TEMPERATURA: -uszkodzenia mrozowe: wymarzanie drzew, -przymrozki wiosenne: uszkodzenie pędów, -średna wartość temp. Zróżńicowana w Polsce, -różne wymagania gat i odm. roślin sad., - łagodne zimy: brak okresu niskich temp zabużenia w rozwoju pąków i kwitnienia (przedłużony okes kwitnienia) wpływ na rozwój i jakość owoców, -niskie temp / opady w okresie kwitnienia uniemożliwiają zapylanie, -niskie temp podczas opadu czerwcowego stymulują jegointensywność, -różnice temp dnia i nocy w okresie przedzbiorczym poprawiają wybarwienie i przyspieszają dojrzewanie jabłek, -odmiany ciepłolubne(gala) potrzebują cieplejszych rejonów(dłuższy okres wedet, wyższa średnia roczna temp) lepsza jakośćowoc, -chłodne okresy podczas rozwoju zawiązków: ordzawienie, -zbyt wys temp: opażenia woc., NASŁONECZNIENIE wpływa na intensywność fotosyntezy czyli pośednio na jakość i wysokość plonów, -OPADY: - rozkład i ilość zróżnicowane w ciągu roku, -szkodliwe susze od połowy maja i czerwiec, -zbyt obfite opady również szkodliwe(wys chorób infekcyjnych- większa wilgotnośćpowietrza), -gradobicie (straty) OCHRONA W SADACH EKO. -profilaktyka (dyspozycyjna, infekcyjna), -wybór stanowiska, -przygotowanie gleby(eliminacja patogenów), -dobór odmian tolerancyjnych i odpornych, -materiał szkółkarski wolny od chorób, -metody mechaniczne: usuwanie opadłych i porażonych i pędów(nawet całych roślin), -grabienie liści, -środki ochrony roś: subst. Biol. Czynne: miedź, woski, siarka, mikroorg. ZWALCZANIE CHORÓ W SAD EKO: -rak, zgożel kory, zgnilizna pierścieniowa, parch jabłoni> miedź >podczas pękania pąków i w fazie pąka zielonego, -parch, brudnaplamistość, choroby przechowalnicze> siarka,siarczan wapnia> cały okres wedet. -choroby przechowal> kąpiel w wodzie 50-52st C. przez 2min. ZASADY SADOW.EKO.: -wybór miejsca pod uprawe(wolnego od zanieczyszczeń), -stwożenie war do utrzymania bioróżnorodności przez ochronę dotychczasowych zasobów naturalnych(budki lęgowe, introdukcja zwierząt drapieżnych), -wykluczenie środków chemicznych, -utrzymywanie żyzności gleby przez racjonalne naworzenie org., -zwalczanie szkodników i chorób metodami biolog i mech. -stosowanie MIKORYZA -kontakt kożeni a nawet nasion z grzybami (obejmuje ~85% gat. Roś. wyższych) -lepszy dostęp do wody i soli min oraz subs regulujących ich wzrostprodukowane przez grzyby, -grzyby korzystają z produktów fotosyntezy(glukoza), -Rodzaje mikoryzy:- ektotroficzna(zew) strzępki grzybni oplatają korzenie wnikając międzykom. do miękiszu korowego przejmując funkcje włośników które zanikają(najczęściej spotykana u drzew leśnych iglastych), -endotroficzna(wew.) strzępki wnikają do tk.roś ale włośniki nie zanikają, (wys u niektórych liściastych), -ektoendotroficzna (mieszana) jednocześnie strzępki wnikają do kom roś oraz tworzą opilśń -pseudomikoryza (miko niewłaściwa) przerośnięcie grzybnią gat nie mających zdolności twożenie mikoryz właściwych, grzybnie te sięgają do walca osiowego, włośniki zanikają, brak siadki Hartwiga Warunki wyst mikoryz. -obecność odpowiednich gat grzybów, -Amanita muscaria (wiele gat drzew liść i igl) -bez partnerów mikoryt. Grzyby w glebie utrzymują się krótko lub tracą zdolności mikoryzowe, -gleby przez dłuższy czas nie porośnięte drzewami powinno się zaszczepić grzybnią. Znaczenie mikoryzy: -zwiększa powierzchnie chłonną korzenia ~1000razy, -zwiększa w roś zaw: fosforu, azotu, potasuiinnych, -ochrona przed patogenami przez wytwarzanie antybiotyków, -wzrost odporności drzew na czynniki abiotyczne (mróz, szusze, wys temp, zwieksz stez tlenkow siarki i azatu, kw deszcze, metale ciezkie w glebie), -poprawa pobier wody, -poprawa wykorzyst makro i mikro element, -poprawa przeżywaln rośl na teren skazon metalami ciezk i zasolonych o złym pH, -ochrona bierna i czynn przed patogen, poprawa asymilacji i wzrost roslin w efekcie symbiozy jak i odziaływ komunalnych, GRZYBY MIKORYZOWE: mogą być szczególnie we wprowadz nasadz nowych rosl do srod gdzie wystep trudne war weget, WŁAŚĆ GRUNT POROLNYCH A ZAGROZ CHOROB ODGLEB: wadliwa strukt, brak materii org w formie zdrew oraz drobnoustr, samożutn sukcesja (z wiatrem, sadzonk, przez zwierz) mozliwa ale długotrwala, stos mikoryzac sadz oraz opracow wieloskl szczep przyspieszaj, PRZEMIENNE OWOCOW: gł jabł i grusz, wsrod odm wystep zroznic w podatn na przemienne owocow, u młod drzew to zjawisko nie wystep, przyczyna (tworz pakow kw w okres gdy na drzew rozw się owoc powod przez to osłab rosl i nie mogą zaw pakow na nastep rok), nadm zawiaz owoc uniemozl zawiaz pakow kw (nalezu usun pewn część zawiaz przed okres kiedy prod one duza ilosc giberelin), giberel produk