TEORETYCZNE PODSTAWY EKONOMICZNYCH DECYZJ KONSUMENTA 1. konsument jako nabywca rynku 2.użytecznoś jako zadowolenie z konsumowania 3.krzywe obojętności konsumenta 4. ograniczenia budżetowe 5. równowaga konsumenta (optimum konsumenta) 6. efekt substytucyjności i efekt dochodowy Ad.1 KONSUMENT- występuje zarówno w roli: a) nabywcy b) sprzedawcy (właściciel czynników wytwórczych np. sprzedaje pracę za płacę). Każdy konsument zmierza do maksymalizowania zadowolenia z konsumpcji. To on decyduje gdzie i co kupić by jego zadowolenie było jak największe. Jest więc podmiotem suwerennym. Zmierza się tu więc do ustalenia w warunkach konkurencji doskonałej w której okresie czasu sytuacji kiedy konsument maksymalizuje satysfakcję z konsumpcji. Konsument- suwerenny podmiot gospodarczy podejmujący decyzje kierując się własnym interesem i preferencjami oraz ograniczonymi zasobami (dochód konsumenta i ceny na rynku). Podstawą teorii zachowania się konsumenta są następujące założenia; 1. wybory konsumenta są zgodne z jego własnym interesem (kieruje się własnymi korzyściami). 2. konsument dokonuje wyboru między alternatywami konsumpcji w oparciu o dostępne informacje. 3. istnieje możliwość substytucji dóbr w procesach wyboru konsumenta. Ważną kategorią wyjaśniającą prawidłowość zachowania się konsumentów jest użyteczność dóbr wyrażająca poziom zadowolenia, satysfakcji konsumenta z konsumpcji. Ad.2 UŻYTECZNOŚĆ DÓBR- Suma zadowolenia jaka daje konsumentowi konsumowanie (posiadanie) danego dobra bądź usługi. Dobro jest tym bardziej użyteczne im intensywniej, pełniej zaspokaja naszą określoną potrzebę. W miarę zaspokajania potrzeb tracą one na intensywności. Człowiek z reguły (przede wszystkim) dąży do zaspokojenia najbardziej intensywnych, podstawowych potrzeb (biologiczne, jedzenie, mieszkanie, sen itd.) Po ich zaspokojeniu pojawiają się potrzeby wyższego rzędu związane z komfortem życia, wypoczynkiem rozrywkom itp. Hierarchia potrzeb u różnych osób jest różna wiąże się to z różnym poziomem wykształcenia, kulturą, zawodem, tradycją, zwyczajami, gustami i indywidualnymi preferencjami. Wg tej hierarchii pierwszy sklasyfikował potrzeby MASLOW Krzywa użyteczności całkowitej- rośnie w miarę zwiększania ilości konsumowanego dobra, jednakże jej przyrosty są coraz mniejsze. Wynika to z istnienia prawidłowości MALEJĄCEJ UŻYTECZNOŚCI MARGINALNEJ.	Użyteczność marginalna (krańcowa) 1.stan zadowolenia K ze zwiększania konsumpcji danego dobra o kolejną dodatkową jednostkę, 2. stosunek przyrostu użyteczności całkowitej do przyrostu konsumowanego dobra lub usługi o dodatkową jednostkę. Użyteczność całkowita- sum użyteczności konsumowanego dobra lub usługi. Podstawą współczesnej teorii wyborów konsumenta jest uporządkowany system preferencji dotyczący kombinacji konsumowanych dóbr, Tzn., że każdy K wie czego chce i jest w stanie uporządkować sobie produkty którymi jest zainteresowany. Do najważniejszych założeń dotyczących preferencji konsumenta należą: 1. założenie kompletności preferencji Konsument jest zdolny do określenia które kombinacje dóbr preferuje, a które dają mu takie samo zadowolenie (są dla niego obojętne). Jeśli K jest w stanie uporządkować swoje preferencje to jego preferencje są kompletne i wskazują na racjonalne zachowani A(jabłka) B(banany) 2. założenie przechodniości preferencji np. Jeśli K preferuje A od B, a B od C to oznacza że preferuje on kombinację A w stosunku do C. Podobnie, jeśli kombinacje A i B oraz B i C są dla K obojętne to oznacza, że kombinacja A i C jest również dla niego obojętna. 