekonanie o wiążącym charakterze tych zachowań .

Zwyczaj pomaga przy interpretacji przepisów . Przepisy K.c wprost odwołują się do zwyczaju

Zwyczaje potrzebne są do :

• określenia skutków czynności prawnej ( art. 56 K.c ) - np. w środowisku wiejskim przybicie ręki przy zakupie konia

• tłumaczenie oświadczeń woli ( art. 65 K.c ) - dotyczy wykładni - nie zawsze wszystko musi być dokładnie opisane np. opiekunka do dziecka wie bez pisemnych instrukcji co należy do jej obowiązków

• odstąpienie od ogólnej zasady przyjętej w kodeksie cywilnym ( art. 69 K.c ) - milczenie może oznaczać przyjęcie oferty np. sprzedawca dostarczając sklepikarzowi ciągle ten sam asortyment nie musi pytać o zamówienie

• zwyczaj określa zakres i sposób wykonywania obowiązku ( art. 287 K.c )

III/ Orzecznictwo - choć nie jest źródłem prawa w dosłownym rozumieniu wyznacza jednak kierunek interpretacji

IV/ Ustawodawstwo unijne i orzeczenia europejskiego trybunału sprawiedliwości ( ETS ) - prawo unijne ma pierwszeństwo przed przepisami polskimi

Orzecznictwo ETS ma moc wiążącą silniejszą niż orzecznictwo w naszym systemie prawnym

Normy prawa

Przepis prawa - jednostka techniczna tekstu aktu normatywnego wyróżniona gramatycznie i językowo

Norma prawna - opis pewnego zachowania wraz z jego konsekwencjami, który może mieścić się w jednym przepisie lub kilku przepisach

Budowa normy - hipoteza, dyspozycja, sankcja

-- postać dwuczłonowa : hipoteza i dyspozycja ( art. 415 K.c )

„ Art. 415 Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia „

-- postać trójczłonowa : hipoteza, dyspozycja, sankcja ( art. 363 K.c w związku z art.415 K.c )

„ Art. 363. § 1. Naprawienie szkody powinno nastąpić, według wyboru poszkodowanego, bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego, bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej. Jednakże gdyby przywrócenie stanu poprzedniego było niemożliwe albo gdyby pociągało za sobą dla zobowiązanego nadmierne trudności lub koszty, roszczenie poszkodowanego ogranicza się do świadczenia w pieniądzu. § 2. Jeżeli naprawienie szkody ma nastąpić w pieniądzu, wysokość odszkodowania powinna być ustalona według cen z daty ustalenia odszkodowania, chyba że szczególne okoliczności wymagają przyjęcia za podstawę cen istniejących w innej chwili. „

Podział norm wg sankcji

1. Bezwzględnie obowiązujące (ius cogens)

przepisy nie mogą być zmieniane ani wyłączane wolą stron (np. prawo rzeczowe)

2. Względnie obowiązujące (ius dispositivum)

przepisy, które obowiązują o ile strony nie umówią się inaczej (np. zobowiązania - prawo umów)

Przykład ( art. 415 K.c )

nie można wyłączyć odpowiedzialności za wypadek gdy np. pożyczymy komuś samochód

„Art. 415. Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia”

Szczególne postacie przepisów

1. przepisy odsyłające - przepisy stosujemy wprost lub odpowiednio ( art. 604 K.c )

„Art. 604. Do zamiany stosuje się odpowiednio przepisy o sprzedaży. „

2. fikcje prawne - ustawodawca używa zwrotu „ tak jakby „( art. 928 K.c )

„Art. 928. § 2. Spadkobierca niegodny zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jak by nie dożył otwarcia spadku.”

3. definicje ustawowe ( legalne ) - jest to definiowanie pojęć zawartych w akcie prawnym

4. zwroty niedookreślone - szczególną kategoria są klauzule generalne powodujące uelastycznienie ustawy ( art. 14 K.c )

„Art. 14. § 1. Czynność prawna dokonana przez osobę, która nie ma zdolności do czynności prawnych, jest nieważna.

§ 2. Jednakże gdy osoba niezdolna do czynności prawnych zawarła umowę należącą do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, umowa taka staje się ważna z chwilą jej wykonania, chyba że pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do czynności prawnych.”

klauzule zasad współżycia społecznego są to wartości powszechnie uznawane w kulturze społeczeństwa polskiego zgodnie z zasadami demokracji i wolności jednostki

zasady współżycia społecznego nie obowiązują samoistnie tzn. nie można się na nie powołać jeśli brak jest odpowiedniej normy, tzn. że zasady te korygują jedynie treść norm prawnych

Przykład

jeśli nam się nie podoba czyjeś zachowanie to bez przepisu zabraniającego tego zachowania nie można pociągnąć danej osoby do odpowiedzialności .

„Art. 5. Nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. „

Zasady współżycia społecznego stosowane są

1. dla określenia treści stosunku cywilnoprawnego

Art. 56. Czynność prawna wywołuje nie tylko skutki w niej wyrażone, lecz również te, które wynikają z ustawy, z zasad współżycia społecznego i z ustalonych zwyczajów.

2. uzależnienie powstania, zmiany lub ustania praw i obowiązków w zależności od oceny z punktu widzenia zasad współżycia społecznego .

sytuacje nieliczne dotyczą czynów niedozwolonych .

przykład

dziecko wybije szybę . ono nie jest odpowiedzialne . jeśli opiekun dopełnił swoich obowiązków też nie ponosi odpowiedzialności ale odwołując się do zasad współżycia społecznego można nakazać zapłatę odszkodowania

3. postępowanie sprzeczne z zasadami współżycia społecznego jest tożsame z postępowaniem niezgodnym z prawem

Art. 58. § 2. Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Inne klauzule generalne

1. interes społeczno gospodarczy (art. 145 K.c) ustanowienie drogi koniecznej nie może naruszać gospodarczego interesu osoby przez której grunt będzie biegła droga

Art. 145. § 1. Jeżeli nieruchomość nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub do należących do tej nieruchomości budynków gospodarskich, właściciel może żądać od właścicieli gruntów sąsiednich ustanowienia za wynagrodzeniem potrzebnej służebności drogowej (droga konieczna).

§ 2. Przeprowadzenie drogi koniecznej nastąpi z uwzględnieniem potrzeb nieruchomości nie mającej dostępu do drogi publicznej oraz z najmniejszym obciążeniem gruntów, przez które droga ma prowadzić. Jeżeli potrzeba ustanowienia drogi jest następstwem sprzedaży gruntu lub innej czynności prawnej, a między interesowanymi nie dojdzie do porozumienia, sąd zarządzi, o ile to jest możliwe, przeprowadzenie drogi przez grunty, które były przedmiotem tej czynności prawnej.

§ 3. Przeprowadzenie drogi koniecznej powinno uwzględniać interes społeczno-gospodarczy.

2. uzasadniony interes

3. własność i przeznaczenie rzeczy

Art. 668. § 1. Najemca może rzecz najętą oddać w całości lub części osobie trzeciej do bezpłatnego używania albo w podnajem, jeżeli umowa mu tego nie zabrania. W razie oddania rzeczy osobie trzeciej zarówno najemca, jak i osoba trzecia są odpowiedzialni względem wynajmującego za to, że rzecz najęta będzie używana zgodnie z obowiązkami wynikającymi z umowy najmu.

§ 2. Stosunek wynikający z zawartej przez najemcę umowy o bezpłatne używanie lub podnajem rozwiązuje się najpóźniej z chwilą zakończenia stosunku najmu.