w nasion nie dopuszcz do zawiaz pakow kw, jabłoń-grusza 15-20%, wisnia-czeresnia 25-35%, głwonie w starych, zle prow sadach, niektore odm nie zalez od wieku mają tenden do przem owoc, TWORZ PAKOW KW: drzew owoc tworz paki kw w roku poprzedz owoc, najcz od lipca-sierpn, wtedy gdy na drzew rosna i dojrzew owoc, nadm ilosc owoc hamuje tworz pakow na rok nastep, zwlascza jesl drzew slabo rosna czy mają uszkodz liscie, może się zdarz ze ostr zima, gard itp. uszkodz kwiaty, dlateg drzewo bez owoc wykszt zbyt wiele pakow i wejdzie w przem owoc, ZAPOBIEG PRZEMIENNE OWOCOW: przezedz chem kw i zawiazk, przezedz mech, przezedz reczne, cięcie odmladz star drzew oraz nawoz N po kwitn, ochr przed chorob, wlasciw nawoz, WPŁYW CZYNN PRZYR NA UPR ROSLN SAD: opady atmosfer: gł zrod wody, wpływ na sile wzr rosl, zawiaz owoc i stop ich wyksztalc, w 1 pol okres weget najwieksz zapotrz wydawan przyrost oraz zawiaz owoc, dlugotr opady w okres kw uniemozl zapyl kw przez owad i potem zrzuc zawi (zwłaszcz prze grusz), nadm opadow w okres dojrzew owoc pest (masowe gnicie i pekanie), rozpostrzen się chorob grzyb, snieg (wazne zrodlo wody, ochrona gleb i korzen przez mroz), niezbedn do przeb proc zycow, 60-70% czesci drzew, 90% owoc, niedobor wody (zrzuc zaw, owoc male, slabe przyr, zasych brzeg lisc, korzen mogą ulec uszkodz, wypiera z gleb pow, rozp się w wodzie CO2 zakwasz glebe), 1m2 lisc gruszy w ciagu 1h zuzywa 200-400g wody, 1 drzew w ciagu roku 500-1000l wody, gleby podmokl (drzew slabe, podatne na chorob, przemarz), lepszy niedobr niż nadm wody, rozkl opad w PL rownomiern (najw teren podg 1100 mm roczn), roczn suma opad jest na ogol wyst, istotn zancz ma rozklad w ciagu rok, wigotnosc gleby: zalezy od poziom wody grunt, jablon 150-180cm, grusza-czersn 200cm, orzech wl 200cm i więcej, sliwa 90-100cm, krzewy 100cm, winorosl lubi suche stanow, ukształtowanie terenu -zagłębienia terenu: niekorzystne, zimąiwiosną zastoiskamrozowe wskutek inwersji temp., -szczyty wyższe temp, susze wiatry, -zbocza wzniesień: ważny kąt i ekspozycja 20st nadają się (do 30 st też ale kosztowna uprawa) -wystawa Pd: max ilość ciepła, najlepsze nasłonecznienie, kąt padania promieni słonecznych zbliżony do prostego, gleby lżejsze szybciej nagrzewane, wadą jest szybkie wchodzenie w wegetacje, zalecane brzoskwinie, morele, winorośl, grusze zimowe, wystawa PN: puźna wegetacja, wystawa wsch: chłodniejsza niż południowa, wiatry wschodnie w zimie wysuszają glebe i rośliny. JABŁA -ŻYWY OWOC: oddychają, oddają ciepło, tracą wodę, chorują, obumierają, OWOC -TRWAŁOŚĆ I JAKOŚĆ-klimat+lokalizacja, -zabiegi agrotech, odmiana i termin zbioru, -przechowywanie: temp, wilg, zaw CO2, O2, CHOROBY PRZED ZBIOREM: ordzawienie, oparzenia słoneczne, pękanie skórki, szklistość miąższu, plamistość podskórna, plamy wokół przetchlinek. CHOROBY W PRZECHOWALNI: brunatnienie miąższu (XI), zbrunatnienie przygniezdne jabłek, kawerny(puste przestrzenie), marszczenie skórki, fermentacja alko, plamistość podskórna(X), plamy wokół przetchlinek, brązowienie skórki, rozpad starczy(III) SZKLISTOŚĆMIĄŻSZU przyczyny: podatność odm, mała ilość owoców na drzewie, silne nasłonecznienie, późny zbiór, skutki; słodki przyjemny smak bezpośrednio po zbiorze, GORZKA PLAMISTOŚĆ PODSKURNA przyczyny niedobór Ca przy nadmiarze K, podatne odmiany, mała ilość owoców, ubogie w Ca gleby, silony wzrost pędów, susza, zapobieganie mało podatne odmiany, regularne owocowanie, właściwy termin zbioru. ROZPAD PRZECHOWALNICZY przyczyny zbyt późny zbiór, niedobór Ca, zbyt mało owoców na drzewie, złe warunki przechowywania, zbyt wyso. temperatura, i poziom tlenu, zbyt długi okres przechowywania, zapobieganie mało podatne odmiany, regularne owocowanie, właściwy termin zbioru, odpowiednie warunki przechowywania dla danej odmiany. OPARZELIZAN POWIERZCHNIOWA, przyczyny podatne odmiany, zbyt późny zbiór, złe warunki przechowywania, przejrzałe owoce, zbyt długi okres przechowywania, zbyt wyso. temperatura, wysoki poziom O2 niski CO2, przedłużony symulowany obrót, zapobieganie optymalny termin zbioru, w przechowalniach ULO rzadziej występuje, 1-MCP może ograniczać występowanie zmian chorobowych. ZBRUNATNIENIE PRZYGNIAZDOWE przyczyny zbyt długi okres przechowywania, zbyt szybkie dojrzewania jabłek spowodowane złymi warunkami panującymi w przechowalni. WEWNĘTRZNE BRUNATNIENIE MIĄSZU: przyczyny tylko w chłodniach CA u odm. wrażliwych, zbyt późny zbiór, szybkie wprowadzenie. OPTYMALNY TERMIN ZBIORU: lepsza zdolność przech., dobra jakość owoców. Zależności - jakość owoców <-> zdolność przechowalnicza, -wczesny zbiór -> zła jakość , dobra zdolność przech., -późny zbiór -> dobra jakość, słaba zdolność przechowa. DO OKREŚL. DOJRZAŁO. ZBIORCZEJ STOS. SA METODY: 1. pośrednie: -ilość dni od kw. do zb. -suma temp. w czasie 40 dni po kwitnieniu. 