Przez zabawę do wiedzy..., nauki pedagogiczne


Małgorzata Stańczak

Edukacja wczesnoszkolna z wychowaniem przedszkolnym

Grupa P5

„PRZEZ ZABAWĘ DO WIEDZY.

WYKORZYSTANIE KOMPUTERA

W ZINTEGROWANYM NAUCZANIU WCZESNOSZKOLNYM.”

Płock 2008

SPIS TREŚCI

WPROWADZENIE

Jesteśmy nauczycielkami nauczania początkowego, ukończyłyśmy studia wyższe
na Uniwersytecie Łódzkim i od kilkunastu lat pracujemy w nauczaniu zintegrowanym w różnych szkołach podstawowych na terenie Łodzi. W kształceniu zintegrowanym (kl. I - III) tematykę
i treści nauczania ujmuje się w bloki tzw. ośrodki tematyczne, do których wiedzę czerpie się
z problematyki rzeczywistości społecznej, przyrodniczej, geograficznej i historycznej. Nie ma podziału na przedmioty, a każdy dzień pracy ucznia jest podporządkowany innemu tematowi
w obrębie danego bloku. Zagadnienia środowiskowe wyznaczają tematykę ośrodków pracy,
a na ich tle realizowane są zadania programowe z zakresu edukacji polonistycznej, matematycznej, środowiskowej i artystycznej. Celem naszej pracy jest stworzenie uczniom takich warunków rozwoju, który zapewniłby im przygotowanie do różnorodnego poznawania otaczającego świata oraz uczestniczenia w nim w sposób aktywny i twórczy. Dokonuje się tego przez właściwy dobór treści dostosowanych do możliwości uczniów oraz przez stosowanie metod pobudzających wyobraźnię i zainteresowania. Uczniowie stają się poszukiwaczami wiedzy, którą zdobywają
w wyniku własnych doświadczeń, podczas zabawy, różnorodnych zajęć, wycieczek i z innych źródeł informacji W czasie realizacji tego programu kierujemy działaniami uczniów, wspieramy ich swą pomocą wykazując przy tym własną inwencję twórczą i pomysłowość. Jesteśmy przekonane o konieczności wprowadzania nowych metod pracy z uczniami, stąd decyzja
o ukończeniu studiów podyplomowych - „Komputer - praktyczne narzędzie edukacji w szkole podstawowej i gimnazjum” na Politechnice Łódzkiej, w Katedrze Mikroelektroniki i Technik Informatycznych. Podnosząc nasze kwalifikacje mamy możliwość prowadzenia zajęć informatycznych z dziećmi z naszych klas. Edukacja informatyczna nie jest obowiązkowa na tym etapie kształcenia, miałyśmy więc problem ze znalezieniem odpowiedniego programu
do nauczania tego przedmiotu i dlatego postanowiłyśmy wspólnie stworzyć taki plan pracy, który według nas będzie najlepiej dostosowany do możliwości percepcyjnych dzieci z klas I - III,
a jednocześnie zaspokoi nasze wymagania Praca dyplomowa, którą przedstawiamy, stanowi podstawową pomoc w realizacji wyznaczonych celów. Wspólnie ustaliłyśmy, co zamierzamy realizować w kolejnych latach nauki na zajęciach z komputerem, podzieliłyśmy się zagadnieniami, które każda z nas samodzielnie opracowała. W pracy dyplomowej zawarłyśmy cele kształcenia, treści nauczania, działania podejmowane przez uczniów i nauczyciela jak również osiągnięcia, które powinno nabyć każde zainteresowane dziecko oraz propozycję ich pomiaru. Przedstawiamy również przykładowe scenariusze zajęć do każdej klasy oraz wykaz programów edukacyjnych wykorzystywanych w cyklu spotkań z komputerem. Wprowadzając elementy informatyki
w nauczaniu wczesnoszkolnym chciałybyśmy zapoznać dzieci z tak powszechnym narzędziem pracy, jakim jest komputer.

Celem takich zajęć jest zapoznanie wszystkich uczniów z podstawami technologii informacyjnej czyli nabycie umiejętności poszukiwania, porządkowania, selekcjonowania
i korzystania z informacji. Uczniowie uczęszczać będą na spotkania z komputerem w ramach wydzielonych zajęć do pracowni komputerowych, które znajdują się na terenie naszych szkół. Przewidziałyśmy zagadnienia, które będą realizowane w grupach i z całą klasą. W grupach powinny być prowadzone zajęcia zapoznające uczniów z nowymi pojęciami informatycznymi
i umiejętnościami pracy na komputerze. Zajęcia grupowe w kolejnych latach nauki są przewidziane w następującym wymiarze :

Podczas zajęć z całą klasą połączenie pracy na komputerze z aktualnie realizowaną tematyką ośrodkową czy dzienną z jednej strony pozwoli na utrwalenie tych umiejętności, a z drugiej
na uatrakcyjnienie i poszerzenie realizowanych treści zintegrowanych.

Uczniowie poznają zasady prawidłowego i bezpiecznego korzystania z komputera. Będą obserwować zastosowanie technologii informacyjnej w życiu codziennym, a także poznają możliwość wykorzystania komputera w zabawie, nauce i pracy oraz jako narzędzia
do komunikowania się. Zdobędą umiejętność posługiwania się oprogramowaniem edukacyjnym
i encyklopediami multimedialnymi. Będą tworzyć dokumenty graficzne, korzystać z edytora tekstu i tworzyć prezentacje multimedialne. Realizacja treści powinna przebiegać spiralnie, co oznacza, iż na kolejnych etapach nauczania wraca się do tego, co zostało nauczone wcześniej, a jednocześnie pogłębia się i rozszerza znane już treści. Zawsze trzeba pamiętać o dostosowaniu treści informatycznych do aktualnie realizowanej tematyki kształcenia zintegrowanego.

