Cel i zadania kalkulacji kosztów

Cel - ustalenie kosztu wytworzenia jednostki produktu

( wyrobu gotowego, półfabrykatu, usługi i struktury jego składników poprzez:

1)agregację ogółu kosztów dotyczących tych produktów z podziałem na poszczególne pozycje kalkulacyjne,

2)ustalenia kosztu jednostek kalkulacyjnych poszczególnych rodzajów wytworzonych produktów stanowiących przedmiot kalkulacji,

3)przyporządkowania kosztów do poszczególnych rodzajów produktów ( kosztów bezpośrednich na podstawie dokumentów źródłowych i pomiaru) oraz kosztów pośrednich za pomocą odpowiednio dobranych kluczy podziałowych i metod rozliczania,

4) ustalenia ( w wyniku podzielenia kwoty kosztów przypadającej na dany rodzaj produktu przez ilość wytworzonych jednostek tego produktu) jednostkowego kosztu wytworzenia zarówno ogółem, jak i w przekroju poszczególnych pozycji kalkulacyjnych.

Zadania kalkulacji :

• Zaprogramowanie przyszłej optymalnej struktury produkcji,

• Sprawowanie skutecznej kontroli efektywności gospodarowania .

• Sformułowanie wiarygodnych podstaw ustalania opłacalnych cen sprzedaży produktów i usług,

• Dostarczenie informacji niezbędnych do ustalania i oceny wyników finansowych uzyskiwanych ze sprzedaży poszczególnych produktów, a więc rentowności produktów.

POZYCJE KOSZTÓW W UKŁADZIE KALKULACYJNYM

1. KOSZTY BEZPOŚREDNIE

1. Materiały bezpośrednie

2. Płace bezpośrednie wraz z narzutami

3. Inne bezpośrednie koszty wytworzenia

2. KOSZTY POŚREDNIE

4. Koszty wydziałowe

SUMA POZYCJI: 1+2+3+4 TWORZY TECHNICZNY KOSZT WYTWORZENIA

5.Koszty zarządu

SUMA POZYCJI : 1 + 2 + 3 + 4 + 5 TWORZY

CAŁKOWITY KOSZT WYTWORZENIA

6.Koszty sprzedaży

SUMA POZYCJI : 1 + 2 + 3 + 4 + 5 + 6 TWORZY

KOSZT WŁASNY SPRZEDAŻY

PODZIAŁ KOSZTÓW WYTWORZENIA MIĘDZY PRODUKCJĘ ZAKOŃCZONĄ

I PRODUKCJĘ W TOKU

Podziału kosztów dokonuje się głównie dla potrzeb :

• ustalenia jednostkowego kosztu wytworzenia dla potrzeb ewidencji produktów gotowych wycenianych wg technicznego kosztu wytworzenia,

• wyceny składników dla potrzeb opracowania bilansu.

Zgodnie z przepisami o rachunkowości, wartość produkcji nie zakończonej na koniec okresu można ustalać w wysokości :

1. technicznego kosztu wytworzenia,

2. sumy kosztów bezpośrednich,

3. można też nie wyceniać jej wcale, jeżeli nie zniekształca to stanu aktywów i wyniku finansowego i jeżeli cykl produkcyjny (z wyjątkiem produkcji rolnej) nie przekracza trzech miesięcy.

4. dopuszczalne jest także rozwiązanie, ze produkcję w toku - dla której nie jest możliwe ustalenie kosztu wytworzenia - można wyceniać na poziomie ceny sprzedaży takiego samego lub podobnego przedmiotu, pomniejszonej o przeciętnie osiąganej przy sprzedaży produktów zysk, z uwzględnieniem stopnia jej przetworzenia.

Ustalanie technicznego kosztu wytworzenia produkcji nie zakończonej.

Podziału kosztów między produkcję zakończoną i nie zakończoną dokonuje się wg następujących zasad:

1.przy produkcji jednostkowej i małoseryjnej , gdy wszystkie produkty są przekazywane do magazynu

( odbiorcy) po zakończeniu zlecenia, sumę kosztów zaksięgowanych na kartach kalkulacji wynikowej zalicza się całkowicie do: kosztów produkcji w toku , jeżeli zlecenie na koniec okresu nie zostało zakończone, kosztów produkcji zakończonej gdy zlecenie zostało zakończone w ciągu tego miesiąca a produkty przekazano do magazynu lub do odbiorcy,

2. przy produkcji masowej i wielkoseryjnej - kiedy produkty są przekazywane do magazynu sukcesywnie - wszystkie koszty ujęte na kartach kalkulacyjnych są rozliczane jednym z trzech sposobów:

• przeliczając produkcję nie zakończoną na wyroby gotowe % zaawansowania w koszcie wytworzenia wyrobu gotowego, ewentualnie wg zaawansowania obróbki,

• wyceniając ilościowe dane dotyczące produkcji w toku, uzyskane ze spisów inwentaryzacyjnych lub ewidencji według planowanego kosztu lub kosztu historycznego

( średniego z danych rzeczywistych za poprzednie miesiące),

• wyceniając wyroby gotowe po planowanym technicznym koszcie wytworzenia i ustalając różnicę między pełnym kosztem miesiąca a kosztem wytworzenia wyrobów gotowych jako kosztu produkcji nie zakończonej.