2. laboratoryjne: -klimakteryczny wzrost oddychania -początek wydzielania etylenu. 3. szybkie -ocena wybarwienia owoców -zabarwienie nasion w gniazdach nasiennych -odchodzenie ogonka od pędu -test skrobiowy -pomiar zaw. cukru (refraktometr - jędrność miączu => indeks Streifa) JAKOŚĆ OWOCÓW / TEST DOJRZAŁOŚCI: - metody destrukcyjne , index dojrzał: = jędrność / wartość test. skrob x zawart. cukru metody nie destrukcyjne:-w próbach -pomiar jędrności miąszu (jędrność w czasie zbioru powinna wynosić >7kg/cm2, pod koniec okresu przech. >5-6) -pomiar zaw. cukru (refraktometr- w czasie zbioru >12° Brix) -test skrobiowy (1-10) (w czasie zbioru 4-6, wyjątek: Elstar2, Jonagold i Golden 7) odm. Kanzi -zbyt wczesny zbiór zły smak, wybarw. i wysokość plonu, - zdolność przech. również wysoka przy drugim terminie. DOBÓR ODMIAN: -odm. posiadanie cech przewyższających wł. odm. aktualnie upr. i akcept. przez rynek. Przy ocenie odm. podstawowe znacz. ma jakość ow. - wart. deserowa, wygląd, wart. przetwórcze i przechowal. markery molekularne dla poszczególnych cech ow. - może spowodować przyspieszenie procesu hodowlanego: umożliwiają identyfikację wartościowych siewek przed ich wejściem w owocowanie. JONAGOLD OWOCOWANIE:) -wchodzi wcześnie w okres owocowania -owoce można zbier. w 1-szym rok. po wys. materału 2-letniego -ow. dojrzewają pod koniec września - paźdź. -dojrzałość zbior. ->test skrob. o wart. 6-7 w skali 10st. -ow. przechowywane 3-4 m-ce chłodnia zwykła, 8 w CA, -pierwszy symptom dojrzewania-> tłusty nalot na skórce (sprzyja ograniczeniu transpiracji i marszczeniu się skórki, wydłużenie okresu przechowywania do spadku kwas. jabłek) zapylanie: - triploid nie nadaje się na zap. dla innych odm. -zapylacze: Gloster, Idared, Fiesta, Pinova historia czołówka odm. decydujących o wiel. prod. jabłek na świecie. Jonagold (Golden D. x Jonathan) w USA brak uznania lecz po pewnym czasie b.duże uznanie. Europa (Belgia, holandia) b.duże uznanie, Polska - początkowo brak Saint. ponieważ rynek Pol. obejmował McIntosh (ludzie wybierali jabłka o wybarw. Skórce W PL. DOMINUJĄ: Jonagold +mutanty 80% nasadzeń, Sampion, Idared, Golden D. Gala, Rubin, Gloster, Pinova, Fuji, Ligol,WYMAGANIA KLIM. I GLEB. GRUSZY: -stan. słoneczne, duża ilość św, drzewa rosnące w zagęszczeniu „wyciągają się” a dolne gałęzie ogałacają się z liści i zasychają - mrozoodporność: formy uprawne -28°C, 1-stop. i char. uszkodzeń zależą od odm. wielkości drzewa, podkładki, agrotechniki 2-młode drzewa silniej uszkodzone podczes surowych zim niż stare 3-najwrażliwsze krótkopędy okres spoczynku XI-I, II- spoczynek wymuszony w przypadku ocieplenia, pąki zaczynają nabrzmiewać, szczegól. niebezpieczny okres drzewa podatne na przemarzanie. przedwiośnie: (ok10°C), pierwsza faza wzrostu - nabrzmiewają i pękają pąki, >15°C -intensywny wzrost i form. pąków kw. (spadek do -3stC poważnie uszkadza pąki)
TEMPERATURA: -uszkodzenia mrozowe: wymarzanie drzew, -przymrozki wiosenne: uszkodzenie pędów, -średna wartość temp. Zróżńicowana w Polsce, -różne wymagania gat i odm. roślin sad., - łagodne zimy: brak okresu niskich temp zabużenia w rozwoju pąków i kwitnienia (przedłużony okes kwitnienia) wpływ na rozwój i jakość owoców, -niskie temp / opady w okresie kwitnienia uniemożliwiają zapylanie, -niskie temp podczas opadu czerwcowego stymulują jegointensywność, -różnice temp dnia i nocy w okresie przedzbiorczym poprawiają wybarwienie i przyspieszają dojrzewanie jabłek, -odmiany ciepłolubne(gala) potrzebują cieplejszych rejonów(dłuższy okres wedet, wyższa średnia roczna temp) lepsza jakośćowoc, -chłodne okresy podczas rozwoju zawiązków: ordzawienie, -zbyt wys temp: opażenia woc., NASŁONECZNIENIE wpływa na intensywność fotosyntezy czyli pośednio na jakość i wysokość plonów, -OPADY: - rozkład i ilość zróżnicowane w ciągu roku, -szkodliwe susze od połowy maja i czerwiec, -zbyt obfite opady również szkodliwe(wys chorób infekcyjnych- większa wilgotnośćpowietrza), -gradobicie (straty) OCHRONA W SADACH EKO. -profilaktyka (dyspozycyjna, infekcyjna), -wybór stanowiska, -przygotowanie gleby(eliminacja patogenów), -dobór odmian tolerancyjnych i odpornych, -materiał szkółkarski wolny od chorób, -metody mechaniczne: usuwanie opadłych i porażonych i pędów(nawet całych roślin), -grabienie liści, -środki ochrony roś: subst. Biol. Czynne: miedź, woski, siarka, mikroorg. ZWALCZANIE CHORÓ W SAD EKO: -rak, zgożel kory, zgnilizna