ROZDZIAŁ I

1.1 Rola zabawy i kształtowanie się zainteresowań dziecka w młodszym wieku szkolnym.

opracowała Beata Luzak

Sztuka nauczania na tym m. in. polega, (...)

aby zajęcia szkolne miały - gdy to możliwe -

postać zabawy, a wartość pracy.

A. Kamiński

Zabawę zwykle traktujemy jako formę działalności przynależną głównie dzieciństwu, najczęściej niepoważną, ulotną, stanowiącą jakąś wyodrębnioną część dziecięcego świata, pełniącą, co prawda istotne funkcje w rozwoju dziecka, stanowiącą ważny obszar jego aktywności, ale nie ten „prawdziwy”, ani tak owocny jak uczenie się czy praca. Wynikać to może
z przypisywanego zabawie braku powagi i zauważalnego dla otoczenia doznawania przez dziecko przyjemności czerpanej z samego faktu bawienia się, robienia czegoś „na niby”, (choć owo
„na niby” jest poważne i dzieje się naprawdę). W zabawie dziecko może dotrzeć do czegoś, czego nie byłoby w stanie uchwycić i pojąć, gdyby miało to miejsce w naszym świecie podczas codziennych działań. Dzięki zabawie dziecko w swoim tempie i idąc swoją ścieżką, przekracza granice tego, co jeszcze dziecięce, i tego, co już dorosłe.

Zabawa jest jedną z głównych form wyrażania się zainteresowań dzieci i ludzi dorosłych, ,,(...) Jest swoistym, podświadomym ćwiczeniem wprowadzającym w życie biologiczne, społeczne i kulturalne. Dzięki oddziaływaniu na wyobraźnię kompensuje braki życia jednostki. Towarzyszy człowiekowi od kolebki do śmierci, przybierając w biegu jego życia coraz to inne formy, zawsze nacechowane uciechą. Można także powiedzieć, że zabawa jest elementarną potrzebą zdrowia psychofizycznego. A ponadto „różne formy wysiłku zyskują na wydajności, jeśli wywodzą się z tego samego źródła, co zabawa - z zainteresowań - oraz jeśli prześwietlone są atmosferą szeroko pojętej zabawy”.

Zabawa w szkole może być wykorzystywana na dwa sposoby jako:

  1. metoda wspierająca inne formy organizacyjne w nauczaniu przedmiotów szkolnych,

  2. metoda kształtowania osobowości wychowanka, praktykowana głównie na zajęciach pozalekcyjnych.

Mówiąc o włączeniu zabawy w proces kształcenia należy przypomnieć wskazówki metodyczne opracowane przez A. Kamieńskiego:

  1. Zabawy dydaktyczne należy stosować z umiarem, gdyż zajmują sporo czasu. Zbyt często stosowane opóźniają proces kształcenia.

  2. Powinny być stosowane w tych częściach lekcji, w których mogą być najbardziej użyteczne np. przy utrwalaniu materiału lub jako urozmaicenie zagadnień często nużących dzieci. „A także - i to jest wspaniałe zadanie naszych zabaw-, aby otwierać oczy, ćwiczyć w spostrzeganiu faktów i zjawisk oraz dostrzeganiu problemów”.

  3. W zabawie - obok atmosfery swobody - ważny jest ład i skupienie, zwłaszcza
    w fazie przyswajania wiedzy i umiejętności.

  4. Należy przestrzegać ustalonych reguł zabawy, albowiem „przestrzeganie prawideł zabawy jest podstawowym elementem wychowania, szczególnie wychowania społecznego, wychowania w karności i poszanowaniu prawa”.

  5. Zabawa powinna trwać tak długo, jak długo budzi zaciekawienie i odpowiada zainteresowaniom uczniów.

  6. Uczniowie powinni być współtwórcami zabaw.

  7. Nauczyciel nie powinien podsycać współzawodnictwa w zabawie.

  8. Zabawa powinna odzwierciedlać zainteresowania dzieci i młodzieży,
    a nie preferencje jej dorosłego organizatora.

  9. Typ zabaw stosowanych w szkole musi ewaluować od zabaw dydaktycznych prostych do złożonych, od tematyki konkretnej do abstrakcyjnej, od zabaw luźnych do zabaw opartych na regułach i dobrej organizacji zespołu, od dziecinnych zabaw sensoryczno-motorycznych, naśladowczych do zabaw spożytkowujących sztukę, wiedzę, technikę.

A. Kamiński zaleca także, by w szkole najpierw miała miejsce zabawa dla zabawy, potem zabawa jako ćwiczenie gruntujące umiejętności szkolne i dająca sposobność wykorzystania wiedzy dla własnych zabawowych celów dzieci, a w końcu zabawa kształtująca osobowość człowieka.·

Ogólnie można powiedzieć, że zabawa:

Głównym celem kształcenia wczesnoszkolnego jest zapewnienie optymalnych warunków dla wszechstronnego i harmonijnego rozwoju osobowości dziecka oraz przygotowanie
go do systematycznej nauki na wyższych szczeblach kształcenia. Powinno ono być ukierunkowane przede wszystkim na aktywizowanie i rozwijanie postaw twórczych uczniów. I tu można wykorzystać zabawę rozumianą (w sensie schillerowskim) jako istotną aktywność człowieka. Aktywne działanie daje dzieciom możliwość samodzielnego myślenia i tworzenia. Każdy, kto choć raz przyjrzał się dzieciom podczas organizowanej zabawy wie, ile kreatywności i żywotności, ile zręczności i gotowości do współpracy tkwi w dzieciach, ten będzie wciąż odwoływał się do tego potencjału przy różnych okazjach.

