ZAGADNIENIA DO EGZAMINU DYDAKTYKA

1. Dyscyplina i ład w procesie kształcenia - prewencja, interwencja, demonstracja - reguły praktyczne wynikające z tych trzech procesów, metody włączania uczniów w utrzymanie ładu podczas zajęć.

Dla młodego nauczyciela utrzymanie w klasie dyscypliny i ładu jest pierwszym i najważniejszym sprawdzianem który wpływa na to, jak będą postrzegać go uczniowie, przełożeni i koledzy. Poza tym jeśli nauczycielowi nie uda się zaprowadzić w klasie dyscypliny nie jest on w stanie w pełni zrealizować swoich założeń, ponieważ ład w klasie stwarza warunki do nauki.

Nie można odseparować ładu od nauczania, ponieważ jego utrzymanie to część kierowniczej roli nauczyciela.

Elementy ładu efektywnego:

• PREWENCJA (metody profilaktyczne)

• 2 podejścia do ładu prewencyjnego:

* polega na dobrym zaplanowaniu zadań dydaktycznych, trafnym rozporządzaniu czasem i przestrzenia oraz dysponowaniu wystarczającym repertuarem metod nauczania, gdyż pomaga to stworzyć odpowiednie środowisko współpracy z uczniami

* przeznacza się dziecku centralną pozycję w procesach nauczania i wychowania, nie stara się nad uczniem zapanować-należy widzieć w nim człowieka, szanować go (`etyka pieczy') - stwarza to możliwość rozwoju naukowego ale także społecznego i emocjonalnego

• czynniki prewencyjne:

* ustalanie reguł (zachowania oczekiwane i niepożądane) i procedur (określają jak pracować i wykonywać różnego rodzaju działania w klasie) panujących na lekcji; należy ich nauczać by stały się dla uczniów nawykiem i przede wszystkim należy samemu się do nich stosować! Ważna jest KONSEKWENCJA w egzekwowaniu przestrzegania w/w

* utrzymywanie właściwego toku i impetu nauczania; błędy nauczycieli zaburzające tok i impet:

• 
  zawieszenie czynności (kiedy nauczyciel rozpoczyna jakieś działanie a następnie porzuca je przed zakończeniem)

• 
  huśtawka ( kiedy nauczyciel rozpoczyna jakąś czynność, następnie-nie kończąc-przechodzi do następnej i powraca do tej pierwszej)

• 
  rozdrabnianie (zbyt szczegółowe wyjaśnianie jakiegoś tematu bądź działania)

• naddawanie ( kiedy nauczyciel wyjaśnia i wyjaśnia choć uczniowie już pojęli dana kwestię)

* planowanie i harmonizowanie zachowania uczniów w momentach rozchwiania (momenty dnia szkolnego kiedy najtrudniej zaprowadzić porządek):

• początek lekcji

• zmiana metodyczna (np. przejście od słuchania wykładu do pracy indywidualnej, od nauczania frontalnego do pracy w grupach itp.-można tu wykorzystać system sygnałów)

• koniec lekcji

• dzięki metodom prewencyjnym u uczniów kształtuje się poczucie odpowiedzialności - nauczyciel obarcza uczniów odpowiedzialnością za ich pracę i utrzymuje ich w tym poczuciu poprzez konsekwentne stosowanie ustalonych reguł - wskazówki:

• Komunikuj zdanie jasno i określ wymagania

• Przygotuj się do nadzorowania pracy uczniów

• Regularnie sprawdzaj wykonane prace

• Przekazuj informacje zwrotne

• INTERWENCJA (metody reagowania na incydenty i zachowania destruktywne uczniów)

• reakcja na niewłaściwe zachowanie - należy reagować natychmiastowo i precyzyjnie, nie należy zbyt dużo czasu poświęcać przyczynom takiego zachowania; metody reagowania:

• czujność (oczy naokoło głowy)

• „technika mimochodem” (nauczyciel zauważa ucznia zachowującego się niewłaściwie i interweniuje w sposób nie zakłócający toku lekcji

• natychmiastowa reakcja na incydenty (dotyczy tych incydentów które mogłyby zagrozić ładowi w przypadku braku reakcji nauczyciela); rodzaje zachowania powstrzymującego:

* dosadność

* stanowczość

* twardość

• zasada wzmocnień - zachowania wzmocnione będą występować z większym prawdopodobieństwem w przyszłości, natomiast nie wzmacniane wygasną lub osłabną (pochwały, nagrody i przywileje)

• karanie (ma zniechęcić do naruszania reguł i procedur)

• DEMONSTRACJA

• nauczyciel powinien być konsekwentny i pewny siebie - powinien wiedzieć czego od ucznia wymaga i jak chce to wyegzekwować

• do tej metody należy również mowa Ciała nauczyciela - jego postawa powinna być wyprostowana, oraz intonacja - powinien mówić pewnym, mocnym głosem

• nauczyciel powinni korzystać z nacisku interpersonalnego a więc z systemu kar i nagród

• jednym z jej elementów jest dyscyplina wymuszona - nauka rozpoczyna się od ustalenia listy niezbędnych reguł obowiązujących w szkole i klasie, oraz przedstawienia konsekwencji ich łamania uczniom i ich rodzicom

• nauczyciele na niewłaściwe zachowania powinni reagować asertywnie - powinni uczniom wyraźnie uświadomić czego oczekują i reagować stanowczo

2. Style nauczania: kierowniczy, terapeutyczny, wyzwalający - istotne cechy każdego stylu, założenia teoretyczne poszczególnych stylów i typowe problemy praktyczne występujące w każdym stylu, najważniejsze różnice między stylami, postawy nauczycieli wobec uczniów i wobec procesu kształcenia wynikające z każdego stylu.

TABELA1 (s. 16)

3. Zasady nauczania (wg Davisa, Alexandra, Yelona) - istota poszczególnych zasad, reguły praktyczne z nich wynikające, przyczyny i skutki ich nieprzestrzegania dla osiągnięć uczniów.

TABELA2 (s. 17)

4. Analiza taksonomiczna treści kształcenia - poziomy taksonomii celów poznawczych wg B. Blooma, celów kształcenia i wychowania wg B. Niemierki, przykłady celów na poszczególnych poziomach, związki między poszczególnymi poziomami, zastosowanie taksonomii w praktyce.