Metody i odmiany kalkulacji.

Dokonując wyboru metody kalkulacji należy obejmować daną grupą wyroby pokrewne pod względem cech zasadniczych: technologii, rodzaju materiału, techniki obróbki, itp.

Nie należy zaliczać do jednej grupy kalkulacyjnej produktów:

• różniących się w sposób zasadniczy techniką i technologią produkcji, nawet w przypadku stosowania takich samych materiałów wsadowych,

• wytwarzanych z różniących się istotnie materiałów wsadowych nawet, gdy podlegają identycznym procesom przerobu.

Metody odmiany kalkulacji

PODZIAŁOWA : kalkulacja podziałowa prosta,

kalkulacja podziałowa ze współczynnikami,

kalkulacja podziałowa fazowa (procesowa),

kalkulacja produktów sprzężonych (łącznych).

Kalkulacja podziałowa stanowi sposób liczenia jednostkowych kosztów produktów przez ich ujmowanie w przekroju stanowisk kosztów (wydziałów, faz produkcji) i dzielenie ich sumy przez wykonaną produkcję.

DOLICZENIOWA: kalkulacja zleceniowa

kalkulacja asortymentowa.

Kalkulacja doliczeniowa stanowi obliczenie kosztów przypadających na określony przedmiot kalkulacji przez doliczenie do części kosztów - bezpośrednich - pozostałej części kosztów - pośrednich - za pomocą umownych kluczy rozliczeniowych.

Kalkulacja podziałowa

Odmiany stosowane w zależności od charakteru produkcji:

Lp.	Charakterystyka produkcji	Odmiana kalkulacji
1.	Produkcja masowa lub wielkoseryjna jednego rodzaju wyrobu	Kalkulacja podziałowa prosta
2.	Produkcja masowa lub wielkoseryjna różnych rodzajów wyrobów wykonywanych z tego samego surowca oraz przy tej samej obróbce	Kalkulacja podziałowa ze współczynnikami
3.	Masowa lub wielkoseryjna produkcja jednego lub kilku wyrobów wykonywana w kolejnych, - odrębnych procesach (fazach) wytwórczych - odbywających się niejednokrotnie w różnych wydziałach ( na różnych stanowiskach produkcyjnych).	Kalkulacja procesowa (fazowa) prosta lub ze współczynnikami w zależności od tego czy dotyczy jednego czy kilku rodzajów wyrobów.
4.	Produkcja masowa (wielkoseryjna) kilku rodzajów pokrewnych wyrobów wykonywanych jednocześnie z tego samego surowca, w sytuacji gdy wyrób gotowy wytwarza się łącznie z produktami ubocznymi.	Kalkulacja produktów sprzężonych , (łącznych).

Kalkulacja podziałowa prosta

polega na zwykłym podzieleniu łącznych kosztów wytwarzania przypadających na produkcję zakończoną przez ilość wytworzonego jednorodnego produktu.

Przykład:

W okresie sprawozdawczym jednostka poniosła następujące koszty:

materiały bezpośrednie 87 200 zł

koszty przerobu 68 400 zł

koszty zarządu 15 200 zł

razem 170 800 zł

W okresie tym wytworzono 360 kg wyrobu gotowego oraz

40 kg produkcji w toku przerobionej w 50 %.Remanent początkowy produkcji w toku nie wystąpił. Materiały bezpośrednie wydawane są do produkcji w całości, w momencie jej podjęcia, zaś koszty przerobu i zarządu narastają proporcjonalnie do stopnia przerobu.