3.założenie nienasyconości zadowolenia Racjonalnie zachowujący się K zawsze woli więcej niż mniej. Preferuje te kombinacje dóbr, które przynoszą mu większe zadowolenie i satysfakcję. Ad.3 Główną kategorią współczesnej analizy zachowania się K jest krzywa obojętności (krzywa preferencji) - zachowuje się podobnie jak krzywa popytu, nie przecinając się ze sobą. Krzywe obojętności- charakteryzują się spadkową tendencją marginalnej stopy substancji (MSS) dobra X przez dobro Y. Im większa jest konsumpcja dobra X tym mniejsze ilości dobra Y K skłonny jest poświęcić na skonsumowanie dodatkowej jednostki dobra X. Biorąc pod uwagę preferencje konsument zawsze woli znaleźć się na wyższej krzywej obojętności, co zapewnia K większe rozmiary konsumpcji, co zapewnia K większe rozmiary konsumpcji obydwu dóbr. Ad.4 Ograniczenia obiektywne w postaci: a) dochodu konsumenta i b) cen rynków dóbr wyznaczają kombinację konsumpcji możliwe do osiągnięcia. Ograniczenia wyborów konsumenta można przedstawić w postaci linii ograniczenia budżetowego. Rys.	Nachylenie linii budżetowej- jest równe ujemnej relacji ceny dobra X do ceny dobra Y i wskazuje na możliwy do osiągnięcia stosunek w jakim dobro X może być wymienione na dobro Y. Ad.5 Optimum konsumenta - znajduje się w punkcie styczności linii budżetowej z najwyżej położoną krzywą obojętności . Jest to jedyny punkt w którymMSS równa się relacji cen dóbr X i Y Zmiana dochodów K i zmiana cen można przesuwać linię budżetową w górę lub w dół (w prawo- ceny nie zmienią się, dochody rosną) Punkt równowagi konsumenta (gospodarstwa konsumenckiego) - stanowi optymalne tzn. najlepsze z możliwych rozwiązań połączenia pragnień i możliwości konsumenta Jest to jedyny punkt w którym stopa substytucji równa się relacji cen dóbr X i Y. Krzywe obojętność- graficzny obraz wszystkich kombinacji konsumpcji dóbr, które są dla K obojętne w sensie, że każda z tych kombinacji daje mu takie samo zadowolenie, czyli dana krzywa obojętności charakteryzuje się stałym poziomem zadowoleni, daje ten sam poziom całkowitej użyteczności. Krzywa obojętności przedstawia szereg kombinacji różnych ilości dwóch dóbr reprezentujących równe zadowolenie K, ponieważ w każdej z tych kombinacji jakiekolwiek zmniejszenie jednego dobra zostaje w pełni zrekompensowane odpowiednim zwiększeniem ilości drugiego dobra. Marginalna stopa substytucyjności (MSS)- ilość dobra Y jaką należy poświęcić w celu zwiększenia ilości dobra X o jednostkę w sytuacji kiedy K pozostaje na tej samej krzywej obojętności (nie zmienia się poziom zadowolenia). Prawo malejące stopy substytucji- mówi że krańcowa stopa substytucji jednego dobra na drugie maleje w miarę tego jak ubywa nam dobra drugiego a przybywa dobra pierwszego. Renta (nadwyżka) konsumenta- różnica między najwyższą ceną którą K