4. należyta staranność

Zbieg norm w prawie cywilnym może polegać na kumulacji norm

-- zbieg alternatywny - jeden stan faktyczny ale wynikają różne sankcje i przy zastosowaniu możemy wybrać jedną z nich

-- zbieg kumulatywny - sankcje się kumulują np. ktoś obraził inną osobę to można nakazać mu przeproszenie osobiście i przeprosiny w mediach

Wykładnie prawa

1. w ujęciu statycznym - odwołujemy się do intencji ustawodawcy

2. w ujęciu dynamicznym - interpretacji dokonujemy z dostosowaniem do zmieniającej się rzeczywistości

3. doktrynalna ( naukowa )

4. praktyczna

5. legalna

Efekty wykładni

1. rozszerzająca

2. zawężająca ( ścieśniająca ) - głównie w przypadku wyjątków

3. stwierdzająca

Stosunki cywilno-prawne

Stosunek prawny -

Stosunek cywilno-prawny

1. prosty

podmiot A podmiot B

tylko prawa tylko obowiązki

(wierzyciel) (dłużnik)

2. złożony

podmiot A podmiot B

- wierzyciel dłużnik

- dłużnik wierzyciel

3 elementy stosunku cywilno-prawnego

1. podmioty

2. przedmiot - to na co dany stosunek jest ukierunkowany

3. treść - obowiązki i uprawnienia stron

Prawo podmiotowe - to przyznana przez normę prawną na rzecz określonego podmiotu stosunku prawnego sfera możności postępowania w sposób określony w tej normie

Norma prawna zakreśla granice postępowania i dotyczy tylko uprawnień a nie obowiązków . Prawo podmiotowe dotyczy możliwości postępowania a nie elementów woli ani interesu

„Art. 140. W granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego właściciel może, z wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy. W tych samych granicach może rozporządzać rzeczą. „ - nie ma mowy o woli czy interesie

Prawo podmiotowe składa się z uprawnień i roszczeń .

Roszczenie - możliwość dochodzenia od indywidualnie określonych osób określonego zachowania się (np. roszczenie o niekorzystanie z rzeczy właściciela) . Roszczenia mogą powstać jednocześnie z powstaniem prawa podmiotowego (dotyczy zobowiązań) lub też w chwili naruszenia lub zagrożenia prawa podmiotowego (dotyczy praw rzeczowych) .

Istnienie roszczenia - roszczenie powstaje razem z powstaniem prawa podmiotowego

Wymagalność roszczeń - moment od którego roszczenie powinno być spełnione lub wymagalne

np. przy zakupie na raty roszczenie powstaje gdy nadchodzi termin do zapłaty raty kredytu

Zarzut (element prawa podmiotowego) - gdy w istniejącym stosunku prawnym dłużnik przeciwstawia uprawnionemu swoje własne prawa podmiotowe, które czynią bezskutecznym przejściowo lub na zawsze prawo uprawnionego

np. właściciel nakazuje dzierżawcy zwrot rzeczy a dzierżawca tłumacząc się zawartą umową przeciwstawia swoje własne prawo podmiotowe wynikające z tej umowy .

Rodzaje (postacie) prawa podmiotowego

I/

1. prawa bezwzględne

prawo, które jest skuteczne względem wszystkich osób czyli żadna osoba nie może tego prawa naruszyć

np. prawo własności

2. prawa względne

prawo skuteczne tylko wobec drugiej strony stosunku prawnego

np. prawa wynikające z umów . sprzedawca może dochodzić zapłaty tylko wobec kupującego a nie wobec wszystkich członków jego rodziny

II/

1. prawo majątkowe

prawo które da się w jakiś sposób wycenić ( ma wartość majątkową )

2. prawa niemajątkowe

prawa osobiste to prawa których wartości nie da się wyliczyć głównie ze względu na przedmiot ( prawo do zdrowia, prawo do nazwiska )

III/ podział uzależniony od sposobu zachowania się do jakiego zobowiązana jest jedna ze stron

1. prawo czynne

2. prawo bierne

prawo zatrzymania . np. najemca przeprowadza remont i po zakończeniu umowy może zaniechać zatrzymania rzeczy aż do chwili zwrócenia kosztów remontu

Art. 461. § 1. Zobowiązany do wydania cudzej rzeczy może ją zatrzymać aż do chwili zaspokojenia lub zabezpieczenia przysługujących mu roszczeń o zwrot nakładów na rzecz oraz roszczeń o naprawienie szkody przez rzecz wyrządzonej (prawo zatrzymania).

§ 2. Przepisu powyższego nie stosuje się, gdy obowiązek wydania rzeczy wynika z czynu niedozwolonego albo gdy chodzi o zwrot rzeczy wynajętych, wydzierżawionych lub użyczonych.

3. prawo zakazowe

np. umowa spółki

Art. 863. § 1. Wspólnik nie może rozporządzać udziałem we wspólnym majątku wspólników ani udziałem w poszczególnych składnikach tego majątku. § 2. W czasie trwania spółki wspólnik nie może domagać się podziału wspólnego majątku wspólników. § 3. W czasie trwania spółki wierzyciel wspólnika nie może żądać zaspokojenia z jego udziału we wspólnym majątku wspólników ani z udziału w poszczególnych składnikach tego majątku.

IV/

1. prawa samoistne ( główne )

istnieją niezależnie od okoliczności

2. prawa niesamoistne ( akcesoryjne lub zależne )

ich treść uzalezniona jest od treści innego prawa

przykłady praw akcesoryjnych

-- nie można zawrzeć poręczenia bez istnienia umowy czyli to prawo samo nie istnieje

-- hipoteka

-- zastaw

Art. 876. § 1. Przez umowę poręczenia poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał.

V/

1. prawa przenoszalne

prawa, które w drodze umowy lub dziedziczenia przenoszone są na inną osobę

2. prawa nieprzenoszalne

prawa, które nie mogą być zbyte i nie podlegają dziedziczeniu

VI/

1. prawa podzielne

prawo może przysługiwać kilku osobom i może być przez nie wspólnie wykonywane

np. współwłasność w małżeństwie

2. prawa niepodzielne

np.

-- Art. 595. § 1. Prawo odkupu jest niezbywalne i niepodzielne. § 2. Jeżeli jest kilku uprawnionych do odkupu, a niektórzy z nich nie wykonywają tego prawa, pozostali mogą je wykonać w całości.

-- Art. 620. Jeżeli przedmiot kontraktacji jest podzielny, kontraktujący nie może odmówić przyjęcia świadczenia częściowego, chyba że inaczej zastrzeżono.

VII/

1. prawa obecne

są to prawa istniejące

2. prawa przyszłe

prawa powstające po jakimś czasie

Art. 306. § 1. W celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności można rzecz ruchomą obciążyć prawem, na mocy którego wierzyciel będzie mógł dochodzić zaspokojenia z rzeczy bez względu na to, czyją stała się własnością, i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela rzeczy, wyjąwszy tych, którym z mocy ustawy przysługuje pierwszeństwo szczególne.

§ 2. Zastaw można ustanowić także w celu zabezpieczenia wierzytelności przyszłej lub warunkowej.

3. ekspektatywa

jest to stan zawieszenia . prawo podmiotowe trwa ale powstanie dopiero po zaistnieniu jakiś określonych okoliczności .

np. nabycie rzeczy od złodzieja bez tej świadomości i w dobrej wierze - nabywca nabędzie prawo własności dopiero po 3 latach

Art. 174. Posiadacz rzeczy ruchomej nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada rzecz nieprzerwanie od lat trzech jako posiadacz samoistny, chyba że posiada w złej wierze.

Powstanie prawa podmiotowego

1. powstanie pierwotne

gdy prawo własności nie pochodzi od innej osoby

np. przy znalezieniu rzeczy tytuł własności nie pochodzi od innej osoby lecz wypływa z faktu znalezienia

2. powstanie wtórne

oparte o prawo istniejące u poprzednika np. umowa, spadkobranie

Następstwo prawne (sukcesja) - polega na określeniu grona osób ( następcy prawnego ) na które przeszły prawa majątkowe

1. sukcesja pod tytułem ogólnym

całość praw majątkowych przechodzi na następce prawnego

np. dziedziczenie

2. sukcesja pod tytułem szczególnym

nabywca nabywa jedynie jakiś zakres praw majątkowych wchodzących do majątku zbywcy

Ustanie i utrata praw podmiotowych

ustanie - równoznaczne ze zniszczeniem rzeczy lub śmiercią uprawnionego podmiotu

utrata - nie powoduje wygaśnięcia prawa podmiotowego lecz przejście na inną osobę .

