Wspieranie rodziny i system pieczy zastępczej:

1. Wspieranie rodziny w świetle ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy

Wspieranie rodziny przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych to zespół planowych działań mających na celu przywrócenie rodzinie zdolności do wypełniania tych funkcji.

2. System pieczy zastępczej w świetle ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy

System pieczy zastępczej to zespół osób, instytucji i działań mających na celu zapewnienie czasowej opieki i wychowania dzieciom w przypadkach niemożności sprawowania opieki i wychowania przez rodziców.

3. Prawa dziecka w świetle ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej

Prawo do:

• wychowania w rodzinie, a w razie konieczności wychowywania dziecka poza rodziną - do opieki i wychowania w rodzinnych formach pieczy zastępczej, jeśli jest to zgodne z dobrem dziecka;

• powrotu do rodziny;

• utrzymywania osobistych kontaktów z rodzicami, z wyjątkiem przypadków, w których sąd zakazał takich kontaktów;

• stabilnego środowiska wychowawczego;

• kształcenia, rozwoju uzdolnień, zainteresowań i przekonań oraz zabawy i wypoczynku;

• pomocy w przygotowaniu do samodzielnego życia;

• ochrony przed arbitralną lub bezprawną ingerencją w życie dziecka;

• informacji i wyrażania opinii w sprawach, które go dotyczą, odpowiednio do jego wieku i stopnia dojrzałości;

• ochrony przed poniżającym traktowaniem i karaniem;

• poszanowania tożsamości religijnej i kulturowej;

• dostępu do informacji dotyczących jego pochodzenia.

4. Podmiotowość rodziny w świetle ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej

Rodzinie przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych wójt zapewnia wsparcie, które polega w szczególności na:

• analizie sytuacji rodziny i środowiska rodzinnego oraz przyczyn kryzysu w rodzinie;

• wzmocnieniu roli i funkcji rodziny;

• rozwijaniu umiejętności opiekuńczo-wychowawczych rodziny;

• podniesieniu świadomości w zakresie planowania oraz funkcjonowania rodziny;

• pomocy w integracji rodziny;

• przeciwdziałaniu marginalizacji i degradacji społecznej rodziny;

• dążeniu do reintegracji rodziny.

5. Formy wspierania rodziny w świetle ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej

Wspieranie rodziny jest prowadzone w formie:

• pracy z rodziną;

• pomocy w opiece i wychowaniu dziecka.

Wspieranie rodziny jest prowadzone za jej zgodą i aktywnym udziałem, z uwzględnieniem zasobów własnych oraz źródeł wsparcia zewnętrznego.

Rodzina może otrzymać wsparcie przez działania:

• instytucji i podmiotów działających na rzecz dziecka i rodziny;

• placówek wsparcia dziennego;

• rodzin wspierających.

6. Praca z rodziną w świetle ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej

Pracę z rodziną organizuje gmina lub podmiot, któremu gmina zleciła realizację tego zadania na podstawie art. 190 (organizacjom pozarządowym i osobom prawnym i jednostkom organizacyjnym działającym na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego zw. z taką działalnością)

W przypadku gdy wyznaczonym na podstawie ust. 1 podmiotem jest ośrodek pomocy społecznej, w ośrodku można utworzyć zespół do spraw asysty rodzinnej.

Praca z rodziną jest prowadzona w szczególności w formie:

• konsultacji i poradnictwa specjalistycznego;

• terapii i mediacji;

• usług dla rodzin z dziećmi, w tym usług opiekuńczych i specjalistycznych;

• pomocy prawnej, szczególnie w zakresie prawa rodzinnego;

• organizowania dla rodzin spotkań, mających na celu wymianę ich doświadczeń oraz zapobieganie izolacji, zwanych dalej "grupami wsparcia" lub "grupami samopomocowymi".

Praca z rodziną jest prowadzona także w przypadku czasowego umieszczenia dziecka poza rodziną

7. Zadania asystenta rodziny w świetle ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej

• opracowanie i realizacja planu pracy z rodziną we współpracy z członkami rodziny i w konsultacji z pracownikiem socjalnym

• opracowanie, we współpracy z członkami rodziny i koordynatorem rodzinnej pieczy zastępczej, planu pracy z rodziną, który jest skoordynowany z planem pomocy dziecku umieszczonemu w pieczy zastępczej;

• udzielanie pomocy rodzinom w poprawie ich sytuacji życiowej, w tym w zdobywaniu umiejętności prawidłowego prowadzenia gospodarstwa domowego;

• udzielanie pomocy rodzinom w rozwiązywaniu problemów socjalnych, psychologicznych, problemów wychowawczych z dziećmi;

• wspieranie aktywności społecznej rodzin;

• motywowanie członków rodzin do podnoszenia kwalifikacji zawodowych;

• udzielanie pomocy w poszukiwaniu, podejmowaniu i utrzymywaniu pracy zarobkowej;

• motywowanie do udziału w zajęciach grupowych dla rodziców, mających na celu kształtowanie prawidłowych wzorców rodzicielskich i umiejętności psychospołecznych;

• udzielanie wsparcia dzieciom, w szczególności poprzez udział w zajęciach psychoedukacyjnych;

• podejmowanie działań interwencyjnych i zaradczych w sytuacji zagrożenia bezpieczeństwa dzieci i rodzin;

• prowadzenie indywidualnych konsultacji wychowawczych dla rodziców i dzieci;

• prowadzenie dokumentacji dotyczącej pracy z rodziną;

• dokonywanie okresowej oceny sytuacji rodziny, nie rzadziej niż co pół roku, i przekazywanie tej oceny podmiotowi, o którym mowa w art. 17 ust. 1;

• monitorowanie funkcjonowania rodziny po zakończeniu pracy z rodziną;

• sporządzanie, na wniosek sądu, opinii o rodzinie i jej członkach;

Liczba rodzin, z którymi jeden asystent rodziny może w tym samym czasie prowadzić pracę, jest uzależniona od stopnia trudności wykonywanych zadań, jednak nie może przekroczyć 20.

8. Asysta rodzinna w świetle ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej

W przypadku gdy ośrodek pomocy społecznej poweźmie informację ( że dzieje się źle) o rodzinie przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych, pracownik socjalny przeprowadza w tej rodzinie wywiad środowiskowy (, który musi spełniać podstawowe warunku takiego wywiadu- gdzie dany pracownik się udał, w jakiej formie był przeprowadzony, dlaczego, kto był przy tym obecny, jakie są warunki bytowe poszczególnych osób, czy danej rodzinie trzeba pomóc np. poprzez ustanowienie asystenta rodziny), na zasadach określonych w ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej.

Po przeprowadzeniu wywiadu, o którym mowa w ust. 1, pracownik socjalny dokonuje analizy sytuacji rodziny.

Jeżeli z analizy, o której mowa w ust. 2, wynika konieczność przydzielenia rodzinie asystenta rodziny, pracownik socjalny występuje do kierownika ośrodka pomocy społecznej z wnioskiem o jego przydzielenie.

9. Placówki wsparcia dziennego w świetle ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej

W celu wsparcia rodziny dziecko może zostać objęte opieką i wychowaniem w placówce wsparcia dziennego. Placówkę wsparcia dziennego prowadzi gmina, podmiot, któremu gmina zleciła realizację tego zadania na podstawie art. 190, lub podmiot, który uzyskał zezwolenie wójta. Powiat może prowadzić lub zlecić, na podstawie art. 190, prowadzenie placówki wsparcia dziennego o zasięgu ponadgminnym. Zezwolenie na prowadzenie placówki wsparcia dziennego wydaje się na czas nieokreślony.

Placówka wsparcia dziennego współpracuje z rodzicami lub opiekunami dziecka, a także z placówkami oświatowymi i podmiotami leczniczymi. Pobyt dziecka w placówce wsparcia dziennego jest nieodpłatny. Pobyt dziecka w placówce wsparcia dziennego jest dobrowolny, chyba że do placówki skieruje sąd.

Placówka wsparcia dziennego może być prowadzona w formie:

• opiekuńczej, w tym kół zainteresowań, świetlic, klubów i ognisk wychowawczych;

• specjalistycznej;

• pracy podwórkowej realizowanej przez wychowawcę.

Pod opieką jednego wychowawcy w placówce wsparcia dziennego, w tym samym czasie, może przebywać nie więcej niż 15 dzieci.

10. Rodzina wspierająca w świetle ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej

W celu wspierania rodziny przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych rodzina może zostać objęta pomocą rodziny wspierającej.

Rodzina wspierająca, przy współpracy asystenta rodziny, pomaga rodzinie przeżywającej trudności w:

• opiece i wychowaniu dziecka;

• prowadzeniu gospodarstwa domowego;

• kształtowaniu i wypełnianiu podstawowych ról społecznych.

Pełnienie funkcji rodziny wspierającej może być powierzone osobom z bezpośredniego otoczenia dziecka. Rodzinę wspierającą ustanawia wójt właściwy ze względu na miejsce zamieszkania rodziny wspieranej po uzyskaniu pozytywnej opinii kierownika ośrodka pomocy społecznej wydanej na podstawie przeprowadzonego rodzinnego wywiadu środowiskowego.  rodziną wspierającą wójt właściwy ze względu na miejsce zamieszkania rodziny wspieranej zawiera umowę, która określa zasady zwrotu kosztów związanych z udzielaniem pomocy.

11. Zadania i formy pieczy zastępczej w świetle ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej

Piecza zastępcza jest sprawowana w przypadku niemożności zapewnienia dziecku opieki i wychowania przez rodziców. Organizuje ją powiat.

Piecza zastępcza zapewnia:

• pracę z rodziną umożliwiającą powrót dziecka do rodziny lub gdy jest to niemożliwe - dążenie do przysposobienia dziecka;

• przygotowanie dziecka do:

• godnego, samodzielnego i odpowiedzialnego życia,

• pokonywania trudności życiowych zgodnie z zasadami etyki,

• nawiązywania i podtrzymywania bliskich, osobistych i społecznie akceptowanych kontaktów z rodziną i rówieśnikami, w celu łagodzenia skutków doświadczania straty i separacji oraz zdobywania umiejętności społecznych;

• zaspokojenie potrzeb emocjonalnych dzieci, ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb bytowych, zdrowotnych, edukacyjnych i kulturalno-rekreacyjnych.

Piecza zastępcza jest sprawowana w formie:

• rodzinnej;

• instytucjonalnej.

12. Rodzinna piecza zastępcza - formy

Formami rodzinnej pieczy zastępczej są:

• rodzina zastępcza:

• spokrewniona,

• niezawodowa,

• zawodowa, w tym zawodowa pełniąca funkcję pogotowia rodzinnego i zawodowa specjalistyczna;

• rodzinny dom dziecka.

Rodziny zastępcze oraz rodzinne domy dziecka, na ich wniosek, mogą być wspierane przez rodziny pomocowe.

13. Rodzaje rodzin zastępczych

• spokrewniona,

• niezawodowa,

• zawodowa, w tym zawodowa pełniąca funkcję pogotowia rodzinnego i zawodowa specjalistyczna

14. Rodzinne domy dziecka w świetle ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej

Rodzinny dom dziecka organizuje powiat lub podmiot, któremu powiat zlecił realizację tego zadania na podstawie art. 190. Powiat może, na zasadzie porozumienia, organizować rodzinny dom dziecka na terenie innego powiatu.

W rodzinnym domu dziecka, w tym samym czasie, może przebywać łącznie nie więcej niż 8 dzieci oraz osób, które osiągnęły pełnoletność przebywając w pieczy zastępczej. W razie konieczności umieszczenia w rodzinnym domu dziecka rodzeństwa, za zgodą prowadzącego rodzinny dom dziecka oraz po uzyskaniu pozytywnej opinii koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej, jest dopuszczalne umieszczenie w tym samym czasie większej liczby dzieci.

15. Zadania rodziny zastępczej i rodzinnego domu dziecka

Rodzina zastępcza oraz rodzinny dom dziecka zapewniają dziecku całodobową opiekę i wychowanie, w szczególności:

• traktują dziecko w sposób sprzyjający poczuciu godności i wartości osobowej;

• zapewniają dostęp do przysługujących świadczeń zdrowotnych;

• zapewniają kształcenie, wyrównywanie braków rozwojowych i szkolnych;

• zapewniają rozwój uzdolnień i zainteresowań;

• zaspokajają jego potrzeby emocjonalne, bytowe, rozwojowe, społeczne oraz religijne;

• zapewniają ochronę przed arbitralną lub bezprawną ingerencją w życie prywatne dziecka;

• umożliwiają kontakt z rodzicami i innymi osobami bliskimi, chyba że sąd postanowi inaczej.

16. Rodzina zastępcza zawodowa pełniąca funkcję pogotowia rodzinnego

Rodzina zastępcza zawodowa pełniąca funkcję pogotowia rodzinnego przyjmuje dziecko:

• na podstawie orzeczenia sądu;

• w przypadku gdy dziecko zostało doprowadzone przez Policję lub Straż Graniczną;

• na wniosek rodziców, dziecka lub innej osoby w przypadku, o którym mowa w art. 12a ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie.

W przypadku przyjęcia dziecka w sytuacji, o której mowa w ust. 1 pkt 2 i 3, rodzina zastępcza zawodowa pełniąca funkcję pogotowia rodzinnego informuje o tym niezwłocznie, nie później niż w ciągu 24 godzin, właściwy sąd, starostę oraz ośrodek pomocy społecznej.

Rodzina zastępcza zawodowa pełniąca funkcję pogotowia rodzinnego może odmówić, w szczególnie uzasadnionych przypadkach, przyjęcia dziecka:

1. jeżeli łączna liczba umieszczonych w tej rodzinie dzieci przekroczy 3;

2. powyżej 10. roku życia doprowadzonego przez Policję lub Straż Graniczną.

W rodzinie zastępczej zawodowej pełniącej funkcję pogotowia rodzinnego umieszcza się dziecko do czasu unormowania sytuacji dziecka, nie dłużej jednak niż na okres 4 miesięcy. W szczególnie uzasadnionych przypadkach okres ten może być przedłużony, za zgodą organizatora rodzinnej pieczy zastępczej do 8 miesięcy lub do zakończenia postępowania sądowego o:

1. powrót dziecka do rodziny;

2. przysposobienie;

3. umieszczenie w rodzinnej pieczy zastępczej.

17. Rodzina pomocowa w świetle ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej

W przypadku czasowego niesprawowania opieki nad dzieckiem przez rodzinę zastępczą lub prowadzącego rodzinny dom dziecka piecza zastępcza nad dzieckiem może zostać powierzona rodzinie pomocowej. Piecza zastępcza nad dzieckiem może być powierzona rodzinie pomocowej, w szczególności w okresie:

• czasowego niesprawowania opieki nad dzieckiem przez rodzinę zastępczą lub prowadzącego rodzinny dom dziecka w związku z wypoczynkiem, o którym mowa w art. 69, udziałem w szkoleniach lub pobytem w szpitalu;

• nieprzewidzianych trudności lub zdarzeń losowych w rodzinie zastępczej lub rodzinnym domu dziecka.

Rodziną pomocową może być:

• rodzina zastępcza niezawodowa, rodzina zastępcza zawodowa lub prowadzący rodzinny dom dziecka;

• małżonkowie lub osoba niepozostająca w związku małżeńskim przeszkoleni do pełnienia funkcji rodziny zastępczej, prowadzenia rodzinnego domu dziecka lub rodziny przysposabiającej.

Rodzina zastępcza zawodowa, rodzina zastępcza niezawodowa lub prowadzący rodzinny dom dziecka może przyjąć dziecko jako rodzina pomocowa bez względu na liczbę dzieci pozostających pod ich opieką.

Podstawą umieszczenia dziecka w rodzinie pomocowej jest umowa między starostą a rodziną pomocową.

18. Zadania organizatora rodzinnej pieczy zastępczej

Organizatorem rodzinnej pieczy zastępczej jest wyznaczona przez starostę jednostka organizacyjna powiatu lub podmiot, któremu powiat zlecił realizację tego zadania na podstawie art. 190.