skłonne było zapłacić za pewną ilość dobra A w sytuacji pilnej potrzeby nabycia tego dobra a ceną rzeczywiście zapłaconą. Klasyfikacja gospodarstw domowych: - gospodarstwo pracowników - gospodarstwo użytkujących gospodarstwa rolne - gospodarstwo rolników - gospodarstwo pracujących na własny rachunek - emeryci i renciści - gospodarstwo utrzymujących się z niezarobkowych źródeł innych niż emerytura. Konsument ma prawo do: 1) bezpieczeństwa, ochrony życia i zdrowia, 2) ochrony interesu ekonomicznego 3) informacji i edukacji 4) dostępu do wymiaru sprawiedliwości 5) reprezentacji Urząd Ochrony Konkurencji Konsumentów Państwowa Inspekcja Handlowa Polubowny Sąd Konsumencki Federacje Konsumentów Stowarzyszenie konsumentów Polski Rzecznik Praw Konsumenta	TEORETYCZNE PODSTAWY EKONOMICZNYCH DECYZJI PRODUCENTA 1.Koszty produkcji jako wydatki, ich pojmowanie i składniki 2. Zysk księgowy (bilansowy, rachunkowy, faktyczny, explicite) 3. zysk normalny i zysk nadzwyczajny (ekonomiczny) 4. wybór najbardziej efektywnej kombinacji czynników wytwórczy a) krzywa jednakowego produktu- izokwanta b) linie jednakowego nakładu (kosztu) - izokoszta c) optymalna kombinacja czynników wytwórczych (punkt równowagi) 5. Koszty, utargi, zyski- całkowite, przeciętne, krańcowe (marginalne) 6. Minimum produkcji, optimum technologiczne (techniczne) 7. Optimum ekonomiczne 8. Strata i bankructwo firmy Ad.1 Producent kształtuje popyt na czynniki wytwórcze - jako nabywca czynników wytwórczych. Natomiast jako sprzedawca wpływa na wielkość i strukturę podaży. Rodzaje wydatków: a) materialne (np. paliwo, surowce, amortyzacja) b) osobowe (wynagrodzenie,płace) c) finansowe (spłacone kredyty, odsetki, ubezpieczenia, opłaty za dzierżawienie ziemi) Ad.2 Zysk bilansowy- jego wysokość ustala się jako różnicę przychodów powiększonych o zyski nadzwyczajne i kosztów powiększonych o straty nadzwyczajne. (przyrost środków gospodarczych w określonym czasie) Ad.3 Zysk normalny- wiąże się z pojęciem kosztu alternatywnego, czyli kosztu utraconych możliwości (właściciel lokując swój kapitał w przedsiębiorstwie rezygnuje z odsetek w banku). Zysk nadzwyczajny-osiąga go podmiot gospodarczy w wyniku powstania sytuacji trudnych do przewidzenia i od niego nie zależnych (np. otrzymane odsetki od odbiorców za opóźnienie) Koszty ekonomiczne- wynagrodzenie kapitału, wynagrodzenie pracy właściciela. Sprzedaż produkcji według łącznych kosztów ekonomicznych otrzymuje zysk normalny. W tymprzypadku podmiot gospodarczy uzyskuje również zysk nadzwyczajny. Zysk nadzwyczajny- nadwyżka utargu całkowitego nad łącznym kosztem ekonomicznym. Zysk nadzwyczajny wynika z tego, że cena rynkowa kształtuje się powyżej najniższego kosztu ekonomicznego na jednostkę produkcji. Ad.4 Wybór kombinacji czynników wytwórczych: a) izokwanta- pokazuje jakie kombinacje metod wytwarzania są niezbędne aby wytworzyć tą samą wielkość produkcji. b) izokoszta- ilustruje jakie kombinacje metod wytwarzania są możliwe do zastosowania po uwzględnieniu relacji cen obu czynników wytwórczych (maszyna, ludzie, praca) oraz środków finansowych jakimi dysponuje producent. c) Rys.	