pierścieniowa, parch jabłoni> miedź >podczas pękania pąków i w fazie pąka zielonego, -parch, brudnaplamistość, choroby przechowalnicze> siarka,siarczan wapnia> cały okres wedet. -choroby przechowal> kąpiel w wodzie 50-52st C. przez 2min. ZASADY SADOW.EKO.: -wybór miejsca pod uprawe(wolnego od zanieczyszczeń), -stwożenie war do utrzymania bioróżnorodności przez ochronę dotychczasowych zasobów naturalnych(budki lęgowe, introdukcja zwierząt drapieżnych), -wykluczenie środków chemicznych, -utrzymywanie żyzności gleby przez racjonalne naworzenie org., -zwalczanie szkodników i chorób metodami biolog i mech. -stosowanie MIKORYZA -kontakt kożeni a nawet nasion z grzybami (obejmuje ~85% gat. Roś. wyższych) -lepszy dostęp do wody i soli min oraz subs regulujących ich wzrostprodukowane przez grzyby, -grzyby korzystają z produktów fotosyntezy(glukoza), -Rodzaje mikoryzy:- ektotroficzna(zew) strzępki grzybni oplatają korzenie wnikając międzykom. do miękiszu korowego przejmując funkcje włośników które zanikają(najczęściej spotykana u drzew leśnych iglastych), -endotroficzna(wew.) strzępki wnikają do tk.roś ale włośniki nie zanikają, (wys u niektórych liściastych), -ektoendotroficzna (mieszana) jednocześnie strzępki wnikają do kom roś oraz tworzą opilśń -pseudomikoryza (miko niewłaściwa) przerośnięcie grzybnią gat nie mających zdolności twożenie mikoryz właściwych, grzybnie te sięgają do walca osiowego, włośniki zanikają, brak siadki Hartwiga Warunki wyst mikoryz. -obecność odpowiednich gat grzybów, -Amanita muscaria (wiele gat drzew liść i igl) -bez partnerów mikoryt. Grzyby w glebie utrzymują się krótko lub tracą zdolności mikoryzowe, -gleby przez dłuższy czas nie porośnięte drzewami powinno się zaszczepić grzybnią. Znaczenie mikoryzy: -zwiększa powierzchnie chłonną korzenia ~1000razy, -zwiększa w roś zaw: fosforu, azotu, potasuiinnych, -ochrona przed patogenami przez wytwarzanie antybiotyków, -wzrost odporności drzew na czynniki abiotyczne (mróz, szusze, wys temp, zwieksz stez tlenkow siarki i azatu, kw deszcze, metale ciezkie w glebie), -poprawa pobier wody, -poprawa wykorzyst makro i mikro element, -poprawa przeżywaln rośl na teren skazon metalami ciezk i zasolonych o złym pH, -ochrona bierna i czynn przed patogen, poprawa asymilacji i wzrost roslin w efekcie symbiozy jak i odziaływ komunalnych, GRZYBY MIKORYZOWE: mogą być szczególnie we wprowadz nasadz nowych rosl do srod gdzie wystep trudne war weget, WŁAŚĆ GRUNT POROLNYCH A ZAGROZ CHOROB ODGLEB: wadliwa strukt, brak materii org w formie zdrew oraz drobnoustr, samożutn sukcesja (z wiatrem, sadzonk, przez zwierz) mozliwa ale długotrwala, stos mikoryzac sadz oraz opracow wieloskl szczep przyspieszaj, PRZEMIENNE OWOCOW: gł jabł i grusz, wsrod odm wystep zroznic w podatn na przemienne owocow, u młod drzew to zjawisko nie wystep, przyczyna (tworz pakow kw w okres gdy na drzew rozw się owoc powod przez to osłab rosl i nie mogą zaw pakow na nastep rok), nadm zawiaz owoc uniemozl zawiaz pakow kw (nalezu usun pewn część zawiaz przed okres kiedy prod one duza ilosc giberelin), giberel produk w nasion nie dopuszcz do zawiaz pakow kw, jabłoń-grusza 15-20%, wisnia-czeresnia 25-35%, głwonie w starych, zle prow sadach, niektore odm nie zalez od wieku mają tenden do przem owoc, TWORZ PAKOW KW: drzew owoc tworz paki kw w roku poprzedz owoc, najcz od lipca-sierpn, wtedy gdy na drzew rosna i dojrzew owoc, nadm ilosc owoc hamuje tworz pakow na rok nastep, zwlascza jesl drzew slabo rosna czy mają uszkodz liscie, może się zdarz ze ostr zima, gard itp. uszkodz kwiaty, dlateg drzewo bez owoc wykszt zbyt wiele pakow i wejdzie w przem owoc, ZAPOBIEG PRZEMIENNE OWOCOW: przezedz chem kw i zawiazk, przezedz mech, przezedz reczne, cięcie odmladz star drzew oraz nawoz N po kwitn, ochr przed chorob, wlasciw nawoz, WPŁYW CZYNN PRZYR NA UPR ROSLN SAD: opady atmosfer: gł zrod wody, wpływ na sile wzr rosl, zawiaz owoc i stop ich wyksztalc, w 1 pol okres weget najwieksz zapotrz wydawan przyrost oraz zawiaz owoc, dlugotr opady w okres kw uniemozl zapyl kw przez owad i potem zrzuc zawi (zwłaszcz prze grusz), nadm opadow w okres dojrzew owoc pest (masowe gnicie i pekanie), rozpostrzen się chorob grzyb, snieg (wazne zrodlo wody, ochrona gleb i korzen przez mroz), niezbedn do przeb proc zycow, 60-70% czesci drzew, 90% owoc, niedobor wody (zrzuc zaw, owoc male, slabe przyr, zasych brzeg lisc, korzen mogą ulec uszkodz, wypiera z gleb pow, rozp się w wodzie CO2 zakwasz glebe), 1m2 lisc gruszy w ciagu 1h zuzywa 200-400g wody, 1 drzew w ciagu roku 500-1000l wody, gleby podmokl (drzew slabe, podatne na chorob, przemarz), lepszy niedobr