Kalkulacja powinna mieć przebieg następujący:

1. ustalenie liczby jednostek kalkulacyjnych :

• dla podziału kosztów materiału : 360 kg + 40 kg = 400 kg

• dla podziału kosztów przerobu i zarządu 360+20(50%z40)=380

2. ustalenie jednostkowego kosztu materiałów :

87 200 : 400 kg = 218 zł na 1 kg

3. ustalenie jednostkowego kosztu przerobu :

68 400 : 380 kg = 180 zł na 1 kg

4. ustalenie jednostkowego kosztu zarządu :

15 200 ; 380 kg = 40 zł na 1 kg

5. ustalenie całkowitego kosztu jednostkowego wyrobu gotowego i

produkcji w toku :

Lp.	Rodzaj kosztu	Koszt jednostkowy w zł.
				wyrobu gotowego	prod. w toku
1.	Materiały bezpośred.	218	218
2.	Koszty przerobu	180	90
3.	Koszty zarządu	40	20
Razem		438	328

Kalkulacja podziałowa prosta uwzględniająca występowanie braków :

Jednostka zajmująca się wytwarzaniem jednego rodzaju wyrobu poniosła w miesiącu sprawozdawczym następujące koszty:

• materiały bezpośrednie 44 000 zł,

• płace bezpośrednie 76 000 zł,

• narzut na płace 18 000 zł,

• koszty wydziałowe 20 000 zł,

• koszty zarządu (dla potrzeb kalkulacji) 18 000 zł,

• koszty sprzedaży ( dla potrzeb kalkulacji) 12 000 zł.

Produkcja charakteryzuje się krótkim cyklem wytwórczym i na początek i koniec miesiąca produkcja w toku nie wystąpiła. W ciągu miesiąca wytworzono 1 000 sztuk wyrobów gotowych, z których kontrola techniczna zakwalifikowała 200 sztuk jako braki nienaprawialne. Wszystkie wyroby w tym samym miesiącu zostały sprzedane.

W wyniku analizy przyczyn powstania braków uzyskano:

• odszkodowanie od dostawcy z tytułu wad ukrytych

materiałów w kwocie 14 000 zł,

• odszkodowanie od pracownika za wadliwie

wykonaną produkcję 3 000 zł.

• przychód za sprzedany złom 1 800 zł.

Razem odzysk 18 800 zł.

Kalkulacja jednostkowego kosztu wytworzenia:

188 000 zł - 18 800 = 169 200 koszt własny sprzedaży 800 wyrobów

stanowi on 90 % poniesionych kosztów [(169200 : 188000)* 100% ]

Koszt jednostkowy wyrobu gotowego wynosi :

169 200 : 800 = 211,50 zł

w tym przypada na poszczególne pozycje:

• materiały 90% z 44 000 = 39600 : 800 = 49,50 zł,

• płace 90% z 76 000 = 68400 : 800 = 85,50 zł

• narzut na płace 90% z 20 000 = 18 000 : 800 = 22,50 zł

• koszty zarządu 90% z 18 000 = 16 200 : 800 = 20,25 zł

• koszty sprzedaży 90% z 12 000 = 10 800 : 800 = 13,50 zł

razem 211,50 zł

Kalkulacja podziałowa ze współczynnikami

Główną cechą kalkulacji podziałowej ze współczynnikami jest sprowadzenie różnych produktów ( opartych na tym samym wsadzie surowcowym, tej samej technice i technologii wytwarzania) do wspólnej, umownej jednostki przeliczeniowej poprzez zastosowanie współczynników.

Współczynnikami tymi mogą być: ciężar wyrobów, pojemność, grubość, pracochłonność, itp.

Zasady kalkulacji podziałowej ze współczynnikami sprowadzają się do ustalenia następujących danych:

• ilości wyrobów wyprodukowanych w okresie sprawozdawczym,

• współczynników dla każdego wyrobu,

• łącznej liczby jednostek współczynnikowych ustalonej w wyniku pomnożenia ilości poszczególnych rodzajów produktów przez ustalone dla nich współczynniki,

• sumy poniesionych kosztów w przekroju poszczególnych pozycji kalkulacyjnych,

• kosztu wytworzenia jednostki współczynnikowej, ustalonego w wyniku podzielenia poniesionych kosztów produkcji przez łączną liczbę jednostek współczynnikowych,

• jednostkowego kosztu wytworzenia poszczególnych produktów uzyskanego w wyniku pomnożenia kosztu jednostki współczynnikowej przez współczynniki kalkulowanego produktu.

Przykład kalkulacji podziałowej ze współczynnikami :

Cegielnia wytwarza masowo cegłę pełną i cegłę dziurawkę. Miesięczna produkcja wyniosła:

Lp	Rodzaj cegły	Stopień przerobu	Liczba szt.
1.	pełna	100%	80 000
2.	pełna	25%	40 000
3.	dziurawka	100%	65 000

Miesięczne koszty produkcji wyniosły:

• materiały bezpośrednie 96 000 zł

• płace bezpośrednie wraz z narzutami 24 000 zł

• koszty wydziałowe 48 000 zł

• koszty zarządu 72 000 zł

razem 240 000 zł

Na początku miesiąca nie było produkcji w toku, koszt zużycia surowca kształtuje się proporcjonalnie do wagi cegły, która wynosi 1,5 kg dla cegły pełnej i 1 kg dla cegły dziurawki.