Punkt optimum- jest punktem styczności linii jednakowego nakładu (kosztu) i najwyżej położonej izokwanty. Jest to punkt równowagi, w którym przedsiębiorstwo osiąga maksymalną wielkość produkcji z danego zasobu środków finansowych. - wybiera się wariant gdzie nakład środków jest niższy- koszty są mniejsze - występuje wówczas optymalna, najlepsza z możliwych kombinacja czynników wytwórczych (maszyny ludzie) - w tym punkcie relacja cen obu czynników produkcji są równe krańcowej stopie substytucji KSS- stosunek, zgodnie z którym można zastąpić jeden czynnik produkcji innym, aby wielkość produkcji nie uległa zmianie. - ruch wzdłuż inokwanty oznacza przyrost jednego i spadek drugiego czynnika produkcji przy zachowaniu takiej samej wielkości produkcji. - kształt izokwanty wskazuje, że mamy do czynienia z malejącą krańcową stopą substytucji. Oznacza to że w miarę zastępowania czynnika kapitału przez czynnik pracy zmniejsza się ilość kapitału, którą można zastąpić przez każdą dodatkową jednostkę pracy. Ad. 5 a) KOSZTY - koszty stałe (np. kredyty, odsetki) - koszty zmienne (zmieniają się wraz z wielkością produkcji przy danej technologii) - koszty całkowite - suma kosztu stałego i zmiennego KC = KS + KZ - koszt przeciętny całkowity Q- wielkość produkcji - koszt przeciętny stały - koszt przeciętny zmiany - koszt krańcowy- oznacza zmianę kosztu całkowitego wynikającego ze zmiany np. powiększenia produkcji o ostatnią jednostkę b) UTARGI - utarg całkowity - utarg przeciętny koszt przeciętny- wielkość wytworzonej produkcji utarg przeciętny- wielkość sprzedanej produkcji - utarg krańcowy jest to zmiana utargu całkowitego wywołana sprzedażą ostatniej marginalnej jednostki. W warunkach konkurencji doskona C = UP = UK
c) ZYSKI - zysk całkowity ZC = UC - KC - zysk przeciętny ZP = UP - KP - zysk krańcowy ZK - UK - KK Ad.6 Minimum produkcji- punkt, w którym krzywa KK przecina się z krzywą K­PC KK = KPC ( przedsiębiorstwo osiąga najwyższe przeciętne koszty zmienne) Optimum techniczne- Krzywa KK przecina się z krzywą KPC KK = KPC Ad.7 Optimum ekonomiczne- krzywa KK przecina się z krzywą UK. Jest to punkt w którym przedsiębiorstwo maksymalizuje zyski. KK = UK Różnica między optimum technicznym a optimum ekonomicznym: a) minimalizacja kosztów wytworzenia b) maksymalizacja zysku. Zysk jednostkowy- Z­j na jednostkę produkcji jest nadwyżkom ceny nad kosztem przeciętnym całkowitym. Zj = C - KPC Zysk całkowity Q- ilość sprzedanej produkcji Ad.8 Strata- przedsiębiorstwo ponosi stratę, gdy cena kształtuje się poniżej najniższych przeciętnych kosztów wytwarzania. Dolną granicą bieżącej opłacalności produkcji jest spadek ceny do poziomu najniższych przeciętnych kosztów zmiennych w którym C = KPZ = KK (konkurencja doskonała) Poniżej tego minimalnego rozmiaru produkcji zaczyna się pełne bankructwo firmy. - Warunki konkurencji niedoskonałej (monopol) Istotą ekonomiczną monopolu jest możliwość wpływania na zmianę ceny. - W warunkach konkurencji doskonałej można wpływać na wielkość kosztów (nie na cenę!).	MIKROANALIZA RYNKU 1.Mechanizm rynkowy, konkurencja, cena- wprowadzenie. 2. Popyt (tabela popytu, krzywa i prawo popytu- ruch wzdłuż krzywej). 3. Podaż (tabela, krzywa i prawo podaży). 