Organizator rodzinnej pieczy zastępczej przygotowuje rodziny zastępcze oraz prowadzących rodzinne domy dziecka na przyjęcie dziecka, a ponadto:

• prowadzenie naboru kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej zawodowej, rodziny zastępczej niezawodowej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka;

• kwalifikowanie osób kandydujących do pełnienia funkcji rodziny zastępczej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka oraz wydawanie zaświadczeń kwalifikacyjnych zawierających potwierdzenie ukończenia szkolenia, opinię o spełnianiu warunków i ocenę predyspozycji do sprawowania pieczy zastępczej;

• organizowanie szkoleń dla kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka;

• organizowanie szkoleń dla kandydatów do pełnienia funkcji dyrektora placówki opiekuńczo-wychowawczej typu rodzinnego, wydawanie świadectw ukończenia tych szkoleń oraz opinii dotyczącej predyspozycji do pełnienia funkcji dyrektora i wychowawcy w placówce opiekuńczo-wychowawczej typu rodzinnego;

• zapewnianie rodzinom zastępczym oraz prowadzącym rodzinne domy dziecka szkoleń mających na celu podnoszenie ich kwalifikacji, biorąc pod uwagę ich potrzeby;

• zapewnianie pomocy i wsparcia osobom sprawującym rodzinną pieczę zastępczą, w szczególności w ramach grup wsparcia oraz rodzin pomocowych;

• organizowanie dla rodzin zastępczych oraz prowadzących rodzinne domy dziecka pomocy wolontariuszy;

• współpraca ze środowiskiem lokalnym, w szczególności z powiatowym centrum pomocy rodzinie, ośrodkiem pomocy społecznej, sądami i ich organami pomocniczymi, instytucjami oświatowymi, podmiotami leczniczymi, a także kościołami i związkami wyznaniowymi oraz z organizacjami społecznymi;

• prowadzenie poradnictwa i terapii dla osób sprawujących rodzinną pieczę zastępczą i ich dzieci oraz dzieci umieszczonych w pieczy zastępczej;

• zapewnianie pomocy prawnej osobom sprawującym rodzinną pieczę zastępczą, w szczególności w zakresie prawa rodzinnego;

• dokonywanie okresowej oceny sytuacji dzieci przebywających w rodzinnej pieczy zastępczej;

• prowadzenie działalności diagnostyczno-konsultacyjnej, której celem jest pozyskiwanie, szkolenie i kwalifikowanie osób zgłaszających gotowość do pełnienia funkcji rodziny zastępczej zawodowej, rodziny zastępczej niezawodowej oraz prowadzenia rodzinnego domu dziecka, a także szkolenie i wspieranie psychologiczno-pedagogiczne osób sprawujących rodzinną pieczę zastępczą oraz rodziców dzieci objętych tą pieczą;

• przeprowadzanie badań pedagogicznych i psychologicznych oraz analizy, o której mowa w art. 42 ust. 7, dotyczących kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka;

• zapewnianie rodzinom zastępczym zawodowym i niezawodowym oraz prowadzącym rodzinne domy dziecka poradnictwa, które ma na celu zachowanie i wzmocnienie ich kompetencji oraz przeciwdziałanie zjawisku wypalenia zawodowego;

• przedstawianie staroście i radzie powiatu corocznego sprawozdania z efektów pracy;

• zgłaszanie do ośrodków adopcyjnych informacji o dzieciach z uregulowaną sytuacją prawną, w celu poszukiwania dla nich rodzin przysposabiających;

• organizowanie opieki nad dzieckiem, w przypadku gdy rodzina zastępcza albo prowadzący rodzinny dom dziecka okresowo nie może sprawować opieki, w szczególności z powodów zdrowotnych lub losowych albo zaplanowanego wypoczynku.

19. Zadania koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej

Do zadań koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej należy w szczególności:

• udzielanie pomocy rodzinom zastępczym i prowadzącym rodzinne domy dziecka w realizacji zadań wynikających z pieczy zastępczej;

• przygotowanie, we współpracy z asystentem rodziny i odpowiednio rodziną zastępczą lub prowadzącym rodzinny dom dziecka, planu pomocy dziecku;

• pomoc rodzinom zastępczym oraz prowadzącym rodzinne domy dziecka w nawiązaniu wzajemnego kontaktu;

• zapewnianie rodzinom zastępczym oraz prowadzącym rodzinne domy dziecka dostępu do specjalistycznej pomocy dla dzieci, w tym psychologicznej, reedukacyjnej i rehabilitacyjnej;

• zgłaszanie do ośrodków adopcyjnych informacji o dzieciach z uregulowaną sytuacją prawną, w celu poszukiwania dla nich rodzin przysposabiających;

• udzielanie wsparcia pełnoletnim wychowankom rodzinnych form pieczy zastępczej;

• przedstawianie corocznego sprawozdania z efektów pracy organizatorowi rodzinnej pieczy zastępczej.

Koordynator rodzinnej pieczy zastępczej nie może mieć pod opieką łącznie więcej niż 30 rodzin zastępczych lub rodzinnych domów dziecka. Jest obowiązany do systematycznego podnoszenia swoich kwalifikacji w zakresie pracy z dziećmi lub rodziną, w szczególności przez udział w szkoleniach i samokształcenie. Ma prawo do korzystania z poradnictwa zawodowego, które ma na celu zachowanie i wzmocnienie jego kompetencji oraz przeciwdziałanie zjawisku wypalenia zawodowego.

20. Formy instytucjonalnej pieczy zastępczej

• placówki opiekuńczo-wychowawczej;

• regionalnej placówki opiekuńczo-terapeutycznej;

• interwencyjnego ośrodka preadopcyjnego.

21. Zadania placówki opiekuńczo - wychowawczej

• zapewnia dziecku całodobową opiekę i wychowanie oraz zaspokaja jego niezbędne potrzeby, w szczególności emocjonalne, rozwojowe, zdrowotne, bytowe, społeczne i religijne;

• realizuje przygotowany we współpracy z asystentem rodziny plan pomocy dziecku;

• umożliwia kontakt dziecka z rodzicami i innymi osobami bliskimi, chyba że sąd postanowi inaczej;

• podejmuje działania w celu powrotu dziecka do rodziny;

• zapewnia dziecku dostęp do kształcenia dostosowanego do jego wieku i możliwości rozwojowych;

• obejmuje dziecko działaniami terapeutycznymi;

• zapewnia korzystanie z przysługujących świadczeń zdrowotnych.

22. Typy placówek opiekuńczo - wychowawczych

• socjalizacyjnego;

• interwencyjnego;

• specjalistyczno-terapeutycznego;

• rodzinnego.

23. Pomoc dla osób usamodzielnianych w świetle ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej

Osobie opuszczającej, po osiągnięciu pełnoletności, rodzinę zastępczą, rodzinny dom dziecka, placówkę opiekuńczo-wychowawczą lub regionalną placówkę opiekuńczo-terapeutyczną, zwanej dalej "osobą usamodzielnianą", w przypadku gdy umieszczenie w pieczy zastępczej nastąpiło na podstawie orzeczenia sądu:

1. przyznaje się pomoc na:

1. kontynuowanie nauki,

2. usamodzielnienie,

3. zagospodarowanie;

2. udziela się pomocy w uzyskaniu:

1. odpowiednich warunków mieszkaniowych,

2. zatrudnienia.

Przez osobę usamodzielnianą rozumie się również osobę, której pobyt w rodzinnej pieczy zastępczej ustał na skutek śmierci osób tworzących rodzinę zastępczą lub osoby prowadzącej rodzinny dom dziecka, w okresie 6 miesięcy przed osiągnięciem przez osobę usamodzielnianą pełnoletności.

Pomoc, jest przyznawana lub udzielana na wniosek osoby usamodzielnianej. Wniosek o przyznanie pomocy na kontynuowanie nauki i pomocy na usamodzielnienie osoba usamodzielniana składa w powiecie właściwym ze względu na miejsce zamieszkania przed umieszczeniem w pieczy zastępczej.

Wniosek o przyznanie pomocy na zagospodarowanie oraz o udzielenie pomocy w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych lub w uzyskaniu zatrudnienia składa się w powiecie właściwym ze względu na miejsce osiedlenia się osoby usamodzielnianej.

Pomoc na kontynuowanie nauki nie przysługuje w przypadku, gdy osoba usamodzielniana:

• kontynuuje naukę w szkole ponadgimnazjalnej lub uczelni, która zapewnia nieodpłatną naukę i nieodpłatne pełne utrzymanie;

• bez uzasadnionych powodów zmieniła trzykrotnie, na tym samym poziomie kształcenia, szkołę, zakład kształcenia nauczycieli lub uczelnię, kurs lub przygotowanie do wykonywania zawodu;

• została umieszczona w zakładzie karnym.

Przyznanie oraz odmowa przyznania pomocy dla osoby usamodzielnianej na kontynuowanie nauki, na usamodzielnienie oraz na zagospodarowanie następuje w drodze decyzji.

Przyznania pomocy na kontynuowanie nauki, na usamodzielnienie lub na zagospodarowanie można odmówić w przypadku, gdy:

• istnieje uzasadnione przypuszczenie, że pomoc zostanie wykorzystana niezgodnie z celem, na jaki zostanie przyznana;

• osoba usamodzielniana przed osiągnięciem pełnoletności opuściła samowolnie pieczę zastępczą;

• osoba usamodzielniana porzuciła naukę umożliwiającą jej przygotowanie zawodowe i nie podejmuje zatrudnienia;

• stosunek pracy z osobą usamodzielnianą został rozwiązany bez wypowiedzenia z winy pracownika;

• osoba usamodzielniana bez uzasadnionej przyczyny uchyla się od podjęcia proponowanego jej zatrudnienia;

• osoba usamodzielniana została skazana prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub przestępstwo skarbowe.

24. Zarys postępowania adopcyjnego w świetle ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej

Art. 154. 1. Prowadzenie procedur przysposobienia oraz przygotowanie osób zgłaszających gotowość do przysposobienia dziecka, zwanych dalej "kandydatami do przysposobienia dziecka", stanowi wyłączną kompetencję ośrodka adopcyjnego.

2. Ośrodek adopcyjny prowadzi samorząd województwa lub podmiot, któremu samorząd województwa zlecił realizację tego zadania, na podstawie art. 190.

3. W przypadku zlecenia realizacji zadania, o którym mowa w ust. 2, marszałek województwa zleca prowadzenie ośrodka adopcyjnego na okres co najmniej 5 lat.

Art. 155. 1. Ośrodek adopcyjny w realizacji swoich zadań kieruje się dobrem dziecka i poszanowaniem jego praw.

2. Ośrodek adopcyjny współpracuje ze środowiskiem lokalnym, w szczególności z innymi podmiotami właściwymi w zakresie wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej, jednostkami organizacyjnymi pomocy społecznej, sądami i ich organami pomocniczymi, instytucjami oświatowymi, podmiotami leczniczymi, a także kościołami i związkami wyznaniowymi oraz organizacjami społecznymi.

Art. 156. 1. Do zadań ośrodka adopcyjnego należy, w szczególności:

1)   kwalifikacja dzieci zgłoszonych do przysposobienia oraz sporządzanie dla dziecka zakwalifikowanego do przysposobienia diagnozy psychologicznej i pedagogicznej oraz gromadzenie aktualnych informacji o stanie zdrowia dziecka;

2)   dobór rodziny przysposabiającej właściwej ze względu na potrzeby dziecka;

3)   współpraca z sądem opiekuńczym, polegająca w szczególności na powiadamianiu o okolicznościach uzasadniających wszczęcie z urzędu postępowania opiekuńczego;

4)   udzielanie pomocy w przygotowaniu wniosków o przysposobienie i zgromadzeniu niezbędnych dokumentów;

5)   gromadzenie informacji o dzieciach, które mogą być przysposobione;

6)   przeprowadzanie badań pedagogicznych i psychologicznych kandydatów do przysposobienia dziecka;

7)   przeprowadzanie analizy sytuacji osobistej, zdrowotnej, rodzinnej, dochodowej i majątkowej kandydatów do przysposobienia dziecka, zwanej dalej "wywiadem adopcyjnym";

8)   prowadzenie działalności diagnostyczno-konsultacyjnej dla kandydatów do przysposobienia dziecka;

9)   wspieranie psychologiczno-pedagogiczne kandydatów do przysposobienia dziecka oraz osób, które przysposobiły dziecko;

10)  organizowanie szkoleń dla kandydatów do przysposobienia dziecka;

11)  wydawanie świadectw ukończenia szkolenia dla kandydatów do przysposobienia dziecka, opinii o ich kwalifikacjach osobistych oraz sporządzanie opinii kwalifikacyjnej w sprawach dotyczących umieszczania dzieci w rodzinie przysposabiającej;

12)  zapewnienie pomocy psychologicznej kobietom w ciąży oraz pacjentkom oddziałów ginekologiczno-położniczych, które sygnalizują zamiar pozostawienia dziecka bezpośrednio po urodzeniu;

13)  prowadzenie dokumentacji z zakresu wykonywanych zadań.

Art. 160. 1. Ośrodek adopcyjny współpracuje z kandydatami do przysposobienia dziecka w zakresie opieki nad dzieckiem i jego wychowania, w szczególności w następujących dziedzinach:

1)   diagnoza pedagogiczna i psychologiczna dzieci i rodzin;

2)   problemy wychowawcze w rodzinie;

3)   problemy związane z rozwojem dziecka.

2. Ośrodek adopcyjny wspiera osoby, które przysposobiły dziecko, w wykonywaniu przez nie funkcji opiekuńczo-wychowawczych przez:

1)   pomoc w rozwiązywaniu problemów wychowawczych i opiekuńczych;

2)   poradnictwo i terapię, w tym terapię rodzinną;

3)   pomoc pedagogiczną i psychologiczną;

4)   pomoc prawną w zakresie prawa rodzinnego.

3. Pomocy i poradnictwa, o których mowa w ust. 2, udziela się na wniosek.

Art. 164. 1. Rodzice, podmiot leczniczy, organizator rodzinnej pieczy zastępczej, dyrektor placówki opiekuńczo-wychowawczej, regionalnej placówki opiekuńczo-terapeutycznej lub interwencyjnego ośrodka preadopcyjnego oraz inna instytucja lub osoba, które powzięły informację o dziecku uzasadniającą zakwalifikowanie dziecka do przysposobienia, zgłaszają tę informację do ośrodka adopcyjnego działającego na terenie województwa, w którym przebywa dziecko.

2. W przypadku powzięcia informacji, o której mowa w ust. 1, ośrodek adopcyjny sporządza informację o sytuacji prawnej, rodzinnej i zdrowotnej dziecka, zwaną dalej "kartą dziecka", oraz gromadzi dostępną dokumentację medyczną i psychologiczną dotyczącą dziecka.

3. W przypadku gdy ośrodek adopcyjny nie posiada informacji o sytuacji prawnej dziecka, w terminie 3 dni od powzięcia informacji, o której mowa w ust. 1, występuje do ośrodka adopcyjnego prowadzącego wojewódzki bank danych o ustalenie sytuacji prawnej dziecka.

4. W terminie 7 dni od otrzymania wystąpienia, o którym mowa w ust. 3, ośrodek adopcyjny prowadzący wojewódzki bank danych przekazuje do ośrodka adopcyjnego, o którym mowa w ust. 3, informację o sytuacji prawnej dziecka.

5. W terminie 14 dni od dnia otrzymania informacji o sytuacji prawnej umożliwiającej przysposobienie dziecka ośrodek adopcyjny dokonuje kwalifikacji dziecka do przysposobienia oraz, w przypadku niepozyskania kandydata do przysposobienia tego dziecka, przesyła ją wraz z kartą dziecka oraz dostępną dokumentacją medyczną i psychologiczną dotyczącą dziecka do ośrodka adopcyjnego prowadzącego wojewódzki bank danych.

6. Ośrodek adopcyjny prowadzący wojewódzki bank danych, w terminie 3 dni od dnia otrzymania dokumentów, o których mowa w ust. 5, przekazuje te dokumenty do ośrodków adopcyjnych na terenie województwa oraz do ośrodków adopcyjnych prowadzących wojewódzkie banki danych w pozostałych województwach celem poszukiwania dla dziecka rodziny przysposabiającej.

7. W przypadku nieznalezienia kandydata do przysposobienia dziecka, w terminie 45 dni od dnia przekazania dokumentów do ośrodków, o których mowa w ust. 6, ośrodek adopcyjny prowadzący wojewódzki bank danych przekazuje w terminie 3 dni kwalifikację dziecka oraz kartę dziecka wraz z dostępną dokumentacją medyczną i psychologiczną dotyczącą dziecka do ośrodka adopcyjnego prowadzącego centralny bank danych.

8. Ośrodek adopcyjny prowadzący centralny bank danych kwalifikuje dziecko do przysposobienia, o którym mowa w art. 167, w terminie 7 dni od dnia otrzymania kwalifikacji dziecka oraz karty dziecka wraz z dostępną dokumentacją medyczną i psychologiczną dotyczącą dziecka.

9. Dokumenty, o których mowa w ust. 5, są przesyłane w formie elektronicznej, z zastosowaniem systemu teleinformatycznego, o którym mowa w art. 187 ust. 3.