Konfuzja to połączenie w jednej osobie obowiązku i uprawnienia lub długu i wierzytelności

np. A obciążył budynek hipoteką . jeśli B nabędzie ten budynek to jako wierzyciel nie może żądać wierzytelności od samego siebie .

Czynność prawna z samym sobą nie jest możliwa co do zasady .

Prawa podmiotowe wykonywane są poprzez :

1. działanie pozytywne

2. działanie negatywne

3. wykonywanie ciągłe

4. wykonywanie jednorazowe

5. czynności prawne i inne działania

6. korzystanie z rzeczy i rozporządzenie rzeczą

7. osobiście lub prze inne osoby

Kolizja praw podmiotowych

zachodzi gdy kilku osobom przysługuje prawo do tej samej rzeczy

Zasady rozstrzygania:

1. zasada pierwszeństwa - najpierw prawa rzeczowe potem w kolejności powstania

2. zasada podziału - wszystkie prawa podmiotowe są traktowane tak samo i zaspakajane w równych częściach ( np. podział pieniędzy uzyskanych z egzekucji )

3. zasada decyzji sędziowskiej - oznacza że decyduje sąd

Art. 920.. § 3. Jeżeli czynność wykonało kilka osób wspólnie, w razie sporu sąd odpowiednio podzieli nagrodę.

Nadużycie prawa

dotyczy przekroczenia granic wykonywania prawa podmiotowego

Art. 5. ⁽⁴⁾ Nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

Domniemanie dobrej wiary

Art. 7. Jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary, domniemywa się istnienie dobrej wiary.

-- dobra wiara polega na tym, że podmiot prawa uważa, iż jakieś prawo mu przysługuje a jego przypuszczenie uzasadniają dane okoliczności

-- zła wiara to błędne mniemanie o istnieniu jakiegoś prawa nie mające uzasadnienia w faktach

Niektóre przepisy prawa uzależniają skutki prawne od istnienia dobrej lub złej wiary . Wówczas domniemywa się istnienie dobrej wiary . Dobrą lub złą wiarę badamy jedynie wówczas gdy ustawa tego wymaga

PODMIOTY PRAWA CYWILNEGO

1. osoby fizyczne

2. osoby prawne

3. jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej

Osoby fizyczne

Osoba fizyczna aby mogła być podmiotem praw i obowiązków cywilnoprawnych musi posiadać następujące przymioty :

-- zdolność prawną

-- zdolność do czynności prawnych

Zdolność prawna

Zdolność prawna to zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków z zakresu prawa cywilnego . Każdy człowiek ma zdolność prawną od chwili urodzenia

Art. 8. § 1. ⁽⁵⁾ Każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną.

W razie urodzenia dziecka domniemywa się że przyszło na świat żywe

Art. 9. W razie urodzenia się dziecka domniemywa się, że przyszło ono na świat żywe.

zdolność prawna kończy się wraz ze śmiercią . Chwilę śmierci określa lekarz

Uznanie za zmarłego

za zmarłego uznaje się osobę która zaginęła .

Art. 29. § 1. Zaginiony może być uznany za zmarłego, jeżeli upłynęło lat dziesięć od końca roku kalendarzowego, w którym według istniejących wiadomości jeszcze żył; jednakże gdyby w chwili uznania za zmarłego zaginiony ukończył lat siedemdziesiąt, wystarcza upływ lat pięciu.

§ 2. Uznanie za zmarłego nie może nastąpić przed końcem roku kalendarzowego, w którym zaginiony ukończyłby lat dwadzieścia trzy.

Rodzaje zaginięcia

1. proste - wyszedł z domu i nie wrócił

2. kwalifikowane - towarzyszą mu szczególne okoliczności np. wojna, wypadek w górach bez odnalezienia ciała

Komorienci - to osoby które utraciły życie podczas tego samego wypadku . Gdy zaginie w wypadku cała rodzina przyjmuje się że zmarli jednocześnie

Art. 32. Jeżeli kilka osób utraciło życie podczas grożącego im wspólnie niebezpieczeństwa, domniemywa się, że zmarły jednocześnie.

Zdolność do czynności prawnych

zdolność do czynności prawnych to zdolność do nabywania praw i obowiązków w zakresie prawa cywilnego poprzez swoje własne świadome czyny

Przesłanki wpływające na zakres zdolności do czynności prawnych

1. wiek

-- od 0 do 13 lat ( nieletni ) - brak zdolności do czynności prawnych

-- od 13 do 18 lat ( małoletni ) - ograniczona zdolność do czynności prawnych

-- powyżej 18 lat ( pełnoletni ) - pełna zdolność do czynności prawnych

2. zawarcie małżeństwa

kobieta po 16-tym roku życia może zawrzeć związek małżeński z ważnych powodów jeśli posiada orzeczenie sądu . Uzyskawszy w ten sposób pełną zdolność do czynności prawnych nie traci jej nawet po rozwodzie przeprowadzonym przed 18-tym rokiem życia .

3. ubezwłasnowolnienie

urzędowe, sformalizowane w wyroku sądowym pozbawienie lub ograniczenie zdolności do czynności prawnych . przesłankami są : choroby psychiczne, niedorozwój umysłowy i inne zaburzenia psychiczne będące następstwem pijaństwa lub narkomani, które prowadzą do niemożności samodzielnego kierowania swoimi sprawami

Skutki dokonania czynności prawnej przez osobę nie mającej zdolności lub posiadającą częściową zdolność do czynności prawnych

1. os. nie posiadające zdolności do czynności prawnych - czynności dokonanych przez te osoby są nieważne . Wyjątkiem jest art. 14 § 2 K.c stwierdzający że w sprawach drobnych i bieżących czynność prawna jest ważna chyba że pociąga za sobą skutki niekorzystne dla osoby

2. umowy zawarte przez osoby o ograniczonej zdolności do czynności prawnej są czynnościami kulejącymi ponieważ ich ważność zależy od potwierdzenia przez pełnomocnika ustawowego .

3. rozporządzanie zarobkiem - osoba o ograniczonych zdolnościach do czynności prawnych może rozporządzać swoim zarobkiem bez zgody przedstawiciela ustawowego chyba że sąd opiekuńczy zarządzi inaczej

4. przedmiot swobodnego użytku - osoba o ograniczonych zdolnościach do czynności prawnych może swobodnie rozporządzać rzeczami, które otrzymała od przedstawiciela ustawowego

Nazwisko

jest dobrem osobistym . Indywializuje człowieka i określa jego tożsamość .

Miejsce zamieszkania

miejscowość w której osoba przebywa z zamiarem stałego pobytu . Muszą być spełnione dwie przesłanki :

-- faktyczny pobyt

-- zamiar

Można mieć tylko jedno miejsce zamieszkania.

Art. 25. Miejscem zamieszkania osoby fizycznej jest miejscowość, w której osoba ta przebywa z zamiarem stałego pobytu.

Miejsce zamieszkania dziecka

Art. 26. § 1. Miejscem zamieszkania dziecka pozostającego pod władzą rodzicielską jest miejsce zamieszkania rodziców albo tego z rodziców, któremu wyłącznie przysługuje władza rodzicielska lub któremu zostało powierzone wykonywanie władzy rodzicielskiej.

§ 2. Jeżeli władza rodzicielska przysługuje na równi obojgu rodzicom mającym osobne miejsce zamieszkania, miejsce zamieszkania dziecka jest u tego z rodziców, u którego dziecko stale przebywa. Jeżeli dziecko nie przebywa stale u żadnego z rodziców, jego miejsce zamieszkania określa sąd opiekuńczy.

Stan cywilny

stan cywilny to zespół cech określających pozycje osoby fizycznej w rodzinie . Cechy to np. pokrewieństwo, związek małżeński a także cechy, które charakteryzują jej sytuację osobistą tj. płeć, wiek, imię i nazwisko

Pokrewieństwo

związki oparte z innymi osobami oparte na związkach krwi

Powinowactwo

związki łączące nas z innymi osobami poprzez zawarcie małżeństwa

Dobra osobiste osób fizycznych

Art. 23. Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.

Art. 24. § 1. ⁽⁸⁾ Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.