Naturalnie, nie zawsze dzieci są w dobrym nastroju, przyjazne i gotowe do współpracy, ponadto należy się liczyć z kłótniami i przepychankami, - ale nie ma takiego sporu, którego nie można by było polubownie rozwiązać. W czasie zabawy ważne jest, by oderwać nasze pociechy
od życia codziennego, zaprosić je do innych krain. Dociera się do takich światów dziecka,
w których rozwija się ich fantazja, kreatywność, zręczność, rośnie napięcie, gdzie ulegają one ogólnemu czarowi, wspólnie przeżywanemu przez wszystkich. A przy tym silnie zależne od wieku dziecka jest to, w jaki sposób świat ten odróżnia się od naszego. Młodsi chętnie dają się przenieść w krainę bajek i opowieści. Starsze dzieci w wieku szkolnym chcą doświadczać tego, że są
w stanie rozwiązywać zadania i pokonywać trudne sytuacje, a ich działania zaczynają o wiele bardziej odnosić się do rzeczywistości. Ale wiek dzieci nie jest jedynym kryterium, wpływającym na wybór danego tematu zabawy. Mniej więcej tak samo ważne są aktualne zainteresowania dzieci. Czym zaprzątają sobie swoje myśli? Dokąd wędrują ich marzenia i fantazje?

„Zainteresowanie jest to tendencja albo skłonność człowieka polegająca na skierowaniu lub skupieniu zamiarów na jakimś przedmiocie. Przez „zamiar” - złożone, a równocześnie nie dające się rozłożyć zjawisko - rozumiemy myśl idącą w pewnym kierunku, troskę o coś, przejęcie się czymś, zaangażowanie się w coś, myśl zawierającą w sobie także specyficzny kierunek uczuć”.

Jako kierunek myśli, zainteresowanie różni się zasadniczo od kierunku pragnień, które są pierwotnym przejawem potrzeb. Zainteresowanie przejawia się w kierunku uwagi, myśli, zamiarów, potrzeba zaś przejawia się w popędach, pragnieniach i woli. Im wyższy jest poziom świadomości tym większą rolę odgrywa w zainteresowaniu uświadomienie sobie obiektywnego znaczenia zadań, w których człowiek bierze udział. Jednakże, jeśli brak jest bezpośredniej atrakcyjności uczuciowej przedmiotu zainteresowania, może występować świadomość ważności, poczucie obowiązku, ale nie zainteresowania.

Kształcenie zainteresowań wymaga w pierwszej fazie tworzenia licznych kontaktów ucznia z sytuacjami problemowymi. Powinny one być ze sobą treściowo związane, co ma zapewnić ukierunkowanie zaciekawień wywołanych tymi sytuacjami na przedmiot przyszłych zainteresowań. Zetknięcie ucznia z problemami wywoła w konsekwencji formułowanie pytań. Nauczyciel powinien być na nie przygotowany, potem przekształcić je w problem lub zadanie
do rozwiązania przez ucznia. Kierowanie aktywnością uczniów poprzez np. zabawę w pytania, ma prowadzić do ich własnych poszukiwań i odkryć. Dążeniu do rozwiązania problemów musi towarzyszyć przeświadczenie, że rozwiązanie ich jest możliwe i wówczas będzie ono frapującym, pozytywnym przeżyciem oraz zaspokoi ciekawość.

W ciągu nauki szkolnej uwaga dzieci skupia się częstokroć na przedmiocie nauczanym szczególnie dobrze, w którym robią one wyjątkowo duże i dla nich samych widoczne postępy.

Zainteresowania nie są wytworem jakiejś zamkniętej w sobie natury dziecka. Powstają one wskutek jego kontaktu ze światem. Szczególny wpływ na ich rozwój wywierają otaczający dziecko ludzie. Oddziaływanie to nie powinno odbywać się żywiołowo, samorzutnie. Jest rzeczą konieczną, aby proces pedagogiczny świadomie kierował kształtowaniem się zainteresowań. Podkreślenie ich znaczenia w procesie nauczania nie może oznaczać bynajmniej, że nauczanie należy przystosowywać do zainteresowań uczniów. Nauczanie, dobór treści nauczania itp. opiera się na celach, jakie stawiamy przed sobą planując proces dydaktyczno-wychowawczy. Dlatego zainteresowania powinny być kształtowane zgodnie z obiektywnie uzasadnionymi celami.

Rozwój zainteresowań odbywa się częściowo poprzez ich przenoszenie się. Na podstawie jednych, już istniejących rozwijają się te, które są aktualnie potrzebne dziecku w danym wieku. Często dzieje się tak, że istniejące zainteresowania zamierają, a na ich miejsce przychodzą nowe,
w miarę tego jak w ciągu życia człowiek włącza się do nowych zadań i w nowy sposób uświadamia sobie ich wagę. Kształcenie się zainteresowań u dzieci i młodzieży zależy od całego, skomplikowanego systemu warunków. Szczególne znaczenie odgrywa tu umiejętny wpływ pedagogiczny - proces kształcenia i postawa nauczyciela, który powinien w sposób ciekawy
i twórczy przedstawiać dzieciom otaczający świat.

1.2 Wykorzystanie komputera we współczesnym świecie.

opracowała Monika Pruszyńska

Wiek XX nazywany jest wiekiem rewolucji naukowo-technicznej. Szybki rozwój nauki
i techniki doprowadził do powstania ogromnej liczby nowych rozwiązań i wynalazków, które nie pozostały bez wpływu na życie społeczne we wszystkich jego aspektach.