Art. 165. O możliwości przysposobienia dziecka, którego brat albo siostra zostali wcześniej przysposobieni, należy bezzwłocznie poinformować tę rodzinę, która przysposobiła brata albo siostrę.

Art. 166. 1. Kwalifikacja dziecka do przysposobienia obejmuje:

1)   diagnozę psychologiczną dziecka;

2)   określenie specyfiki potrzeb dziecka w kontekście prawidłowego doboru rodziny;

3)   dokonywaną przez psychologa ocenę stopnia możliwości nawiązania przez dziecko więzi emocjonalnej w nowej rodzinie;

4)   ustalenie sytuacji prawnej rodzeństwa dziecka.

2. Przy kwalifikowaniu dziecka do przysposobienia ośrodek adopcyjny współpracuje w szczególności z asystentem rodziny, koordynatorem rodzinnej pieczy zastępczej, organizatorem rodzinnej pieczy zastępczej, placówkami opiekuńczo-wychowawczymi, regionalnymi placówkami opiekuńczo-terapeutycznymi, interwencyjnymi ośrodkami preadopcyjnymi, podmiotami leczniczymi, placówkami oświatowymi, jednostkami organizacyjnymi pomocy społecznej, sądami oraz Policją.

Art. 167. Dziecko może być zakwalifikowane do przysposobienia związanego ze zmianą dotychczasowego miejsca zamieszkania dziecka na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na miejsce zamieszkania w innym państwie po wyczerpaniu wszystkich możliwości znalezienia kandydata do przysposobienia tego dziecka na terenie kraju, chyba że między przysposabiającym a przysposabianym dzieckiem istnieje stosunek pokrewieństwa lub powinowactwa albo gdy przysposabiający już przysposobił siostrę lub brata przysposabianego dziecka.

Art. 169. 1. Ośrodek adopcyjny umożliwia kontakt z dzieckiem oraz udostępnia o nim informacje kandydatom do przysposobienia dziecka po ukończeniu przez kandydata do przysposobienia dziecka szkolenia, o którym mowa w art. 172 ust. 1, i otrzymaniu pozytywnej opinii kwalifikacyjnej oraz zakwalifikowaniu dziecka do przysposobienia, chyba że przysposobienie następuje między członkami rodziny.

2. W przypadku gdy kandydat do przysposobienia dziecka zamieszkuje poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej podmioty, o których mowa w art. 168 ust. 2, przekazują informację o dziecku pełnomocnikom organizacji lub ośrodków adopcyjnych licencjonowanych przez rządy innych państw, po zakwalifikowaniu dziecka do przysposobienia przez ośrodek, o którym mowa w art. 164 ust. 8, oraz umożliwiają kandydatom zakwalifikowanym przez podmioty, o których mowa w art. 168 ust. 2, kontakt z dzieckiem, chyba że przysposobienie następuje między członkami rodziny.

Art. 170. 1. W przypadku gdy gotowość do przysposobienia dziecka zgłoszą:

1)   osoby spokrewnione lub spowinowacone z dzieckiem,

2)   rodzina zastępcza lub prowadzący rodzinny dom dziecka, w których dziecko jest umieszczone

-   ośrodek adopcyjny nie wszczyna postępowania, o którym mowa w art. 164, a wszczęte zawiesza.

2. Wszczęcie lub podjęcie postępowania, o którym mowa w art. 164, następuje, jeżeli osoby, o których mowa w ust. 1, nie uzyskają pozytywnej wstępnej oceny ośrodka adopcyjnego.

3. W przypadku gdy osoby wymienione w ust. 1 pkt 1 nie mają stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, a dziecko w wyniku przysposobienia miałoby zmienić miejsce zamieszkania w Rzeczypospolitej Polskiej na miejsce zamieszkania w innym państwie, ośrodek adopcyjny, nie wszczynając postępowania, o którym mowa w art. 164, albo zawieszając to postępowanie, przesyła posiadane dokumenty do ministra właściwego do spraw rodziny w celu realizacji zadań wynikających z konwencji, o której mowa w art. 187 ust. 1 pkt 9.

Art. 171. Ośrodek adopcyjny odpowiedzialny za kwalifikację do przysposobienia dziecka zgłoszonego uprzednio do wojewódzkich banków danych lub do centralnego banku danych, informuje ośrodki adopcyjne prowadzące te banki danych o przysposobieniu dziecka, w terminie 7 dni od dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu.

Art. 172. 1. Kandydaci do przysposobienia dziecka są obowiązani posiadać świadectwo ukończenia szkolenia organizowanego przez ośrodek adopcyjny.

2. Obowiązek, o którym mowa w ust. 1, nie dotyczy kandydatów do przysposobienia spokrewnionych albo spowinowaconych z dzieckiem lub sprawujących nad nim rodzinną pieczę zastępczą.

5. Przed skierowaniem kandydata do przysposobienia dziecka na szkolenie ośrodek adopcyjny dokonuje jego wstępnej oceny, z uwzględnieniem:

1)   kwalifikacji osobistych, o których mowa w art. 114¹ ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy;

2)   motywacji do podjęcia się wychowywania dziecka;

3)   wywiadu adopcyjnego.

Wychowanie w trzeźwości i przeciwdziałanie alkoholizmowi

25. Poddanie się leczeniu odwykowemu przez osobę uzależnioną od alkoholu

Leczenie odwykowe osób uzależnionych od alkoholu prowadzą podmioty lecznicze wykonujące działalność leczniczą w rodzaju świadczenia stacjonarne i całodobowe oraz ambulatoryjne w rozumieniu przepisów o działalności leczniczej.

Poddanie się leczeniu odwykowemu jest dobrowolne. Wyjątki od tej zasady określa ustawa. Od osób uzależnionych od alkoholu nie pobiera się opłat za świadczenia w zakresie leczenia odwykowego udzielane przez podmioty określone w ust. 1.

26. Skierowanie osoby uzależnionej od alkoholu na badania - przesłanki

Warunki zobowiązania do leczenia odwykowego:

• uzależnienie od alkoholu o charakterze medycznym, niezbędna jest specjalistyczna opinia do jego stwierdzenia;

• o charakterze społecznym:

• rozkład życia rodzinnego;

• demoralizacja małoletnich;

• uchylanie się od pracy;

• systematycznie zakłócanie spokoju lub porządku publicznego.

Nie muszą być one spełnione łącznie.

27. Zakres pomocy świadczonej rodzinie osoby uzależnionej od alkoholu

Członkowie rodziny osoby uzależnionej od alkoholu, dotknięci następstwami nadużywania alkoholu przez osobę uzależnioną, uzyskują w podmiotach określonych w art. 22 ust. 1 świadczenia zdrowotne w zakresie terapii i rehabilitacji współuzależnienia oraz profilaktyki. Za świadczenia te od wymienionych osób nie pobiera się opłat.

Dzieci osób uzależnionych od alkoholu, dotknięte następstwami nadużywania alkoholu przez rodziców, uzyskują bezpłatnie pomoc psychologiczną i socjoterapeutyczną w podmiotach określonych w art. 22 ust. 1 i poradniach specjalistycznych oraz placówkach opiekuńczo-wychowawczych i resocjalizacyjnych.

Pomoc niesiona dzieciom przez osoby lub instytucje może być udzielona wbrew woli rodziców lub opiekunów będących w stanie nietrzeźwym.

28. Zobowiązanie osoby uzależnionej od alkoholu do poddania się leczeniu odwykowemu - procedura

Osoby, które w związku z nadużywaniem alkoholu powodują rozkład życia rodzinnego, demoralizację małoletnich, uchylają się od pracy albo systematycznie zakłócają spokój lub porządek publiczny, kieruje się na badanie przez biegłego w celu wydania opinii w przedmiocie uzależnienia od alkoholu i wskazania rodzaju zakładu leczniczego.

Osoby, o których mowa wyżej, jeżeli uzależnione są od alkoholu, zobowiązać można do poddania się leczeniu w stacjonarnym lub niestacjonarnym zakładzie lecznictwa odwykowego. O zastosowaniu obowiązku poddania się leczeniu w zakładzie lecznictwa odwykowego orzeka sąd rejonowy właściwy według miejsca zamieszkania lub pobytu osoby, której postępowanie dotyczy, w postępowaniu nieprocesowym. Sąd wszczyna postępowanie na wniosek gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych lub prokuratora. Do wniosku dołącza się zebraną dokumentację wraz z opinią biegłego, jeżeli badanie przez biegłego zostało przeprowadzone.

W razie gdy w stosunku do osoby, której postępowanie dotyczy, brak jest opinii biegłego w przedmiocie uzależnienia od alkoholu, sąd zarządza poddanie tej osoby odpowiednim badaniom.

Sąd może, jeżeli na podstawie opinii biegłego uzna to za niezbędne, zarządzić oddanie badanej osoby pod obserwację w zakładzie leczniczym na czas nie dłuższy niż 2 tygodnie. W wyjątkowych wypadkach, na wniosek zakładu, sąd może termin ten przedłużyć do 6 tygodni.

Przed wydaniem postanowienia sąd wysłuchuje osobę, której postępowanie dotyczy.

Na postanowienie zarządzające oddanie pod obserwację do zakładu przysługuje zażalenie.

W razie zarządzenia przez sąd badania przez biegłego lub oddania pod obserwację w zakładzie leczniczym osoba, której postępowanie dotyczy, obowiązana jest poddać się badaniom psychologicznym i psychiatrycznym oraz zabiegom niezbędnym do wykonania podstawowych badań laboratoryjnych pod warunkiem, że dokonywane są przez uprawnionych do tego pracowników służby zdrowia z zachowaniem wskazań wiedzy lekarskiej i nie zagrażają zdrowiu tej osoby.

29. Procedura doprowadzenia do izby wytrzeźwień

W razie nieusprawiedliwionego niestawiennictwa na rozprawę lub uchylania się od zarządzonego poddania się badaniu przez biegłego albo obserwacji w zakładzie leczniczym sąd może zarządzić przymusowe doprowadzenie przez organ Policji.

Jeżeli zarządzenie przymusowego doprowadzenia dotyczy żołnierza, wykonuje je Żandarmeria Wojskowa lub wojskowy organ porządkowy.

Opieka na dziećmi w wieku do lat 3

30. Formy opieki nad dziećmi w wieku do lat 3 w świetle ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3

Opieka nad dziećmi w wieku do lat 3 może być organizowana w formie żłobka lub klubu dziecięcego, a także sprawowana przez dziennego opiekuna oraz nianię.

W ramach opieki realizowane są funkcje: opiekuńcza, wychowawcza oraz edukacyjna.

Opieka nad dzieckiem może być sprawowana do ukończenia roku szkolnego, w którym dziecko ukończy 3 rok życia lub w przypadku gdy niemożliwe lub utrudnione jest objęcie dziecka wychowaniem przedszkolnym - 4 rok życia.

W przypadku, gdy dziecko, które ukończyło 3 rok życia umieszczone jest w żłobku lub klubie dziecięcym albo jest objęte opieką sprawowaną przez dziennego opiekuna, rodzice tego dziecka, są zobowiązani do złożenia podmiotowi prowadzącemu opiekę oświadczenia o przeszkodach w objęciu dziecka wychowaniem przedszkolnym.

31. Żłobki i kluby dziecięce w świetle ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3

Opieka w żłobku jest sprawowana nad dziećmi w wieku od ukończenia 20 tygodnia życia. Opieka w klubie dziecięcym jest sprawowana nad dziećmi w wieku od ukończenia 1 roku życia.

Żłobki i kluby dziecięce mogą tworzyć i prowadzić:

• gminy;

• osoby fizyczne;

• osoby prawne i jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej.

Do zadań żłobka i klubu dziecięcego należy w szczególności:

• zapewnienie dziecku opieki w warunkach bytowych zbliżonych do warunków domowych;

• zagwarantowanie dziecku właściwej opieki pielęgnacyjnej oraz edukacyjnej, przez prowadzenie zajęć zabawowych z elementami edukacji, z uwzględnieniem indywidualnych potrzeb dziecka;

• prowadzenie zajęć opiekuńczo-wychowawczych i edukacyjnych, uwzględniających rozwój psychomotoryczny dziecka, właściwych do wieku dziecka.

Żłobek i klub dziecięcy działa na podstawie statutu.

W żłobku zapewnia się opiekę nad dzieckiem w wymiarze do 10 godzin dziennie względem każdego dziecka. W klubie dziecięcym natomiast zapewnia się opiekę nad dzieckiem w wymiarze do 5 godzin dziennie względem każdego dziecka.

32. Status prawny dziennego opiekuna w świetle ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3

Dziennym opiekunem jest osoba fizyczna zatrudniana przez gminę na podstawie umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia.

Dzienny opiekun sprawuje opiekę nad dziećmi w wieku od ukończenia 20 tygodnia życia.

Dzienny opiekun podlega obowiązkowi ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone przy sprawowaniu opieki.

Dzienny opiekun sprawuje opiekę nad dziećmi w lokalu, do którego posiada tytuł prawny. Gmina może udostępnić lub wyposażyć lokal w celu sprawowania opieki przez dziennego opiekuna.

33. Status prawny niani w świetle ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3

Nianią jest osoba fizyczna sprawująca opiekę nad dziećmi na podstawie umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, zwanej dalej "umową uaktywniającą".

Niania sprawuje opiekę nad dziećmi w wieku od ukończenia 20 tygodnia życia. Umowa uaktywniająca jest zawierana w formie pisemnej między nianią a rodzicami albo rodzicem samotnie wychowującym dziecko.

Pomoc osobom uprawnionym do alimentów

34. Obowiązek dłużnika alimentacyjnego w świetle art. 27 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów

Dłużnik alimentacyjny jest zobowiązany do zwrotu organowi właściwemu wierzyciela należności w wysokości świadczeń wypłaconych z funduszu alimentacyjnego osobie uprawnionej, łącznie z ustawowymi odsetkami.

Organ właściwy wierzyciela wydaje, po zakończeniu okresu świadczeniowego lub po uchyleniu decyzji w sprawie przyznania świadczeń z funduszu alimentacyjnego, decyzję administracyjną w sprawie zwrotu przez dłużnika alimentacyjnego należności z tytułu otrzymanych przez osobę uprawnioną świadczeń z funduszu alimentacyjnego.

Należności podlegają ściągnięciu w trybie przepisów ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, z uwzględnieniem przepisów niniejszej ustawy.

35. Nabywanie uprawnienia do świadczeń z funduszu alimentacyjnego w świetle ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów

Świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują osobie uprawnionej do ukończenia przez nią 18 roku życia albo w przypadku gdy uczy się w szkole lub szkole wyższej do ukończenia przez nią 25 roku życia, albo w przypadku posiadania orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności - bezterminowo.

Świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę w rodzinie nie przekracza kwoty 725 zł.

W przypadku gdy członek rodziny przebywa w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie, ustalając dochód rodziny w przeliczeniu na osobę, nie uwzględnia się osoby przebywającej w tej instytucji.

Świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują w wysokości bieżąco ustalonych alimentów, jednakże nie wyższej niż 500 zł.

Świadczenia z funduszu alimentacyjnego nie przysługują, jeżeli osoba uprawniona:

1)   została umieszczona w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie lub w pieczy zastępczej;

2)   zawarła związek małżeński.

36. Zatrzymanie prawa jazdy w świetle ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów

Decyzji o uznaniu dłużnika alimentacyjnego za uchylającego się od zobowiązań alimentacyjnych nie wydaje się wobec dłużnika alimentacyjnego, który przez okres ostatnich 6 miesięcy wywiązywał się w każdym miesiącu ze zobowiązań alimentacyjnych w kwocie nie niższej niż 50% kwoty bieżąco ustalonych alimentów.

Jeżeli decyzja o uznaniu dłużnika alimentacyjnego za uchylającego się od zobowiązań alimentacyjnych stanie się ostateczna, organ właściwy dłużnika kieruje wniosek do starosty o zatrzymanie prawa jazdy dłużnika alimentacyjnego, dołączając odpis tej decyzji, oraz składa wniosek o ściganie za przestępstwo określone w art. 209 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny. Na podstawie tego wniosku, starosta wydaje decyzję o zatrzymaniu prawa jazdy.