§ 2. Jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych.

§ 3. Przepisy powyższe nie uchybiają uprawnieniom przewidzianym w innych przepisach, w szczególności w prawie autorskim oraz w prawie wynalazczym.

Dobra osobiste to pewne indywidualne wartości dotyczące życia psychicznego człowieka, jego uczuć, sytuacji osobistej a także związane są z funkcjonowaniem w życiu prywatnym i zawodowym . Dobra te nie mają charakteru majątkowego .

Środki ochrony dóbr osobistych

Ochrona powstaje już w chwili powstania zagrożenia a nie szkody

Przesłanki powstania ochrony

-- powstanie zagrożenia

-- bezprawność naruszenia

Sposoby ochrony

-- uznanie

--zaniechanie

-- usunięcie skutków naruszenia

-- zadość uczynienie pieniężne

Okoliczności uchylające bezprawność

-- zgoda uprawnionego

-- działanie na podstawie przepisu lub w wykonaniu prawa podmiotowego

-- obrona konieczna i stan wyższej konieczności

-- nadużycie prawa podmiotowego

Szkoda może powstać tylko w majątku (na dobrach majątkowych ) . Jeśli ktoś odniósł szkodę na dobrach osobistych ( niemajątkowych ) wówczas sąd odwołuje się do ogółu czyli do podejścia całego społeczeństwa do tego typu spraw . Uszczerbek na dobrach niemajątkowych to krzywda . Krzywdę wyrównuje się za pomocą zadość uczynienia .

Jeżeli przy naruszeniu dobra osobistego powstanie szkoda w majątku to zasądza się i zadość uczynienie i odszkodowanie .

OSOBY PRAWNE

Osoby prawne - jednostki organizacyjne którym ustawa nadaje osobowość prawną

METODY REGULACJI OSOBOWOŚCI PRAWNEJ

1. metoda normatywna

2. metoda ogólnego formułowania cech osoby prawnej (nie stosowana w Polsce)

ad1) metoda normatywna

osobowość prawna musi wynikać z przepisu szczególnego

ad2) metoda ogólnego formułowania cech osoby prawnej

ustawa wylicza zespół cech, którymi musi charakteryzować się jednostka organizacyjna

Osoby prawne traktowane są jako osobny podmiot w obrocie cywilno prawnym

-- każda osoba prawna charakteryzuje się nazwą . ( ogólna nazwa FIRMA to nazwa przedsiębiorstwa )

-- osoby prawne posiadają siedzibę określoną w statucie a jeśli statut tego nie określa to siedzibą jest miejscowość w której siedzibę ma organ zarządzający .

-- osoba prawna uwidoczniona jest w rejestrach . W większości przypadków osobowość powstaje z chwilą wpisu do rejestru .

SPOSÓB DZIAŁANIA OSOBY PRAWNEJ

1. teoria organów osoby prawnej

każda osoba prawna działa przez swoje organy w sposób przewidziany w ustawie w oparciu o statut . Uznaje się że osoba stojąca na czele np. dyrektor jest traktowana jako spójna część osoby prawnej .

2. teoria przedstawicielstwa

organ osoby prawnej działa jak przedstawiciel ustawowy, który zaciąga zobowiązania we własnym imieniu a następnie przenosi je na osobę prawną .

OCHRONA INTERESÓW OSÓB TRZECICH

Jeśli ktoś działa bez umocowania jako organ osoby prawnej lub przekracza zakres umocowania zobowiązany jest do naprawienia szkody i zwrotu tego co otrzymał w wyniku wykonania umowy . Taka sama regulacja jest przyjęta w przypadku występowania w imieniu nieistniejącej osoby prawnej

Jeśli osoba prawna nie ma organów koniecznych do prowadzenia działalności wówczas sąd ustanawia dla niej kuratora .

RODZAJE OSÓB PRAWNYCH

1. Skarb Państwa (SP)

jest to państwo w określonym zakresie działalności przy zastosowaniu form prawa cywilnego i konstrukcji osobowości prawnej . SP posiada osobowość prawną wynikającą wprost z Kodeksu cywilnego . Jako jedyna osoba prawna nie posiada osobnych organów a w obrocie cywilno prawnym uczestniczy poprzez organy kompetencyjne jednostek administracyjnych ( stationes fisti ) .

Odpowiedzialność SP - SP nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania państwowych osób prawnych chyba że przepis szczególny stanowi inaczej . Państwowe osoby prawne również nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania SP

2. Osoby których majątek założycielski pochodzi z majątku Skarbu Państwa

są to przedsiębiorstwa państwowe, banki państwowe, państwowe osoby prawne powoływane na podstawie odrębnych ustaw ( np. ustawa dotycząca PKP ), fundacje których jedynym fundatorem jest SP

3. Komunalne osoby prawne uregulowane w ustawie o samorządzie terytorialnym

są to jednostki samorządu terytorialnego : gminy, związki międzgminne, powiaty, województwa

4. inne podmioty

w ich ramach wyróżnia się

-- fundacyjne osoby prawne - musi istnieć założyciel

-- korporacyjne osoby prawne - członkowie wnoszą udziały lub składki

5. Jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej ale posiadające zdolność prawną przyznaną im przez przepisy szczególne

jednostki te ponoszą odpowiedzialność za swoje zobowiązania . Członkowie takiej jednostki ponoszą odpowiedzialność subsydialną od chwili gdy jednostka jest niewypłacalna .

PRZEDMIOTY STOSUNKU CYWILNOPRAWNEGO

Przedmiot jest pojęciem szerszym niż rzecz .

Rzeczy to wyraźnie określony i wyodrębniony w Kodeksie cywilnym rodzaj przedmiotu . Stosunki cywilno prawne zgodnie z Art. 45 K.c są to tylko przedmioty materialne .

Art. 45. Rzeczami w rozumieniu niniejszego kodeksu są tylko przedmioty materialne.

Rzeczy to materialne części przyrody w stanie pierwotnym lub przetworzonym, wyodrębnione na tyle w sposób naturalny lub sztuczny, że w stosunkach gospodarczo społecznych mogą być traktowane jako dobra samoistne .

Podział przedmiotów :

1. materialne

2. niematerialne

Przedmioty które nie są rzeczami :

-- człowiek

-- ciało żywego człowieka

-- płyny i gazy chyba że są umieszczone w zbiornikach

-- niewydobyte złoża minerałów

-- zwierzęta (traktowane jako rzecz w niektórych sytuacjach)

RODZAJE RZECZY

Podział I

1. Ruchome

2. Nieruchome

1. grunty

1. grunty rolne

2. grunty nierolne

2. budynki

3. części budynków

Nieruchomości to części powierzchni ziemskiej które stanowią odrębny przedmiot własności tzw. grunty .

Budynki są to budowle trwale z gruntem związane lub części takich budynków . Wszystko co jest na gruncie należy do gruntu . (właściciel budynku musi być też właścicielem gruntu)

Urządzenia znajdujące się na gruncie służące do np. odprowadzania wody czy dostarczania energii należą do przedsiębiorstwa a nie do właściciela gruntu

Znaczenie podziału

1. przedmiotem niektórych praw mogą być tylko nieruchomości np. hipoteka, prawo przechodu, użytkowanie wieczyste

2. księgi wieczyste służą do udokumentowania praw do nieruchomości

3. przedmiotem niektórych umów może być tylko jedna z tych kategorii np. umowa pożyczki może dotyczyć tylko rzeczy realnych

Podział II

1. rzeczy proste

2. rzeczy złożone - składają się z części składowych . Częścią składową są te wszystkie elementy które nie mogą być od rzeczy odłączone bez jej uszkodzenia lub istotnej zmiany całości . Część składowa nie może być odrębnym przedmiotem własności niż rzecz główna .