1. ustalenie ilości produktów przeliczonych na jednostki współczynnikowe:

• cegła pełna 80 000 szt + 10 000 szt (25% z 40 000) x 1,5 = 135 000

• cegła dziurawka 65 000 szt x 1,0 = 65 000

• suma jednostek współczynnikowych 200 000

1. ustalenie kosztu jednostki współczynnikowej:

240 000 zł : 200 000 sztuk = 1,20 zł na jednostkę współczynnikową

3. ustalenie jednostkowego kosztu cegły pełnej i dziurawki :

cegła pełna 1,20 x 1.5 = 1,80 zł za szt

cegła dziurawka 1,20 x 1,0 = 1,20 zł za szt

4. sprawdzenie:

80 000 cegieł gotowych x 1,80 = 144 000 zł

10 000 cegieł w toku przeliczonych na gotowe x 1,80 = 18 000 zł

65 000 cegły dziurawki x 1,20 = 78 000 zł

razem 240 000 zł

Kalkulacja podziałowa fazowa ( procesowa ):

Ma zastosowanie przy produkcji masowej lub wielkoseryjnej, która przechodzi przez szereg procesów obróbczych, stanowiących zamknięte fazy produkcji, których efektem jest wytworzenie półfabrykatu.

Na przykład produkcja tkanin :

I faza wytwarzanie przędzy

II faza farbowanie przędzy

III faza wytwarzanie tkanin

Każda faza produkcji traktowana jest jako odrębny etap kalkulacji.

Każda faza ( z wyjątkiem ostatniej ) kończy się przekazaniem nie zakończonego produktu ( półfabrykatu) do fazy następnej.

Ustalenie jednostkowego kosztu wytworzenia może być dokonane dwoma sposobami:

1. metodą półfabrykatową

przez dodanie do kosztów każdej następnej fazy kosztów poniesionych w fazach dotychczasowych na półfabrykaty pobrane przez daną fazę oraz podzielenie otrzymanej sumy przez ilość wykonanych półfabrykatów, a w ostatniej fazie przez ilość wyrobów gotowych,

2. metodą bezpółfabrykatową,

w drodze oddzielnego kalkulowania kosztów każdej fazy, t.j. dzielenie sum kosztów poniesionych w każdej fazie przez ilość odpowiednio wykonanych w tych fazach półfabrykatów oraz zsumowania jednostkowych kosztów poszczególnych faz.

Przykład kalkulacji podziałowej procesowej ( fazowej )

Jednostka wytwarza masowo wyrób X ,

w okresie sprawozdawczym wytworzyła: w fazie I - 300 szt półfabrykatu, w fazie II - 240 szt półfabrykatu, w fazie III - 225 sztuk wyrobu gotowego. Różnice ilościowe odpowiadają końcowym remanentom półfabrykatów w poszczególnych fazach, remanentów początkowych nie było. Koszty zarządu jednostka kalkuluje tylko w ostatniej fazie na wyroby gotowe.

Koszty produkcji jednostki za ten okres zawiera tabela:

Lp	Rodzaj kosztów	Koszty faz w zł.			Razem
				Faza I		Faza II	Faza III
1.	Bezpośrednie	90 000	102 000	30 000	222 000
2.	Wydziałowe	30 000	90 000	21 000	141 000
3.	Techn. koszt wytworz.	120 000	192 000	51 000	363 000
4.	Zarządu	-	-	39 000	39 000
5.	Całk koszt wytworzenia	120 000	192 000	90 000	402 000

Kalkulacja wg I sposobu - metodą półfabrykatową:

Faza I : 120 000 zł : 300 szt = 400 zł na 1 szt. Półfabrykatu

Faza II : a) koszty poniesione przez tę fazę 192 000 zł.

b) koszty półfabrykatów z fazy I

240 sztuk po 400 zł 96 000 zł.

Razem 288 000 zł.

288 000 zł: 240 sztuk = 1 200 na 1 szt. Półfabrykatu

Faza III: a) koszty poniesione przez tą fazę 51 000 zł

b) koszty półfabrykatów z fazy II

225 sztuk x 1200 zł = 270 000 zł

c) koszty zarządu 39 000 zł

razem 360 000 zł

360 000 : 225 sztuk wyrobu gotowego = 1600 zł na sztukę

Kalkulacja wg II sposobu - metodą bezpółfabrykatową :

Faza I : 120 000 zł : 300 = 400 koszt jednostkowy fazy I

Faza II : 192 000 zł : 240 = 800 koszt jednostkowy fazy II

Faza III: 90 000 zł : 225 = 400 koszt jednostkowy w fazie III

Koszt wytworzenia produktu gotowego = 400 + 800 + 400 = 1 600 zł.