TAKSONOMIA - hierarchiczna klasyfikacja celów lub treści w której osiągnięcie wyższego poziomu przez ucznia wymaga osiągnięcia najpierw poziomów niższych

ANALIZA TAKSONOMICZNA TREŚCI KSZTAŁCENIA

1. Konstrukcja programu kształcenia (przed lub po lekcji)

• planowanie celów

• analiza materiału

• planowanie kontroli osiągnięć

2. Realizacja zajęć - formułowanie pytań, poleceń itp.

3. Ewaluacja programu kształcenia i ocena pracy szkoły, w tym pracy nauczyciela (wyciąganie wniosku, czy uczniowie osiągnęli dany poziom; ocena nauczycieli, uczniów)

4. Samokontrola i samoocena uczniów (uczeń sam potrafi stwierdzić, że czegoś nie umie)

TABELA3 (s. 18)

Poziomy taksonomii celów kształcenia i wychowania wg B. Niemierki:

I. DZIAŁANIE

• uczestnictwo w działaniu - robienie czegoś z innymi dzięki stymulacji

• podejmowanie działania - robienie czegoś, co zbliży nas do celu

II. POSTAWY

• nastawienie na działanie- dotyczy postawy, coraz większy udział świadomości-robię coś bo chcę, lubię

• system działania - spontaniczne podjęcie dyskusji w obcym gronie w obronie czegoś-jakiejś wartości

ZASTOSOWANIE TAKSONOMII W PRAKTYCE:

• jeżeli nauczyciel ma określone cele kształcenia i potrafi ocenić ich poziomy taksonomiczne, to jednocześnie zdaje sobie sprawę z tego, jaki poziom wiedzy i umiejętności ma prezentować uczeń

• nauczyciel wie, w jaki sposób ma sprawdzać wiedzę

• nauczyciel wie, jakie zadawać pytania i polecenia, aby sprawdzić wiedze i umiejętności na poszczególnych poziomach taksonomicznych celów

5. Współczesne koncepcje podziału metod nauczania: koncepcja modelów nauczania i ich podział wg Joyce, Calhoun, Hopkins. Teoria wielostronnego kształcenia W.Okonia.

Klasyfikacje zasad nauczania orientują się wokół 2 typów systemów dydaktycznych S. Nalaskowskiego:

SYSTEM EPISTEMOLOGICZNY		SYSTEM PSYCHOLOGICZNY
° pomysł metodyczny zależy od treści kształcenia (wykształcenie materialne) ° treść kształcenia to zetknięcie się ucznia z porcją wiedzy o charakterze zobiektywizowanym (kilka osób może porozumieć się na dany temat) ° wiedza ma charakter usystematyzowany ° wiedza materialna niekoniecznie musi mieć charakter namacalny ° precyzyjna, logiczna analiza treści nauczania		° pomysł metodyczny zależy od czynności i funkcji psychiczno-intelektualnych (wykształcenie formalne) ° akcentuje obraz wiedzy osobistej, takiej która jest świadectwem zmiany w postępowaniu człowieka ° wiedza ma wymiar osobisty °intuicja psychologiczna w relacji z druga osobą

Koncepcja „modelu uczenia się” ( wg Joyce, Weil) - oparta o poznawcza orientację teoretyczna w której kładzie się nacisk na osobniczą rekonstrukcję wiedzy przez ucznia. Jest ona związana z tym, w jaki sposób człowiek uczy się pewnych treści (człowiek - osoba przetwarzająca informacje; uczeń - podmiot przyswajający wiedzę)

Funkcje modelu uczenia się:

• model jako SCHEMAT pewnego typu procesu uczenia się (np. pojęć, proces rozwiązywania problemów za każdym razem przebiega inaczej, ale według podobnego schematu)

• model jako KONSTRUKCJA regulująca postępowanie nauczyciela (podrzędne- musimy postępować zgodnie ze schematem by mogło zaistnieć regularne postępowanie)

Stosowanie modelu nauczania pozwala uczniowi na opanowanie:

• pewnego rodzaju treści (postulat dostosowania modelu do nauczanej treści)

• samego modelu - uświadamia istotę procesu uczenia się i procesów poznawczych (model należy tak prowadzić, by uczeń rozumiał istotę nauki pewnych treści)

• proces kształcenia należy traktować holistycznie

Typy modeli (wg Hopkinsa):

1. procesualno - poznawcze (model myślenia synektycznego, mnemotechniki)

2. społeczne (trening komunikacyjny)

3. rozwoju osobowości (styl terapeutyczny)

4. behawioralne (wzmacnianie, programowanie)

Metody nauczania wg teorii wielostronnego kształcenia W.Okonia (grupy metod):

1. metody PODAJĄCE (uczenie się przez przyswajanie)

• wiedza jako gotowa struktura przekazywana uczniowi - treści nauczania uporządkowane przez nauczyciela

• środek przekazu - np. wykład, pokaz filmu, slajdów...

metody POSZUKUJĄCE (uczenie się przez odkrywanie)

• wiedza jako rezultat osobistego odkrycia każdego ucznia - zachęcanie do pracy badawczej, elementy samodzielnych poszukiwań

• np. badania zespołowe, burza mózgów...

3. metody EKSPONUJĄCE (uczenie się przez przeżywanie)

• wiedza jako element świata wartości poznawczych, estetycznych i moralnych

• wzmacnianie ekspresji, myślenie twórcze, kontakt z wartościami i ich ekspozycja

• np. wycieczka do teatru-udział w sztuce

4. metody ĆWICZENIOWE (uczenie się przez działanie)

• wiedza jako źródło sprawności w działaniu (pojawienie się wiedzy-nawyku)

• np. trening asertywności, pisanie znaczków, usprawnianie komunikacji i inne treningi...

Metody nauczania wg K. Sośnickiego - sposób pracy dydaktycznej systematycznie stosowany przez nauczyciela obejmujący różne czynności nauczyciela i uczniów, które mają prowadzić do zrozumienia i opanowania nowych treści i do uzyskania przynajmniej podstawowych umiejętności związanych z tymi treściami

6. Program kształcenia - typy programów, elementy opracowania autorskiego programu kształcenia (adresat, cele, materiał, metody, ewaluacja itp.), ewaluacja programu kształcenia - podejście humanistyczne i scjentystyczne.

DEFINICJE PROGRAMU NAUCZANIA- program można rozumieć jako:

• Wykaz treści nauczania - postać inwentarza, spis tematów, wykaz haseł przeznaczonych do realizacji (multiprogram, program tematyczny, program funkcjonalny, program sytuacyjny itp.) - CZEGO UCZYĆ?

• Zestaw planowych czynności pedagogicznych - wierne i zamierzone rezultaty, przewidywane zmiany w zachowaniu uczniów, pożądane umiejętności - JAK UCZYĆ

• Zestaw zamierzonych efektów pedagogicznych - wierne i zamierzone rezulatay, przewidywane zmiany w zachowaniu uczniów, pożądane umiejętności - CO OSIĄGNĄĆ?

• Zestaw pojęć i zadań do wykonania - wykaz zadań do opanowania nawykowego (program kursu...) - JAKĄ TECHNIKĘ OPANOWAĆ?

• Rejestr faktycznych doświadczeń - (program ukryty np. w otoczeniu szkolnym) czego uczeń nauczył się naprawdę, indywidualizacja jako fakt - WSZYSTKO CO WYNOSIMY ZE SZKOŁY (pasuje tu program rekonceptualistyczny)

Typy programów

Kryterium podziału	Zasady organizacyjne programu	Zasady zagospodarowania programu	Zasady segmentacji treści	Zasady następstwa bloków treści (układ treści)	Treść nauczania
TYPY PROGRAMÓW	° przedmiotowy (dominująca rolę odgrywa wiedza z określonej subdyscypliny naukowej np. geografii) ° blokowy (rozszerzenie treści programowych o sudyscypliny powiązane ze sobą np. blok przyrodniczy) ° interdyscyplinarny (tzw. ścieżka edukacyjna np. w nauczaniu wczesnoszkolnym ścieżki międzyprzedmiotowe)	° maksimum (masowość trudności realizacji, zapewnienie swobody działania nauczycieli) °minimum (elitarność, selekcja wejściowa dla uczniów, ograniczenie swobody nauczycieli)	° całościowe ° modularne (różnią się poziomem i zakresem treści)	° układ liniowy (w nauczaniu systematycznym np. matematyki) ° układ spiralny (koncentryczno-spiralny; te same treści powtarzają się co jakiś czas rozszerzając swój zakres)	° przedmiotowe ° zintegrowane (łączą niezależne dziedziny w całość)