37. Decyzje podejmowane wobec dłużnika alimentacyjnego w świetle ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów

1) decyzja o uznaniu dłużnika alimentacyjnego za uchylającego się od zobowiązań alimentacyjnych

W przypadku gdy dłużnik alimentacyjny uniemożliwia przeprowadzenie wywiadu alimentacyjnego lub odmówił:

1)   złożenia oświadczenia majątkowego,

2)   zarejestrowania się w powiatowym urzędzie pracy jako bezrobotny albo poszukujący pracy,

3)   bez uzasadnionej przyczyny, w rozumieniu przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, przyjęcia propozycji odpowiedniego zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, wykonywania prac społecznie użytecznych, prac interwencyjnych, robót publicznych, prac na zasadach robót publicznych albo udziału w szkoleniu, stażu lub przygotowaniu zawodowym dorosłych

- organ właściwy dłużnika wszczyna postępowanie dotyczące uznania dłużnika alimentacyjnego za uchylającego się od zobowiązań alimentacyjnych.

3a. Decyzji o uznaniu dłużnika alimentacyjnego za uchylającego się od zobowiązań alimentacyjnych nie wydaje się wobec dłużnika alimentacyjnego, który przez okres ostatnich 6 miesięcy wywiązywał się w każdym miesiącu ze zobowiązań alimentacyjnych w kwocie nie niższej niż 50% kwoty bieżąco ustalonych alimentów.

2) Decyzja o zatrzymaniu prawa jazdy

3b. Jeżeli decyzja o uznaniu dłużnika alimentacyjnego za uchylającego się od zobowiązań alimentacyjnych stanie się ostateczna, organ właściwy dłużnika kieruje wniosek do starosty o zatrzymanie prawa jazdy dłużnika alimentacyjnego.

Na podstawie wniosku, o którym mowa w ust. 3b, starosta wydaje decyzję o zatrzymaniu prawa jazdy.

3) Decyzja o uchyleniu decyzji o zatrzymaniu prawa jazdy

Uchylenie decyzji o zatrzymaniu prawa jazdy następuje na wniosek organu właściwego dłużnika skierowanego do starosty, gdy:

1)   ustanie przyczyna zatrzymania prawa jazdy, o której mowa w ust. 3, oraz dłużnik alimentacyjny przez okres ostatnich 6 miesięcy wywiązał się w każdym miesiącu ze zobowiązań alimentacyjnych w kwocie nie niższej niż 50% kwoty bieżąco ustalonych alimentów lub

2)   nastąpi utrata statusu dłużnika alimentacyjnego.

4) Decyzja o zwrocie przez dłużnika świadczeń z funduszu alimentacyjnego

Organ właściwy wierzyciela wydaje, po zakończeniu okresu świadczeniowego lub po uchyleniu decyzji w sprawie przyznania świadczeń z funduszu alimentacyjnego, decyzję administracyjną w sprawie zwrotu przez dłużnika alimentacyjnego należności z tytułu otrzymanych przez osobę uprawnioną świadczeń z funduszu alimentacyjnego.

38. Uznanie dłużnika alimentacyjnego za uchylającego się od zobowiązań alimentacyjnych w świetle ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów

W przypadku gdy dłużnik alimentacyjny uniemożliwia przeprowadzenie wywiadu alimentacyjnego lub odmówił:

1)   złożenia oświadczenia majątkowego,

2)   zarejestrowania się w powiatowym urzędzie pracy jako bezrobotny albo poszukujący pracy,

3)   bez uzasadnionej przyczyny, w rozumieniu przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, przyjęcia propozycji odpowiedniego zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, wykonywania prac społecznie użytecznych, prac interwencyjnych, robót publicznych, prac na zasadach robót publicznych albo udziału w szkoleniu, stażu lub przygotowaniu zawodowym dorosłych - organ właściwy dłużnika wszczyna postępowanie dotyczące uznania dłużnika alimentacyjnego za uchylającego się od zobowiązań alimentacyjnych.

3a. Decyzji o uznaniu dłużnika alimentacyjnego za uchylającego się od zobowiązań alimentacyjnych nie wydaje się wobec dłużnika alimentacyjnego, który przez okres ostatnich 6 miesięcy wywiązywał się w każdym miesiącu ze zobowiązań alimentacyjnych w kwocie nie niższej niż 50% kwoty bieżąco ustalonych alimentów.

3b. Jeżeli decyzja o uznaniu dłużnika alimentacyjnego za uchylającego się od zobowiązań alimentacyjnych stanie się ostateczna, organ właściwy dłużnika kieruje wniosek do starosty o zatrzymanie prawa jazdy dłużnika alimentacyjnego, dołączając odpis tej decyzji, oraz składa wniosek o ściganie za przestępstwo określone w art. 209 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny.

39. Wywiad alimentacyjny w świetle ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów

Po otrzymaniu wniosku, o którym mowa w art. 3 ust. 5, organ właściwy dłużnika przeprowadza wywiad alimentacyjny, w celu ustalenia sytuacji rodzinnej (liczba osób w rodzinie, ich wiek i relacje rodzinno-prawne), dochodowej (to co przyrasta dłużnikowi na plus) i zawodowej (czy jest zatrudniony, czy są możliwości jego zatrudnienia) dłużnika alimentacyjnego, a także jego stanu zdrowia oraz przyczyn niełożenia na utrzymanie osoby uprawnionej, odbiera od niego oświadczenie majątkowe oraz informuje dłużnika o przekazaniu do biura informacji gospodarczej informacji gospodarczej o zobowiązaniu lub zobowiązaniach dłużnika alimentacyjnego wynikających z tytułów, o których mowa w art. 28 ust. 1 pkt 1 i 2, w razie powstania zaległości za okres dłuższy niż 6 miesięcy.

Dłużnik alimentacyjny składa oświadczenie, o którym mowa w ust. 1, pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań, o czym należy składającego pouczyć przed złożeniem oświadczenia.

Organ właściwy dłużnika może wystąpić do kierownika ośrodka pomocy społecznej o udzielenie informacji, o których mowa w ust. 1, dotyczących dłużnika alimentacyjnego, jeżeli w posiadaniu kierownika ośrodka znajduje się rodzinny wywiad środowiskowy dotyczący tego dłużnika, przeprowadzony na podstawie przepisów o pomocy społecznej, nie wcześniej niż trzy miesiące od dnia wystąpienia o udzielenie informacji.

40. Zasady pomocy państwa osobom uprawnionym do alimentów w świetle ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów

41. Pojęcie rodziny w świetle ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów

rodzina - oznacza to odpowiednio następujących członków rodziny: rodziców osoby uprawnionej, małżonka rodzica osobyuprawnionej, osobę, z którą rodzic osoby uprawnionej wychowuje wspólne dziecko, pozostające na ich utrzymaniu dzieci w wieku do ukończenia 25. roku życia oraz dziecko, które ukończyło 25. rok życia otrzymujące świadczenia z funduszu alimentacyjnego lub legitymujące się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, jeżeli w związku z tą niepełnosprawnością przysługuje świadczenie pielęgnacyjne lub specjalny zasiłek opiekuńczy; do rodziny nie zalicza się:

a)  dziecka pozostającego pod opieką opiekuna prawnego,

b)  dziecka pozostającego w związku małżeńskim,

c)  rodzica osoby uprawnionej zobowiązanego tytułem wykonawczym pochodzącym lub zatwierdzonym przez sąd do alimentów na jej rzecz;

42. Pojęcie bezskuteczności egzekucji w świetle ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów

bezskuteczności egzekucji - oznacza to egzekucję, w wyniku której w okresie ostatnich dwóch miesięcy nie wyegzekwowano pełnej należności z tytułu zaległych i bieżących zobowiązań alimentacyjnych; za bezskuteczną egzekucję uważa się również niemożność wszczęcia lub prowadzenia egzekucji alimentów przeciwko dłużnikowi alimentacyjnemu przebywającemu poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej, w szczególności z powodu:

a)  braku podstawy prawnej do pojęcia czynności zmierzających do wykonania tytułu wykonawczego w miejscu zamieszkania dłużnika,

b)  braku możliwości wskazania przez osobę uprawnioną miejsca zamieszkania dłużnika alimentacyjnego za granicą;

Przeciwdziałanie przemocy w rodzinie

43. Definicja przemocy w rodzinie

Przemoc w rodzinie - należy przez to rozumieć jednorazowe albo powtarzające się (zdarzające się częściej niż raz w ciągu roku) umyślne działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste osób wymienionych w pkt 1 (członków rodziny), w szczególności narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą. Zwrócić uwagę należy na to, że przemocy w rodzinie dokonywać można tylko umyślnie. Jest to katalog otwarty, i brać pod uwagę należy wszelkie okoliczności, które nie musza nawet naruszać konkretnych praw, a naruszają moralność (np. w krajach skandynawskich).

Zamieszkiwanie - mieści się pod tym zarówno zamieszkiwanie jak i gospodarowanie, jak również dbania. Ten, kto zamieszkuje a gospodaruje jak np. wynajmujący itd. uznawany jest za gospodarującego.

Osoba obca mogłaby być uznana za zamieszkującą lub gospodarującą jeżeli : kryterium zażyłości i kryterium czasowe (zamiar dłuższego przebywania).

44. Zakres bezpłatnej pomocy udzielanej osobie dotkniętej przemocą w rodzinie

Bezpłatna pomoc, w szczególności w formie:

• poradnictwa medycznego, psychologicznego, prawnego, socjalnego, zawodowego i rodzinnego;

• interwencji kryzysowej i wsparcia;

• ochrony przed dalszym krzywdzeniem, przez uniemożliwienie osobom stosującym przemoc korzystania ze wspólnie zajmowanego z innymi członkami rodziny mieszkania oraz zakazanie kontaktowania się i zbliżania się do osoby pokrzywdzonej;

• zapewnienia osobie dotkniętej przemocą w rodzinie bezpiecznego schronienia w specjalistycznym ośrodku wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie;

• badania lekarskiego w celu ustalenia przyczyn i rodzaju uszkodzeń ciała związanych z użyciem przemocy w rodzinie oraz wydania zaświadczenia lekarskiego w tym przedmiocie;

• zapewnienia osobie dotkniętej przemocą w rodzinie, która nie ma tytułu prawnego do zajmowanego wspólnie ze sprawcą przemocy lokalu, pomocy w uzyskaniu mieszkania.

45. Odebranie dziecka z rodziny w sytuacji przemocy w rodzinie

W razie bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia dziecka w związku z przemocą w rodzinie pracownik socjalny, wykonujący obowiązki służbowe - (kiedy takowe wykonuje? tzn. w godzinach pracy. Gdyby do załatwienia takiej sprawy konieczne byłoby wydłużenie czasu pracy, przełożony powinien wydłużyć go) - ma prawo odebrać dziecko z rodziny i umieścić je u innej niezamieszkującej wspólnie osoby najbliższej, w rozumieniu art. 115 § 11 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, z późn. zm.), w rodzinie zastępczej lub w placówce opiekuńczo-wychowawczej. To nie musi być rzeczywisty moment działania (na gorącym uczynku), wystarczy, że w przypadku przypuszczenia mogło dotknąć życia lub zdrowia dziecka. Decyzję, o której mowa wyżej, pracownik socjalny podejmuje wspólnie z funkcjonariuszem Policji, a także z lekarzem, lub ratownikiem medycznym, lub pielęgniarką.

Decyzję podejmuje pracownik socjalny, ale nie może tego dokonać gdy nie było konsultacji z ww. podmiotami. Opinie te musza potwierdzać spełnienie warunków ustawowych tj. lekarz zagrożenie życia lub zdrowia, a policjant przemocy w rodzinie. Pracownik bierze na siebie pełną odpowiedzialność, opinie mają charakter doradczy, nie są dla niego wiążące.

Pracownik socjalny ma obowiązek niezwłocznego powiadomienia sądu opiekuńczego, nie później niż w ciągu 24 godzin (liczy się od umieszczenia dziecka w np. rodzinie zastępczej, a nie od momentu odebrania go rodzicom), o odebraniu dziecka z rodziny i umieszczeniu go u niezamieszkującej wspólnie osoby najbliższej, w rodzinie zastępczej lub w placówce opiekuńczo-wychowawczej.

Czy rodzice mogą jakoś zapobiegać odebraniu dziecka? Gwarantem wykonania decyzji pracownika jest właśnie policjant. Rodzicom, opiekunom prawnym lub faktycznym przysługuje zażalenie do sądu opiekuńczego na odebranie dziecka, o którym mowa w art. 12a. W zażaleniu można domagać się zbadania zasadności i legalności odebrania dziecka oraz prawidłowości jego dokonania.

Zażalenie może być wniesione za pośrednictwem pracownika socjalnego lub funkcjonariusza Policji, którzy dokonali odebrania dziecka. W takim przypadku zażalenie podlega niezwłocznemu przekazaniu do sądu opiekuńczego.

Sąd rozpatruje zażalenie niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu 24 godzin. W razie uznania bezzasadności lub nielegalności odebrania dziecka sąd zarządza natychmiastowe przekazanie dziecka rodzicom, opiekunom prawnym lub faktycznym, od których dziecko zostało odebrane.

W przypadku stwierdzenia bezzasadności, nielegalności lub nieprawidłowości odebrania dziecka sąd zawiadamia o tym przełożonych osób, które dokonały odebrania.

Ochrona zdrowia psychicznego

46. Postępowanie przed sądem opiekuńczym w sprawach z ustawy o ochronie zdrowia psychicznego

Oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym.

§ 2. Jednakże z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, ażeby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku. Spadkobiercy małżonka mogą wystąpić z takim żądaniem tylko w wypadku, gdy spadkodawca wytoczył powództwo o unieważnienie małżeństwa albo o rozwód lub wystąpił o orzeczenie separacji.

§ 3. Przy ocenie, w jakim stopniu każdy z małżonków przyczynił się do powstania majątku wspólnego, uwzględnia się także nakład osobistej pracy przy wychowaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym.

Sąd opiekuńczy orzeka co do zasady po przeprowadzeniu rozprawy; rozprawa powinna się odbyć nie później niż w terminie 14 dni od dnia wpływu wniosku lub otrzymania zawiadomienia.

W przypadkach uzasadnionych interesem osoby, której postępowanie dotyczy bezpośrednio, sąd zarządza przeprowadzenie rozprawy w szpitalu.

Sędzia wizytujący szpital wysłuchuje osobę przyjętą do szpitala psychiatrycznego nie później niż w terminie 48 godzin od otrzymania zawiadomienia. W razie stwierdzenia, że pobyt tej osoby w szpitalu psychiatrycznym jest oczywiście bezzasadny, sędzia zarządza natychmiastowe jej wypisanie ze szpitala i wnosi o umorzenie postępowania.

Uczestnikami postępowania z mocy prawa oprócz wnioskodawcy są osoba której postępowanie dotyczy oraz jej przedstawiciel ustawowy. W miarę potrzeby sąd zawiadamia o rozprawie małżonka osoby, której postępowanie dotyczy, oraz osobę sprawującą nad nią faktyczną opiekę.

Osoba, której postępowanie dotyczy bezpośrednio, może być doprowadzona na rozprawę sądową na mocy zarządzenia sądowego

Przed wydaniem postanowienia co do istoty sprawy, sąd jest obowiązany uzyskać opinię jednego lub kilku lekarzy psychiatrów. Biegłym nie może być osoba, która uczestniczyła w podjęciu decyzji o przyjęciu do szpitala lub odmowie wypisania osoby chorej psychicznie ze szpitala psychiatrycznego.

Jeżeli osoba psychicznie chora, która ma być poddana badaniu przez biegłego, odmawia stawienia się we wskazanym miejscu lub w inny sposób uchyla się od tego badania, sąd może zarządzić zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie tej osoby przez Policję do wskazanego miejsca.

Jeżeli osoba psychicznie chora, wobec której wydano postanowienie o przyjęciu do szpitala psychiatrycznego, odmawia stawienia się w szpitalu psychiatrycznym lub w inny sposób utrudnia wykonanie tego postanowienia, sąd z urzędu lub na wniosek upoważnionego przez marszałka województwa lekarza psychiatry może zarządzić zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie tej osoby do szpitala psychiatrycznego przez Policję.

Zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie przez Policję następuje w obecności lekarza, pielęgniarki lub zespołu ratownictwa medycznego.

Sąd może ustanowić dla osoby, której postępowanie dotyczy bezpośrednio, adwokata z urzędu, nawet bez złożenia wniosku, jeżeli osoba ta ze względu na stan zdrowia psychicznego nie jest zdolna do złożenia wniosku, a sąd uzna udział adwokata w sprawie za potrzebny.

47. Przyjęcie do domu pomocy społecznej w świetle ustawy o ochronie zdrowia psychicznego

Osoba, która wskutek choroby psychicznej lub upośledzenia umysłowego nie jest zdolna do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych i nie ma możliwości korzystania z opieki innych osób oraz potrzebuje stałej opieki i pielęgnacji, lecz nie wymaga leczenia szpitalnego, może być za jej zgodą lub zgodą jej przedstawiciela ustawowego przyjęta do domu pomocy społecznej.