Jednym z największych osiągnięć tego stulecia było skonstruowanie komputera. Początkowo pomyślany był on jedynie jako maszyna licząca, a pierwsze próby konstruowania
i opracowywania teorii takich maszyn miały miejsce już w wieku XIX. Do ich powstania przyczyniły się również: opracowanie logiki binarnej, rozwój elektroniki i telekomunikacji. Pierwsze komputery o dużej mocy obliczeniowej stosowano przede wszystkim w wojskowości
( łamanie szyfrów, obliczenia balistyczne ) oraz w niektórych dziedzinach życia społecznego
( spisy ludności, programy do obliczeń finansowych ). Rozmiary i koszty produkcji tych maszyn były jednak ogromne. Obsługą zajmowały się jedynie osoby z bardzo wąskiego kręgu specjalistów. Niemożliwe było szybkie dokonywanie zmian w programach. Jednak raz napisany program działał w zasadzie bezbłędnie. „ Tak więc wówczas - prawie do połowy lat 70 - komputery były nieprzyjazne i denerwujące dla osób spoza kręgu kapłanów i ministrantów sztuki komputerowej. Były jednak coraz szerzej stosowane pomimo niewygód i ceny, bowiem nie chodziły na urlop,
nie piły kawy a przede wszystkim - finanse!- myliły się zdecydowanie rzadziej niż ludzie (…)”Rozwijająca się technika komputerowa umożliwiła ludziom realizację programu lotów kosmicznych. Kolejne wersje urządzeń były coraz mniejsze gabarytowo, wyposażone w coraz bardziej zaawansowane technicznie komponenty (lampy, tranzystory, układy scalone) i coraz doskonalsze programy pisane w nowopowstających językach programowania. Równolegle tworzone były też urządzenia do łatwiejszej komunikacji z komputerem, przenośne nośniki danych i urządzenia peryferyjne. Złożony z wielu elementów zestaw komputerowy potrafił coraz więcej: już nie tylko liczył, ale odtwarzał dźwięki, generował obrazy. Powstawały pierwsze programy
do edycji tekstów, a nawet gry komputerowe. Powoli komputer stawał się tańszy w produkcji
i bardziej przyjazny dla użytkownika. W połowie lat 70-tych zaczęto produkować mikrokomputery na skalę masową. Od początku lat 80-tych pojawiły się komputery osobiste PC. Wielkim krokiem naprzód stwarzającym olbrzymie możliwości było łączenie komputerów w sieci. Pierwszą taką sieć utworzono na zlecenie Departamentu Obrony USA. ARPANet łączył w 1969 roku jedynie
4 komputery w dużych ośrodkach uniwersyteckich, ale stał się początkiem Internetu, który łączy dziś miliony komputerów znajdujących się we wszystkich zakątkach świata.

Ogromny rozwój techniki wpłynął znacząco na zmiany w życiu jednostek i całych społeczeństw. Koniec wieku XX i początek XXI określa się mianem rewolucji informacyjnej.„Żyjemy na przełomie dwóch etapów cywilizacyjnego rozwoju ludzkości: przemijającego - przemysłowego i rozpoczynającego się - informacyjnego.” Powstaje nowy typ społeczeństwa zwany społeczeństwem informacyjnym. Pojęcie to wprowadził po raz pierwszy K.Koyama, japoński teoretyk mediów. Największą rolę w takim społeczeństwie pełni informacja - podstawowy towar, choć jest dobrem niematerialnym. Informacja staje się prawdziwym bogactwem w miejsce dotychczasowego kapitału, ziemi, maszyn czy surowców naturalnych.
W społeczeństwie informacyjnym praca jest rozumiana jako zdobywanie, tworzenie, przetwarzanie i przesyłanie informacji. Każdy członek społeczeństwa powinien umieć posługiwać się technologią informacyjną, TI, której składnikami są „Komputer, sieci komputerowe i informatyka oraz informacja i telekomunikacja wraz ze swoimi zastosowaniami (…)”. Nie oznacza to jednak tworzenia społeczeństwa informatyków, ale ludzi umiejących posługiwać się informacją
i komputerem - pierwszym narzędziem, które wspomaga nie mięśnie, ale ludzką myśl. Społeczeństwo informacyjne to nie to samo, co społeczeństwo informatyczne i wielu autorów podkreśla ten fakt. Pierwsze z nich kieruje swoje zainteresowania głównie ku zastosowaniu środków i narzędzi oraz korzyści wynikającej ze stosowania TI, drugie skłania się ku samym środkom i narzędziom oraz informatyce jako dziedzinie naukowej. W krajach rozwiniętych dysponujących zaawansowaną technologią obserwuje się tworzenie społeczeństwa informacyjnego, które z jednej strony jest wynikiem rozwoju technicznego, z drugiej zaś samo wpływa na ten rozwój. Wzrastające zapotrzebowanie na informację napędza rozwój technologii komputerowej. Ludzie masowo korzystają z informacji i różnych kanałów jej przesyłania i to nie tylko w pracy zawodowej, ale również w codziennym życiu. Tworzeniu się społeczeństw informacyjnych towarzyszą przeobrażenia w dziedzinie nauki, finansów, ekonomii, prawa, kultury oraz edukacji. Ten rodzaj organizacji społecznej niesie ze sobą wiele nadziei jak i zagrożeń. Jest oczywiste, że system edukacji nie może pozostawać w oderwaniu od szybko następujących przemian społecznych. Rolą edukacji jest przecież jak najlepsze przygotowanie
do życia w społeczeństwie. Tak więc, by sprostać nowym wyzwaniom należy dokonać znaczących zmian w sposobie nauczania (metodyce), organizacji tego procesu oraz zaprojektować sposoby ewaluacji. Tymczasem do niedawna wprowadzenie komputerów do szkół miało co najmniej tylu samo zwolenników co przeciwników. Ostatnio wprowadzona w Polsce reforma edukacji prezentuje już nowe podejście do roli komputera w nauczaniu. W Podstawie programowej kształcenia ogólnego wspomina się wyraźnie o stosowaniu komputerów w różnych dziedzinach nauczania oraz o konieczności kształtowania u uczniów, na wszystkich etapach kształcenia, umiejętności „poszukiwania, porządkowania i wykorzystania informacji z różnych źródeł oraz efektywnego posługiwania się technologią informacyjną”.