Podział III

1. rzeczy podzielne - mogą zostać podzielone bez utraty swojej właściwości np. ziemniaki

2. rzeczy niepodzielne

Podział IV

1. rzeczy zużywalne

2. rzeczy niezużywalne

Podział V

1. rzeczy oznaczone co do gatunku - to ogólna kategoria przedmiotów . rzczy te zamieniają się w rzeczy oznaczone co do tożsamości . Kupując auto oglądamy rzecz oznaczoną co do gatunku a po jego zakupie auto staje się rzeczą oznaczoną co do tożsamości

2. rzeczy oznaczone co do tożsamości - rzeczy podlegające specyfikacji i mające cechy tylko sobie właściwe

Podział VI

1. rzeczy znajdujące się w obrocie - mogą być przedmiotem umów cywilno prawnych

2. rzeczy wyłączone z obrotu - wyłączone z obrotu ze względu na cechy

PRZYNALEŻNOŚCI I RZECZY GŁÓWNE

Przynależności to rzeczy ruchome potrzebne do korzystania z innej rzeczy głównej zgodnie z jej przeznaczeniem jeśli pozostają z nią w faktycznym związku

Przedmioty niematerialne

przedmioty które nie mają nośnika materialnego albo ich wartość nie zależy od tego nośnika

np. gazy, energia, dobra intelektualne, objęte ochroną prawa autorskie lub prawa wynalazcze, pieniądze i papiery wartościowe rozumiane jako wartości w nich zawarte .

Przedmioty zbiorowe

nie chodzi o ilość poszczególnych składników ale o to czy są one jednorodzajowe

Przedsiębiorstwo

1. rozumiane jako osoba prawna

2. w znaczeniu przedmiotowym rozumiane jako zespół składników . Art. 55 określa składniki przedsiębiorstwa

Art. 55¹. ⁽²²⁾ Przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej.

Obejmuje ono w szczególności:

1. oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa);

2. własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości;

3. prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych;

4. wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne;

5. koncesje, licencje i zezwolenia;

6. patenty i inne prawa własności przemysłowej;

7. majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne;

8. tajemnice przedsiębiorstwa;

9. księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Czynności prawne dotyczące przedsiębiorstwa obejmują wszystko co wchodzi w skład tego przedsiębiorstwa

Mienie i majątek

Majątek - aktywa i pasywa

Mienie - odnosi się głównie do mienia państwowego . Jest to własność i inne prawa majątkowea zatem tylko aktywa

Pożytki

To wszelkie korzyści w postaci przychodu uzyskiwane z określonego przedmiotu prawa lub z określonego prawa podmiotowego w granicach normalnej i prawidłowej gospodarki bez natychmiastowego zniszczenia lub utraty źródła tego przychodu

1. Pożytki rzeczy

1. naturalne ( płody )

2. cywilne ( dochody które rzecz przynosi na podstawie stosunku cywilno prawnego np. jeśli ktoś wydzierżawi pole to przynosi mu to pożytki cywilne )

2. Pożytki prawa - są to dochody które przynosi prawo zgodnie ze swoim gospodarczo społecznym przeznaczeniem ale nie dotyczy to praw własności

np. wierzytelność - pożytki z prawa to odsetki

Wyróżnienie pożytków ma znaczenie przy

1. rozliczaniu nakładów

2. zwrocie pobranych pożytków ( art. 405 K.c )

CZYNNOŚCI PRAWNE

Stany faktyczne o doniosłości prawnej

1. Zdarzenia prawne - przyczyny sprawcze powstania, zmiany lub utraty stosunku prawnego (jednorazowe) np. urodzenie się dziecka, wpis do rejestru, osiągnięcie odpowiedniego wieku

2. Stany ( trwają w czasie ) - mają pośredni wpływ na wywieranie skutków prawnych

1. stany prawne - zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych

2. stany psychiczne - dobra lub zła wiara, wina, błąd, wiedza, niedołęstwo

TYPY ZDARZEŃ PRAWNYCH

1. czynności prawne ( elementem koniecznym jest oświadczenie woli )

2. orzeczenie sądowe ( rozwód )

3. akty administracyjne

4. czyny

1. zgodne z prawem - działanie wywołujące skutki prawne niezależnie od woli człowieka

2. bezprawne

OŚWIADCZENIE WOLI

Oświadczenie woli to zewnętrzny przejaw wewnętrznej decyzji wywołania określonych skutków prawnych ( art. 60 K.c )

Oświadczenie woli jest skuteczne :

1. kiedy nie jest wynikiem przymusu fizycznego wywieranego w chwili rzekomego składania oświadczenia woli

2. kiedy jest na tyle zrozumiałe że co najmniej w drodze wykładni da się ustalić jego sens

3. jeśli dotyczy skutków prawnych

4. musi istnieć zamiar wywołania skutków prawnych

Oświadczenie woli może być wyrażone przez każde zachowanie się ujawniające wolę w sposób dostateczny również w postaci elektronicznej czyli w sposób wyraźny lub dorozumiany .

Oświadczenie dorozumiane - ma miejsce jeśli z całokształtu okoliczności wynika, że dana osoba zamierza złożyć oświadczenie woli lub je złożyła .

Znaczenie prawne milczenia - milczenie oznacza zgodę na wywołanie określonych skutków prawnych w tych sytuacjach kiedy uprawniony mógł i powinien mówić ( Art. 810 K.c )

Art. 810. Jeżeli przed upływem czternastu dni od daty otrzymania oferty na piśmie zakład ubezpieczeń nie doręczył składającemu ofertę dokumentu ubezpieczenia, umowę uważa się z piętnastym dniem od otrzymania oferty za zawartą na podstawie ogólnych warunków ubezpieczenia. Przepisu tego nie stosuje się do ubezpieczeń na życie.

Oświadczenie woli składane innej osobie - rodzi skutek od momentu kiedy ta osoba otrzymała to oświadczenie woli w taki sposób że mogła się z nim zapoznać .

Oświadczenie woli wiąże składającego - oznacza to pewną doniosłość prawną oświadczenia . Odwołać oświadczenie woli można gdy adresat nie zdążył się z nim zapoznać .

Oświadczenie woli zastępujące - jest to orzeczenie sądu które zastępuje oświadczenie woli w sytuacji gdy strona do takiego oświadczenia była zobowiązana .

Zgoda osoby trzeciej - chodzi o sytuacje kiedy ważność czynności prawnej jest uzależniona od wyrażenia zgody osoby trzeciej ( strona trzecia nie jest stroną stosunku prawnego ) . Zgoda osoby trzeciej jest oświadczeniem woli do którego stosujemy wszystkie zasady ogóle . Różnica pomiędzy zgodą a innymi oświadczeniami woli polega na chwili złożenia zgody to znaczy że jest wyrażona przed lub po dokonaniu czynności prawnej .

Art. 525. Jeżeli wierzytelność była zabezpieczona poręczeniem lub ograniczonym prawem rzeczowym ustanowionym przez osobę trzecią, poręczenie lub ograniczone prawo rzeczowe wygasa z chwilą przejęcia długu, chyba że poręczyciel lub osoba trzecia wyrazi zgodę na dalsze trwanie zabezpieczenia.

CZYNNOŚCI PRAWNE

Czynność prawna - działanie osoby fizycznej lub prawnej powzięte w celu wywołania określonych skutków prawnych które bez takiego zamiaru nie mogły by w ogóle powstać .

Elementem istotnym czynności prawnych jest co najmniej jedno oświadczenie woli wywołujące skutki prawne z tej przyczyny że były one zamierzone i wyrażone w oświadczeniu woli .

Wyjątkiem jest Art. 56 K.c - czynność prawna wywołuje skutki prawne nie tyko te które zostały w niej wyrażone ale i te wynikające z ustawy, z zasad współżycia społecznego i z ustalonych zwyczajów

Czynność prawna niezgodna z ustawą, zasadami współżycia społecznego oraz ustalonym zwyczajem jest bezwzględnie nieważna .