Kalkulacja doliczeniowa zleceniowa

Za jednostkę kalkulacyjną mogą być przyjęte dane dotyczące danego zlecenia :

• seria lub partia wyrobu,

• pojedynczy wyrób ( przedmiot niepowtarzalnej produkcji jednostkowej),

• element wyrobu ( półfabrykat, część składowa, zespół, podzespół ).

W oparciu o zlecenia produkcyjne wystawiane na poszczególne przedmioty kalkulacji są opracowywane odpowiednie dokumenty kalkulacyjne ( karty kalkulacji wynikowej lub zestawienia kalkulacyjne ) wystawiane na podstawie zamówień dotyczących tych samych produktów. Spełniają one funkcje kont analitycznych.

Koszty bezpośrednie: materiały bezpośrednie, płace bezpośrednie, oraz inne koszty bezpośrednie ujmuje się na kartach kalkulacji wynikowych na podstawie dowodów źródłowych lub sporządzanych na ich podstawie dowodów wtórnych ( rozdzielników ).

Do tak ustalonych kosztów bezpośrednich danego zlecenia doliczane są koszty pośrednie t.j koszty wydziałowe i koszty zakupu - gdy kalkuluje się techniczny koszt wytworzenia, oraz koszty zarządu i koszty sprzedaży - gdy kalkuluje się koszt własny sprzedaży.

Koszty produkcji w toku przy kalkulacji zleceniowej są ustalane na podstawie kart kalkulacji wynikowej dotyczących zleceń będących w trakcie realizacji.

Łączna kwota kosztów zaewidencjonowanych na kontach kosztów produkcji, dla których sporządza się kalkulację zleceniową, winna być zgodna z sumą kart kalkulacji wynikowych zleceń.

Przykład kalkulacji doliczeniowej zleceniowej.

W bieżącym miesiącu uruchomiono zlecenia produkcyjne: A, B, C

• Z opracowanego na podstawie dowodów Rw rozdzielnika materiałów wycenionych w cenach nabycia oraz rozdzielnika płac ustalonego wg kart pracy i rozliczonych narzutów na te płace - wynikają następujące koszty:

Przedmiot kalkulacji	Materiały bezpośrednie	Płace bezpośrednie	Narzuty na płace
Zlecenie A	24 000	60 000	15 000
Zlecenie B	60 000	168 000	42 000
Zlecenie C	66 000	137 000	34 000
Razem	150 000	365 000	91 000

• Oprócz w/w kosztów zlecenie B obciąża faktura za obróbkę obcą na kwotę 26 000 zł.

• Produkcja w toku: na początku miesiąca nie wystąpiła, natomiast na koniec miesiąca zaawansowanie produkcji w przekroju zleceń przedstawiało się następująco :

• Zlecenie A: zostało częściowo zakończone, a wyroby w liczbie 40 sztuk przekazano do magazynu. Produkcja w toku zaawansowana w 50 % dotyczy 20 szt. rozpoczętych półwyrobów.

• Zlecenie B : zostało całkowicie zakończone, a wyroby w liczbie 40 sztuk przekazano do magazynu

• Zlecenie C : jest całkowicie w toku i dotyczy 100 sztuk półfabrykatów o równomiernym zaawansowaniu obróbki

• Koszty wydziałowe: poniesione w miesiącu w wysokości

228 000 zł podlegają rozliczeniu wg klucza podziałowego, którym jest robocizna bezpośrednia wraz z narzutem,

• Koszty zarządu stanowią 20 % rzeczywistych kosztów przerobu.

Kalkulacja kosztów bezpośrednich :

Karta kalkulacyjna zlecenia A

Treść	Koszty bezpośrednie:
		Materiały	Płace wraz z narzutem	Inne koszty bezpośrednie	Ogółem
Rozdz. materiał	24 000	-	-	24 000
Rozdz. płac	-	60 000	-	60 000
Rozl.narzutu pł.	-	15 000	-	15 000
Razem koszty bezpośrednie	24 000	75 000	-	99 000
Produkcja w toku 20%	4 800	15 000	-	19 800
Wyroby gotowe 80%	19 200	60 000	-	79 200

Karta kalkulacyjna zlecenia B

Treść	Koszty bezpośrednie:
		Materiały	Płace wraz z narzutem	Inne koszty bezpośrednie	Ogółem
Rozdz. materiał	60 000	-	-	60 000
Rozdz. płac	-	168 000	-	168 000
Rozl.narzutu pł.	-	42 000	-	42 000
Razem koszty bezpośrednie	60 000	210 000	26 000	296 000