Jednym z głównych składników TI jest sieć Internet. Sieć komputerowa daje olbrzymie możliwości dostępu do informacji, choć należy pamiętać, że nie zawsze jest to informacja pełnowartościowa. W Polsce w ciągu ostatnich lat Internet rozwija się bardzo dynamicznie. Coraz więcej osób korzysta z dostępu do sieci, a liczbę użytkowników szacuje się już na około milion, choć jej dokładne określenie jest trudne. Na sposób korzystania z zasobów sieci mają wpływ różne czynniki, a wśród nich przede wszystkim: wiek, płeć, wykształcenie i charakter. Szczególnie znaczącym jest pierwszy czynnik - wiek. Okazuje się, że 59% użytkowników Internetu to ludzie młodzi, do 29 roku życia. Z dostępu do sieci korzystają w pracy, w domu, w szkole. Zasoby sieciowe wykorzystują do nauki, rozrywki, zadań służbowych, komunikacji, zbierania informacji. Dla nich komputer i sieć stały się już codziennym i nieodzownym elementem współczesnego świata. Umiejętność poruszania się w tym świecie staje się coraz częściej warunkiem znalezienia zatrudnienia. Nie ma więc wątpliwości, że umiejętność tę należy kształcić, szczególnie u osób młodych, podchodzących do komputera bez lęku, otwartych na nowości i szybciej uczących się
od starszych. Umożliwienie dostępu do komputerów i sieci wszystkim uczniom w szkole staje się też ważnym elementem wyrównywania szans.

Wprowadzenie Internetu do szkół na nowo podsyciło dyskusję o korzyściach
i zagrożeniach. „Internet trafił do edukacji niemal następnego dnia po pojawieniu się w komputerach na biurkach naukowców. Jest to zrozumiałe, gdyż w edukacji korzysta się z informacji”.W związku z wykorzystaniem Internetu w szkole pojawia się wiele pytań - Czy obcowanie z e-książką i hipertekstem nie zabija czytania i pracy z książką? Czy książka hipertekstowa nie pozbawi zdolności i potrzeby zapisania w myśli wewnętrznej struktury, powiązań i odnośników przekazu? Ile jesteśmy w stanie pomieścić informacji? Czy elektroniczna twórczość to tylko powielanie informacji? Trzeba jednak przyznać, że rola Internetu jest ogromna
i to nie tylko w nauczaniu (również w zajęciach zawodowych, bankowości, biznesie, usługach
i zajęciach osobistych). Korzyści tych nie da się przecenić, choć pamiętać trzeba równocześnie
o zagrożeniach.

W ciągu ostatnich lat, wraz z rozwojem nowych technologii informatycznych i przyswajania ich przez szkoły (choć proces ten przebiega niezwykle wolno, głównie z powodu ograniczeń finansowych) tworzy się i rozwija dydaktyka informatyki. Wraz z nią tworzone są różne koncepcje, programy nauczania i pakiety edukacyjne. Pod ich adresem formułowane są liczne zarzuty i obawy, np.:

Jak więc w pełni wykorzystać w nauczaniu możliwości jakie daje komputer i sieć, unikając jednocześnie zagrożeń? „ Dydaktyka nauczania wspomaganego i wzbogaconego komputerem
i technologią informacyjną podpowiada jak postępować, by te nowe media zostały zaadaptowane przez edukację i rzeczywiście przynosiły korzyść uczącym się - powinny zostać włączone
do środowisk uczenia się, nie jedynie stać obok nich, jako piękna i nowoczesna zabawka”. Mówiąc o rozwijającej się dydaktyce informatyki należy jeszcze wspomnieć o nowej roli nauczyciela. Nie jest to już nauczyciel - informatyk, ale raczej specjalista TI, stosujący ją na co dzień w nauczaniu swojej dyscypliny i posiadające duże kompetencje w jej zakresie. Tymczasem wykształcenie absolwentów kierunków pedagogicznych w tej dziedzinie jest nadal niewystarczające lub wręcz żadne. Dla wielu nauczycieli przedmiotowych jedyną szansą jest uzupełnienie wykształcenia na studiach podyplomowych. Włączenie TI do pracy w szkole napotyka dodatkowo na bariery finansowe i organizacyjne. Konieczne wydaje się stworzenie szkolnego programu TI i funkcji szkolnego koordynatora TI. Takie projekty i próby tworzone
są już w Instytucie Informatyki Uniwersytetu Wrocławskiego.

Podsumowując należy stwierdzić, że szybki rozwój nowych technologii spowodował powstanie komputerów, sieci komputerowych wraz z nimi nowego typu społeczeństwa - społeczeństwa informacyjnego. Jego podstawowymi cechami są wiedza, informacja i komunikacja. Każdy z nas na przełomie XX i XXI wieku musi umieć korzystać z technologii informacyjnej
by dobrze funkcjonować w społeczeństwie. Jest to ogromne zadanie dla edukacji, która udostępnia możliwość korzystania z nowych mediów nie zapominając przy tym, o kształtowaniu krytycznej postawy w stosunku do nich.