OGÓLNE POSTACI CZYNNOŚCI PRAWNYCH

1. jednostronne i dwustronne

2. zobowiązujące, rozporządzające i upoważniające

3. jednostronnie zobowiązujące i dwustronnie zobowiązujące (w ramach czynności dwustronnych)

4. między żyjącymi i moris causa

5. konsensualne i realne

6. przysparzające i nieprowadzące do przysporzenia

7. odpłatne, nieodpłatne (darme) i wzajemne

Objaśnienia poszczególnych czynności prawnych

ad1)

1. jednostronne - dokonane przez jedna osobę, niezależne od drugiej strony stosunku prawnego np. przyrzeczenie publiczne, testament

2. dwustronne - występują dwa podmioty

ad2)

1. zobowiązujące - strona zobowiązuje się do dokonania jakiejś czynności

2. rozporządzające - czynność prawna przenosi lub obciąża prawo

3. upoważniające - występują w przypadku gdy ktoś upoważnia inny podmiot do korzystania z własnego prawa lub do występowania w imieniu upoważniającego np. udzielenie pełnomocnictwa, licencje

Konstrukcja umów o podwójnym skutku zobowiązująco-rozporządzającym - jeżeli mamy do czynienia z umową zobowiązującą wówczas z tym zobowiązaniem łączymy skutek rozporządzenia chyba że ustawa przewiduje inaczej ( Art. 535 K.c )

Art. 535. Przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę.

ad3)

1. jednostronnie zobowiązujące - istnieją dwie strony ale tylko jedna strona się do czegoś zobowiązuje np. w przypadku umowy darowizny istnieją dwie strony : darczyńca i obdarowany ale tylko darczyńca zobowiązuje się do świadczenia

2. dwustronnie zobowiązujące - tak jedna jak i druga strona jest zarówno dłużnikiem jak i wierzycielem ( dotyczy to prawie wszystkich umów )

ad5)

1. konsensualne - dochodzą do skutku poprzez samo porozumienie stron

2. realne - do wywołania skutku prawnego potrzebne jest wydanie rzeczy np. umowa przechowania

ad6)

1. przysparzające - zwiększają masę majątkową drugiej strony umowy

2. nie prowadzące do przysporzenia - nie zwiększają masy drugiej strony umowy

ad7) odpłatne, nieodpłatne (darme) i wzajemne

c) wzajemne - dotyczą tylko umów odpłatnych

Przy czynnościach darmych obdarowany jest chroniony słabiej przez prawo

Ekwiwalentność umów dwustronnych - umowy te są ekwiwalentne ponieważ strona jest przeświadczona że rzecz za którą płaci jest tego warta ( wyjątek stanowi aukcja )

Wyzysk - jedna ze stron wykorzystując niedośwaidczenie lub przymusową sytuację drugiej strony a także jej niedołęstwo przyjmuje albo zastrzega dla siebie takie świadczenie które w chwili zawarcia umowy rażąco przewyższa świadczenie drugiej strony .

Ochrona a co za tym idzie sankcja polega na przywróceniu równoważności świadczeń .

TREŚĆ CZYNNOŚCI PRAWNEJ

Treść czynności prawnej stanowi istotny element kreujący czynność prawną w którym znajdują wyraz wyłącznie same decyzje uczestników czynności prawnej . Minimalny zakres treści czynności prawnej musi dotyczyć skutków prawnych . Treść nie może dotyczyć świadczenia niemożliwego, jeśli tak jest wówczas umowa uważana jest za nieważną . Maksymalny rozmiar treści nie jest ograniczony .

CZĘŚCI SKŁADOWE CZYNNOŚCI PRAWNEJ

1. elementy przedmiotowo istotne ( essentialia negoti )

2. elementy podmiotowo istotne ( naturalia negoti )

3. elementy dodatkowe (accidentalia negoti )

ad1) elementy przedmiotowo istotne - bez ich określenia czynność prawna nie dojdzie do skutku

ad2) elementy podmiotowo istotne - te które strony same mogą umieścić w treści czynności prawnej ale jeśli tego nie zrobią to umowa i tak jest ważna a w kwestiach nieuregulowanych w treści zastosowanie znajdą przepisy kodeksu

ad3) elementy dodatkowe - nie wpływają na ważność czynności prawnych . Od stron zależy ich zamieszczenie w umowie ale jeśli strony ich nie zamieszczą to ich nie ma (warunek, termin, polecenie)

WARUNEK - TERMIN - POLECENIE

Warunek - to składnik treści czynności prawnej który uzależnia jej skuteczność prawną od zdarzenia przyszłego niepewnego

Zdarzenie przyszłe pewne nie jest warunkiem . Choć nie wiadomo kiedy nastąpi, nastąpi na pewno .

Umowa warunkowa i umowa losowa nie są tymi samymi umowami . Umowa zawarta pod warunkiem dotyczy powstania lub ustania czynności prawnych . Umowa losowa dotyczy następstw czynności prawnych ( przykład umów losowych : umowa ubezpieczenia, dożywocia )

Przesłanki to okoliczności potrzebne do wywołania skutków prawnych nie są jednak zdarzeniami niepewnymi .

Ziszczenie się warunku nie ma mocy wstecznej chyba że zastrzeżono inaczej

Podział warunków

1. zawieszające i rozwiązujące

2. dodatnie i ujemne

3. bezprawny

ad1)

1. zawieszający - od jego ziszczenia uzależnia się powstanie skutków czynności prawnej np.jeżeli uda ci się zdać egzamin to wtedy otrzymasz prezent

2. rozwiązujący - od niego uzależnia się ustanie skutków czynności prawnej

ad2)

1. dodatni - zakłada zmiany istniejącego stanu rzeczy

2. ujemny - polega na utrzymaniu określonego stanu rzeczy

ad3)

1. bezprawny - zachodzi wówczas gdy jego spełnienie jest niemożliwe, sprzeczne z ustawą lub zasadami współżycia społecznego . Powoduje to nieważność czynności prawnej jeżeli warunek jest zawieszający a w przypadku warunku rozwiązującego, warunek bezprawny uważa się za niezastrzeżony

Dopuszczalność ustanowienia warunku

Każda czynność prawna może być warunkowa prócz niektórych czynności z zakresu prawa rodzinnego

Termin - również jest zastrzeżeniem uzależniającym powstanie lub ustanie określonych czynności prawnych od określonego czasu . Terminem najkrótszym jest doba

Rodzaje terminów

1. początkowy - od którego czynność prawna rodzi skutek

2. końcowy - do którego czynność prawna wywołuje skutki

Polecenie ( Art. 893 K.c ) - ogranicza się tylko do czynności prawnych nieodpłatnych . Żadna osoba trzecia nie ma roszczeń wynikających z polecenia np. dziadek daruje w testamencie dom pod warunkiem zapłaty określonej kwoty pieniędzy na sierociniec

Art. 893. Darczyńca może włożyć na obdarowanego obowiązek oznaczonego działania

lub zaniechania, nie czyniąc nikogo wierzycielem (polecenie).

UMOWY NAZWANE

to umowa której elementy przedmiotowo istotne uregulowane są w kodeksie i innych aktach prawnych np. umowa licencyjna

UMOWY NIE NAZWANE

umowy nigdzie nie uregulowane ale pozostające w zgodzie z prawem .

np. kiedyś była to umowa leasingu, obecnie faktoring itp.

Umowy mogą przechodzić z umów nazwanych do nienazwanych i odwrotnie

FORMY OŚWIADCZEŃ WOLI

Istnieje zasada swobody formy co oznacza że oświadczenie woli może być złożone przez każde zachowanie się osoby które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny

Zasada swobody doznaje określonych ograniczeń które mają na celu :

1. uchylenie wątpliwości czy oświadczenie woli zostało już złożone

2. ułatwić dowodzenie że jakaś czynność została już dokonana

3. ochronić strony przed nieprzemyślanymi decyzjami

4. ujawnienie czynności prawnych w stosunku do osób trzecich

5. ułatwić sprawowanie kontroli państwa nad dokonywaniem czynności prawnych

RODZAJE FORM SZCZEGÓLNYCH

1. forma zwykła

2. kwalifikowana forma pisemna

Forma zwykła - jest zwykła formą pisemną którą rozumiemy jako złożenie własnoręcznego podpisu na dokumencie obejmującym treść oświadczenia woli .

Osoba nie mogąca pisać ale umiejąca czytać (półanalfabeta) składa swój podpis za pomocą tuszowego odciska palca lub wykona za nią podpis inna osoba wymieniona w ustawie .