Elementy opracowania AUTORSKIEGO PROGRAMU KSZTAŁCENIA:

1. Adresat - dla jakich uczniów jest to program kształcenia

2. Cele - ogólne i operacyjne

3. Materiały - jakie treści i zagadnienia będą realizowane

4. Metody - metody jakimi będziemy się posługiwać żeby zrealizować cele i treści (jeśli potrzebne są odpowiednie środki dydaktyczne - czyli wyposażenie szkoły - należy to zaznaczyć)

5. Ewaluacja - w jaki sposób będzie sprawdzane osiągnięcie celów

Ponadto w programie powinny się znaleźć następujące informacje:

• Jaki to przedmiot, blok przedmiotów

• Etap nauczania

• Liczba godzin

• Typ kursu

• Charakterystyka adresata

• Wymagane wyposażenie materialne

• Dane o autorze jako właścicielu praw autorskich

7. Funkcje, przedmiot i prawidłowości kontroli i oceny osiągnięć uczniów - funkcje: informacyjna, motywacyjna i społeczno-selekcyjna, ocenianie sumujące i kształtujące, ocena aktualistyczna i dyspozycjonalna (wg K. Sośnickiego); pomiar dydaktyczny sprawdzający i różnicujący, nowoczesne metody kontroli i oceny uczniów.

Funkcje oceny :

• INFORMACYJNA- jak daleko jesteśmy od celu kształcenia;

1. Szkoła tradycyjna - Jaki jest poziom osiągnięć ucznia w stosunku do założeń programu?

2. Szkołą alternatywna - Jaki jest poziom rozwoju ucznia w stosunku do jego możliwości?

• MOTYWACYJNA - jak przez ocenianie wpłynąć na równowagę między wysiłkiem ucznia, a jego rezultatami w nauce? - by wzmocnić motywację do uczenia się

1. Szkoła tradycyjna - Jakie oceny wystawić by zwiększyć efektywność kształcenia?

2. Szkoła alternatywna - Czy i jak oceniać by maksymalnie sprzyjać rozwojowi ucznia? (zastanawiają się czy w ogóle oceniać ucznia)

• SPOŁECZNO-SELEKCYJNA - jak rozpoznać ucznia który realizuje cele kształcenia i...co z nim zrobić?- czy wszystkich warto kształcić?

1. Szkoła tradycyjna - Jakie najdoskonalsze procedury selekcji zastosować (dydaktyczne, polityczne itd.)?

2. Szkoła alternatywna - Po co stosować selekcję uczniów w procesie kształcenia?

OCENIANIE





SUMUJĄCE		KSZTAŁTUJĄCE
° element końcowy systemu kształcenia (np. matura - nacisk na funkcje selekcyjną) ° szkoła TRADYCYJNA		° opiera się na działaniach diagnostycznych nauczyciela przed rozpoczęciem nauki; możliwy jest `odwrót' (nacisk na funkcję informacyjną) °szkoła ALTERNATYWNA np. portfolio (gromadzenie dokumentacji, ocen cząstkowych - umożliwia diagnozę i prognozowanie)

OCENA [wg Sośnickiego]





AKTUALISTYCZNA		DYSPOZYCJONALNA
°WIEDZA- podejmowanie decyzji w trudnych sytuacjach ° statyczność, brak elastyczności, analityczność, izolacyjność, operacyjność, nieodwracalność (np. system punktowy), prostota ° zwana tez wynikową, stawiana na egzaminach końcowych i wstępnych - zarazem aktualny i końcowy rezultat uczenia się ° szkoła TRADYCYJNA	Przedmiot oceny cechy oceny	° ROZWÓJ - osoba ucznia ° ukazanie potencjału, uchwycenie trwałego aspektu oceny, dynamiczność, elastyczność, syntetyczność, holizm (diagnoza os. Jako całości), złożoność ° jest miernikiem zdolności określonych procesów myślowych ucznia, np. systematyczność, poziom IQ, możliwości, potrzeby ° szkoła ALTERNATYWNA

POMIAR DYDKTYCZNY





SPRAWDZAJĄCY		RÓŻNICUJĄCY
° ustalenie w jakim stopniu uczeń spełnia wymagania programowe z danego zakresu materiału nauczania w odniesieniu do ustalonych celów i wymagań		° ustalenie jaką pozycje zajmuje uczeń w badanej próbie (badana zbiorowość szkolna)

Nowoczesne metody kontroli i oceny uczniów:

• Kontrola - jest sprawdzeniem osiągnięć uczniów - czy i na ile opanowali oni materiał programowy, jakie pojęcia, reguły i umiejętności opanowali;

Rodzaje kontroli:

• diagnostyczna

• prognostyczna

• wychowawcza (wdrażanie do samodzielności i samooceny)

• motywująca

• dydaktyczna

Metody kontroli:

• ustna

• pisemna (kartkówki, klasówki, wypracowania, testy)

• działania praktyczne i ćwiczenia

• praca z książką

• Ocena - jest nieodłącznym elementem pracy dydaktycznej, w toku której kontrolujemy stan wiadomości i umiejętności ucznia. Może być to stopień (cyfra) lub ocena słowna (pochwała, ocena opisowa),oraz w postaci graficznej. Ma być bodźcem motywacyjnym dla ucznia, oraz informacją o stanie jego wiedzy w danym momencie dla nauczyciela.

Modele oceniania szkolnego (wg Danuty Dryndy):

• Tradycyjny - klasyczne stopnie ( wszystkie funkcje oceniania)

• Tradycyjny zmodyfikowany - inne formy oceniania ( wszystkie funkcje oceniania)

• Alternatywny - np. ocena opisowa w edukacji elementarnej ( brak funkcji społecznej, szczególnie selekcyjnej)

• Alternatywny radykalny - szkoła bez stopni ( tylko funkcja informacyjna)

8. Plan dydaktyczny - tradycyjna i alternatywna postać planu dydaktycznego, instrumenty planowania (w tym cele ogólne i operacyjne), fazy i okresy planistyczne.

PLANOWANIE polega na przemyślanym przebiegu procesu kształcenia zgodnie z przygotowanym zarysem czynności, jest spisem zamierzonych działań jakie mają być wykonane w ustalonych terminach, osób za nie odpowiedzialnych, metod i środków koniecznych do ich realizacji, sposobów kontroli i oceny rezultatów działań.