Karta kalkulacyjna zlecenia C

Treść	Koszty bezpośrednie:
		Materiały	Płace wraz z narzutem	Inne koszty bezpośrednie	Ogółem
Rozdz. materiał	66 000	-	-	66 000
Rozdz. płac	-	137 000	-	137 000
Rozl.narzutu pł.	-	34 000	-	34 000
Razem koszty bezpośrednie	66 000	171 000	-	237 000

Ogółem na wszystkie zlecenia: 99 000 + 296 000 + 237 000 = 632 000

Zlecenie A : wyroby gotowe 79 200, produkcja w toku 19 800

Zlecenie B : wyroby gotowe 296 000

Zlecenie C : produkcja w toku 237 000

Doliczanie kosztów pośrednich:

• Doliczenie kosztów wydziałowych: klucz podziałowy - płace bezpośrednie wraz z narzutem.

Obliczamy wskaźnik narzutu kosztów wydziałowych do płac bezpośrednich wraz z narzutem:

Koszty wydziałowe x 100%

Płace bezpośrednie z narzutem

228 000 x 100% : ( 365 000 + 91 000) = 50 %

Rozliczenie kosztów wydziałowych na poszczególne zlecenia:

Zlecenie A: 50% od 75 000 = 37 500

W tym: produkcja w toku 50% od 15 000 = 7 500

Wyroby gotowe 50% 0d 60 000 = 30 000

Zlecenie B: 50 % od 210 000 = 105 000

Zlecenie C: 50 % od 171 000 = 85 500

• Doliczenie kosztów zarządu : klucz podziałowy - koszty przerobu ( płace bezpośrednie z narzutem + koszty wydziałowe)

Koszty przerobu:

zlecenie A : produkcja w toku 15 000 + 7 500 = 22 500

produkcja gotowa 60 000 + 30 000= 90 000

Zlecenie B : produkcja gotowa 210 000 + 105 000 = 315 000

Zlecenie C: produkcja w toku 171 000 + 85 500 = 256 500

Razem 456 000 + 228 000 =684 000

Koszty zarządu A w toku 20%od 22 500 = 4 500

'' A gotowa 20% od 90 000 = 18 000

'' B '' 20% od 315 000 = 63 000

'' C w toku 20% od 256 500 = 51 300

Razem 20% od 684 000 = 136 800




ZESTAWIENIE WYNIKÓW KALKULACJI

Zleceni (Produkt)	Ilość szt.	Treść		Koszt zł
								Pozycji kalkulacyjnych				Techniczne wytworzenia	zarządu	Pełne (całkowite) wytworzenia
								Materiałów bezpośrednich	Płac bezpośrednich z narzutem	Innych kosztów bezpośrednich	wydziałowych
A	50	Koszty	Na całe zlecenie	24 000	75 000	-	37 500	136 500	22 500	159 000
						Na jednostkę	480	1 500	-	750	2 730	450	3 180
			A got..	40	Koszty	Na całe zlecenie	19 200	60 000	-	30 000	109 200	18 000	127 200
						Na jednostkę	480	1 500	-	750	2 730	450	3 180
			A w toku	20 w 50%	Koszty	Na całe zlecenie	4 800	15 000	-	7 500	27 300	4 500	31 800
						Na jednostkę	240	750	-	375	1 365	225	1 590
			B got.	50	Koszty	Na całe zlecenie	60 000	210 000	26 000	105 000	401 000	63 000	464 000
						Na jednostkę	1 200	4 200	520	2 100	8 020	1 260	9 280
			C w toku	100	Koszty	Na całe zlecenie	66 000	171 000	-	85 500	322 500	51 300	373 800
						Na jednostkę	660	1 710	-	855	3 225	513	3 738
Razem	x	Koszty na całość		150 000	456 000	26 000	228 000	860 000	136800	996 800




Kalkulacja doliczeniowa asortymentowa

ma zastosowanie do ustalenia kosztu jednostkowego wyrobów wytwarzanych masowo lub wielkoseryjnie dotyczącej więcej niż jednego rodzaju wyrobu.

Przedmiotem kalkulacji jest dany rodzaj wyrobu, na który zostały uruchomione określone zlecenia z tym, że kalkulacja dotyczy nie zlecenia tylko asortymentu wyrobów wyodrębnionych z poszczególnych zleceń. Koszty kalkuluje się odrębnie dla każdego asortymentu objętego wieloma zleceniami.