Jeżeli osoba lub jej przedstawiciel ustawowy nie wyrażają zgody na przyjęcie jej do domu pomocy społecznej, a brak opieki zagraża życiu tej osoby, organ do spraw pomocy społecznej może wystąpić do sądu opiekuńczego miejsca zamieszkania tej osoby z wnioskiem o przyjęcie do domu pomocy społecznej bez jej zgody.

Z wnioskiem może wystąpić również kierownik szpitala psychiatrycznego, jeżeli przebywająca w nim osoba jest niezdolna do samodzielnego zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, a potrzebuje stałej opieki i pielęgnacji, natomiast nie wymaga dalszego leczenia w tym szpitalu.

Jeżeli osoba wymagająca skierowania do domu pomocy społecznej ze względu na swój stan psychiczny nie jest zdolna do wyrażenia na to zgody, o jej skierowaniu do domu pomocy społecznej orzeka sąd opiekuńczy.

Zapewnienie realizacji postanowienia sądowego o przyjęciu do domu pomocy społecznej należy do starosty powiatu właściwego ze względu na miejsce zamieszkania tej osoby.

Jeżeli osoba, wobec której wydano postanowienie o przyjęciu do domu pomocy społecznej, odmawia stawienia się w domu pomocy społecznej lub w inny sposób utrudnia wykonanie tego postanowienia, sąd z urzędu lub na wniosek organu do spraw pomocy społecznej może zarządzić zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie tej osoby do domu pomocy społecznej przez Policję.

48. Przyjęcie osoby z zaburzeniami psychicznymi do szpitala psychiatrycznego bez jej zgodą

Osoba chora psychicznie może być przyjęta do szpitala psychiatrycznego bez zgody tylko wtedy, gdy jej dotychczasowe zachowanie wskazuje na to, że z powodu tej choroby zagraża bezpośrednio własnemu życiu albo życiu lub zdrowiu innych osób.

O przyjęciu do szpitala postanawia lekarz wyznaczony do tej czynności po osobistym jej zbadaniu i zasięgnięciu w miarę możliwości opinii drugiego lekarza psychiatry albo psychologa.

Przyjęcie do szpitala wymaga zatwierdzenia przez ordynatora w ciągu 48 godzin od chwili przyjęcia. Kierownik szpitala zawiadamia o powyższym sąd opiekuńczy miejsca siedziby szpitala w ciągu 72 godzin od chwili przyjęcia.

Osoba, której dotychczasowe zachowanie wskazuje na to, że z powodu zaburzeń psychicznych zagraża bezpośrednio swojemu życiu albo życiu lub zdrowiu innych osób, a zachodzą wątpliwości, czy jest ona chora psychicznie, może być przyjęta bez zgody do szpitala w celu wyjaśnienia tych wątpliwości. Pobyt w szpitalu nie może trwać dłużej niż 10 dni.

Na podstawie otrzymanego zawiadomienia sąd opiekuńczy wszczyna postępowanie dotyczące przyjęcia do szpitala psychiatrycznego.

O treści postanowienia w przedmiocie przyjęcia osoby sąd opiekuńczy zawiadamia niezwłocznie szpital, w którym ta osoba przebywa. W razie wydania postanowienia o braku podstaw do przyjęcia, szpital psychiatryczny jest obowiązany wypisać tę osobę niezwłocznie po doręczeniu mu postanowienia sądu.

Do szpitala psychiatrycznego może być również przyjęta bez zgody osoba chora psychicznie:

  1)   której dotychczasowe zachowanie wskazuje na to, że nieprzyjęcie do szpitala spowoduje znaczne pogorszenie stanu jej zdrowia psychicznego,

bądź

  2)   która jest niezdolna do samodzielnego zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, a uzasadnione jest przewidywanie, że leczenie w szpitalu psychiatrycznym przyniesie poprawę jej stanu zdrowia.

O potrzebie przyjęcia do szpitala psychiatrycznego osoby bez jej zgody, orzeka sąd opiekuńczy.

49. Przyjęcie osoby z zaburzeniami psychicznymi do szpitala psychiatrycznego za jej zgodą

Przyjęcie osoby z zaburzeniami psychicznymi do szpitala psychiatrycznego następuje za jej pisemną zgodą na podstawie ważnego skierowania do szpitala, jeżeli lekarz wyznaczony do tej czynności, po osobistym zbadaniu tej osoby, stwierdzi wskazania do przyjęcia.

W nagłych przypadkach, w szczególności w przypadku braku możliwości uzyskania pomocy lekarskiej przed zgłoszeniem się do szpitala, osoba z zaburzeniami psychicznymi może być przyjęta do szpitala psychiatrycznego, za jej pisemną zgodą, bez skierowania.

Przyjęcie do szpitala psychiatrycznego osoby chorej psychicznie lub osoby upośledzonej umysłowo niezdolnej do wyrażenia zgody lub stosunku do przyjęcia do szpitala psychiatrycznego i leczenia następuje po uzyskaniu zgody sądu opiekuńczego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania tej osoby.

W przypadkach nagłych osoba, o której mowa w ust. 2, może być przyjęta do szpitala psychiatrycznego bez wcześniejszego uzyskania zgody sądu opiekuńczego. W takim przypadkach kierownik szpitala psychiatrycznego zawiadamia niezwłocznie sąd opiekuńczy właściwy ze względu na siedzibę szpitala, w celu uzyskania zgody sądu na pobyt tej osoby w szpitalu.

Przyjęcie do szpitala psychiatrycznego osoby małoletniej lub ubezwłasnowolnionej całkowicie następuje za pisemną zgodą jej przedstawiciela ustawowego.

Jeżeli przyjęcie do szpitala dotyczy osoby małoletniej powyżej 16 roku życia lub osoby pełnoletniej całkowicie ubezwłasnowolnionej, zdolnej do wyrażenia zgody, jest wymagane również uzyskanie zgody tej osoby na przyjęcie. W przypadku sprzecznych oświadczeń w sprawie przyjęcia do szpitala psychiatrycznego tej osoby i jej przedstawiciela ustawowego, zgodę na przyjęcie do szpitala wyraża sąd opiekuńczy właściwy ze względu na miejsce zamieszkania tej osoby.

Przedstawiciel ustawowy osoby, która nie pozostaje pod władzą rodzicielską, wyraża zgodę za zgodą sądu opiekuńczego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania tej osoby; w wypadkach nagłych nie jest konieczne uzyskanie zgody sądu opiekuńczego przed przyjściem do szpitala psychiatrycznego.

50. Poddanie osoby badania psychiatrycznemu bez jej zgody

Osoba, której zachowanie wskazuje na to, że z powodu zaburzeń psychicznych może zagrażać bezpośrednio własnemu życiu albo życiu lub zdrowiu innych osób, bądź nie jest zdolna do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, może być poddana badaniu psychiatrycznemu również bez jej zgody, a osoba małoletnia lub ubezwłasnowolniona całkowicie - także bez zgody jej przedstawiciela ustawowego.

Konieczność przeprowadzenia badania stwierdza lekarz psychiatra, a w razie niemożności uzyskania pomocy lekarza psychiatry - inny lekarz.

51. Zasady zastosowania przymusu bezpośredniego na podstawie art. 18 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego

Przymus bezpośredni wobec osób z zaburzeniami psychicznymi można stosować tylko wtedy, gdy przepis niniejszej ustawy do tego upoważnia albo osoby te:

  1)   dopuszczają się zamachu przeciwko:

a)  życiu lub zdrowiu własnemu lub innej osoby lub

b)  bezpieczeństwu powszechnemu, lub

  2)   w sposób gwałtowny niszczą lub uszkadzają przedmioty znajdujące się w ich otoczeniu, lub

  3)   poważnie zakłócają lub uniemożliwiają funkcjonowanie podmiotu leczniczego udzielającego świadczenia zdrowotnego w zakresie psychiatrycznej opieki zdrowotnej lub jednostki organizacyjnej pomocy społecznej.

O zastosowaniu przymusu bezpośredniego decyduje lekarz, który określa rodzaj zastosowanego środka przymusu oraz osobiście nadzoruje jego wykonanie. Jeżeli nie jest możliwe uzyskanie natychmiastowej decyzji lekarza, o zastosowaniu przymusu bezpośredniego decyduje i nadzoruje osobiście jego wykonanie pielęgniarka, która jest obowiązana niezwłocznie zawiadomić o tym lekarza. Każdy przypadek zastosowania przymusu bezpośredniego i uprzedzenia o możliwości jego zastosowania odnotowuje się w dokumentacji medycznej.

W jednostce organizacyjnej pomocy społecznej, która nie zatrudnia lekarza, informację pielęgniarka przekazuje kierownikowi jednostki, który niezwłocznie informuje o tym upoważnionego przez marszałka województwa lekarza specjalistę w dziedzinie psychiatrii.

W szpitalu psychiatrycznym lekarz niezwłocznie zatwierdza zastosowanie przymusu bezpośredniego zleconego przez pielęgniarkę lub nakazuje zaprzestanie jego stosowania.

Zastosowanie przymusu bezpośredniego wobec polega na przytrzymaniu, przymusowym podaniu leków, unieruchomieniu lub izolacji.

Przymus bezpośredni stosuje się nie dłużej niż przez czas niezbędny do uzyskania pomocy lekarskiej, a w przypadku gdy jej uzyskanie jest utrudnione, na czas niezbędny do przewiezienia osoby do podmiotu leczniczego.

Przed zastosowaniem przymusu bezpośredniego uprzedza się o tym osobę, wobec której środek ten ma być podjęty. Przy wyborze środka przymusu należy wybierać środek możliwie dla tej osoby najmniej uciążliwy, a przy stosowaniu przymusu należy zachować szczególną ostrożność i dbałość o dobro tej osoby.

52. Prawa osób chorych psychicznie, o których mowa w art. 10a ustawy o ochronie zdrowia psychicznego

Osoba korzystająca ze świadczeń zdrowotnych udzielanych przez szpital psychiatryczny ma prawo do pomocy w ochronie swoich praw.

Prawo to przysługuje również jej przedstawicielowi ustawowemu, opiekunowi prawnemu lub faktycznemu.

Świadczeniodawca informuje te osoby o zakresie działania i sposobie kontaktu z Rzecznikiem Praw Pacjenta Szpitala Psychiatrycznego.

Osoby te mają prawo w szczególności do:
1) przekazania ustnych i pisemnych skarg dotyczących naruszenia swych praw
2) spotkania z Rzecznikiem Praw Pacjenta Szpitala Psychiatrycznego, w warunkach zapewniających swobodę wypowiedzi, nie później niż w terminie 7 dni od dnia zgłoszenia takiej potrzeby;
3) uzyskania informacji o rozstrzygnięciu zgłoszonej sprawy.

53. Tzw. oparcie społeczne w świetle ustawy o ochronie zdrowia psychicznego

Jednostki organizacyjne i inne podmioty działające na podstawie ustawy o pomocy społecznej w porozumieniu z podmiotami leczniczymi udzielającymi świadczenia zdrowotne w zakresie psychiatrycznej opieki zdrowotnej organizują na obszarze swojego działania oparcie społeczne dla osób, które z powodu choroby psychicznej lub upośledzenia umysłowego mają poważne trudności w życiu codziennym, zwłaszcza w kształtowaniu swoich stosunków z otoczeniem, w zakresie edukacji, zatrudnienia oraz w sprawach bytowych.

Oparcie społeczne polega w szczególności na:

  1)   podtrzymywaniu i rozwijaniu umiejętności niezbędnych do samodzielnego, aktywnego życia;

  2)   organizowaniu w środowisku społecznym pomocy ze strony rodziny, innych osób, grup, organizacji społecznych i instytucji;

  3)   udzielaniu pomocy finansowej, rzeczowej oraz innych świadczeń

54. Zakres działań zapobiegawczych w zakresie ochrony zdrowia psychicznego

Działania zapobiegawcze w zakresie ochrony zdrowia psychicznego są podejmowane przede wszystkim wobec dzieci, młodzieży, osób starszych i wobec osób znajdujących się w sytuacjach stwarzających zagrożenie dla ich zdrowia psychicznego.

Działania te obejmują w szczególności:

  1)   stosowanie zasad ochrony zdrowia psychicznego w pracy szkół, placówek systemu oświaty, placówek opiekuńczo-wychowawczych i resocjalizacyjnych oraz w jednostkach wojskowych;

  2)   tworzenie placówek rozwijających działalność zapobiegawczą, przede wszystkim poradnictwa psychologicznego, oraz placówek specjalistycznych, z uwzględnieniem wczesnego rozpoznawania potrzeb dzieci z zaburzeniami rozwoju psychoruchowego;

  3)   wspieranie grup samopomocy i innych inicjatyw społecznych w zakresie ochrony zdrowia psychicznego;

  4)   rozwijanie działalności zapobiegawczej w zakresie ochrony zdrowia psychicznego przez podmioty lecznicze;

  5)   wprowadzanie zagadnień ochrony zdrowia psychicznego do programu przygotowania zawodowego osób zajmujących się wychowaniem, nauczaniem, resocjalizacją, leczeniem i opieką, zarządzaniem i organizacją pracy oraz organizacją wypoczynku;

  6)   podejmowanie badań naukowych służących umacnianiu zdrowia psychicznego i zapobieganiu zaburzeniom psychicznym;

  7)   uwzględnianie zagadnień zdrowia psychicznego w działalności publicznych środków masowego przekazu, a zwłaszcza w programach radiowych i telewizyjnych.

Świadczenia rodzinne

55. Dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego

Dodatek przysługuje matce lub ojcu, opiekunowi faktycznemu albo prawnemu, a także osobie uczącej się na pokrycie zwiększonych wydatków związanych z rehabilitacją lub kształceniem dziecka w wieku:
1) do ukończenia 16 roku życia, jeżeli legitymuje się orzeczeniem o niepełnosprawności;
2) od 16 do 24 roku życia, jeżeli legitymuje się orzeczeniem o umiarkowanym albo o znacznym stopniu niepełnosprawności.

Dodatek przysługuje miesięcznie w wysokości:
1) 50,00 zł na dziecko w wieku do ukończenia 5 roku życia;
2) 70,00 zł na dziecko w wieku od 5 do 24 roku życia.

56. Dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego

Dodatek przysługuje matce lub ojcu, opiekunowi faktycznemu lub prawnemu dziecka, uprawnionemu do urlopu wychowawczego, nie dłużej jednak niż przez okres:

1)   24 miesięcy kalendarzowych;

2)   36 miesięcy kalendarzowych, jeżeli sprawuje opiekę nad więcej niż jednym dzieckiem urodzonym podczas jednego porodu;

3)   72 miesięcy kalendarzowych, jeżeli sprawuje opiekę nad dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o niepełnosprawności albo o znacznym stopniu niepełnosprawności.

Dodatek przysługuje w wysokości 400,00 zł miesięcznie.

W przypadku równoczesnego korzystania z urlopu wychowawczego przez oboje rodziców lub opiekunów prawnych dziecka przysługuje jeden dodatek.

Dodatek nie przysługuje jeżeli:

• bezpośrednio przed uzyskaniem prawa do urlopu wychowawczego pozostawała w stosunku pracy przez okres krótszy niż 6 miesięcy;

• podjęła lub kontynuuje zatrudnienie lub inną pracę zarobkową, która uniemożliwia sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego;

• dziecko zostało umieszczone w placówce zapewniającej całodobową opiekę

• w okresie urlopu wychowawczego korzysta z zasiłku macierzyńskiego.

57. Dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania

Przysługuje matce lub ojcu, opiekunowi prawnemu albo faktycznemu lub osobie uczącej się:

• w związku z zamieszkiwaniem w miejscowości, w której znajduje się siedziba szkoły ponadgimnazjalnej lub szkoły artystycznej, w której realizowany jest obowiązek szkolny i obowiązek nauki, a także szkoły podstawowej lub gimnazjum w przypadku dziecka lub osoby uczącej się, legitymującej się orzeczeniem o niepełnosprawności lub o stopniu niepełnosprawności - w wysokości 80 zł
  

• w związku z dojazdem z miejsca zamieszkania do miejscowości, w której znajduje się siedziba szkoły, w przypadku dojazdu do szkoły ponadgimnazjalnej lub artystycznej, w której realizowany jest obowiązek szkolny i obowiązek nauki - w wysokości 40 zł
  
  Dodatek przysługuje przez 10 miesięcy w roku w okresie pobierania nauki od września do czerwca następnego roku kalendarzowego.

58. Dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego

Dodatek przysługuje matce lub ojcu, opiekunowi faktycznemu lub prawnemu dziecka, a także osobie uczącej się na częściowe pokrycie wydatków związanych z rozpoczęciem w szkole nowego roku szkolnego raz w roku w wysokości 100,00 zł

Dodatek przysługuje również na dziecko rozpoczynające roczne przygotowanie przedszkolne.

Wniosek o wypłatę dodatku składa się do dnia zakończenia okresu zasiłkowego, w którym rozpoczęto rok szkolny albo roczne przygotowanie przedszkolne.

Wniosek złożony po terminie organ właściwy pozostawia bez rozpoznania.

59. Dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu samotnego wychowania dziecka

Dodatek przysługuje matce lub ojcu, opiekunowi faktycznemu lub prawnemu dziecka, a także osobie uczącej się na częściowe pokrycie wydatków związanych z rozpoczęciem w szkole nowego roku szkolnego raz w roku w wysokości 100,00 zł

Dodatek przysługuje również na dziecko rozpoczynające roczne przygotowanie przedszkolne.

Wniosek o wypłatę dodatku składa się do dnia zakończenia okresu zasiłkowego, w którym rozpoczęto rok szkolny albo roczne przygotowanie przedszkolne.

Wniosek złożony po terminie organ właściwy pozostawia bez rozpoznania.

60. Dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu urodzenia dziecka

Dodatek przysługuje matce lub ojcu albo opiekunowi prawnemu w wysokości 1.000,00 zł (to nie jest becikowe!)

Dodatek przysługuje również opiekunowi faktycznemu dziecka w wieku do ukończenia przez dziecko pierwszego roku życia, jeżeli nie został przyznany rodzicom lub opiekunowi prawnemu dziecka.

W przypadku wystąpienia o przysposobienie więcej niż jednego dziecka lub urodzenia więcej niż jednego dziecka podczas jednego porodu dodatek przysługuje na każde dziecko.

Dodatek przysługuje, jeżeli kobieta pozostawała pod opieką medyczną nie później niż od 10 tygodnia ciąży do porodu.

61. Dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu wychowania dziecka w rodzinie wielodzietnej

Dodatek przysługuje matce lub ojcu, opiekunowi faktycznemu albo prawnemu w wysokości 50,00 zł miesięcznie na trzecie i na następne dzieci uprawnione do zasiłku rodzinnego.

62. Dodatki do zasiłku rodzinnego

• urodzenia dziecka;

• opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego;

• samotnego wychowywania dziecka;

• wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej;

• kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego;

• rozpoczęcia roku szkolnego;

• podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania.

63. Jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka

Z tytułu urodzenia się żywego dziecka przyznaje się zapomogę w wysokości 1.000 zł na jedno dziecko.

Zapomoga przysługuje matce lub ojcu, opiekunowi prawnemu albo faktycznemu, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę nie przekracza kwoty 1.922,00 zł.

Wniosek o wypłatę zapomogi składa się w terminie 12 miesięcy od dnia narodzin dziecka, a w przypadku gdy wniosek dotyczy dziecka objętego opieką prawną, faktyczną albo dziecka przysposobionego - w terminie 12 miesięcy od dnia objęcia dziecka opieką albo przysposobienia nie później niż do ukończenia przez dziecko 18. roku życia. Wniosek złożony po terminie organ właściwy pozostawia bez rozpoznania.

Zapomoga przysługuje, jeżeli kobieta pozostawała pod opieką medyczną nie później niż od 10

tygodnia ciąży do porodu.

64. Rodzaje świadczeń rodzinnych

• zasiłek rodzinny oraz dodatki do zasiłku rodzinnego;

• świadczenia opiekuńcze: zasiłek pielęgnacyjny, świadczenie pielęgnacyjne specjalny zasiłek opiekuńczy oraz;

• zapomoga wypłacana przez gminy z tytułu urodzenia się dziecka;

• jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka.

65. Świadczenie pielęgnacyjne z świetle art. 17 ustawy o świadczeniach rodzinnych

Świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej przysługuje:

• matce albo ojcu,

• opiekunowi faktycznemu,

• osobie będącej rodziną zastępczą spokrewnioną

• innym osobom, na których ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności

-  jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności

Świadczenie pielęgnacyjne przysługuje, jeżeli niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała:

• nie później niż do ukończenia 18. roku życia lub

• w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25. roku życia.

Świadczenie pielęgnacyjne przysługuje w wysokości 420,00 zł miesięcznie.

Świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli:

• osoba sprawująca opiekę:

• ma ustalone prawo do emerytury, renty, renty rodzinnej z tytułu śmierci małżonka przyznanej w przypadku zbiegu prawa do renty rodzinnej i innego świadczenia emerytalno-rentowego, renty socjalnej, zasiłku stałego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego,

• ma ustalone prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego lub świadczenia pielęgnacyjnego;

• osoba wymagająca opieki:

• pozostaje w związku małżeńskim, chyba że współmałżonek legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności,

• została umieszczona w rodzinie zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej spokrewnionej , rodzinnym domu dziecka albo, w związku z koniecznością kształcenia, rewalidacji lub rehabilitacji, w placówce zapewniającej całodobową opiekę, w tym w specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym, z wyjątkiem podmiotu wykonującego działalność leczniczą, i korzysta w niej z całodobowej opieki przez więcej niż 5 dni w tygodniu;

• na osobę wymagającą opieki inna osoba ma ustalone prawo do wcześniejszej emerytury ;

• członek rodziny osoby sprawującej opiekę ma ustalone prawo do dodatku do zasiłku rodzinnego, o którym mowa w art. 10, specjalnego zasiłku opiekuńczego lub świadczenia pielęgnacyjnego;

• na osobę wymagającą opieki jest ustalone prawo do dodatku do zasiłku rodzinnego, o którym mowa w art. 10, prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego lub prawo do świadczenia pielęgnacyjnego;

• na osobę wymagającą opieki inna osoba jest uprawniona za granicą do świadczenia na pokrycie wydatków związanych z opieką, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.

66. Zasiłek pielęgnacyjny

Zasiłek przyznaje się w celu częściowego pokrycia wydatków wynikających z konieczności zapewnienia opieki i pomocy innej osoby w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji.

Zasiłek pielęgnacyjny przysługuje:

1)   niepełnosprawnemu dziecku;

2)   osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16 roku życia, jeżeli legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności;

3)   osobie, która ukończyła 75 lat.

Zasiłek pielęgnacyjny przysługuje także osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16 roku życia legitymującej się orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, jeżeli niepełnosprawność powstała w wieku do ukończenia 21 roku życia.

Zasiłek przysługuje w wysokości 144,00 zł miesięcznie.

Zasiłek nie przysługuje osobie umieszczonej w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie.

Zasiłek pielęgnacyjny nie przysługuje osobie uprawnionej do dodatku pielęgnacyjnego.

67. Zasiłek rodzinny

Zasiłek ma na celu częściowe pokrycie wydatków na utrzymanie dziecka.

Prawo do zasiłku rodzinnego i dodatków do tego zasiłku przysługuje:

1)   rodzicom, jednemu z rodziców albo opiekunowi prawnemu lub faktycznemu;

2)   osobie uczącej się.

Zasiłek rodzinny przysługuje, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę albo dochód osoby uczącej się nie przekracza kwoty 504,00 zł.

W przypadku gdy członkiem rodziny jest dziecko legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o umiarkowanym albo o znacznym stopniu niepełnosprawności, zasiłek rodzinny przysługuje, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę albo dochód osoby uczącej się nie przekracza kwoty 583,00 zł.

Zasiłek przysługuje do ukończenia przez dziecko:

1)   18 roku życia lub

2)   nauki w szkole, jednak nie dłużej niż do ukończenia 21 roku życia, albo

3)   24 roku życia, jeżeli kontynuuje naukę w szkole lub w szkole wyższej i legitymuje się orzeczeniem o umiarkowanym albo znacznym stopniu niepełnosprawności.

Zasiłek rodzinny przysługuje osobie uczącej się w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie dłużej niż do ukończenia 24 roku życia.

Wysokość zasiłku rodzinnego wynosi miesięcznie:

1)   44,00 zł na dziecko w wieku do ukończenia 5 roku życia;

2)   56,00 zł na dziecko w wieku powyżej 5 roku życia do ukończenia 18 roku życia;

3)   65,00 zł na dziecko w wieku powyżej 18 roku życia do ukończenia 24 roku życia.

Zasiłek rodzinny nie przysługuje, jeżeli:

1)   dziecko lub osoba ucząca się pozostają w związku małżeńskim;

2)   dziecko zostało umieszczone w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie albo w pieczy zastępczej;

3)   osobie samotnie wychowującej dziecko nie zostało zasądzone świadczenie alimentacyjne na rzecz dziecka od jego rodzica, chyba że:

a)  rodzice lub jedno z rodziców dziecka nie żyje,

b)  ojciec dziecka jest nieznany,

c)  powództwo o ustalenie świadczenia alimentacyjnego od drugiego z rodziców zostało oddalone,

d)  sąd zobowiązał jednego z rodziców do ponoszenia całkowitych kosztów utrzymania dziecka i nie zobowiązał drugiego z rodziców do świadczenia alimentacyjnego na rzecz tego dziecka;

4)    członkowi rodziny przysługuje na dziecko zasiłek rodzinny za granicą, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.

Pomoc społeczna

68. Zadania pomocy społecznej

Pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości.

Pomoc społeczna wspiera osoby i rodziny w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwia im życie w warunkach odpowiadających godności człowieka. Zadaniem pomocy społecznej jest zapobieganie sytuacjom, o których mowa wyżej, przez podejmowanie działań zmierzających do życiowego usamodzielnienia osób i rodzin oraz ich integracji ze środowiskiem.

Rodzaj, forma i rozmiar świadczenia powinny być odpowiednie do okoliczności uzasadniających udzielenie pomocy. Potrzeby osób i rodzin korzystających z pomocy powinny zostać uwzględnione, jeżeli odpowiadają celom i mieszczą się w możliwościach pomocy społecznej. Potrzeby osób i rodzin korzystających z pomocy powinny zostać uwzględnione, jeżeli odpowiadają celom i mieszczą się w możliwościach pomocy społecznej.

69. Przesłanki udzielenia pomocy społecznej

• ubóstwa;

• sieroctwa;

• bezdomności;

• bezrobocia;

• niepełnosprawności;

• długotrwałej lub ciężkiej choroby;

• przemocy w rodzinie;

• potrzeby ochrony ofiar handlu ludźmi;

• potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności;

• bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych;

• trudności w integracji cudzoziemców, którzy uzyskali w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą;

• trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego;

• alkoholizmu lub narkomanii;

• zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej;

• klęski żywiołowej lub ekologicznej.

70. Świadczenia pieniężne z pomocy społecznej

• zasiłek stały,

• zasiłek okresowy,

• zasiłek celowy i specjalny zasiłek celowy,

• zasiłek i pożyczka na ekonomiczne usamodzielnienie,

• pomoc na usamodzielnienie oraz na kontynuowanie nauki,

• świadczenie pieniężne na utrzymanie i pokrycie wydatków związanych z nauką języka polskiego dla cudzoziemców, którzy uzyskali w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą,

• wynagrodzenie należne opiekunowi z tytułu sprawowania opieki przyznane przez sąd;

71. Świadczenia niepieniężne z pomocy społecznej

• praca socjalna,

• bilet kredytowany,

• składki na ubezpieczenie zdrowotne,

• składki na ubezpieczenia społeczne,

• pomoc rzeczowa, w tym na ekonomiczne usamodzielnienie,

• sprawienie pogrzebu,

• poradnictwo specjalistyczne,

• interwencja kryzysowa,

• schronienie,

• posiłek,

• niezbędne ubranie,

• usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania, w ośrodkach wsparcia oraz w rodzinnych domach pomocy,

• specjalistyczne usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania oraz w ośrodkach wsparcia,

• mieszkanie chronione,

• pobyt i usługi w domu pomocy społecznej,

• pomoc w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych, w tym w mieszkaniu chronionym, pomoc w uzyskaniu zatrudnienia, pomoc na zagospodarowanie - w formie rzeczowej dla osób usamodzielnianych,

72. Zasiłek stały w świetle ustawy o pomocy społecznej

 Zasiłek stały przysługuje:

• pełnoletniej osobie samotnie gospodarującej, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód jest niższy od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej;

• pełnoletniej osobie pozostającej w rodzinie, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód, jak również dochód na osobę w rodzinie są niższe od kryterium dochodowego na osobę w rodzinie.

Zasiłek stały ustala się w wysokości:

• w przypadku osoby samotnie gospodarującej - różnicy między kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby, z tym że kwota zasiłku nie może być wyższa niż 418 zł miesięcznie;

• w przypadku osoby w rodzinie - różnicy między kryterium dochodowym na osobę w rodzinie a dochodem na osobę w rodzinie.

Kwota zasiłku stałego nie może być niższa niż 30 zł miesięcznie.

73. Zasiłek okresowy w świetle ustawy o pomocy społecznej

Zasiłek okresowy przysługuje w szczególności ze względu na długotrwałą chorobę, niepełnosprawność, bezrobocie, możliwość utrzymania lub nabycia uprawnień do świadczeń z innych systemów zabezpieczenia społecznego:

• osobie samotnie gospodarującej, której dochód jest niższy od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej;

• rodzinie, której dochód jest niższy od kryterium dochodowego rodziny.

Zasiłek okresowy ustala się:

• w przypadku osoby samotnie gospodarującej - do wysokości różnicy między kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby, z tym że kwota zasiłku nie może być wyższa niż 418 zł miesięcznie;

• w przypadku rodziny - do wysokości różnicy między kryterium dochodowym rodziny a dochodem tej rodziny.

Kwota zasiłku okresowego nie może być niższa niż 20 zł miesięcznie.

74. Zasiłek celowy w świetle ustawy o pomocy społecznej

W celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej może być przyznany zasiłek celowy. Zasiłek celowy może być przyznany w szczególności na pokrycie części lub całości kosztów zakupu żywności, leków i leczenia, opału, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domowego, drobnych remontów i napraw w mieszkaniu, a także kosztów pogrzebu.

Osobom bezdomnym i innym osobom niemającym dochodu oraz możliwości uzyskania świadczeń NFZ , może być przyznany zasiłek celowy na pokrycie części lub całości wydatków na świadczenia zdrowotne.

Zasiłek celowy może być przyznany również w celu realizacji postanowień kontraktu socjalnego.

Zasiłek celowy może być przyznany w formie biletu kredytowanego.

Postępowanie w sprawach nieletnich

75. Zadania ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich

• dążenie do przeciwdziałania demoralizacji i przestępczości nieletnich

• stwarzanie warunków powrotu do normalnego życia nieletnim, którzy popadli w konflikt z prawem bądź z zasadami współżycia społecznego,

• dążenie do umacniania funkcji opiekuńczo-wychowawczej i poczucia odpowiedzialności rodzin za wychowanie nieletnich na świadomych swych obowiązków członków społeczeństwa

• wykonywanie środków wychowawczych lub poprawczych - w stosunku do osób, względem których środki te zostały orzeczone, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez te osoby lat 21.

76. Postępowanie mediacyjne w sprawach nieletnich

W każdym stadium postępowania sąd rodzinny może, z inicjatywy lub za zgodą pokrzywdzonego i nieletniego, skierować sprawę do instytucji lub osoby godnej zaufania w celu przeprowadzenia postępowania mediacyjnego.

Instytucja lub osoba godna zaufania sporządza, po przeprowadzeniu postępowania mediacyjnego, sprawozdanie z jego przebiegu i wyników, które sąd rodzinny bierze pod uwagę, orzekając w sprawie nieletniego.

77. Zawiadomienie sądu rodzinnego o demoralizacji nieletniego

Każdy, kto stwierdzi istnienie okoliczności świadczących o demoralizacji nieletniego (w szczególności naruszanie zasad współżycia społecznego, popełnienie czynu zabronionego, systematyczne uchylanie się od obowiązku szkolnego, używanie alkoholu lub innych środków w celu wprowadzenia się w stan odurzenia, uprawianie nierządu, włóczęgostwo, udział w grupach przestępczych) ma społeczny obowiązek odpowiedniego przeciwdziałania temu, a przede wszystkim zawiadomienia o tym rodziców lub opiekuna nieletniego, szkoły, sądu rodzinnego, Policji lub innego właściwego organu.

Każdy, dowiedziawszy się o popełnieniu czynu karalnego przez nieletniego, ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym sąd rodzinny lub Policję.