4. Cena równowagi 5. Cena równowagi a cena maksymalna i minimalna. 6. Zmiany popytu- determinanty poza cenowe popytu (przesuwanie całej krzywej). 7. Zmiany podaży- determinanty nie cenowe podaży (przesuwanie całej krzywej). 8. Cenowa elastyczność popytu. 9. Mieszana, krzyżowa elastyczność popytu. 10. Cenowa elastyczność podaży. 11. Elastyczność dochodowa. Ad.1 Rynek określamy ze względu na następujące elementy: 1. przedmiot wymiany - rynek konsumenta - rynek usług - rynek dóbr kapitałowych (komputery) - rynek ubezpieczeń majątkowych - rynek pracy - rynek organów człowieka - rynek wyrobów alkoholowych itd 2. przestrzeń (zasięg) wymiany: - bazar - rynek polski - rynek katowicki - rynek europejski - rynek światowy 3. stopień zinstytucjonalizowania: - akcje - licytacje - rynek papierów wartościowych 4. struktura rynku - monopol (1 producent) - duopol (2 producent) - diagopol (niewielu producentów) - poligopol (wielu producentów) - monopsan (1 konsument) - duopsan (2 konsumentów) - oligopsan (niewielu konsumentów) - poligopsan (wielu konsumentów) - rynki otwarte - rynki zamknięte - rynki legalne - rynki nie legalne - rynki stare, nowe - rynki lokalne - rynki krajowe - rynki międzynarodowe 5. zróżnicowanie cen na rynku: KRYTERIA: a. regionalne b. sezonowe c. kwantytatywne (ilościowe) 6. szczególna forma wymiany: - rynek elektroniczny (handel, wymiana elektroniczna) WŁASNOŚCI: 1. taniość (brak granic ceł) 2. zwolnienie transakcji handlowych w Internecie od podatków Pojęcie rynku RYNEK- to ogół stosunków zachodzących między podmiotami uczestniczącymi w procesach wymiany tzn. między: a) sprzedawcami b) nabywcami reprezentującymi i kształtującymi podaż oraz popyt, a także wzajemne relacje między nimi (sprzedawcami a nabywcami) SP- Sprzedawca NB- Nabywca Koniecznym warunkiem funkcjonowania rynku jest wystąpienie SP i NB, którzy zamierzają dokonać sprzedaży lub zakupu (wymienić produkty i usługi za pieniądze i odwrotnie) Rynek tworzą stosunki: a) zachodzące między SP i NB (pierwotne, podstawowe stosunki wymiany) b) zachodzące między SP c)zachodzące między NB	Jeżeli SP nie rozwijają stosunków z NB to nie wchodzą również w stosunki równoległe z innymi SP, którzy mogą obok nich funkcjonować. Treścią pierwszych stosunków wymiennych są: - podejście od strony potrzeb marketingowych - ujawnienie przez SP zamiarów sprzedaży, ujawnienie przez NB zamiarów zakupu - wzajemne konfrontacje tych ujawnianych zamiarów - mechanizm przetargowy na tle ujawnionych oraz konfrontowanych zamiarów sprzedaży i zakupu - końcowym elementem stosunków wymiany tworzących rynek pracy jest akt sprzedaży (uzgodnienie decyzji SP i NB przybierające formę, postać aktu kupna i sprzedaży). Wszystkie elementy treści rynku tworzą WZAJEMNIE POWIĄZANĄ oraz UWARUNKOWANĄ CAŁOŚĆ. Treścią pierwotnych stosunków wymiany są: - konfrontacja zamiarów jednych SP z zamiarami innych SP - konfrontacja zamiarów jednych NB z zamiarami innych NB Społeczny podział pracy (SPP) Rynek powstaje i rozwija w następstwie społecznego podziału pracy (SPP) oraz jego pogłębiania w procesach gospodarowania. SPP powoduje iż podmioty życia gospodarczego (PŻG) zaspokoją swoje potrzeby WYTWORAMI PRACY innych