Postać planu dydaktycznego:

• TRADYCYJNA (liniowa) - model zakłada ścisłe związki między tymi, którzy ustalają cele i tymi, którzy odpowiadają za ich osiągnięcie. Przyjmuje się też, że środowisko objęte planem pozostaje względnie niezmienione.
  cele działania wyniki






uwaga skierowana wybór możliwości działania rezultaty i osiągnięcia uczniów

na cele i zamierzenia i czynności doprowadzające do

osiągnięcia celów

• ALTERNATYWNA (nieliniowa) - zatacza koła,

działania wyniki cele







planiści wykonują działania posumowanie działań i przypisanie im celi

przynoszące rezultaty


Instrumenty planowania (w tym cele ogólne i operacyjne) :

• cele kształcenia procedury ich wprowadzania

• taksonomie celów kształcenia (hierarchiczna klasyfikacja celów) konspekt zajęć

• dobór treści

• wybór układu czynności dydaktycznych

Ustalanie i formułowanie celów ogólnych i operacyjnych jest ważnym elementem planowania lekcji. Wielu nauczycieli ogranicza się do formułowania celów ogólnych (poznawczych, kształtujących, wychowawczych) często wieloznacznie ujętych. Natomiast cele operacyjne, ujęte konkretnie i jednoznacznie, ułatwiają:

• dobór odpowiednich treści do ich realizacji

• metod

• środków dydaktycznych

Cele operacyjne składają się z 3 części:

• opis zachowania ucznia (co uczeń wykona/osiągnie lub co nauczyciel uzna za dowód osiągnięcia celu) zachowanie końcowe

• sytuacja sprawdzania (warunki, w których należy się spodziewać działania ucznia lub obserwowanie go) sposoby przejawiania zachowania

• kryteria osiągnięć (standard lub poziom wykonania uznany za wystarczający) standardy osiągania zachowania końcowego

Cele i zadania dydaktyczne:

• dają ukierunkowanie procesu dydaktycznego,

• pokazują rodzicom i uczniom do czego zmierza nauczanie,

• wspomagają utrzymanie ładu w klasie,

• pomagają sprawdzić i ocenić osiągnięcia uczniów

Fazy i okresy planistyczne:

• roczny plan dydaktyczny - zwany także rozkładem materiału;

• podstawę jego opracowania stanowi program danego przedmiotu, oraz wybrany przez nauczyciela podręcznik;

• jego przygotowanie to zarysowanie zadań do realizacji w danym roku szkolnym- jest raczej ogólny, nie zawiera szczegółowych informacji

• uwzględnia się w nim:

∗ zadania i warunki pracy w danej klasie stopień zaawansowania uczniów w nauce

∗ posiadane środki dydaktyczne

∗ zakres i sposoby rozwinięcia poszczególnych haseł programu figurujących w odpowiednich rozdziałach i podrozdziałach podręcznika

∗ przewidziane wycieczki

∗ wykaz grup tematycznych odnoszących się do poszczególnych jednostek metodycznych

∗ liczbę godzin służących powtarzaniu przerabianego materiału, jego kontroli i ocenie

• okresowy plan dydaktyczny

• wyznacza on konkretne i zarazem szczegółowe zadania dydaktyczne

• pozwalają uwzględniać zmiany wynikające np. z szybkiej lub opóźnionej realizacji okresowych haseł programu w ciągu poprzedniego okresu nauki

• jest rozwinięciem planu rocznego, oraz stanowi podstawę racjonalnego, bo aktualizowanego okresowo planowania pojedynczych lekcji

• w obrębie każdego działu programowego ustala się jakie wiadomości i umiejętności muszą opanować uczniowie

• rozkład materiału rozpoczyna się od obliczenia liczby godzin przypadających na realizacje danego przedmiotu. Dzieli się je na:

∗ lekcje postępujące (nowy materiał)

∗ lekcje ćwiczeniowe

∗ lekcje praktyczne

∗ lekcje powtórkowe

∗ lekcje przeznaczone na rozwiązywanie problemów teoretycznych i praktycznych, czas na wycieczki i uzupełnianie braków

∗ zapas godzin na niespodziewane sytuacje

• dzienny plan dydaktyczny

• jego podstawą jest konspekt zajęć, zawiera on:

∗ temat lekcji

∗ założone do zrealizowania cele dydaktyczne i wychowawcze

∗ metody nauczania

∗ plan ogólny lekcji

∗ szczegółowy porządek lekcji: +czynności przygotowawcze (sprawdzenie listy obecności uczniów , kontrola pracy domowej)

+czynności końcowe (utrwalenie przerobionego na lekcji materiału oraz zadanie uczniom pracy domowej)

• fazy lekcji:

∗ przedlekcyjna (wybór treści, sposobu nauczania, zagospodarowanie czasu)

∗ śródlekcyjna (prezentacja materiału, odpytywanie, pomoc w ćwiczeniach)

∗ zamykająca (sprawdzenie czy uczniowie zrozumieli materiał, kontrola osiągnięć, odpytywanie, ocena)








9. Otoczenie ucznia i uruchamianie procesu motywacji - wymiary społecznego środowiska osób uczących się (klasy, grupy): klimat, cechy społeczne, procesy społeczne, struktury społeczne, styl kierowania uczniami a ich motywacja do nauki. Strategie nauczyciela stosowane w celu pobudzenia motywacji uczniów - wskazówki praktyczne.

Klimat klasy sprzyjający uczeniu się:

• Charakteryzuje się życzliwością, wzajemnym szacunkiem

• Uczniowie podczas wykonywania zadań dydaktycznych współpracują pomiędzy soba i z nauczycielem - nie ma zaburzeń komunikacji

• Klasa tworzy całość, wspólnotę - żaden uczeń nie znajduje się na uboczu, a wspólnota daje mu poczucie bezpieczeństwa

Cechy klasy jako grupy:

• stworzona w celu uczenia się

• przypadkowo dobrana

• przewodzi nauczyciel

Cechy społeczne klasy:

• Wielowymiarowość - klasa to zatłoczone pomieszczenie w którym w jednym czasie i miejscu trzeba zgrać wiele różnych zadań, i rozwiązywać wiele problemów. Trzeba dobrze zaplanować ich przebieg.

• Jednoczesność - główną cechą życia klasy jest jednoczesne zachodzenie różnych zdarzeń które należy zdiagnozować i pokierować ich biegiem. Nauczyciel w trakcie prowadzenia lekcji musi zwracać uwagę na uczniów słabych i zdolnych na tych aktywnych i pasywnych

• Gwałtowność - w klasie następują nieplanowane zdarzenia kiedy uczniowie wchodzą w interakcje z nauczycielem i kolegami, tempo w jakim następują te zdarzenia pozostawia nauczycielowi mało czasu na zastanowienie

• Nieprzewidywalność - sytuacja w klasie nieustannie się zmienia, następują nieprzewidziane zdarzenia

• Jawność - klasa jest miejscem publicznym, wszystko co się w niej dzieje i wszyscy którzy się w niej znajdują są nieustannie obserwowani zarówno przez uczniów jak i nauczyciela

• Przeszłość - klasa to społeczność ludzi o wspólnej przeszłości, mają wspólne doświadczenia, zasady i normy ukształtowane perz historię

Procesy społeczne( te procesy grupowe łącznie wytwarzają korzystny klimat społeczny klasy):

• Oczekiwania - uczniowie mają określone oczekiwania wobec siebie i innych uczniów w grupie klasowej

• Przywództwo - przywództwo jako proces interpersonalny; jak władza i wpływy kształtują interakcje wewnątrzgrupowe

• Atrakcyjność - stopień wzajemnego szacunku, wpływ układów przyjaźni na klimat w klasie; żaden uczeń nie powinien znajdować się na uboczu

• Normy - czyli oczekiwania nauczyciela i uczniów wobec zachowania się w klasie, powinny sprzyjać zaangażowaniu w naukę zachęcać do pozytywnych związków interpersonalnych