Instytucje państwowe i organizacje społeczne, które w związku ze swą działalnością dowiedziały się o popełnieniu przez nieletniego czynu karalnego ściganego z urzędu, są obowiązane niezwłocznie zawiadomić o tym sąd rodzinny lub Policję oraz przedsięwziąć czynności niecierpiące zwłoki, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów popełnienia czynu.

78. Uprawnienie sądu rodzinnego w świetle art. 6 i 7 ustawy o postępowaniu w sprawach

Nieletnich

Wobec nieletnich sąd rodzinny może:

1)   udzielić upomnienia;

2)   zobowiązać do określonego postępowania - do naprawienia wyrządzonej szkody, do wykonania określonych prac na rzecz pokrzywdzonego lub społeczności lokalnej, do przeproszenia pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy, do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze wychowawczym, terapeutycznym, do powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach albo do zaniechania używania alkoholu lub innego środka w celu wprowadzania się w stan odurzenia;

3)   ustanowić nadzór odpowiedzialny rodziców lub opiekuna;

4)   ustanowić nadzór organizacji młodzieżowej lub innej organizacji społecznej, zakładu pracy albo osoby godnej zaufania - udzielających poręczenia za nieletniego;

5)   zastosować nadzór kuratora;

6)   skierować do ośrodka kuratorskiego, a także do organizacji społecznej lub instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi o charakterze wychowawczym, terapeutycznym, po uprzednim porozumieniu się z tą organizacją lub instytucją;

7)   orzec zakaz prowadzenia pojazdów;

8)   orzec przepadek rzeczy uzyskanych w związku z popełnieniem czynu karalnego;

9)   orzec umieszczenie w młodzieżowym ośrodku wychowawczym albo w rodzinie zastępczej zawodowej, która ukończyła szkolenie przygotowujące do sprawowania opieki nad nieletnim;

10)  orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym;

11)  zastosować inne środki, jak również zastosować środki przewidziane w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, z wyłączeniem umieszczenia w rodzinie zastępczej spokrewnionej, rodzinie zastępczej niezawodowej, rodzinnym domu dziecka, placówce wsparcia dziennego, placówce opiekuńczo-wychowawczej i regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej.

Sąd rodzinny ponadto może:

1)   zobowiązać rodziców lub opiekuna do poprawy warunków wychowawczych, bytowych lub zdrowotnych nieletniego, a także do ścisłej współpracy ze szkołą, do której nieletni uczęszcza, poradnią psychologiczno-pedagogiczną lub inną poradnią specjalistyczną, zakładem pracy, w którym jest zatrudniony, oraz lekarzem lub zakładem leczniczym;

2)   zobowiązać rodziców lub opiekuna do naprawienia w całości lub w części szkody wyrządzonej przez nieletniego;

79. Kara pieniężna w świetle art. 9 i 10 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich

W wypadku gdy rodzice lub opiekun nieletniego uchylają się od wykonania obowiązków nałożonych na nich przez sąd rodzinny, sąd ten może wymierzyć im karę pieniężną w wysokości od 50 do 1.500 złotych.

Sąd uchyla karę pieniężną w całości lub w części, jeżeli osoba ukarana w ciągu 14 dni usprawiedliwi swoje zachowanie lub przystąpi do wykonywania nałożonych obowiązków.

W sprawie wymierzenia kary pieniężnej, orzeka sąd rodzinny z urzędu, a w sprawie uchylenia tej kary - także na wniosek osoby ukaranej.

Postanowienie sądu w przedmiocie wymierzenia kary pieniężnej powinno być wydane po wysłuchaniu osoby, której ma ono dotyczyć, chyba że osoba ta bez usprawiedliwienia nie stawiła się na wezwanie.

KRO:

80. Prawne definicje rodziny:

1. Na płaszczyźnie ustawy:

• O pomocy osobom uprawnionym do alimentów - oznacza ona odpowiednio następujących członków rodziny: rodziców osoby uprawnionej, małżonka rodzica osoby uprawnionej, osobę, z którą rodzic osoby uprawnionej wychowuje wspólne dziecko, pozostające na ich utrzymaniu dzieci w wieku do ukończenia 25. roku życia oraz dziecko, które ukończyło 25. rok życia otrzymujące świadczenia z funduszu alimentacyjnego lub legitymujące się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, jeżeli w związku z tą niepełnosprawnością przysługuje świadczenie pielęgnacyjne lub specjalny zasiłek opiekuńczy, o których mowa w przepisach ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych, a także osobę uprawnioną; do rodziny nie zalicza się:

• dziecka pozostającego pod opieką opiekuna prawnego,

• dziecka pozostającego w związku małżeńskim,

• rodzica osoby uprawnionej zobowiązanego tytułem wykonawczym pochodzącym lub zatwierdzonym przez sąd do alimentów na jej rzecz;

• O świadczeniach rodzinnych - oznacza ona odpowiednio następujących członków rodziny: małżonków, rodziców dzieci, opiekuna faktycznego dziecka oraz pozostające na utrzymaniu dzieci w wieku do ukończenia 25. roku życia, a także dziecko, które ukończyło 25. rok życia legitymujące się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, jeżeli w związku z tą niepełnosprawnością przysługuje świadczenie pielęgnacyjne lub specjalny zasiłek opiekuńczy; do członków rodziny nie zalicza się dziecka pozostającego pod opieką opiekuna prawnego, dziecka pozostającego w związku małżeńskim, a także pełnoletniego dziecka posiadającego własne dziecko;

• O pomocy społecznej - osoby spokrewnione lub niespokrewnione pozostające w faktycznym związku wspólnie zamieszkujące i gospodarujące;

1. W poszczególnych aktach prawnych jest ona pojmowana rozmaicie, gdyż ustawodawca nadawał temu pojęciu treść odpowiednią do tego, jakie skutki chciał osiągnąć;

2. Zasadniczo aprobowany podział doktrynalny recypowany z socjologii- rodzina:

• Mała (nuklearna) - skupia wyłącznie rodziców i ich dzieci;

• Wielka - obejmuje szerszy krąg krewnych;

1. Wg T. Smyczyńskiego:

• Jest to najstarsza grupa społeczna, która występuje na wszystkich etapach rozwoju społeczeństwa i we wszystkich formacjach;

• Jest ona naturalnym i niezastąpionym elementem struktury społecznej, nazywanej często podstawową komórką społeczną (zob. art. 10 Międzynarodowego Paktu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych z 1966 r.);

1. Wg P. Telusiewicza - to grupa co najmniej dwóch osób związanych ze sobą węzłem małżeńskim lub węzłem pokrewieństwa (pokrewieństwa w sensie biologicznym lub w sensie prawnym). Powinno się dążyć aby obowiązywała jedna i ta sama definicja. Szczegółowe rozróżnienie należy wprowadzić celem wyeliminowania wątpliwości, że w skład rodziny wchodzą dzieci biologiczne jak i te względem których wprowadza się fikcję prawną, która zastępuje więź biologiczną.

81. Prawne definicje małżeństwa:

1. W świetle art. 18 Konstytucji RP i art. 1 KRO - jest to związek mężczyzny i kobiety sformalizowany przez normy regulujące przesłanki jego zawarcia;

2. W doktrynie:

• Wg T. Smyczyńskiego (najpełniejsza) - jest to trwały (ale nie nierozerwalny) i legalny związek mężczyzny i kobiety, powstały z ich woli, jako równoprawnych stron w celu wspólnego pożycia, realizacji dobra małżonków, dobra założonej rodziny i jej celów społecznych;

• Wg A. Zielińskiego (syntetyczna) - jest to formalnoprawny związek mężczyzny i kobiety, zawarty zgodnie z przepisami obowiązującego prawa dla celów prawem przewidzianych;

• Wg B. Walaszka - jest to uznany i regulowany przez prawo związek kobiety i mężczyzny, sankcjonujący ich wzajemne, niepodzielne i trwałe współżycie;

• Wg S. Grzybowskiego - jest to trwały, ale nie nierozerwalny związek mężczyzny i kobiety, powstający w sposób dokładnie uregulowany postanowieniami obowiązującego prawa i rodzący również dokładnie uregulowane przewidziane prawem skutki, oraz oparty na zasadzie równouprawnienia obojga małżonków;

• Wg J. Winiarza - jest to trwały stosunek prawny łączący zwykle dożywotnio mężczyznę i kobietę, którzy z zachowaniem konstytutywnych przesłanek przewidzianych w przepisach KRO dokonali czynności prawnej zawarcia małżeństwa i w następstwie jej dokonania stali się równouprawnionymi podmiotami kompleksu praw i obowiązków małżeńskich dla optymalnej realizacji funkcji społecznych założonej przez ich związek rodziny;

• Wg J. Ignatowicza - jest to powstały z woli małżonków, ale w sposób sformalizowany, trwały związek kobiety i mężczyzny będący także stosunkiem pranym o charakterze wzajemnym; związek ten polega na maksymalnym zespoleniu małżonków w sferze ich stosunków osobistych oraz poważnym powiązaniu w sferze stosunków majątkowych; obydwaj partnerzy tego związku mają przy tym równorzędną pozycję;

1. Aktualny trend - jest to swoistego rodzaju wspólnota osób działająca w określonych sytuacjach jako jeden podmiot o charakterze osobisto-majątkowym, specyficznym i stałym, który może wykonywać określone zadania przewidziane w polskim prawie rodzinnym.

82. Zasady prawne w prawie rodzinnym:

1. Z. dobra dziecka

2. Z. szczególnej ochrony rodziny

3. Z. uniezależnienia osobistych stosunków rodzinnych od wpływów obcych tym stosunkom elementów majątkowych

4. Z. świeckości

5. Z. trwałości małżeństwa

6. Z. ochrony rodziny

7. Z. ochrony prywatności życia rodzinnego

8. Z. solidarności grupy rodzinnej.

83. Zasady prawne odnoszące się do małżeństwa:

1. Z. heteroseksualności

2. Z. monogamii

3. Z. świeckości

4. Z. równego traktowania świeckiej i wyznaniowej formy zawierania małżeństwa

5. Z. trwałości

6. Z. równości (egalitaryzmu) małżonków.

84. Podmiotowość rodziny - problematyka prawna:

1. Jest zorganizowaną jednostką społeczną, która nie posiada osobowości prawnej;

2. Stanowi ugrupowanie - tzw. grupę rodzinną - którą ustawodawca nieraz traktuje jako pewną całość, która z jednej strony zaspokaja potrzeby i chroni interesy jej członków, z drugiej zaś istnieje i działa w interesie społecznym;

3. Jej byt nie jest uzależniony od pełnego jej składu;

4. W myśl z. autonomii rodziny ingerencja państwa (sądu) w stosunku rodzinne jest wyjątkiem ograniczonym do sytuacji szczególnych, najczęściej patologicznych.

85. Status prawny dziecka poczętego w prawie polskim:

1. Status prawny nasciturusa nie jest obecnie wyraźnie określony w przepisach prawnych (Z. Radwański);

2. Zgodnie z art. 8 KC „każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną”;

3. Wg Z. Radwańskiego należy sądzić, że sytuację prawną nasciturusa najlepiej objaśnia reprezentowana już w doktrynie polskiej (np. M. Pazdan, A. Szpunar, B. Walaszek) koncepcja warunkowej zdolności prawnej (tzn. przysługuje ona nasciturusowi pod warunkiem zawieszającym, że urodzi się on żywy) - założenia:

• Prawa podmiotowe nie mogą być wykonywane, a jedynie zabezpieczone

1. Przyjęcie rzymskiej reguły ogólnej, zgodnie z którą dziecko nienarodzone należy potraktować jako już urodzone, ilekroć chodzi o jego korzyść - wyrazem tego jest instytucja kurateli dziecka poczętego (curator ventris, art. 182 KRO);

2. Na mocy przepisów szczególnych jeżeli dziecko poczęte, jeśli urodzi się żywe (zob. domniemanie ustanowione w art. 9 KC), nabywa prawa ze stosunków prawnych, które miały miejsce w okresie jego życia prenatalnego może:

• dziedziczyć po osobie, która zmarła zanim się ono urodziło (art. 927 § 2 KC);

• być osobą uprawnioną do zapisu dokonanego przez osobę, która zmarła zanim się ono urodziło (art. 972);

• żądać naprawienia szkód doznanych przed urodzeniem (art. 446¹ KC);

• zostać uznane w fazie płodowej przez ojca (art. 75 KRO);

86. Ochrona życia poczętego w świetle prawa polskiego:

1. dziecko poczęte (nasciturus) w sferze prawa ogólnie korzysta z ochrony, która opiera się na uznaniu jego warunkowej zdolności (podmiotowości) prawnej;

2. istnieją sytuacje dopuszczające tzw. aborcję unormowane w art. 4a ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży, tj. przerwanie ciąży może być dokonane wyłącznie przez lekarza (w szpitalu i za pisemną zgodą: kobiety - jeśli jest ma pełną zdolność do czynności prawnych, jej przedstawiciela ustawowego - jeśli kobieta jest małoletnia lub całkowicie ubezwłasnowolniona, sądu opiekuńczego - jeśli kobieta ma mniej niż 13 lat lub nie zgadza się przedstawiciel ustawowy), w przypadku gdy:

• ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety ciężarnej (stwierdza lekarz),

• badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu (do chwili osiągnięcia przez płód zdolności do samodzielnego życia poza organizmem kobiety ciężarnej; stwierdza lekarz),

• zachodzi uzasadnione podejrzenie, że ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego (jeżeli od początku ciąży nie upłynęło więcej niż 12 tygodni; stwierdza prokurator).

87. Przesłanki zawarcia małżeństwa

• odmienność płci nupturientów

• złożenie zgodnego oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński

• Jeżeli osoba jest obojnakiem , to jej płeć określa lekarz przy odbieraniu porodu, według cech przeważających. Problem obojnactwa nie ma wpływu na zawarcie małżeństwa, bo np. w urzędzie patrzy się na imię w dowodzie. Jeżeli jedna z osób chce zmienić płeć bez imienia i nazwiska , to małżeństwo dalej trwa, natomiast jeżeli zmienia się i płeć i nazwisko to osoba ,,znika'' a małżeństwo przestaje istnieć. Np. po takiej osobie nie można dziedziczyć, traci taka osoba wszystko. Po zmianie , nie może dokonać np. darowizny.

• Impotencja - jeśli jeden z małżonków zataił ten problem przed zawarciem małżeństwa, a kwestia posiadania dzieci jest dla drugiego małżonka ważna, to może być podstawą do wytoczenia powództwa w sprawie rozwodu. (nie ma podstaw do unieważnienia, jest to katalog zamknięty)

• złożenie jednocześnie oświadczenie o wstąpieniu w związek małżeński - małżeństwo może być zawarte przez dwie kobiety (art.6) , w tym że jedna jest pełnomocnikiem. Możliwe jest to tylko z ważnych powodów. SN wypowiedział się w następujący sposób : niemożność przybycia z dalekiego kraju lub długotrwały pobyt w dalekim kraju. Obecnie jako ważny powód nie można by tego podać. Dziś np. jest to zakaźna choroba trwająca pół roku, wysłanie jednej osoby na długotrwałą misję wojskową z której nie może być zwolniona. Przy pełnomocnictwie możliwa jest ograniczona zdolność do czynności prawnych , ważne aby osoba dająca pełnomocnictwo musi mieć pełną zdolność do czynności prawnych. Pełnomocnik może dokonywać czynności z samym sobą jeśli nie będzie miało to skutków negatywnych względem mocodawcy.

• złożenie oświadczenie o wstąpieniu w związek małżeński przed osobą uprawnioną - uprawniony jest Kierownik Urzędu Stanu Cywilnego. Możliwe jest także zawarcie małżeństwa przed polskim konsulem. Jeżeli chodzi o osobę duchowną występuje pytanie, czy dany ksiądz ma delegację od proboszcza. Kościoły lub ZW muszą wskazać umowy w których uregulowane jest to , kto jest upoważniony do udzielenia małżeństwa.

• żadne z nich nie jest dotknięte tzw. ,,przeszkodą do zawarcia małżeństwa''

Na czym polega przeszkoda? Jakie są od niej wyjątki? Kto może żądać unieważnienia małżeństwa w związku z zaistnieniem przeszkody?

• wiek - związek może zawrzeć osoba pełnoletnia. Wyjątkiem jest kobieta w wieku lat 16 za zgodą sądu (przesłuchuje przyszłych małżonków, rodziców , inne osoby które mogą się wypowiedzieć o okolicznościach , że mogą zawrzeć małżeństwo w tej chwili). Unieważnienia nie może żądać małżonek gdy małżonka zaszła w ciążę. Unieważnienia żądać może osoba zainteresowana (małżonek) i prokurator

• ubezwłasnowolnienie całkowite - przy częściowym, nie można żądać unieważnienia takiego małżeństwa. Unieważnienia mogą żądać małżonkowie i prokurator.