niż nadm wody, rozkl opad w PL rownomiern (najw teren podg 1100 mm roczn), roczn suma opad jest na ogol wyst, istotn zancz ma rozklad w ciagu rok, wigotnosc gleby: zalezy od poziom wody grunt, jablon 150-180cm, grusza-czersn 200cm, orzech wl 200cm i więcej, sliwa 90-100cm, krzewy 100cm, winorosl lubi suche stanow, ukształtowanie terenu -zagłębienia terenu: niekorzystne, zimąiwiosną zastoiskamrozowe wskutek inwersji temp., -szczyty wyższe temp, susze wiatry, -zbocza wzniesień: ważny kąt i ekspozycja 20st nadają się (do 30 st też ale kosztowna uprawa) -wystawa Pd: max ilość ciepła, najlepsze nasłonecznienie, kąt padania promieni słonecznych zbliżony do prostego, gleby lżejsze szybciej nagrzewane, wadą jest szybkie wchodzenie w wegetacje, zalecane brzoskwinie, morele, winorośl, grusze zimowe, wystawa PN: puźna wegetacja, wystawa wsch: chłodniejsza niż południowa, wiatry wschodnie w zimie wysuszają glebe i rośliny. JABŁA -ŻYWY OWOC: oddychają, oddają ciepło, tracą wodę, chorują, obumierają, OWOC -TRWAŁOŚĆ I JAKOŚĆ-klimat+lokalizacja, -zabiegi agrotech, odmiana i termin zbioru, -przechowywanie: temp, wilg, zaw CO2, O2, CHOROBY PRZED ZBIOREM: ordzawienie, oparzenia słoneczne, pękanie skórki, szklistość miąższu, plamistość podskórna, plamy wokół przetchlinek. CHOROBY W PRZECHOWALNI: brunatnienie miąższu (XI), zbrunatnienie przygniezdne jabłek, kawerny(puste przestrzenie), marszczenie skórki, fermentacja alko, plamistość podskórna(X), plamy wokół przetchlinek, brązowienie skórki, rozpad starczy(III) SZKLISTOŚĆMIĄŻSZU przyczyny: podatność odm, mała ilość owoców na drzewie, silne nasłonecznienie, późny zbiór, skutki; słodki przyjemny smak bezpośrednio po zbiorze, GORZKA PLAMISTOŚĆ PODSKURNA przyczyny niedobór Ca przy nadmiarze K, podatne odmiany, mała ilość owoców, ubogie w Ca gleby, silony wzrost pędów, susza, zapobieganie mało podatne odmiany, regularne owocowanie, właściwy termin zbioru. ROZPAD PRZECHOWALNICZY przyczyny zbyt późny zbiór, niedobór Ca, zbyt mało owoców na drzewie, złe warunki przechowywania, zbyt wyso. temperatura, i poziom tlenu, zbyt długi okres przechowywania, zapobieganie mało podatne odmiany, regularne owocowanie, właściwy termin zbioru, odpowiednie warunki przechowywania dla danej odmiany. OPARZELIZAN POWIERZCHNIOWA, przyczyny podatne odmiany, zbyt późny zbiór, złe warunki przechowywania, przejrzałe owoce, zbyt długi okres przechowywania, zbyt wyso. temperatura, wysoki poziom O2 niski CO2, przedłużony symulowany obrót, zapobieganie optymalny termin zbioru, w przechowalniach ULO rzadziej występuje, 1-MCP może ograniczać występowanie zmian chorobowych. ZBRUNATNIENIE PRZYGNIAZDOWE przyczyny zbyt długi okres przechowywania, zbyt szybkie dojrzewania jabłek spowodowane złymi warunkami panującymi w przechowalni. WEWNĘTRZNE BRUNATNIENIE MIĄSZU: przyczyny tylko w chłodniach CA u odm. wrażliwych, zbyt późny zbiór, szybkie wprowadzenie. OPTYMALNY TERMIN ZBIORU: lepsza zdolność przech., dobra jakość owoców. Zależności - jakość owoców <-> zdolność przechowalnicza, -wczesny zbiór -> zła jakość , dobra zdolność przech., -późny zbiór -> dobra jakość, słaba zdolność przechowa. DO OKREŚL. DOJRZAŁO. ZBIORCZEJ STOS. SA METODY: 1. pośrednie: -ilość dni od kw. do zb. -suma temp. w czasie 40 dni po kwitnieniu. 2. laboratoryjne: -klimakteryczny wzrost oddychania -początek wydzielania etylenu. 3. szybkie -ocena wybarwienia owoców -zabarwienie nasion w gniazdach nasiennych -odchodzenie ogonka od pędu -test skrobiowy -pomiar zaw. cukru (refraktometr - jędrność miączu => indeks Streifa) JAKOŚĆ OWOCÓW / TEST DOJRZAŁOŚCI: - metody destrukcyjne , index dojrzał: = jędrność / wartość test. skrob x zawart. cukru metody nie destrukcyjne:-w próbach -pomiar jędrności miąszu (jędrność w czasie zbioru powinna wynosić >7kg/cm2, pod koniec okresu przech. >5-6) -pomiar zaw. cukru (refraktometr- w czasie zbioru >12° Brix) -test skrobiowy (1-10) (w czasie zbioru 4-6, wyjątek: Elstar2, Jonagold i Golden 7) odm. Kanzi -zbyt wczesny zbiór zły smak, wybarw. i wysokość plonu, - zdolność przech. również wysoka przy drugim terminie. DOBÓR ODMIAN: -odm. posiadanie cech przewyższających wł. odm. aktualnie upr. i akcept. przez rynek. Przy ocenie odm. podstawowe znacz. ma jakość ow. - wart. deserowa, wygląd, wart. przetwórcze i przechowal. markery molekularne dla poszczególnych cech ow. - może spowodować przyspieszenie procesu hodowlanego: umożliwiają identyfikację wartościowych siewek przed ich wejściem w owocowanie. JONAGOLD OWOCOWANIE:) -wchodzi wcześnie w okres owocowania -owoce można zbier. w 1-szym rok. po wys. materału 2-letniego -ow. dojrzewają pod koniec