Osoba nie umiejąca czytać i pisać (analfabeta) składa podpis w postaci aktu notarialnego .

Podpis musi być zamieszczony na dole dokumentu i obejmuje treść ponad nim a nigdy poniżej .

Podpis wiążący to własnoręcznie napisane imię i nazwisko a nie inicjały, parafka czy maszynowe pismo z naniesioną parafką

Kwalifikowana forma pisemna

Podział :

1. forma pisemna z urzędowym poświadczeniem daty

2. forma pisemna z urzędowym poświadczeniem podpisu

3. forma aktu notarialnego

4. inne formy szczególne przewidziane dla określonych typów czynności prawnych tj. weksel, czek, testament

5. zastępcza forma sądowa

ad1) forma pisemna z urzędowym poświadczeniem daty

data pewna stosowana jest w przypadku gdy skuteczność czynności prawnych uzależnia się od daty lub terminu . Wówczas takie poświadczenie jest skuteczne również wobec osób nieuczestniczących w dokonywaniu tej czynności .

Poświadczenia może dokonać

-- notariusz lub inny organ państwowy

-- wzmianka o dokonaniu czynności w jakimkolwiek dokumencie urzędowym

-- śmierć jednego z uczestników czynności - data pewną jest śmierć

ad2) forma pisemna z urzędowym poświadczeniem podpisu

notariusz albo inny organ państwowy potwierdza tożsamość osób

ad3) forma aktu notarialnego

konieczność zastosowania tego rodzaju formy musi wynikać z ustawy

PODZIAŁ FORM ZE WZGLĘDU NA SKUTKI PRAWNE

1. forma zastrzeżona wyłącznie dla celów dowodowych

2. forma pisemna zastrzeżona pod rygorem nieważności

3. forma zastrzeżona dla wywołania określonych skutków prawnych

niedochowania formy pisemnej zastrzeżonej pod rygorem nieważności prowadzi do nieważności czynności prawej . Wynika z przepisów i jest najważniejszą formą

SPOSOBY ZAWIERANIA UMÓW

1. w drodze oferty

2. w drodze negocjacji

3. w drodze przetargu

ad 1 / oferta

Oferta to oświadczenie jednej strony zawierające wole zawarcia umowy . Musi zawierać istotne postanowienia umowy . Musi być tak sformułowana aby druga strona mogła odpowiedzieć na nią TAK lub NIE .

Stan związania ofertą istnieje od chwili jej złożenia do momentu w którym w którym druga strona mogła się z nią zapoznać .

Stan związania oznacza że jeśli ktoś złożył ofertę to nie może się z niej wycofać lub zmienić jej elementów .

Odwołać ofertę można tylko do momentu kiedy nie została przyjęta przez drugą stronę . Przyjęcie oferty może być wyrażone przez podjęcie określonych czynności ( np. przystąpienie do realizacji )

Przyjęcie oferty z zastrzeżeniami poczytuje się za złożenie nowej oferty .

1. stan związania

OFERENT OBLAT

2. nowa oferta

Nowa oferta musi zawierać istotne elementy takie jak przedmiot i cena . Jeżeli oferentem i oblatem są przedsiębiorcy to przyjęcie oferty z zastrzeżeniami poczytuje się za przyjęcie oferty pierwotnej

( całkowite przyjęcie oferty ) . Nie istnieje odwrócenie ról Oferent _ Oblat, przyjmuje się że oblat przyjął ofertę tylko wyraził zastrzeżenia .

Oferta złożona drogą elektroniczną również jest wiążąca i skuteczna .

Art. 66¹. ⁽³⁰⁾ § 1. Oferta złożona w postaci elektronicznej wiąże składającego, jeżeli druga strona niezwłocznie potwierdzi jej otrzymanie.

Dorozumiane przyjęcie oferty - gdy oblat dokonuje czynności prawnej wskazanej w ofercie a jego zachowanie zastępuje przyjęcie oferty

Zawarcie umowy w trybie ofertowym następuje z chwilą złożenia oświadczenia o jej przyjęciu

ad 2/ negocjacje

Negocjacje zwana do niedawna rokowaniami polegają na dochodzeniu do koncensusu w drodze negocjowania poszczególnych elementów umowy .

Umowa dochodzi do skutku dopiero wówczas gdy strony dojdą do porozumienia co do wszystkich elementów objętych negocjacjami . Jeżeli strony nie dojdą do porozumienia a negocjacje miały na celu wyrządzenie szkody drugiej stronie wówczas mamy do czynienia z odpowiedzialnością umowną . Mamy do czynienia z culpa in contrahento czyli odpowiedzialnością przedumowną .

Jeśli negocjacje były prowadzone wbrew dobrym obyczajom, zwłaszcza bez zamiaru zawarcia umowy i o ile szkoda zostanie wykazana wówczas można drugą stronę pociągnąć do odpowiedzialności . Szkoda jest elementem koniecznym do ubiegania się o odszkodowanie .

Podobnie uregulowana jest sytuacja kiedy jedna ze stron ujawniła informacje poufne co do których miała obowiązek przestrzegania tajemnicy . Chodzi tu o wiedze która nie jest chroniona patentami . Powstała wówczas odpowiedzialność odszkodowawcza polegająca na naprawieniu szkody lub wydaniu uzyskanych korzyści .

Gdy nie wiemy czy mamy do czynienia z ofertą czy z negocjacjami posługujemy się normą interpretacyjną czyli przypisuje się słabszy skutek .

Art. 71. ⁽⁴¹⁾ Ogłoszenia, reklamy, cenniki i inne informacje, skierowane do ogółu lub do poszczególnych osób, poczytuje się w razie wątpliwości nie za ofertę, lecz za zaproszenie do zawarcia umowy.

ad 3/ przetarg i aukcja

Aukcja dotyczy przetargu ustnego (licytacja) . Aukcja polega na ustnym składaniu ofert i jest ona ofertą wiążącą do chwili złożenia innej korzystniejszej oferty . W aukcji głównie chodzi o cenę . Umowa dochodzi do skutku w chwili przybicia chyba że ważność umowy zależy od szczególnych wymagań przewidzianych w ustawie . Wówczas każda ze stron może żądać zawarcia umowy .

Przetarg właściwy ma postać pisemną i polega na dokonaniu wyboru spośród najkorzystniejszych ofert złożonych na piśmie .

W przetargu można zastrzec że organizatorowi przetargu przysługuje wadium . Jest to warunek uczestnictwa w przetargu . Wadium traktowane jest jako zastrzeżenie dodatkowe takie jak warunek i termin przy czym wadium ma zabezpieczać zawarcie umowy na wypadek gdyby ktoś uchylał się przed zawarciem umowy .

Przetarg może być unieważniony z przyczyn formalnych czyli wtedy kiedy jeden z uczestników wpłynął na wynik przetargu w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i zasadami współżycia społecznego .

list intencyjny

List intencyjny jest formą pośrednią pomiędzy ofertą a negocjacjami .Zaproszenie i wyrażenie woli zawarcia umowy w przyszłości . Może zawierać istotne postanowienia umowy ale brakuje w nim stanowczej woli zawarcia umowy .

List intencyjny nie rodzi skutków prawnych, nie jest wiążący i należy go traktować jako zaproszenie do rokowań .

WADLIWOŚCI CZYNNOŚCI PRAWNYCH - czyli wady oświadczeń woli

Wady oświadczeń woli to kategoria normatywna a nie psychologiczna . Wady oświadczeń woli to zbiorcza nazwa przyjęta tradycyjnie dla przewidzianych przez prawo wypadków możliwości podważenia skutków czynności prawnych z powołaniem się na wadliwość procesu podejmowania decyzji .

Rodzaje wad :

1. brak świadomości lub swobody

2. pozorność

3. błąd

4. groźba

1. brak świadomości lub swobody - stan dotyczy psychiki i intelektu . Są to okoliczności, które wpływają na stan psychiczny człowieka uniemożliwiający mu świadome lub swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli . Stan ten może być trwały (choroba psychiczna) lub też przemijający (alkoholizm lub upojenie alkoholowe) . Możliwy jest też przymus fizyczny z którym mamy do czynienia wówczas gdy wpływa na podjęcie decyzji .