podmiotów. Dążenie PGŻ do korzystania z wytworów pracy innych podmiotów wymaga nawiązania między nimi stosunków tworzących rynek. SPP jest procesem, który wywiera wpływ zarówno na wyodrębnienie się SP i NB- ów jak i na kształtowanie się podaży i popytu. SP- y nie istnieją bez NB- ów podobnie jak podaż bez popytu jak i odwrotnie. SP- y i NB- y oraz podaż i popyt tworzą splot stosunków i zależności będących podstawą istnienia i funkcjonowania rynku. Elementy rynku: - stosunki między podmiotami uczestniczącymi w procesach wymiany obok aspektu podmiotowego mają również aspekt przedmiotowy - obejmuje on ogół elementów rynku i całokształt zależności między nimi - ogół przedmiotów wymiany, które towarzyszą tym elementom. Elementy rynku: - podaż - popyt - cena Żaden z tych elementów rozpatrywany indywidualnie nie może być utożsamiany z rynkiem. Dopiero ujęty jak całość (popyt + podaż + cena), czyli jako dynamiczny system wypełnia przedmiotową treść stosunku między sprzedającymi a kupującymi. Aspiracje SP i NB dotyczące sprzedaży i zakupu przy danych cenach w danym czasie. Poszczególne elementy rynku nie zmieniają się w sposób samoistny, lecz pod wpływem decyzji i działań podmiotów rynku. - produktów (konsumpcyjne, kapitałowe, inwestycyjne, produkcyjne0 - usług (konsumpcyjne itp.) - pracy (podaż, popyt, cena pracy) - pieniądza (dywidenda) - ziemia (renta, dzierżawa)	Mechanizm rynkowy- wyraża zależności przyczynowo-skutkowe jakie zachodzą między podażą, popytem a cenami zarówno w krótkich jak i długich okresach czasu. Każdy element rynku ulegając zmianą wywiera jednocześnie wpływ na pozostałe jego elementy. Oznacza to, że dla mechanizmu rynkowego są charakterystyczne, powtarzające się współzależności o charakterze dynamicznym (ulegają ciągłym zmianą). Współzależności te wyrażają się tym, że: - podaż reaguje w sposób bezpośredni na zmiany ceny popytu - ceny reagują na zmiany podaży i popytu - popyt reaguje na zmiany ceny i podaży Podstawowym ogniwem łączącym całokształt tych współzależności są CENY. Klasyczny mechanizm rynkowy-występuje tylko w warunkach konkurencji doskonałej. W innych warunkach ulega większym lub mniejszym deformacją. Ograniczony mechanizm rynkowy- do jego wykształcenia prowadzą deformacje jakie powstają między elementami rynku. W tej sytuacji pojawiają się jednostronne zależności między podażą, popytem a ceną, np. - zmiany cen wywierają wpływ na zmiany popytu, natomiast zmiany popytu nie muszą wpływać na zmiany cen - podaż wpływa na ceny, ale zmiana cen nie powoduje zmiany podaży - zmiana podaży wpływa na zmianę popytu ale popyt (jego zmiana) nie powoduje zmiany podaży. Ograniczony mechanizm rynkowy pojawia się gdy ceny są usztywniane. Są usztywniane w sposób administracyjny, np. przez rząd. Tak więc cena może być usztywniona w wyniku działania państwa lub monopolu. Ad.2 Popyt- określa ilość produktu jaką można nabyć po danej cenie w danym okresie. !!!!! Nie można utożsamiać popytu z zapotrzebowaniem. Zależność pomiędzy ceną i popytem Rys. Przy stałości innych czynników możemy wyróżnić podstawowe zależności: 1. wzrost ceny powoduje spadek popytu 2. spadek cen powoduje wzrost popytu. Prawo popytu- obiektywna, funkcjonalna zależność przyczynowo-skutkowa o charakterze ujemnym (odwrotnym) między ceną a popytem. W przypadku tej zależności mamy do czynienia z przesuwaniem wzdłuż krzywej popytu (biorąc pod uwagę czynnik cenowy) Ad.3 Podaż- określa ilość dostarczanego produktu po danej cenie w danym czasie. Zależność pomiędzy ceną i podażą Rys.	