• Porozumiewanie się - proces komunikacji powinien być żywy i otwarty; komunikacja werbalna i niewerbalna

• Spójność - uczucia wobec grupy klasowej jako całości i stopień związania z nią

Struktury społeczno-dydaktyczne

1. struktura zadania dydaktycznego (zadanie dydaktyczne- to czego oczekuje się od uczniów, oraz wymagania poznawcze i społeczne którym mają sprostać by wykonać zadanie i czynność; czynności dydaktyczne - ich wykonywanie można zaobserwować)

• struktura ta może być różna w zależności od narzucanych przez model nauczania czynności (inaczej pracują uczniowie w małych grupach, a inaczej uczestnicząc w wykładzie), lub od dziedziny wiedzy (czego innego wymaga się od nas podczas lekcji chemii, a czego innego na języku polskim)

• struktura ta wpływa na myśli i działania uczestników, oraz współwyznacza stopień współpracy i zaangażowania

2. dydaktyczna struktura celu

• struktura celu określa rodzaj współzależności uczniów w trakcie pracy nad zadaniem (stosunki między uczniami oraz między pojedynczym uczniem a grupą

• 3 struktury celu:

* kooperacyjna struktura celu (uczniowie mogą osiągnąć swój cel tylko jeśli pozostali uczniowie z którymi współpracują, także osiągną swój cel)

* rywalizacyjna struktura celu (uczniowie osiągną swój cel tylko jeśli pozostali nie osiągną celu)

* indywidualistyczna struktura celu (osiągnięcie celu przez ucznia nie jest powiązane z osiągnięciami innych uczniów)

3. dydaktyczna struktura nagród

• 3 struktury nagród:

* kooperacyjna ( wysiłek jednych pomaga uzyskać nagrody drugim)

* rywalizacyjna ( praca uczniów oceniana przez porównanie z rezultatem pracy innych)

* indywidualistyczna

• struktura nagród i struktura celów wpływają w znacznym stopniu na zachowanie i osiągnięcia uczniów

• dydaktyczna struktura uczestnictwa

• struktura ta wyznacza kto co może powiedzieć i do kogo. Z tej struktury wynikają:

* kolejność wypowiadania się podczas pracy grupowej

* sposób zadawania pytań

* sposób odpowiadania na pytania nauczyciela

• struktura ta zmienia się zależnie od rodzaju lekcji (inaczej wygląda uczestnictwo uczniów w wykładzie, inaczej w dyskusji, pracy w grupach czy pracy jednostkowej)

motywacja - wewnętrzny proces który wzbudza jakieś zachowanie lub pobudza nas do przedsięwzięcia działania

Styl kierowania uczniami a ich motywacja do nauki:

1. styl autorytarny - nauczyciel sam ustala zasady postępowania, czynności oraz procedury i nie nawiązuje kontaktu z uczniami-jest surowy, dyryguje uczniami; uczniowie wykazują duży wysiłek jedynie kiedy nauczyciel znajduje się w pobliżu, są nieposłuszni i niechętnie zajmują się pracą

2. styl demokratyczny - nauczyciel wraz z uczniami ustala zasady postępowania oraz sposoby działania; uczniowie wykazują motywację i chęć do pracy niezależnie od obecności nauczyciela

3. styl liberalny - nauczyciel jest w stosunku do uczniów bierny, pozostawia uczniom swobodę doboru metod postępowania, jest zobojętniały i akceptuje minimalne starania i niedokończone prace; niechętnie zajmują się pracą, robią to jedynie w obecności nauczyciela

Strategie nauczyciela stosowane w celu pobudzenia motywacji uczniów

1. Uwierz w możliwości uczniów i zajęcie się czynnikami podlegającymi modyfikacji.

(należy uwierzyć że każde dziecko niezależni os pochodzenia i zaplecza kulturowego jest w stanie osiągać dobre wyniki w nauce; istnieje wiele czynników wpływających na pracowitość uczniów, jednakże nauczyciel powinien skupić się na tych na które ma wpływ -nie powinien zajmować się w większym stopniu np. życiem rodzinnym, cechami osobowościowymi itp.)

2. Nie przeceniaj motywacji zewnętrznej

(należy z nagród i kar korzystać z rozwagą, oraz uczyć się polegać na innych sposobach motywowania uczniów; niekiedy nagrody zewnętrzne zmniejszają motywację wewnętrzną)

3. Nadawaj sytuacjom dydaktycznym pozytywny koloryt

(uczniowie dużo intensywniej pracują w klimacie pozytywnym; bardzo ważne jest stworzenie które jest przyjemne i spokojne; jeśli posłużymy się negatywnym kolorytem emocjonalnym dla wzmocnienia motywacji trzeba jak najszybciej powrócić do kolorytu pozytywnego)

4. Oprzyj się na zainteresowaniach uczniów i atrakcyjności wewnętrznej

(należy posługiwać się motywacja wewnętrzną, wykorzystywać ciekawość uczniów; można uczynić lekcję bardziej interesującą stosując gry, układanki, wycieczki itp. Nie należy jednak przesadzać by nie odciągnąć uczniów od nauki)

5. Pokieruj uczniem tak żeby wywołać stan uniesienia

(aby wywołać stan uniesienia stopień trudności zadania musi się pokrywać z poziomem umiejętności uczniów, ponad to konieczne są jasno sprecyzowane cele)

6. Informuj o rezultatach, nie usprawiedliwiaj niepowodzeń

(bardzo ważna jest informacja zwrotna, gdyż pozytywna wywołuje wewnętrzną motywację a negatywna pozwala na usunięcie błędów; należy zwracać uwagę na błędy i doradzać jak je usunąć, ale nie można ucznia zawstydzać)

7. Pamiętaj o uczniowskich potrzebach w tym potrzebie samosterowności

(uczniowie powinni mieć możliwość wpływu na bieg spraw w klasie oraz na wybór i przebieg zadań dydaktycznych)

8. Zajmij się strukturą celu i trudnością zadania

(należy skłonić uczniów by stawiali sobie osiągalne i realistyczne cele, oraz pamiętać o dostosowaniu trudności zadania do uczniów, tak by jego wykonanie pozytywnie motywowało)

9. Wspomagaj rozwój grupy i umacniaj jej spójność

( istnieje 5 stadiów rozwoju grupy:

1. włączanie i psychologiczna przynależność - uczniowie szukają swojego miejsca w klasie, nauczyciel powinien dużo czasu poświęcić na umacnianie osobistych kontaktów z uczniami- np. nauka imion kolegów, nawiązywanie stosunków koleżeńskich

2. ustalenie reguł i procedur - nauczyciel powinien poświęcić dużo czasu na ustalenie oczekiwań dydaktycznych, społecznych i porządkowych, oraz uformowanie środowiska dydaktycznego w którym uczeń będzie czuł się bezpiecznie i znajdzie oparcie

3. ustalenie współpracy i podziału wpływów - jednostki starają się zdobyć wpływy w grupie, na tym etapie nauczyciel powinien pokazać uczniom że mają udział w decyzjach i że napięcia miedzy uczniami wpływają niekorzystnie na klimat w klasie

4. osiąganie celów indywidualnych i dydaktycznych - nauczyciel powinien zakomunikować uczniom wysokie oczekiwania i podnosić ich aspiracje

5. samoodnowa, przygotowanie do rozstań i dalszych zadań życiowych - nauczyciel powinien przygotować uczniów do bolesnych rozstań, oraz do podejmowania nowych wyzwań jak nowa klasa, szkoła, nowy nauczyciel )

czynniki motywacyjne zależne od nauczyciela

1. poziom napięcia- związane napięcie ze stresem umiarkowane napięcie sprzyja procesowi uczenia się

2. koloryt emocjonalny- stosowanie pochwał i nagan

3. poziom poczucia sukcesu- poziom trudności dostosowany do zdolności i możliwości ucznia

4. poziom zainteresowania- nawiązywanie do sytuacji z życia codziennego podczas uczenia

5. sprzężenie zwrotne- nauczyciel informuje ucznia co powinien poprawić nadrobić

6. struktury dydaktyczne celu i nagród- rywalizacja w klasie ,porównywanie się uczniów.