września - paźdź. -dojrzałość zbior. ->test skrob. o wart. 6-7 w skali 10st. -ow. przechowywane 3-4 m-ce chłodnia zwykła, 8 w CA, -pierwszy symptom dojrzewania-> tłusty nalot na skórce (sprzyja ograniczeniu transpiracji i marszczeniu się skórki, wydłużenie okresu przechowywania do spadku kwas. jabłek) zapylanie: - triploid nie nadaje się na zap. dla innych odm. -zapylacze: Gloster, Idared, Fiesta, Pinova historia czołówka odm. decydujących o wiel. prod. jabłek na świecie. Jonagold (Golden D. x Jonathan) w USA brak uznania lecz po pewnym czasie b.duże uznanie. Europa (Belgia, holandia) b.duże uznanie, Polska - początkowo brak Saint. ponieważ rynek Pol. obejmował McIntosh (ludzie wybierali jabłka o wybarw. Skórce W PL. DOMINUJĄ: Jonagold +mutanty 80% nasadzeń, Sampion, Idared, Golden D. Gala, Rubin, Gloster, Pinova, Fuji, Ligol,WYMAGANIA KLIM. I GLEB. GRUSZY: -stan. słoneczne, duża ilość św, drzewa rosnące w zagęszczeniu „wyciągają się” a dolne gałęzie ogałacają się z liści i zasychają - mrozoodporność: formy uprawne -28°C, 1-stop. i char. uszkodzeń zależą od odm. wielkości drzewa, podkładki, agrotechniki 2-młode drzewa silniej uszkodzone podczes surowych zim niż stare 3-najwrażliwsze krótkopędy okres spoczynku XI-I, II- spoczynek wymuszony w przypadku ocieplenia, pąki zaczynają nabrzmiewać, szczegól. niebezpieczny okres drzewa podatne na przemarzanie. przedwiośnie: (ok10°C), pierwsza faza wzrostu - nabrzmiewają i pękają pąki, >15°C -intensywny wzrost i form. pąków kw. (spadek do -3stC poważnie uszkadza pąki)
TEMPERATURA: -uszkodzenia mrozowe: wymarzanie drzew, -przymrozki wiosenne: uszkodzenie pędów, -średna wartość temp. Zróżńicowana w Polsce, -różne wymagania gat i odm. roślin sad., - łagodne zimy: brak okresu niskich temp zabużenia w rozwoju pąków i kwitnienia (przedłużony okes kwitnienia) wpływ na rozwój i jakość owoców, -niskie temp / opady w okresie kwitnienia uniemożliwiają zapylanie, -niskie temp podczas opadu czerwcowego stymulują jegointensywność, -różnice temp dnia i nocy w okresie przedzbiorczym poprawiają wybarwienie i przyspieszają dojrzewanie jabłek, -odmiany ciepłolubne(gala) potrzebują cieplejszych rejonów(dłuższy okres wedet, wyższa średnia roczna temp) lepsza jakośćowoc, -chłodne okresy podczas rozwoju zawiązków: ordzawienie, -zbyt wys temp: opażenia woc., NASŁONECZNIENIE wpływa na intensywność fotosyntezy czyli pośednio na jakość i wysokość plonów, -OPADY: - rozkład i ilość zróżnicowane w ciągu roku, -szkodliwe susze od połowy maja i czerwiec, -zbyt obfite opady również szkodliwe(wys chorób infekcyjnych- większa wilgotnośćpowietrza), -gradobicie (straty) OCHRONA W SADACH EKO. -profilaktyka (dyspozycyjna, infekcyjna), -wybór stanowiska, -przygotowanie gleby(eliminacja patogenów), -dobór odmian tolerancyjnych i odpornych, -materiał szkółkarski wolny od chorób, -metody mechaniczne: usuwanie opadłych i porażonych i pędów(nawet całych roślin), -grabienie liści, -środki ochrony roś: subst. Biol. Czynne: miedź, woski, siarka, mikroorg. ZWALCZANIE CHORÓ W SAD EKO: -rak, zgożel kory, zgnilizna pierścieniowa, parch jabłoni> miedź >podczas pękania pąków i w fazie pąka zielonego, -parch, brudnaplamistość, choroby przechowalnicze> siarka,siarczan wapnia> cały okres wedet. -choroby przechowal> kąpiel w wodzie 50-52st C. przez 2min. ZASADY SADOW.EKO.: -wybór miejsca pod uprawe(wolnego od zanieczyszczeń), -stwożenie war do utrzymania bioróżnorodności przez ochronę dotychczasowych zasobów naturalnych(budki lęgowe, introdukcja zwierząt drapieżnych), -wykluczenie środków chemicznych, -utrzymywanie żyzności gleby przez racjonalne naworzenie org., -zwalczanie szkodników i chorób metodami biolog i mech. -stosowanie MIKORYZA -kontakt kożeni a nawet nasion z grzybami (obejmuje ~85% gat. Roś. wyższych) -lepszy dostęp do wody i soli min oraz subs regulujących ich wzrostprodukowane przez grzyby, -grzyby korzystają z produktów fotosyntezy(glukoza), -Rodzaje mikoryzy:- ektotroficzna(zew) strzępki grzybni oplatają korzenie wnikając międzykom. do miękiszu korowego przejmując funkcje włośników które zanikają(najczęściej spotykana u drzew leśnych iglastych), -endotroficzna(wew.) strzępki wnikają do tk.roś ale włośniki nie zanikają, (wys u niektórych liściastych), -ektoendotroficzna (mieszana) jednocześnie strzępki wnikają do kom roś oraz tworzą opilśń -pseudomikoryza (miko niewłaściwa) przerośnięcie grzybnią gat nie mających zdolności twożenie mikoryz właściwych, grzybnie te sięgają do walca osiowego, włośniki zanikają, brak siadki Hartwiga Warunki wyst mikoryz. -obecność odpowiednich gat grzybów, -Amanita muscaria (wiele gat drzew