Skutkiem tej wady jest nieważność czynności prawnej .

2. pozorność - jedna strona składa drugiej oświadczenie dla pozoru za jej zgodą (!) . Nie chodzi jednak o czynność nie na serio i czynności prawne powiernicze . Oświadczenia woli muszą być złożone dla pozoru a okoliczności dotyczą treści czynności prawnej lub zainteresowanych osób . Ważna jest czynność prawna ukryta o ile odpowiada ustawowym przesłankom .

Art. 412. ⁽¹⁶³⁾ Sąd może orzec przepadek świadczenia na rzecz Skarbu Państwa, jeżeli świadczenie to zostało świadomie spełnione w zamian za dokonanie czynu zabronionego przez ustawę lub w celu niegodziwym. Jeżeli przedmiot świadczenia został zużyty lub utracony, przepadkowi może ulec jego wartość.

Sytuacja się komplikuje gdy pojawia się osoba trzecia . Gdy osoba trzecia dokonuje czynności prawnej w oparciu o czynność prawną pozorną a czynność ta jest o charakterze odpłatnym wówczas czynność ta ważna jest o ile osoba trzecia pozostawała w dobrej wierze .

Skutki pozorności to bezwzględna nieważność czynności prawnej pozornej z wyjątkiem osób trzecich .

3. błąd - nie jest błędem złe oznaczenie czy pomyłka . Nie można powołać się na błąd w przypadku złego przewidywania i wnioskowania .

Żeby błąd był prawnie doniosły musi :

1. dotyczyć treści czynności prawnej czyli okoliczności wchodzących w skład treści

2. musi być istotny to znaczy musi uzasadniać przypuszczenie że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i ocenił sprawę rozsądnie to nie złożyłby takiego oświadczenia woli (kategoria obiektywna - gdyby działał rozsądnie)

Przykład

ktoś chciał kupić nieuszkodzone auto natomiast nabywa auto naprawione po wypadku .

Nie jest błędem gdy rodzice kupują mieszkanie ale dziecko nie chce w nim mieszkać . Nie mogą powołać się na błąd dowodząc iż sądzili że dziecko będzie mieszkało w nabytym mieszkaniu .

Kiedy adresat oświadczenia woli sam wprowadza w błąd osobę składającą oświadczenie woli to w tej sytuacji uchylanie się od skutków prawnych swojego oświadczenia woli jest dopuszczalne i niewątpliwe .

Czynność prawna dokonana pod wpływem błędu jest czynnością ważną chyba że działający pod wpływem błędu uchyli się od skutków złożonego oświadczenia woli .

Kwalifikowane postaci błędu (podstęp)

1. podstępne zachowanie jednej strony - dwa elementy

1. element psychiczny (intencje)

2. element materialny (zachowanie się)

3. wprowadzenie w błąd drugiej strony

4. związek przyczynowy między podstępem a błędem - chodzi o każde zachowanie się które świadomie wywołuje, wzmacnia lub utwierdza błędne wyobrażenie u innej osoby . Milczenie też może być podstępne .

Przesłanki uchylenia się od skutków oświadczenia woli złożonego pod wpływem podstępu są łagodniejsze . Błąd nie musi dotyczyć treści czynności prawnej i nie musi być istotny .

Przykład

kobieta w ciąży okłamuje kolegę że ten jest biologicznym ojcem aby adoptował dziecko

Jeżeli podstęp zostaje wywołany przez osobę trzecią to podstęp osoby trzeciej jest traktowany jak podstęp strony czynności prawnej jeżeli strona ta o podstępie wiedziała i nie zawiadomiła drugiej strony albo jeżeli czynność prawna była nieodpłatna .

4. groźba - zachodzi wówczas gdy jest bezprawna i poważna oraz jeśli istnieje związek przyczynowy pomiędzy groźbą a złożeniem oświadczenia woli .

groźba poważna - kategoria obiektywna musi mieć charakter niebezpieczny i musi istnieć możliwość realizacji groźby

Skutkiem groźby jest ważna czynność prawna ale można się od niej uchylić

SKUTKI WADLIWOŚCI CZYNNOŚCI PRAWNYCH (sankcja)

Sankcje przewidziane przez prawo w sytuacji kiedy czynność prawna jest wadliwa

1. nieważność bezwzględna - sankcja najostrzejsza . Czynność prawna nie wywołuje skutków zamierzonych przez strony chociaż może rodzić inne skutki np. obowiązek odszkodowawczy lub obowiązek zwrotu spełnionych świadczeń . Czynność prawna może być nieważna w całości lub w części .

Cechy nieważności :

-- czynność prawna nieważna jest od początku

-- czynność prawna jest nieważna z mocy samego prawa tzn. że nie potrzeba orzeczeń sądowych ani oświadczeń stron . Można jednak wnieść powództwo do sądu o ustalenie nieważności . Jest to orzeczenie deklaratoryjne

-- sąd uwzględnia nieważność z urzędu

-- nieważność jest skuteczna wobec wszystkich

-- nieważność ma zawsze charakter definitywny

-- nieważna czynność prawna nie podlega konwalidacji ani potwierdzeniu

Z nieważnością spotykamy się :

-- gdy brak jest zdolności do czynności prawnych

-- gdy czynność prawna jest sprzeczna z ustawą, z zasadami współżycia społecznego i ma na celu obejście przepisów

-- przy niektórych wadach oświadczenia woli (brak swobody i pozorności)

-- zawsze gdy brak jest formy pisemnej zastrzeżonej pod rygorem nieważności

2. nieważność względna ( wzruszalność ) - osobie która złożyła fałszywe oświadczenie woli przyznaje się prawo doprowadzenia do unieważnienia dokonanej czynności prawnej . Czynność prawna wywołuje skutki niewadliwej czynności prawnej ale może być obalona przez osobę uprawnioną określonymi przepisami prawa .

Cechy wzruszalności czynności prawnej

-- czynność prawna wywołuje zamierzone i zwykłą e skutki

-- wzruszenie może nastąpić tylko w razie powołania się określonej osoby a nigdy z mocy samego prawa

-- na wzruszalność mogą powołać się tylko określone osoby : przedstawiciel ustawowy, pełnomocnik, spadkobiercy

--nieważność względna nie jest uwzględniana przez sąd z urzędu

-- wzruszalna czynność prawna może być konwalidowana np. czynność prawna dokonana przez osobę w granicy wieku od 13 do 18 lat może być ważna po potwierdzeniu przez pełnomocnika

3. bezskuteczność zawieszona - jest to tymczasowe wstrzymanie skutków czynności prawnej do momentu nadejścia określonego zdarzenia . W prawie polskim konstrukcja ta ma zastosowanie tylko wówczas gdy dla pełnej skuteczności i ważności potrzebna jest zgoda osoby trzeciej .

4. bezskuteczność względna - polega na uchyleniu skuteczności ważnej czynności prawnej względem określonej osoby lub grupy osób przy jednoczesnym pozostawieniu pełnej skuteczności względem pozostałych osób . Jest to środek ochrony osoby, której zaspokojenie słusznych roszczeń zostało wyłączone poprzez dokonanie czynności prawnej . Bezskuteczność może wynikać bądź z mocy samego prawa bądź na mocy orzeczenia sądowego .

Art. 59. W razie zawarcia umowy, której wykonanie czyni całkowicie lub częściowo niemożliwym zadośćuczynienie roszczeniu osoby trzeciej, osoba ta może żądać uznania umowy za bezskuteczną w stosunku do niej, jeżeli strony o jej roszczeniu wiedziały albo jeżeli umowa była nieodpłatna. Uznania umowy za bezskuteczną nie można żądać po upływie roku od jej zawarcia.

Art. 527. § 1. Gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć.

§ 2. Czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności.

§ 3. Jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

§ 4. ⁽¹⁹³⁾ Jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli korzyść majątkową uzyskał przedsiębiorca pozostający z dłużnikiem w stałych stosunkach gospodarczych, domniemywa się, że było mu wiadome, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

5

---