10. Dyscyplina i ład w procesie kształcenia - prewencja, interwencja, demonstracja - reguły praktyczne wynikające z tych trzech procesów, metody włączania uczniów w utrzymanie ładu podczas zajęć.

Dla młodego nauczyciela utrzymanie w klasie dyscypliny i ładu jest pierwszym i najważniejszym sprawdzianem który wpływa na to, jak będą postrzegać go uczniowie, przełożeni i koledzy. Poza tym jeśli nauczycielowi nie uda się zaprowadzić w klasie dyscypliny nie jest on w stanie w pełni zrealizować swoich założeń, ponieważ ład w klasie stwarza warunki do nauki.

Nie można odseparować ładu od nauczania, ponieważ jego utrzymanie to część kierowniczej roli nauczyciela.

Elementy ładu efektywnego:

• PREWENCJA (metody profilaktyczne)

• 2 podejścia do ładu prewencyjnego:

* polega na dobrym zaplanowaniu zadań dydaktycznych, trafnym rozporządzaniu czasem i przestrzenia oraz dysponowaniu wystarczającym repertuarem metod nauczania, gdyż pomaga to stworzyć odpowiednie środowisko współpracy z uczniami

* przeznacza się dziecku centralną pozycję w procesach nauczania i wychowania, nie stara się nad uczniem zapanować-należy widzieć w nim człowieka, szanować go (`etyka pieczy') - stwarza to możliwość rozwoju naukowego ale także społecznego i emocjonalnego

• czynniki prewencyjne:

* ustalanie reguł (zachowania oczekiwane i niepożądane) i procedur (określają jak pracować i wykonywać różnego rodzaju działania w klasie) panujących na lekcji; należy ich nauczać by stały się dla uczniów nawykiem i przede wszystkim należy samemu się do nich stosować! Ważna jest KONSEKWENCJA w egzekwowaniu przestrzegania w/w

* utrzymywanie właściwego toku i impetu nauczania; błędy nauczycieli zaburzające tok i impet:

• 
  
  zawieszenie czynności (kiedy nauczyciel rozpoczyna jakieś działanie a następnie porzuca je przed zakończeniem)

• huśtawka ( kiedy nauczyciel rozpoczyna jakąś czynność, następnie-nie kończąc-przechodzi do następnej i powraca do tej pierwszej)

• 
  
  rozdrabnianie (zbyt szczegółowe wyjaśnianie jakiegoś tematu bądź działania)

• naddawanie ( kiedy nauczyciel wyjaśnia i wyjaśnia choć uczniowie już pojęli dana kwestię)

* planowanie i harmonizowanie zachowania uczniów w momentach rozchwiania (momenty dnia szkolnego kiedy najtrudniej zaprowadzić porządek):

• początek lekcji

• zmiana metodyczna (np. przejście od słuchania wykładu do pracy indywidualnej, od nauczania frontalnego do pracy w grupach itp.-można tu wykorzystać system sygnałów)

• koniec lekcji

• dzięki metodom prewencyjnym u uczniów kształtuje się poczucie odpowiedzialności - nauczyciel obarcza uczniów odpowiedzialnością za ich pracę i utrzymuje ich w tym poczuciu poprzez konsekwentne stosowanie ustalonych reguł - wskazówki:

• Komunikuj zdanie jasno i określ wymagania

• Przygotuj się do nadzorowania pracy uczniów

• Regularnie sprawdzaj wykonane prace

• Przekazuj informacje zwrotne

• INTERWENCJA (metody reagowania na incydenty i zachowania destruktywne uczniów)

• reakcja na niewłaściwe zachowanie - należy reagować natychmiastowo i precyzyjnie, nie należy zbyt dużo czasu poświęcać przyczynom takiego zachowania; metody reagowania:

• czujność (oczy naokoło głowy)

• „technika mimochodem” (nauczyciel zauważa ucznia zachowującego się niewłaściwie i interweniuje w sposób nie zakłócający toku lekcji

• natychmiastowa reakcja na incydenty (dotyczy tych incydentów które mogłyby zagrozić ładowi w przypadku braku reakcji nauczyciela); rodzaje zachowania powstrzymującego:

* dosadność

* stanowczość

* twardość

• zasada wzmocnień - zachowania wzmocnione będą występować z większym prawdopodobieństwem w przyszłości, natomiast nie wzmacniane wygasną lub osłabną (pochwały, nagrody i przywileje)

• karanie (ma zniechęcić do naruszania reguł i procedur)

• DEMONSTRACJA

• nauczyciel powinien być konsekwentny i pewny siebie - powinien wiedzieć czego od ucznia wymaga i jak chce to wyegzekwować

• do tej metody należy również mowa Ciała nauczyciela - jego postawa powinna być wyprostowana, oraz intonacja - powinien mówić pewnym, mocnym głosem

• nauczyciel powinni korzystać z nacisku interpersonalnego a więc z systemu kar i nagród

• jednym z jej elementów jest dyscyplina wymuszona - nauka rozpoczyna się od ustalenia listy niezbędnych reguł obowiązujących w szkole i klasie, oraz przedstawienia konsekwencji ich łamania uczniom i ich rodzicom

• nauczyciele na niewłaściwe zachowania powinni reagować asertywnie - powinni uczniom wyraźnie uświadomić czego oczekują i reagować stanowczo

11. Własności (w tym przede wszystkim: zakładane efekty, bieg lekcji, struktura środowiska dydaktycznego) oraz postępowanie nauczyciela w zakresie następujących modeli nauczania:

• Uczenie się przez przyswajanie (m. podające)

• Uczenie się przez odkrywanie (m. poszukujące)

• Uczenie się przez przeżywanie (m. eksponujące)

• Uczenie się przez działanie (m. treningowe)

UCZENIE SIĘ PRZEZ PRZYSWAJANIE ( metody podające) - polega na podawaniu gotowej wiedzy

• cele dydaktyczne: umożliwienie uczniom przyswojenia wiadomości, włączenia ich do struktur poznawczych i zapamiętania

- 4 fazy nauczania podającego:

1. przedstawienie celów i wywołanie nastawienia

2. przedstawienie organizującej zapowiedzi

3. podanie materiału

4. rozwijanie i intensyfikowanie myślenia uczniów

• struktura środowiska dydaktycznego : względnie sztywna - jest to warunek utrzymania uwagi uczniów