1.3 Wykorzystanie komputera w edukacji wczesnoszkolnej

opracowała Dorota Kosacz

Przełom XX i XXI w. to okres, w którym informacja stała się nie tylko wartością samą w sobie, ale przede wszystkim źródłem wiedzy i wynikających z niej kompetencji. W dobie wszechobecnego Internetu brak umiejętności posługiwania się choćby w znikomym zakresie komputerem, określany może być już chyba mianem analfabetyzmu informatycznego. Przed szkołą stoi więc ogromne zadanie - wprowadzenie młodego pokolenia do społeczeństwa informacyjnego. Zadanie takie jest jednym z priorytetów europejskich systemów edukacyjnych. Nowa era informacyjna zmusza człowieka do reorganizacji dotychczasowych działań edukacyjnych. Do rangi zasadniczych umiejętności urasta poszukiwanie, tworzenie, przechowywanie, reorganizowanie, wykorzystywanie i przekazywanie informacji. Powoduje
to wzrost znaczenia celów edukacyjnych mieszczących się w obszarze kształtowania zdolności zdobywania informacji , oceniania jej wartości i użyteczności.

„Edukację informatyczną można rozumieć w kontekście nauczania - uczenia się odpowiedniego przedmiotu (np. informatyki) lub wykorzystania technologii informacyjnej w nauczaniu różnych przedmiotów, czyli wspomaganego komputerowo nauczania - uczenia się tych przedmiotów.”

Właśnie ten drugi sposób jest przyszłością w edukacji informatycznej. Wykorzystując komputer
na różnych przedmiotach uczeń zapoznaje się z możliwościami i perspektywami jego zastosowań w wielu dziedzinach życia. Wchodzi zatem w sposób samoistny w świat korzystający powszechnie z komputerów. Ponadto, metodycznie właściwe wykorzystanie komputerów w nauczaniu może pobudzać aktywność i ciekawość poznawczą uczniów. W myśl reformy edukacji umiejętność posługiwania się komputerem jest nauczana w szkole podstawowej i gimnazjum
na przedmiocie informatyka. Jej celem jest nauczenie podstawowych zasad posługiwania się komputerem i technologią informacyjną. Z celem tym związane są zadania szkoły, w tym także uwrażliwienie uczniów na zagrożenia wychowawcze związane z niewłaściwym korzystaniem
z komputerów i ich oprogramowania.

W technologii informacyjnej nowością, zarówno dla ucznia jak i nauczyciela,
są multimedia. Nauczanie samego przedmiotu informatyki nie jest wystarczające do wyrobienia
w uczniu umiejętności sięgania do różnych źródeł informacji i korzystania z technologii informacyjnej. Dlatego twórcy Podstawy programowej wprowadzili ścieżkę edukacyjną, kształcącą tę umiejętność w ramach różnych przedmiotów. Nauczyciele tych przedmiotów powinni zapoznać się z obsługą programów oraz nauczyć się poprawnie wykorzystywać je w procesie nauczania i uczenia się swoich uczniów. „Kształcenie umiejętności efektywnego posługiwania się technologią informacyjną stało się jednym z celów ogólnych
w pracy szkoły, adresowane głównie do ucznia, ale i również do nauczyciela. Podjęte zostały dwa kierunki działania:

Niestety, choć zapis w Podstawie programowej, mówiący o kształtowaniu umiejętności „efektywnego posługiwania się technologią informacyjną” w pracy z informacją w różnej postaci jest umieszczony w ogólnych zadaniach szkoły i odnosi się do wszystkich etapów edukacyjnych, to programy nauczania na ogół pomijają realizację tego zapisu w nauczaniu zintegrowanym
w klasach I-III szkoły podstawowej. Szkoda, bo doświadczenia nauczycieli informatyków pracujących z małymi dziećmi oraz wychowawców klas współpracujących z nimi wskazują, że ci najmłodsi uczniowie od początku traktują komputer jak wiele innych poznawanych w szkole pomocy naukowych i to urządzenie szybko przestaje stanowić dla nich jakąkolwiek tajemnicę. Przeciwnie, staje się ono przyjaznym partnerem w szkolnej przygodzie i w zmaganiach
ze stawianymi im zadaniami. Już małe dziecko widząc komputer w banku, w sklepie, a przede wszystkim w domu, chce umieć posługiwać się nim jak dorośli. Na początku interesują go gry
i bajki komputerowe, z czasem zaś inne jego możliwości. Ważne jest by dziecko umiało sprawnie wykorzystać komputer do zdobywania wiedzy, utrwalania umiejętności oraz do wykorzystywania informacji zdobytych za jego pośrednictwem. Wykorzystanie komputerów i elementów informatyki w edukacji wczesnoszkolnej stanowi dla dzieci dużą atrakcję. Taka forma nauki wyzwala u nich większą motywację, mobilizuje dzieci do działania. Pozwala im dokonać samokontroli i samooceny.