liść i igl) -bez partnerów mikoryt. Grzyby w glebie utrzymują się krótko lub tracą zdolności mikoryzowe, -gleby przez dłuższy czas nie porośnięte drzewami powinno się zaszczepić grzybnią. Znaczenie mikoryzy: -zwiększa powierzchnie chłonną korzenia ~1000razy, -zwiększa w roś zaw: fosforu, azotu, potasuiinnych, -ochrona przed patogenami przez wytwarzanie antybiotyków, -wzrost odporności drzew na czynniki abiotyczne (mróz, szusze, wys temp, zwieksz stez tlenkow siarki i azatu, kw deszcze, metale ciezkie w glebie), -poprawa pobier wody, -poprawa wykorzyst makro i mikro element, -poprawa przeżywaln rośl na teren skazon metalami ciezk i zasolonych o złym pH, -ochrona bierna i czynn przed patogen, poprawa asymilacji i wzrost roslin w efekcie symbiozy jak i odziaływ komunalnych, GRZYBY MIKORYZOWE: mogą być szczególnie we wprowadz nasadz nowych rosl do srod gdzie wystep trudne war weget, WŁAŚĆ GRUNT POROLNYCH A ZAGROZ CHOROB ODGLEB: wadliwa strukt, brak materii org w formie zdrew oraz drobnoustr, samożutn sukcesja (z wiatrem, sadzonk, przez zwierz) mozliwa ale długotrwala, stos mikoryzac sadz oraz opracow wieloskl szczep przyspieszaj, PRZEMIENNE OWOCOW: gł jabł i grusz, wsrod odm wystep zroznic w podatn na przemienne owocow, u młod drzew to zjawisko nie wystep, przyczyna (tworz pakow kw w okres gdy na drzew rozw się owoc powod przez to osłab rosl i nie mogą zaw pakow na nastep rok), nadm zawiaz owoc uniemozl zawiaz pakow kw (nalezu usun pewn część zawiaz przed okres kiedy prod one duza ilosc giberelin), giberel produk w nasion nie dopuszcz do zawiaz pakow kw, jabłoń-grusza 15-20%, wisnia-czeresnia 25-35%, głwonie w starych, zle prow sadach, niektore odm nie zalez od wieku mają tenden do przem owoc, TWORZ PAKOW KW: drzew owoc tworz paki kw w roku poprzedz owoc, najcz od lipca-sierpn, wtedy gdy na drzew rosna i dojrzew owoc, nadm ilosc owoc hamuje tworz pakow na rok nastep, zwlascza jesl drzew slabo rosna czy mają uszkodz liscie, może się zdarz ze ostr zima, gard itp. uszkodz kwiaty, dlateg drzewo bez owoc wykszt zbyt wiele pakow i wejdzie w przem owoc, ZAPOBIEG PRZEMIENNE OWOCOW: przezedz chem kw i zawiazk, przezedz mech, przezedz reczne, cięcie odmladz star drzew oraz nawoz N po kwitn, ochr przed chorob, wlasciw nawoz, WPŁYW CZYNN PRZYR NA UPR ROSLN SAD: opady atmosfer: gł zrod wody, wpływ na sile wzr rosl, zawiaz owoc i stop ich wyksztalc, w 1 pol okres weget najwieksz zapotrz wydawan przyrost oraz zawiaz owoc, dlugotr opady w okres kw uniemozl zapyl kw przez owad i potem zrzuc zawi (zwłaszcz prze grusz), nadm opadow w okres dojrzew owoc pest (masowe gnicie i pekanie), rozpostrzen się chorob grzyb, snieg (wazne zrodlo wody, ochrona gleb i korzen przez mroz), niezbedn do przeb proc zycow, 60-70% czesci drzew, 90% owoc, niedobor wody (zrzuc zaw, owoc male, slabe przyr, zasych brzeg lisc, korzen mogą ulec uszkodz, wypiera z gleb pow, rozp się w wodzie CO2 zakwasz glebe), 1m2 lisc gruszy w ciagu 1h zuzywa 200-400g wody, 1 drzew w ciagu roku 500-1000l wody, gleby podmokl (drzew slabe, podatne na chorob, przemarz), lepszy niedobr niż nadm wody, rozkl opad w PL rownomiern (najw teren podg 1100 mm roczn), roczn suma opad jest na ogol wyst, istotn zancz ma rozklad w ciagu rok, wigotnosc gleby: zalezy od poziom wody grunt, jablon 150-180cm, grusza-czersn 200cm, orzech wl 200cm i więcej, sliwa 90-100cm, krzewy 100cm, winorosl lubi suche stanow, ukształtowanie terenu -zagłębienia terenu: niekorzystne, zimąiwiosną zastoiskamrozowe wskutek inwersji temp., -szczyty wyższe temp, susze wiatry, -zbocza wzniesień: ważny kąt i ekspozycja 20st nadają się (do 30 st też ale kosztowna uprawa) -wystawa Pd: max ilość ciepła, najlepsze nasłonecznienie, kąt padania promieni słonecznych zbliżony do prostego, gleby lżejsze szybciej nagrzewane, wadą jest szybkie wchodzenie w wegetacje, zalecane brzoskwinie, morele, winorośl, grusze zimowe, wystawa PN: puźna wegetacja, wystawa wsch: chłodniejsza niż południowa, wiatry wschodnie w zimie wysuszają glebe i rośliny. JABŁA -ŻYWY OWOC: oddychają, oddają ciepło, tracą wodę, chorują, obumierają, OWOC -TRWAŁOŚĆ I JAKOŚĆ-klimat+lokalizacja, -zabiegi agrotech, odmiana i termin zbioru, -przechowywanie: temp, wilg, zaw CO2, O2, CHOROBY PRZED ZBIOREM: ordzawienie, oparzenia słoneczne, pękanie skórki, szklistość miąższu, plamistość podskórna, plamy wokół przetchlinek. CHOROBY W PRZECHOWALNI: brunatnienie miąższu (XI), zbrunatnienie przygniezdne jabłek, kawerny(puste przestrzenie), marszczenie skórki, fermentacja alko, plamistość podskórna(X), plamy wokół przetchlinek, brązowienie skórki, rozpad starczy(III) SZKLISTOŚĆMIĄŻSZU