Aby ustalić jednostkowy koszt wytworzenia wyrobów w poszczególnych asortymentach należy:

po pierwsze - dokonać księgowania na kartach kalkulacji wynikowej poszczególnych wyrobów dotyczących ich kosztów bezpośrednich na podstawie danych wynikających z rozdzielników kosztów. Rozdzielniki powinny uwzględniać obowiązującą wycenę poszczególnych składników kosztów,

po drugie - ustalić i przyporządkować do poszczególnych kart kalkulacji wynikowej narzuty kosztów pośrednich produkcji ( wydziałowych i zarządu),

po trzecie - przeprowadzić kalkulację jednostkowego kosztu wytworzenia wyrobów gotowych i produkcji w toku uwzględniając ustalenie jego struktury wg pozycji kalkulacyjnych.

Przykład kalkulacji doliczeniowej asortymentowej:

W wydziale produkcji podstawowej uruchomiono 3 zlecenia na wyroby X, Y i jedno zlecenie na wyrób Z.

Zlecenia produkcyjne mają charakter dyspozycji produkcyjnych wydawanych komórkom zajmującym się procesem wytwarzania produktów.

Rozdzielniki kosztów nie są opracowywane na zlecenia lecz w przekroju asortymentowym na wyroby X, Y, Z. Karty kalkulacji wynikowej są otwierane dla poszczególnych asortymentów odrębnie.

Ujęcie kosztów w przekroju analitycznym zostało dokonane następująco:

1. Rozdzielnik materiałów wg dowodów Rw wystawionych na poszczególne zlecenia wyodrębnia następujące zużycie materiałów wg cen nabycia ujęte na kartach kalkulacji wynikowej następujących asortymentów wyrobów :

a) wyrób X ( z trzech zleceń ) 120 000 zł.

b) wyrób Y ( z trzech zleceń ) 300 000 zł

c) wyrób Z ( z jednego zlecenia ) 330 000 zł

750 000 zł

2. Rozdzielnik płac opracowany na podstawie kart pracy odnosi na karty kalkulacji wynikowych kwoty robocizny bezpośredniej następujących asortymentów wyrobów:

a) wyrób X ( z trzech zleceń ) 300 000 zł

b) wyrób Y ( z trzech zleceń ) 840 000 zł

c) wyrób Z ( z jednego zlecenia ) 684 000 zł

1 824 000 zł

3. Narzuty na wynagrodzenia wyniosły 25 % płac i podlegają odniesieniu na karty kalkulacji wynikowych poszczególnych asortymentów wyrobów w następujących kwotach:

a) wyrób X 75 000 zł

b) wyrób Y 210 000 zł

c) wyrób Z 171 000 zł

456 000 zł

4. Faktura za obróbkę obcą wyrobu Y ( z 3 zleceń ) 130 000 zł

Na początku okresu produkcja w toku nie wystąpiła, natomiast na koniec okresu zaawansowanie produkcji w przekroju zleceń przedstawia się następująco:

Wyrób X całkowicie zakończono dwa zlecenia, z których przekazano do magazynu 160 szt. wyrobów gotowych, natomiast trzecie zlecenie stanowi 80 produktów nie zakończonych , zaawansowanych w 50 %,

Wyrób Y - wszystkie zlecenia zostały zakończone, a wyroby w całości

( 200 sztuk ) zostały przekazane do magazynu,

wyrób Z - dotyczy zlecenia znajdującego się w toku realizacji - 400 szt. wyrobów Z o równomiernym zaawansowaniu przerobu.

Koszty wydziałowe wyniosły 1 140 000 zł i są rozliczane w stosunku do płac bezpośrednich z narzutami. Koszty zarządu wyniosły 40 % kosztów przerobu.

Asortymentowa karta kalkulacji wynikowej wyrobu X

Treść operacji	Ogółem suma kosztów w zł	Pozycje kalkulacyjne kosztów w złotych
				Materiały bezpośrednie w cenie nabycia	Płace bezpośrednie	Narzut na płace	Inne koszty bezpośrednie	Koszty wydziałowe	Koszty zarządu
1a	120 000	120 000	-	-	-
2a	300 000	-	300 000	-	-
3a	75 000	-	-	75 000
Razem	495 000	120 000	300 000	75 000		187 500	225 000
20%produkcja w toku	99 000	24 000	60 000	15 000		37 500	45 000
80% produkcja gotowa	396 000	96 000	240 000	60 000		150 000	180 000

W trzecim zleceniu wyrobu X produkcja w toku stanowi 80 sztuk wyrobów zaawansowanych, przerobionych w 50 % , co w przeliczeniu na wyroby gotowe stanowi 40 sztuk.

Stąd liczba jednostek przeliczeniowych wyrobu X wynosi:

• produkcja gotowa - wyrobów przerobionych w 100 % - 160 szt.