Wykorzystanie komputera w edukacji wczesnoszkolnej powinno mieć charakter zabawy, „Zabawa wnosząc do procesu kształcenia pierwiastek swobody i twórczości, uatrakcyjnia go i intensyfikuje. Pełniąc rolę wspomagającą, służebną, integruje nauczanie i wychowanie oraz procesy poznawania, przeżywania i działania uczących się. Wywołuje napięcie emocjonalne, które podtrzymuje ich dążenia, podnosi motywację i skuteczność uczenia się.” Taka forma atrakcyjnych ćwiczeń pomoże dziecku w utrwaleniu poznanych liter, opanowaniu trudnej sztuki czytania, szczególnie czytania ze zrozumieniem, rozwinięciu i udoskonaleniu umiejętności poprawnego pisania i liczenia. Animacje, atrakcyjna grafika, rebusy, zabawne układanki
i ćwiczenia nie pozwolą na nudę. Dziecko pochłonięte zabawą uczy się posługiwać komputerem oraz doskonali swoje umiejętności z zakresu innych dziedzin. Programy edukacyjne takie jak np. ”Klik uczy ortografii” WSiP stanowi próbę przekształcenia żmudnej nauki pisowni w zabawę zbliżoną do rozrywek umysłowych. Dzięki wskazówkom ćwiczący mogą nie tylko sprawdzić prawidłowość rozwiązania, lecz także samodzielnie, bez czyjejkolwiek pomocy poprawić ewentualne błędy i utrwalić znajomość poznanych zasad. „Klik uczy czytać” WSiP to propozycja programu edukacyjnego skierowana do uczniów klasy pierwszej. Za pomocą tego programu dzieci mogą utrwalić poznane litery dzięki różnorodnym ćwiczeniom, a także ćwiczyć technikę czytania razem z bohaterami programu. Jeszcze inną propozycją jest program edukacyjny „Klik uczy liczyć w zielonej szkole” WSiP. Stanowi on, nie tylko atrakcyjną formę realizacji zadań matematycznych, ale i umożliwiają indywidualizację procesu nauki i stopniowanie trudności. Podczas tych samych zajęć lekcyjnych uczniowie rozwiązują problemy dostosowane do ich aktualnych umiejętności, eliminując jednocześnie stres wynikający z ich różnych zdolności. Gry
i zabawy oparte na interakcji wyrabiają spostrzegawczość i doskonale ćwiczą pamięć dzieci. Zdolności te są niezbędne do zdobywania wiedzy z zakresu różnych edukacji (polonistycznej, matematycznej, środowiskowej) oraz do właściwej oceny sytuacji, w której niejednokrotnie się znajdują. Komputerowe programy edukacyjne służą nie tylko do sprawnego posługiwania się sprzętem komputerowym przez uczniów, ale także uczą zdobywania informacji, umiejętności tak ważnej w dzisiejszych czasach. Już pierwszoklasiści mogą korzystać z multimedialnych encyklopedii dla dzieci czy też słowników obrazkowych. Znalezione tam informacje mogą przedstawić podczas zajęć z zakresu edukacji polonistycznej lub środowiskowej. Wzbudza to aktywność poznawczą ucznia, daje poczucie osiągniętego sukcesu i radość dziecka z możliwości podzielenia się swą wiedzą z innymi.

Podsumowując, wiedza o otaczającym nas świecie może być przekazywana poprzez wykorzystanie programów edukacyjnych. Komputer w procesie kształcenia uczniów może spełniać dwie role: nauczyciela i narzędzia. Tylko od nas nauczycieli zależy, w jaki sposób zostanie on wykorzystany. Należy pamiętać jednak o tym, że gdy spełnia funkcję nauczyciela (zadaje pracę i sprawdza poprawność jej wykonania) nie jest w stanie nas zastąpić - może tylko pomóc.

ROZDZIAŁ II

2.1 Cele kształcenia

  1. Zaznajomienie ucznia z podstawowymi zasadami działania komputera.

  1. Kształtowanie umiejętności posługiwania się komputerem podczas nauki i zabawy.

  1. Rozwijanie twórczej aktywności dziecka.

  1. Kształtowanie umiejętności poszukiwania, gromadzenia i selekcjonowania informacji
    z wykorzystaniem TI.

  1. Rozbudzanie aktywności poznawczej uczniów i rozwijanie ich zainteresowań.

  1. Zapoznanie z przykładami stosowania TI w najbliższym otoczeniu ucznia.

2.2 Treści nauczania

  1. Zasady bezpiecznego dla sprzętu i dla użytkownika korzystania z komputera.

  1. Higiena pracy przy komputerze.

  1. Sposoby porozumiewania się użytkownika z komputerem.

  1. Zastosowanie komputera w różnych dziedzinach życia z najbliższego otoczenia dziecka.

  1. Wykorzystanie komputera do zabawy z uwzględnieniem umiejętności posługiwania się klawiaturą i myszą ( np. multimedialne źródła informacji, gry komputerowe).

  1. Wykorzystanie komputera do nauki przy użyciu programów edukacyjnych odpowiednich do wieku, a także prostych edytorów tekstu, programów graficznych i muzycznych.

  1. Komputer jako narzędzie do zdobywania, gromadzenia i prezentowania informacji
    na określony temat.

  1. Stosowanie komputera jako narzędzia do projektowania i realizacji własnych pomysłów.

2.3 Plan pracy- czynności uczniów

opracowała Beata Luzak

2.3.1 Klasa I

Uczniowie:

2.3.2 Klasa II

opracowała Monika Pruszyńska

2.3.3 Klasa III

opracowała Dorota Kosacz

2.4 Osiągnięcia ucznia i metody ich pomiaru.

2.4.1 Klasa I

opracowała Beata Luzak

Osiągnięcia ucznia po kl. I

Propozycja metody pomiaru

Uczeń zna i przestrzega regulaminu pracowni komputerowej.

Obserwacja zachowania się ucznia w pracowni
i dbałości o własne stanowisko pracy.

Zna wybrane elementy zestawu komputerowego.

Ocena odpowiedzi ucznia na pytania nauczyciela (wskazywanie i nazywanie poszczególnych elementów zestawu).

Potrafi bezpiecznie włączyć i wyłączyć komputer.

Obserwacja ucznia rozpoczynającego
i kończącego pracę z komputerem.

Sprawnie posługuje się myszką.

Obserwacja stopnia sprawności posługiwania się myszą (konkurs-„Mistrz labiryntu”).

Zna i wykorzystuje działanie wybranych elementów klawiatury.

Karta pracy sprawdzająca nazywanie
i rozpoznawanie elementów klawiatury, analiza zgodności działań ucznia z poleceniem do zadania.

Posługuje się podstawowymi elementami interfejsu środowiska Windows.

Obserwacja ucznia podczas korzystania
z interfejsu użytkownika.

Potrafi uruchomić i zamknąć wybrany program edukacyjny.