przyczyny: podatność odm, mała ilość owoców na drzewie, silne nasłonecznienie, późny zbiór, skutki; słodki przyjemny smak bezpośrednio po zbiorze, GORZKA PLAMISTOŚĆ PODSKURNA przyczyny niedobór Ca przy nadmiarze K, podatne odmiany, mała ilość owoców, ubogie w Ca gleby, silony wzrost pędów, susza, zapobieganie mało podatne odmiany, regularne owocowanie, właściwy termin zbioru. ROZPAD PRZECHOWALNICZY przyczyny zbyt późny zbiór, niedobór Ca, zbyt mało owoców na drzewie, złe warunki przechowywania, zbyt wyso. temperatura, i poziom tlenu, zbyt długi okres przechowywania, zapobieganie mało podatne odmiany, regularne owocowanie, właściwy termin zbioru, odpowiednie warunki przechowywania dla danej odmiany. OPARZELIZAN POWIERZCHNIOWA, przyczyny podatne odmiany, zbyt późny zbiór, złe warunki przechowywania, przejrzałe owoce, zbyt długi okres przechowywania, zbyt wyso. temperatura, wysoki poziom O2 niski CO2, przedłużony symulowany obrót, zapobieganie optymalny termin zbioru, w przechowalniach ULO rzadziej występuje, 1-MCP może ograniczać występowanie zmian chorobowych. ZBRUNATNIENIE PRZYGNIAZDOWE przyczyny zbyt długi okres przechowywania, zbyt szybkie dojrzewania jabłek spowodowane złymi warunkami panującymi w przechowalni. WEWNĘTRZNE BRUNATNIENIE MIĄSZU: przyczyny tylko w chłodniach CA u odm. wrażliwych, zbyt późny zbiór, szybkie wprowadzenie. OPTYMALNY TERMIN ZBIORU: lepsza zdolność przech., dobra jakość owoców. Zależności - jakość owoców <-> zdolność przechowalnicza, -wczesny zbiór -> zła jakość , dobra zdolność przech., -późny zbiór -> dobra jakość, słaba zdolność przechowa. DO OKREŚL. DOJRZAŁO. ZBIORCZEJ STOS. SA METODY: 1. pośrednie: -ilość dni od kw. do zb. -suma temp. w czasie 40 dni po kwitnieniu. 2. laboratoryjne: -klimakteryczny wzrost oddychania -początek wydzielania etylenu. 3. szybkie -ocena wybarwienia owoców -zabarwienie nasion w gniazdach nasiennych -odchodzenie ogonka od pędu -test skrobiowy -pomiar zaw. cukru (refraktometr - jędrność miączu => indeks Streifa) JAKOŚĆ OWOCÓW / TEST DOJRZAŁOŚCI: - metody destrukcyjne , index dojrzał: = jędrność / wartość test. skrob x zawart. cukru metody nie destrukcyjne:-w próbach -pomiar jędrności miąszu (jędrność w czasie zbioru powinna wynosić >7kg/cm2, pod koniec okresu przech. >5-6) -pomiar zaw. cukru (refraktometr- w czasie zbioru >12° Brix) -test skrobiowy (1-10) (w czasie zbioru 4-6, wyjątek: Elstar2, Jonagold i Golden 7) odm. Kanzi -zbyt wczesny zbiór zły smak, wybarw. i wysokość plonu, - zdolność przech. również wysoka przy drugim terminie. DOBÓR ODMIAN: -odm. posiadanie cech przewyższających wł. odm. aktualnie upr. i akcept. przez rynek. Przy ocenie odm. podstawowe znacz. ma jakość ow. - wart. deserowa, wygląd, wart. przetwórcze i przechowal. markery molekularne dla poszczególnych cech ow. - może spowodować przyspieszenie procesu hodowlanego: umożliwiają identyfikację wartościowych siewek przed ich wejściem w owocowanie. JONAGOLD OWOCOWANIE:) -wchodzi wcześnie w okres owocowania -owoce można zbier. w 1-szym rok. po wys. materału 2-letniego -ow. dojrzewają pod koniec września - paźdź. -dojrzałość zbior. ->test skrob. o wart. 6-7 w skali 10st. -ow. przechowywane 3-4 m-ce chłodnia zwykła, 8 w CA, -pierwszy symptom dojrzewania-> tłusty nalot na skórce (sprzyja ograniczeniu transpiracji i marszczeniu się skórki, wydłużenie okresu przechowywania do spadku kwas. jabłek) zapylanie: - triploid nie nadaje się na zap. dla innych odm. -zapylacze: Gloster, Idared, Fiesta, Pinova historia czołówka odm. decydujących o wiel. prod. jabłek na świecie. Jonagold (Golden D. x Jonathan) w USA brak uznania lecz po pewnym czasie b.duże uznanie. Europa (Belgia, holandia) b.duże uznanie, Polska - początkowo brak Saint. ponieważ rynek Pol. obejmował McIntosh (ludzie wybierali jabłka o wybarw. Skórce W PL. DOMINUJĄ: Jonagold +mutanty 80% nasadzeń, Sampion, Idared, Golden D. Gala, Rubin, Gloster, Pinova, Fuji, Ligol,WYMAGANIA KLIM. I GLEB. GRUSZY: -stan. słoneczne, duża ilość św, drzewa rosnące w zagęszczeniu „wyciągają się” a dolne gałęzie ogałacają się z liści i zasychają - mrozoodporność: formy uprawne -28°C, 1-stop. i char. uszkodzeń zależą od odm. wielkości drzewa, podkładki, agrotechniki 2-młode drzewa silniej uszkodzone podczes surowych zim niż stare 3-najwrażliwsze krótkopędy okres spoczynku XI-I, II- spoczynek wymuszony w przypadku ocieplenia, pąki zaczynają nabrzmiewać, szczegól. niebezpieczny okres drzewa podatne na przemarzanie. przedwiośnie: (ok10°C), pierwsza faza wzrostu - nabrzmiewają i pękają pąki, >15°C -intensywny wzrost i form. pąków kw. (spadek do -3stC poważnie uszkadza pąki)