- postępowanie nauczyciela: nauczyciel wzbogaca i intensyfikuje myślenie uczniów poprzez dyskusję, pytania i dialog; ponadto wykorzystuje specjalne techniki: łączniki, układ reguła - przykład - reguła, sygnalizowanie zmian metodycznych

- to nauczyciel działa aktywnie, a uczniowie są aktywnymi słuchaczami, sytuacja zmienia się dopiero w czwartej fazie

UCZENIE SIĘ PRZEZ ODKRYWANIE (metody poszukujące)

• cele dydaktyczne:

* wyrobić w uczniach umiejętności badawcze i rozwiązywania problemów;

* dać uczniom okazję do odegrania ról ludzi dorosłych;

* umożliwić uczniom uzyskanie wiary we własne zdolności umysłowe i samodzielne kierowanie uczeniem się

• przebieg lekcji:

1. przedstawienie celów

2. nakierowanie uczniów na problem

3. przygotowanie uczniów do nauki

4. samodzielne i grupowe badania

5. wytwarzanie i prezentowanie produktów i eksponatów

6. analiza i ocena procesu rozwiązywania problemu

• organizacja środowiska dydaktycznego: środowisko dydaktyczne tego modelu charakteryzuje otwartość, aktywność uczniów i atmosfera intelektualnej swobody

• postępowanie nauczyciela: nauczyciel powinien ustalić reguły i procedury ściśle regulujące prace uczniów, oraz warunki jakie mają spełniać uczniowie; nauczyciel powinien wspomagać badania uczniowskie

UCZENIE SIĘ PRZEZ PRZEŻYWANIE ( metody eksponujące)

• cele dydaktyczne:

* nauczyć uczniów przestrzegania pewnych reguł, zasad.

* nauczyć kulturalnej dyskusji, zajmowania stanowiska w związku z jakimś problemem, ale szanowania też zdania odmiennego

* kształtować u uczniów umiejętność współpracy, oraz zdolność do akceptacji różnic pomiędzy ludźmi

* nauczyć podejścia do problemów w sposób twórczy, kreatywny, niekonwencjonalny

* nauczyć porządkowania wiadomości ze względu na ich ważność

• przebieg lekcji:

1. podanie celów i wywołanie nastawienia

• organizacja środowiska dydaktycznego: wymaga nie rywalizacji ale zespołowej struktury zadania i nagród, cechują je procesy demokratyczne (idea aktywnego uczenia się i współpracy), powinno być luźniejsze i bardziej elastyczne by uczniowie mogli się swobodnie wypowiadać

• postępowanie nauczyciela: nauczycielowi nie wolno wyśmiewać ani krytykować wypowiedzi ucznia ani jego pracy, powinien oceniać nie efekty pracy, ale zaangażowanie ucznia

UCZENIE SIĘ PRZEZ DZIAŁANIE (metody treningowe)

• cele dydaktyczne: opanowanie określonych umiejętności

• przebieg lekcji :

1. podanie celów i wywołanie nastawienia

2. objaśnienie i pokaz

3. ćwiczenia pod kierunkiem

4. dostarczenie informacji zwrotnej

5. rozbudowane ćwiczenia samodzielne

struktura środowiska dydaktycznego: jest sztywna, ale nie jest to środowisko autorytarne i nieżyczliwe, wymagana jest uważna koordynacja jego elementów

- postępowanie nauczyciela: nauczyciel powinien jasno tłumaczyć, precyzyjnie demonstrować, lub dostarczać trafnego wzoru danego zachowania, nadzorować wykonanie i dostarczać informacji zwrotnej

Styl nauczania	Charakterystyka stylu	Postawy nauczycieli		Metody
					Wobec uczniów	Wobec procesu kształcenia
Styl kierowniczy (nauczyciel)	° nauczanie przedmiotowe w oparciu o dyscyplinę naukową (człowiek wykształcony-osoba dysponująca określoną wiedzą przedmiotową) ° wprowadzenie do wiedzy specjalistycznej °pojęcie: EFEKTYWNOŚĆ NAUCZANIA (racjonalne wykorzystanie czasu nauczania, techniki zadawania pytań i poleceń, informacja zwrotna, motywowanie uczniów przez wzmocnienia) - uczniowie odnoszą sukcesy ° nauczyciel jako kierownik-menadżer (organizuje czynności uczniów w czasie, zapewnia korelację między treścią kształcenia a treścią testów końcowych, gwarantuje dostateczną sposobność do uczenia się) ° nauczanie jako system `proces-produkt' -przenoszenie wiedzy do umysłu ucznia(przekazanie porcji wiedzy) ° nauczyciel bdb znawcą przedmiotu, da o efektywność procesu nauczania, likwiduje jego zakłócenia gdyż zmniejszają sukces uczniów - kiedy obarcza się zbyt dużą odpowiedzialnością dochodzi do wypalenia zawodowego	Dysponujący określoną wiedzą przedmiotową	Współpraca z przełożonymi: współpraca z kimś kto wie lepiej Współpraca z gronem ped.: rywalizacja Współpraca z rodzicami: Z pułapu autorytarnego	° podające ° eksponujące (waloryzujące)
Styl wyzwalający (treść kształcenia)	° nauczanie jako proces badawczy - samodzielne wyszukiwanie treści ° wyzwolenie umysłu ucznia z sieci banałów (istota nauczania jest interpretacja rzeczywistości - wyzwala z mitów, stereotypów, spekulacji; wyzwolenie przez budowanie prawdy) ° nauczyciel jako wzór badacza - reprezentanta danej dyscypliny naukowej, rozumiejącego naturę nauczanych treści ° rozwijanie cnót ducha (uczciwość, konsekwencja, bezstronność) i umysłu (rozsądek, otwartość, szacunek dla dowodów, ciekawość, refleksyjność itp.) ° związek materiału nauczania z manierą (metodą) uprawiania badań w danej dziedzinie - czego nauczamy + jak nauczamy - analiza struktury wiedzy	Posługujący się umysłem wyzwolonym	Współpraca z przełożonymi: pomocniczo-organizacyjna funkcja Współpraca z gronem ped.: Razem tworzą zespół terapeutyczny Współpraca z rodzicami: Rodzice powinni stanowić terapeutyczne wzorce dla dziecka	° poszukujące ° ćwiczeniowe (działaniowe)
Styl terapeutyczny (uczeń)	° nauczanie jako prowadzenie ucznia do wyboru i opanowania treści oraz oszacowania własnych sukcesów ° respekt dla różnic indywidualnych ° odpowiedzialność ucznia za swój własny rozwój (przesunięcie odpowiedzialności kształcenia na uczniów) ° uczenie się przez doświadczania - okrywanie osobistego sensu uczenia się (lepsze zrozumienie siebie poprzez wiedzę) ° nauczanie jako humanistyczna terapia - wspomaganie rozwoju	Posiadacz naturalnie rozwiniętej, zdrowej osobowości	Współpraca z przełożonymi: pomocniczo-organizacyjna funkcja Współpraca z gronem ped.: razem tworzą zespół terapeutyczny Współpraca z rodzicami: poszukiwanie sponsorów