Obserwacja kolejnych czynności ucznia.

Wypełnia rysunek kolorem korzystając z palety barw oraz posługuje się narzędziami
do malowania w wybranym programie graficznym.

Ocena wytworów pracy ucznia.

Rysuje proste elementy graficzne(linie, proste, krzywe, figury geometryczne)
z wykorzystaniem myszy.

Ocena wytworów pracy ucznia.

Wykonuje proste rysunki wg określonego wzoru i własnego pomysłu.

Szacowanie wytworów pracy ucznia.

Korzysta z zabaw i gier edukacyjnych.

Obserwacja działań ucznia podczas korzystania z gier i zabaw.

Uświadamia sobie zagrożenia związane
z grami komputerowymi.

Aktywność ucznia podczas rozmowy na temat zagrożeń związanych z korzystaniem z gier komputerowych.

Potrafi wskazać podstawowe zastosowania komputera w szkole i najbliższym otoczeniu.

Ocena wypowiedzi ucznia na temat zastosowań komputera.

2.4.2 Klasa II

opracowała Monika Pruszyńska

Osiągnięcia ucznia po kl. II

Propozycja metody pomiaru

Zna zasady działania drukarki.

Aktywność ucznia podczas rozmowy na temat zastosowania drukarki.

Posługuje się klawiszami edycyjnymi (małe, wielkie litery, polskie znaki, znaki przestankowe).

Obserwacja ucznia podczas pracy z klawiaturą.

Orientuje się w strukturze danych i odczytuje zasoby na dysku.

Ocena wykonania ćwiczenia.

Uruchamia programy z płyty CD i kończy prawidłowo pracę z programami.

Obserwacja działań ucznia.

Realizuje własne pomysły plastyczne z wykorzystaniem poznanych narzędzi programu graficznego.

Ocena wytworów pracy ucznia.

Potrafi zapisać swoje prace na dysku, w pliku przygotowanym przez nauczyciela i na dyskietce.

Ocena efektów pracy ucznia.

Umie przygotować plik do druku i drukuje pod nadzorem nauczyciela.

Ocena efektu pracy i obserwacja czynności drukowania.

Zna i korzysta z wybranych narzędzi edytora tekstu (WordPad, Word).

Ocena wykonanych ćwiczeń.

Uzupełnia, poprawia i przepisuje proste teksty.

Ocena wykonanych ćwiczeń.

Posługuje się klawiaturą numeryczną
w programach edukacyjnych.

Sprawdzenie umiejętności posługiwania się klawiaturą numeryczną za pomocą programów edukacyjnych.

Samodzielnie korzysta z gier i zabaw komputerowych przy użyciu instrukcji (opisu).

Obserwacja samodzielnych działań ucznia podczas gier i zabaw komputerowych.

Wskazuje zastosowania komputera w różnych dziedzinach życia.

Aktywność ucznia przy omawianiu zagadnień związanych z zastosowaniem komputera.

Posiada nawyk bezpiecznego i zgodnego
z zasadami higieny pracy korzystania
z komputera.

Obserwacja zachowania ucznia.

2.4.3 Klasa III

opracowała Dorota Kosacz

Osiągnięcia ucznia po kl. III

Propozycja metody pomiaru

Potrafi stworzyć własny regulamin korzystania z komputera i postępuje zgodnie z jego zasadami.

Ocena efektu pracy ucznia i obserwacja zachowania zgodnego z regulaminem.

Wie do czego służy skaner.

Aktywność ucznia podczas rozmowy na temat zastosowania skanera.

Samodzielnie dokonuje zmian w tekście i przygotowuje go do wydruku.

Analiza zgodności działań ucznia z poleceniem do wykonania zadania.

Łączy tekst z obrazem.

Ocena poprawności wykonania ćwiczenia.

Instaluje program z płyty CD.

Obserwacja podczas wykonywania kolejnych czynności.

Wyszukuje i gromadzi informacje na zadany temat korzystając z programów multimedialnych.

Szacowanie wytworów pracy ucznia.

Projektuje laurki, zaproszenia, zawiadomienia korzystając z nabytych umiejętności.

Ocena efektów pracy ucznia.

Samodzielnie i bezpiecznie obsługuje drukarkę.

Obserwacja ucznia podczas pracy z drukarką.

Uczy się i sprawdza swoje osiągnięcia w ramach różnych edukacji.

Obserwacja ucznia podczas samokształcenia i samokontroli.

Wskazuje korzyści i zagrożenia wynikające z rozwoju technologii informacyjnej.

Aktywność ucznia podczas rozmowy na temat korzyści i zagrożeń związanych z rozwojem TI.

Na szczeblu kształcenia zintegrowanego zajęcia z elementami informatyki nie są przedmiotem obowiązkowym. W czasie tego typu lekcji zależy nam szczególnie na rozwijaniu zainteresowań i pobudzaniu dzieci do wzmożonej aktywności twórczej. Dlatego należy wyeliminować czynnik stresu i przymusu wynikający z oceniania. Na tym etapie nauki i kontaktów z komputerem niewskazane jest kontrolowanie wiedzy i umiejętności poprzez stosowanie sprawdzianów i testów. Dokonując oceny pracy dziecka, zawsze w sposób opisowy, należy raczej podkreślać osiągnięcia niż braki stosując pozytywne wzmocnienia.

2.5 Propozycje scenariuszy zajęć wspomaganych komputerem

2.5.1 Klasa I

opracowała Beata Luzak

Temat dnia: W krainie figur geometrycznych

CELE

  1. Informatyczne - uczeń:

2. Pozainformatyczne - uczeń:

ŚRODKI DYDAKTYCZNE

FORMY PRACY

CZAS TRWANIA ZAJĘĆ