• produkcji w toku przeliczonej na wyroby gotowe 40 szt.

razem liczba jednostek przeliczeniowych 200 szt.

Z 200 jednostek przeliczeniowych produkcja w toku stanowi 20 %,

a produkcja gotowa 80 %.

Koszty wydziałowe i zarządu nanosi się na karty kalkulacji po uprzednim ich rozliczeniu.

Asortymentowa karta kalkulacji wynikowej wyrobu Y

( wyroby gotowe )

Treść operacji	Ogółem suma kosztów w zł	Pozycje kalkulacyjne kosztów w złotych
				Materiały bezpośrednie w cenie nabycia	Płace bezpośrednie	Narzut na płace	Inne koszty bezpośredn.	Koszty wydziałowe	Koszty zarządu
1b	300 000	300 000	-	-	-
2b	840 000	-	840 000	-	-
3b	210 000	-	-	210 000
4	130 000				130 000
Razem	1 480 000	300 000	840 000	210 000	130 000	525 000	630 000

Asortymentowa karta kalkulacji wynikowej wyrobu Z

( produkcja w toku )

Treść operacji	Ogółem suma kosztów w zł	Pozycje kalkulacyjne kosztów w złotych
				Materiały bezpośrednie w cenie nabycia	Płace bezpośrednie	Narzut na płace	Inne koszty bezpośredn.	Koszty wydziałowe	Koszty zarządu
1c	330 000	330 000	-	-	-
2c	684 000	-	684 000	-	-
3c	171 000	-	-	171 000	-
Razem	1 185 000	330 000	684 000	171 000		427 500	513 000

W przypadku asortymentowej kalkulacji wynikowej :

• wyrobu Y - wszystkie koszty dotyczą produkcji zakończonej,

• wyrobu Z - wszystkie koszty dotyczą produkcji w toku

Ustalenie i doliczenie kosztów pośrednich produkcji : wydziałowych i zarządu

1. Ustalenie wskaźnika narzutu kosztów wydziałowych do płac bezpośrednich z narzutem:

1 140 000 x 100 : ( 1520 000 + 760 000 ) = 50 %

2. Ustalenie kwoty kosztów wydziałowych przypadających na poszczególne produkty:

1. podstawa doliczeń = płace + narzut na płace

• wyrób X 300 000 + 75 000 = 375 000, z czego przypada na produkcję w toku(20%) 75 000,a na produkty gotowe (80%) 300 000

• wyrób Y 840 000 + 210 000 = 1 050 000

• wyrób Z 684 000 + 171 000 = 855 000

ogółem 1 824 000 +456 000 = 2 280 000

2. ustalenie kwot doliczeń kosztów wydziałowych:

• produkty X w toku : 50% od 75 000 = 37 500

• produkty X gotowe : 50% od 300 000 = 150 000

• produkty Y gotowe : 50% od 1050 000 = 525 000

• produkty Z w toku : 50% od 855 000 = 427 500

razem : 50 % od 2 280 000 = 1 140 000

c) ustalanie kwoty doliczeń kosztów zarządu :

40% od przerobu(płace bezpośrednie z narzutem + koszty wydziałowe):

• produkty X w toku : 40% (75000+37500) = 45 000

• produkty X gotowe : 40 % ( 300 000 + 150 000) = 180 000

• produkty Y gotowe : 40% (1050 000+ 525 000) = 630 000

• produkty z w toku : 40% (855 000 + 427 500) = 513 000

razem 40%(2280000+1140 000) =1368 000

rozliczone koszty wydziałowe i zarządu zostały naniesione na karty kalkulacji

Ustalenie kosztu jednostkowego wyrobów według asortymentów

symbol wyro- bu	Licz Jedn. w szt.	Koszty na prod. wyrób	Koszty w zł
						Wg pozycji kalkulacyjnych						Razem
						Materia Bezpoś rednie	Płace bezpo- średnie	Narzut na płace	Inne koszty bezp.	Koszt Wydz	Koszty zarząd
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
X w toku	80	cała	24 000	60000	15000		37 500	45000	181 500
				jedn.	300	750	187,5		468,75	562,5	2268,75
		X gotowe	160	cała	96 000	240000	60000		150 000	180000	726 000
				jedn.	600	1500	375		937,50	1125	4537,50
		Y gotowe	200	cała	300 000	840000	210000	130000	525 000	630000	2635 000
				jedn.	1 500	4200	1050	650	2 625	3150	13 175
		Z W toku	400	cała	330 000	684000	171000		427 500	513000	2125 500
				jedn.	825	1710	427,5		1068,75	1282,5	5313,75
Razem	x	Cała produ- kcja	750 000	1824000	456 000	130000	1140000	1368000	5668 000

12

16

---