TABELA 1

ZASADY NAUCZANIA	ISTOTA ZASAD	REGUŁY PRAKTYCZNE	PRZYCZYNY	SKUTKI
						NIEPRZESTRZEGANIA ZASAD
Zasada doniosłości	° pozwala uczniom dostrzec sens nauki - budzenie motywacji (dwa rodzaje motywacji: wewnętrzna i zewnętrzna) własne zainteresowania, czynniki zewnętrzne np. kary, chęć przeżycia przyjemności nagrody	Pozwól każdemu uczniowi zobaczyć sens swego uczenia się.	° nauczyciel nie uświadamia sensu nauki ° nadmiar materiału	° brak motywacji ° luki w wiedzy ° bagatelizowanie napotykanych problemów
Zasada niezbędnych warunków wstępnych	° zasada gotowości ucznia ° warunki wpływające na naukę: -warunki materialne - warunki intelektualne ucznia(koncentracja, -warunki do nauki gotowość procesów poznawczych) -aspiracje rodziny - wiedza uprzednia	Sprawdź jakie warunki spełnia każdy uczeń by mógł podjąć skuteczną naukę.	° zbyt liczne klasy-brak możliwości sprawdzenia wiedzy ° za małe sale, zbyt liczne klasy ° brak wiedzy uprzedniej	° niezrozumienie materiału co powoduje luki w wiedzy
Zasada wzorca	° ukazanie wzorca wychowawczego ° nauczyciel powinien posiadać wiedzę merytoryczną i umiejętność wychowawczą by mógł ten wzór wychowawczy uczniom ukazać	Zapewnij każdemu uczniowi okazję do zetknięcia się ze wzorcem zachowania którego od niego wymagasz	° brak możliwości udostępnienia wzorca ° nauczyciel antywzorem
Zasada dostępności	° obcowanie ze źródłami informacji - dostępność fizyczna źródeł inf. np. korzystanie z książek ° nauczyciel powinien dbać o czytelność przekazu treści	Zapewnij każdemu uczniowi maksymalny dostęp do przekazywanych treści	° brak podręczników, przyborów szkolnych ° dysfunkcja fizyczna ucznia-niedosłuch, dysfunkcja wzroku	° luki w wiedzy ° niezrozumienie materiału
Zasada nowości	° chroni przed rutyną i znudzeniem, chodzi o to by być kreatywnym w pracy	Nie nudź! Za każdym razem rób coś w nowy sposób.	° rutyna zawodowa ° brak kratywności, wyobraźni ° brak wiedzy (nauczyciela)	° zniechęcenie do przedmiotu ° ogólne zniechęcenie ucznia
Zasada wiązania teorii z praktyką	° polega na praktycznym ćwiczeniu wiedzy teoretycznej przez każdego ucznia	Daj każdemu uczniowi okazję do ćwiczenia umiejętności.	° brak warunków i pomocy dydaktycznych ° zbyt liczne grupy	° nieumiejętność zastosowania zdobytych wiadomości w praktyce ° słabe utrwalenie wiedzy
Zasada rozkładania ćwiczeń w czasie	° ważna jest systematyczność nauczyciela, powtarzanie wcześniej omawianych wiadomości by uczeń ich nie zapomniał ° należy rozkładać materiał na mniejsze jednostki - nie przesycać ucznia przekazywanymi treściami	Bądź systematyczny i nie przesycaj ucznia zbyt wieloma treściami podczas jednej jednostki lekcyjnej.	° tzw. gonienie za materiałem ° częste `wypadanie' jednostek lekcyjnych	° luki w wiedzy ° słabe utrwalenie materiału ° nie usystematyzowana wiedza
Zasada wygaszania pomocy nauczyciela	° zasada samodzielności ° należy pozwolić uczniowi usamodzielnić się w podejmowaniu decyzji	Pozwól uczniowi na samodzielne decyzje, zwłaszcza samokontrolę.	° wybór autorytarnego modelu nauczania (autokratyczna osobowość) ° nieporadność nauczyciela w kontaktach z uczniami	° brak samodzielności ° zewnątrzsterowność, konformizm uczniów
Zasada przyjemności	° uczeń powinien dobrze wspominać zajęcia z danym nauczycielem- dzieje się tak gdy jest na nich sprawiedliwie oceniany, a relacje pomiędzy nauczycielem i uczniem budowane są na poczuciu bezpieczeństwa	Nagradzaj i karz zgodnie z zasługami i potrzebami uczniów. Buduj zdrowe relacje z każdym uczniem i zapewnij każdemu uczniowi poczucie bezpieczeństwa.	° nieporadność w kontaktach z uczniami ° niechęć do zawodu	° niechęć do przedmiotu i nauczyciela

TABELA 2

Taksonomia celów kształcenia (sfera poznawcza) wg B. Blooma

l.p.	Poziom taksonomiczny	Dziedzina wiedzy	Przykłady czasownika operacyjnego	Przykłady celów
								Cel ogólny: Znać zasady konstrukcji celów operacyjnych	Cel ogólny: Znać podstawowe elementy struktury ustrojowej w Polsce wsp.
1.	wiadomości (zapamiętanie)	FAKTY	wymienić, zdefiniować, nazwać, rozpoznać, opisać	Wymienić elementy budowy celu operacyjnego.	Wymienić nazwiska aktualnych członków rządu polskiego
2.	zrozumienie	POJĘCIA ZASADY	Wytłumaczyć, wyjaśnić, scharakteryzować, podać przykład, wyrazić swoimi słowami	Opisać różnice między celem operacyjnym a ogólnym, podać przykład celu operacyjnego.	Wyjaśnić na czym polega istota ustroju demokratycznego podając przykłady
3.	zastosowanie	ZASADY	Zastosować, wykonać z zastosowaniem, posłużyć się zasadami	Dokonać operacjonalizacji celu ogólnego	Opisać zasady funkcjonowania ordynacji wyborczej w Polsce na przykładzie
4.	analiza	ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW (typu `odkryć')	Wyciągać wniosek, uzasadnić tezę, odkryć przyczynę, dokonać analizy, znaleźć argumenty	Odkryć przyczyny powstawania typowych błędów w zakresie operacjonalizacji	Podać przyczyny zakłócenia sprawności funkcjonowania obecnego rządu polskiego (sam ma te przyczyny odkryć)
5.	synteza	ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW (typu `wynaleźć')	Przewidzieć, zaprojektować dalszy ciąg, rozwinąć myśl, wynaleźć, wytworzyć	Opisać skutki upowszechnienia się zasad operacjonalizacji w praktyce w polskim systemie oświatowym	Przedstawić perspektywy rozwoju sytuacji politycznej w Polsce na najbliższy rok
6.	ocena (ewaluacja)	ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW (typu decyzyjnego)	Zadecydować, ocenić, osądzić, zrecenzować, usprawiedliwić	Ocenić projekt systemu kształcenia pod kątem trafności doboru i poprawności konstrukcji celów operacyjnych.	Zorganizować wybory do samorządu szkolnego na wzór demokracji ateńskiej

TABELA 3

ZWIĄZKI MIĘDZY POSZCZEGÓLNYMI POZIOMAMI:

• od zapamiętania do zrozumienia - nauczyciel oczekuje jednej poprawnej odpowiedzi

• od analizy do oceny - istnieje możliwość wielu poprawnych odpowiedzi

Zakłócenia impetu

Zakłócenia toku

Zakłócenia toku

Zakłócenia impetu

---