• choroba psychiczna lub niedorozwój

88. Formy zawarcia małżeństwa

• Kanoniczne

• Jako umowa cywilnoprawna

89. Powództwo o ustalenie nieistnienia małżeństwa

Jeżeli mimo niezachowania wymogów dotyczących zawarcia małżeństwa (przesłanki i brak przeszkód) został sporządzony akt małżeństwa, każdy, kto ma w tym interes prawny, może wystąpić z powództwem o ustalenie nieistnienia małżeństwa.

90. Dokumenty niezbędne do zawarcia małżeństwa

Aby zawrzeć związek małżeński należy posiadać akt urodzenia i dowód osobisty. Ustawa nie wspomina o opłacie jaką trzeba wnieść do USC. Oprócz tych dwóch mogą się przydać inne dokumenty. Jeśli po poprzednim małżeństwie został orzeczony rozwód, unieważnienia małżeństwa lub jeden z małżonków zmarł, to przedstawić trzeba odpowiednio orzeczenia o rozwodzie czy unieważnieniu lub akt zgonu. Jeśli bylibyśmy dotknięci chorobą psychiczną, to najpierw trzeba uzyskać zgodę sądu na zawarcie związku małżeńskiego. Kierownik USC sprawdza, czy nie jesteśmy dotknięci okolicznościami wyłączającymi możliwość zawarcia związku małżeńskiego. Przy sprawdzaniu ubezwłasnowolnienia całkowitego, można tylko zapytać, jeśli nie potwierdzą przechodzi się dalej. Podobnie nie ma możliwości sprawdzenia czy osoba cierpi na jakąś chorobę psychiczną. Ciężko podobnie jest stwierdzić czy osoby znajdują się w przysposobieniu . Kierownik USC w przypadku wątpliwości może zwrócić się do sądu z pytaniem czy dane osoby nie są dotknięte przeszkodami, i sąd ma obowiązek mu takiej informacji udzielić. Jeżeli Kierownik stwierdzi że nie ma przeszkód to wydaje zaświadczenie o możliwości zawarcia małżeństwa , 3 dla małżonków, 2 egzemplarze dla duchownych przy małżeństwie wyznaniowym (1 w kancelarii duchownego drugie do urzędu stanu cywilnego w ciągu 5 dni).

Małżonkowie mogą podpisać papiery przed samą ceremonią. Druga praktyka jest taka że składają oświadczenia w trakcie, a podpisują po ceremonii. Najbardziej zaś legalnym sposobem jest sytuacja , że zaraz po tym jak małżonkowie złożą przysięgę małżeńską i podpisują oświadczenie o chęci wywarcia skutków na tle prawa cywilnego.

Problem momentu wywarcia skutków w prawie cywilnym , czy w momencie zawarcia małżeństwa, czy po wysłaniu w ciągu 5 dni przez duchownego do USC. Jeśli duchowny się spóźni to nie ma elementu konstytutywnego. Niektórzy obstają za tym, że nawet gdy duchowny się spóźni to i tak nupturienci są małżeństwem w świetle prawa cywilnego. Większość przyznaje jedna rację terminowi 5 dni. Niewysłanie przez duchownego zaświadczenia w terminie 5 dni wywiera skutki przede wszystkim w sferze majątkowej.

91. Czynności kierownika USC na podstawie art. 4 i 5 KRO

Małżeństwo przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego nie może być zawarte przed upływem miesiąca od dnia, kiedy osoby, które zamierzają je zawrzeć, złożyły kierownikowi urzędu stanu cywilnego pisemne zapewnienie, że nie wiedzą o istnieniu okoliczności wyłączających zawarcie tego małżeństwa. Jednakże kierownik urzędu stanu cywilnego może zezwolić na zawarcie małżeństwa przed upływem tego terminu, jeżeli przemawiają za tym ważne względy.

Kierownik urzędu stanu cywilnego, który dowiedział się o istnieniu okoliczności wyłączającej zawarcie zamierzonego małżeństwa, odmówi przyjęcia oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński lub wydania zaświadczenia, o którym mowa w art. 4¹, a w razie wątpliwości zwróci się do sądu o rozstrzygnięcie, czy małżeństwo może być zawarte.

92. Zawarcie małżeństwa przez pełnomocnika

 Z ważnych powodów sąd może zezwolić, żeby oświadczenie o wstąpieniu w związek małżeński lub oświadczenie przewidziane wart. 1 § 2 zostało złożone przez pełnomocnika.

Pełnomocnictwo powinno być udzielone na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym i wymieniać osobę, z którą małżeństwo ma być zawarte.

93. Tzw. przeszkody do zawarcia małżeństwa

• Wiek

• Bigamia

• Pokrewieństwo i powinowactwo

• Przysposobienie

• Wady oświadczenia woli

• Unieważnienie małżeństwa zawartego przez pełnomocnika

• Choroba psychiczna

• Ubezwłasnowolnienie całkowite

94. Tzw. przeszkoda wieku (do zawarcia małżeństwa)

Związek może zawrzeć osoba pełnoletnia. Wyjątkiem jest kobieta w wieku lat 16 za zgodą sądu (przesłuchuje przyszłych małżonków, rodziców , inne osoby które mogą się wypowiedzieć o okolicznościach , że mogą zawrzeć małżeństwo w tej chwili). Unieważnienia nie może żądać małżonek gdy małżonka zaszła w ciążę. Unieważnienia żądać może osoba zainteresowana (małżonek) i prokurator

95. Tzw. przeszkoda ubezwłasnowolnienia całkowitego (do zawarcia małżeństwa)

Nie może zawrzeć małżeństwa osoba ubezwłasnowolniona całkowicie. Unieważnienia małżeństwa z powodu ubezwłasnowolnienia może żądać każdy z małżonków. Nie można unieważnić małżeństwa z powodu ubezwłasnowolnienia, jeżeli ubezwłasnowolnienie zostało uchylone.

96. Tzw. przeszkoda choroby psychicznej (do zawarcia małżeństwa)

Nie może zawrzeć małżeństwa osoba dotknięta chorobą psychiczną albo niedorozwojem umysłowym. Jeżeli jednak stan zdrowia lub umysłu takiej osoby nie zagraża małżeństwu ani zdrowiu przyszłego potomstwa i jeżeli osoba ta nie została ubezwłasnowolniona całkowicie, sąd może jej zezwolić na zawarcie małżeństwa.

97. Bigamia

Nie może zawrzeć małżeństwa , kto już pozostaje w związku małżeńskim,§2 wskazuje na rozszerzenie uprawnienia do żądania unieważnienia małżeństwa na inne osoby , które mają w tym interes prawny np. dzieci małoletnie pochodzące z poprzedniego małżeństwa.

98. Tzw. przeszkoda pokrewieństwa i powinowactwa (do zawarcia małżeństwa)

99. Tzw. przeszkoda przysposobienia (do zawarcia małżeństwa)

• nie mogą zawrzeć ze sobą małżeństwa przysposabiający i przysposobiony, chyba że przysposobienie ustaje przed lub po zawarciu małżeństwa.

• Unieważnienia małżeństwa z powodu stosunku przysposobienia między małżonkami może żądać każdy z małżonków.

• Nie można unieważnić małżeństwa z powodu stosunku przysposobienia między małżonkami, jeżeli stosunek ten ustał.

100. Unieważnienie małżeństwa

Nie można unieważnić małżeństwa po jego ustaniu. Nie dotyczy to jednak unieważnienia z powodu pokrewieństwa między małżonkami oraz z powodu pozostawania przez jednego z małżonków w chwili zawarcia małżeństwa w zawartym poprzednio związku małżeńskim.

Jeżeli jeden z małżonków wytoczył powództwo o unieważnienie małżeństwa, unieważnienie może nastąpić także po śmierci drugiego małżonka, na którego miejsce w procesie wstępuje kurator ustanowiony przez sąd.

W razie śmierci małżonka, który wytoczył powództwo o unieważnienie małżeństwa, unieważnienia mogą dochodzić jego zstępni.

101. Wady oświadczenia woli przy zawieraniu małżeństwa

• błąd co do tożsamości - co do osoby. W sensie wąskim rozumie się tylko imię i nazwisko, w szerokim zaś pewne cechy, atuty, walory jak i cechy negatywne.

• stan wyłączający świadome wyrażenie woli.

• pod wpływem bezprawnej groźby drugiej strony lub osoby trzeciej - SN wyjaśnił, że jeden z małżonków grozi samobójstwem , to mieści się to w artykule 15¹§3.

102. Unieważnienie małżeństwa zawartego przez pełnomocnika

• nie można żądać unieważnienia małżeństwa , jeżeli małżonkowie podjęli wspólne pożycie (więź fizyczna, duchowa i gospodarcza)

• mocodawca może żądać unieważnienia małżeństwa jeżeli brak było zezwolenia sądu na złożenie oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński przez pełnomocnika albo jeżeli pełnomocnictwo było nieważne lub skutecznie odwołane.

• Więź materialna powstaje wraz z zawarciem małżeństwa, duchowa również, zastanawiać można by się przy więzi fizycznej.

103. Zła wiara a unieważnienie małżeństwa

Orzekając unieważnienie małżeństwa, sąd orzeka także, czy i który z małżonków zawarł małżeństwo w złej wierze.

Za będącego w złej wierze uważa się małżonka, który w chwili zawarcia małżeństwa wiedział o okoliczności stanowiącej podstawę jego unieważnienia.

Do skutków unieważnienia małżeństwa w zakresie stosunku małżonków do wspólnych dzieci oraz w zakresie stosunków majątkowych między małżonkami stosuje się odpowiednio przepisy o rozwodzie, przy czym małżonek, który zawarł małżeństwo w złej wierze, traktowany jest tak, jak małżonek winny rozkładu pożycia małżeńskiego.

104. Prawa i obowiązku małżonków w świetle KRO

• Zaspokajanie potrzeb rodziny

• Nakaz wypłaty wynagrodzenia

• Uprawnienie do korzystania z mieszkania

• Wzajemna reprezentacja

• Wspólne pożycie

105. Rozstrzygnięcia małżonków o istotnych sprawach rodziny

Małżonkowie rozstrzygają wspólnie o istotnych sprawach rodziny; w braku porozumienia każdy z nich może zwrócić się o rozstrzygnięcie do sądu.

106. Obowiązek małżonków z art. 27 KRO

Oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Zadośćuczynienie temu obowiązkowi może polegać także, w całości lub w części, na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym.

107. Warunki wypłaty wynagrodzenia do rąk drugiego małżonka

Jeżeli jeden z małżonków pozostających we wspólnym pożyciu nie spełnia ciążącego na nim obowiązku przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny, sąd może nakazać, ażeby wynagrodzenie za pracę albo inne należności przypadające temu małżonkowi były w całości lub w części wypłacane do rąk drugiego małżonka.

Nakaz, o którym mowa w paragrafie poprzedzającym, zachowuje moc mimo ustania po jego wydaniu wspólnego pożycia małżonków. Sąd może jednak na wniosek każdego z małżonków nakaz ten zmienić albo uchylić.

108. Odpowiedzialność małżonków za zobowiązania zaciągnięte w sprawach wynikających ze zwykłych potrzeb rodziny

Oboje małżonkowie są odpowiedzialni solidarnie za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z nich w sprawach wynikających z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny.

Z ważnych powodów sąd może na żądanie jednego z małżonków postanowić, że za powyższe zobowiązania odpowiedzialny jest tylko ten małżonek, który je zaciągnął. Postanowienie to może być uchylone w razie zmiany okoliczności.

Względem osób trzecich wyłączenie odpowiedzialności solidarnej jest skuteczne, jeżeli było im wiadome.

109. Małżeńskie ustroje majątkowe

Rodzaje małżeńskich ustrojów majątkowych:

• ustrój ustawowy - art.31 KRO - powstaje w momencie zawarcia małżeństwa. Należy pamiętać o sytuacjach praktycznych mogących wskazywać na inną datę.

• trzy ustroje umowne

• umowa wspólności majątkowej

• umowa rozdzielności majątkowej

• umowa rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków

• przymusowy ustrój majątkowy przewidziany w 52-54 KRO

Wszystko to co nabyli w ciągu pierwszych 15 minut także staje się ich majątkiem wspólnym. Reżimem prawnym w majątku wspólnym jest współwłasność łączna. Obowiązuje zasada samodzielnego zarządu. Istnieje możliwość by małżonkowie pomiędzy majątkami osobistymi przenosili przedmioty i prawa (czynność cywilnoprawna między dwoma małżonkami). Jeśli dokonujemy czynności między majątkiem wspólnym a osobistym to stronie wspólnego majątku występują oboje małżonkowie, a z drugiej strony jeden. Gdy małżonkowie dokonujący czynności obejmującej majątek wspólny są postrzegani jako jeden podmiot - małżonkowie. Drugi pogląd jest taki że jeden z małżonków dokonuje czynności sam ze sobą. Odpowiedzi są dwie : są to czynności wymagające formy aktu notarialnego (samowola) no i papier przyjmie wszystko. Jednakże teoretycznie nie można dokonywać tego typu czynności.

110. Małżeńskie umowy majątkowe

111. Wspólność ustawowa

Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.

112. Majątek wspólny

Skład majątku wspólnego to to, co nie jest wymienione w artykule 33 KRO. W skład majątku wspólnego wchodzi:

• wynagrodzenie (wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków)- do momentu przelania na rachunek jest majątkiem osobistym , później staje się majątkiem wspólnym. Przedmioty majątkowe pozyskane z przestępstwa wchodzą w skład majątku wspólnego.

• dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;

• środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;

• kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585, z późn. zm.).

113. Majątek osobisty

• przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej,

• przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił,

• prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom,

• przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków, -

• prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie,

• przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość,

• wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków,

• przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków, - jeśli jest to nagroda od pracodawcy to wchodzi w skład majątku wspólnego. Podobnie jak wygrana w totolotka (nie jest to nagroda za osiągnięcie)

• prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy,

• przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

114. Zasada samodzielnego zarządu majątkiem wspólnym

Oboje małżonkowie są obowiązani współdziałać w zarządzie majątkiem wspólnym, w szczególności udzielać sobie wzajemnie informacji o stanie majątku wspólnego, o wykonywaniu zarządu majątkiem wspólnym i o zobowiązaniach obciążających majątek wspólny.

Każdy z małżonków może samodzielnie zarządzać majątkiem wspólnym, chyba że przepisy poniższe stanowią inaczej. Wykonywanie zarządu obejmuje czynności, które dotyczą przedmiotów majątkowych należących do majątku wspólnego, w tym czynności zmierzające do zachowania tego majątku.

Przedmiotami majątkowymi służącymi małżonkowi do wykonywania zawodu lub prowadzenia działalności zarobkowej małżonek ten zarządza samodzielnie. W razie przemijającej przeszkody drugi małżonek może dokonywać niezbędnych bieżących czynności.

115. Sprzeciw wobec czynności zarządu majątkiem wspólnym

Małżonek może sprzeciwić się czynności zarządu majątkiem wspólnym zamierzonej przez drugiego małżonka, z wyjątkiem czynności w bieżących sprawach życia codziennego lub zmierzającej do zaspokojenia zwykłych potrzeb rodziny albo podejmowanej w ramach działalności zarobkowej.

Sprzeciw jest skuteczny wobec osoby trzeciej, jeżeli mogła się z nim zapoznać przed dokonaniem czynności prawnej.

 Przepis art. 39 stosuje się odpowiednio tj. Jeżeli jeden z małżonków odmawia zgody wymaganej do dokonania czynności, albo jeżeli porozumienie z nim napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, drugi małżonek może zwrócić się do sądu o zezwolenie na dokonanie czynności. Sąd udziela zezwolenia, jeżeli dokonania czynności wymaga dobro rodziny.

116. Zgoda małżonka do dokonania czynności prawnej przez drugiego małżonka

117. Pozbawienie małżonka samodzielnego zarządu majątkiem wspólnym

118. Odpowiedzialność małżonków za zobowiązania

119. Udziały w majątku wspólnym

Oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym.

Jednakże z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, ażeby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku. Spadkobiercy małżonka mogą wystąpić z takim żądaniem tylko w wypadku, gdy spadkodawca wytoczył powództwo o unieważnienie małżeństwa albo o rozwód lub wystąpił o orzeczenie separacji.

Przy ocenie, w jakim stopniu każdy z małżonków przyczynił się do powstania majątku wspólnego, uwzględnia się także nakład osobistej pracy przy wychowaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym.

Grupa operacyjna ,,Harnasie'' - opracowanie KRO

1

---