Przy stałości innych czynników możemy wyróżniać podstawowe zależności: 1. wzrost ceny powoduje wzrost podaży 2. spadek ceny powoduje spadek podaży Prawo podaży- obiektywna, funkcjonalna zależność przyczynowo-skutkowa o charakterze dodatnim (pozytywnym) między ceną a podażą. W przypadku tej zależności mamy do czynienia z przesuwaniem wzdłuż krzywej podaży (biorąc pod uwagę czynnik cenowy) Ad.4 Jeśli nanieśmy na jeden układ współrzędny krzywą popytu i krzywą podaży możemy zauważyć że przecinają się one tylko przy jednej stronie. Rys. Nadmiar podaży- cena powyżej ceny równowagi (spadek ceny) Nadmiar popytu- cena poniżej ceny równowagi (wzrost cen) Jest to kształtowanie się elementów rynku w warunkach konkurencji doskonałej. Założenie modelu konkurencji doskonałej: a) na rynku działa bardzo wielu konsumentów i producentów b) żaden z pojedynczych konsumentów czy producentów nie ma wpływu na kształtowanie się cen c) producenci i konsumenci są doskonale poinformowani o cenach, ofertach zakupu, sprzedaży d) swoboda zawierania transakcji, e) maksymalizacja korzyści, f) transakcja powoduje jednoczesny przypływ towaru i pieniądza oraz prawa własności, g) strony są równo prawne, transakcje dobrowolne Ad.5 Cena równowagi a cena minimalna i maksymalna => przypadki ograniczonego mechanizmu rynkowego (ingerencja czynnika zewnętrznego i rządu) Cena maksymalna- kształtowana jest poniżej ceny równowagi (nadwyżka popytu) Cena minimalna- kształtuje się powyżej ceny równowagi (nadwyżka podaży) np. artykuły rolne- ceny w UE są wyższe niż na rynku światowym Ad.6 Pozacenowe determinanty (czynniki) kształtujące popyt: 1. dochód osobisty (płace rzuty stypendia, zyski, dywidendy, czynsz dzierżawczy, kredyt itp.) wzrost dochodu => wzrost popytu (zależność ogólna względna) 2. gusty, moda, preferencje nabywców 3. ceny dóbr substytucyjnych i komplementarnych np. margaryna-masło rośnie cena masła- spada popyt na masło, natomiast rośnie na margarynę (zależność ogólna) benzyna-samochód 4. efekty naśladownictwa 5. wiek, płeć, wykształcenie, religia, tradycja, przyzwyczajenia 6. sezonowość (pory roku) 7.elementy klimatu 8. przyrost naturalny- liczba ludności, konsumentów
Zmiany popytu Rys. Wpływ determinantów poza cenowych powoduje przesuwanie całej krzywej popytu w prawo lub lewo. WZROST POPYTU- oznacza przesuwanie krzywej popytu w prawo (do góry). Czyli każdej cenie odpowiadać będzie większa wielkość popytu. SPADEK POPYTU- oznacza przesuwanie krzywej popytu w lewo (w dół). Czyli każdej cenie odpowiadać będzie niższa wielkość popytu - wzrost popytu podnosi cenę i zwiększa wielkość podaży - spadek popytu obniża cenę i zmniejsza wielkość podaży Ad.7 Niecenowe determinanty kształtujące podaż: (podaż produktu X w warunkach konkurencji doskonałej- krótki okres czasu) 1. ceny czynników produkcji (surowce, płace, paliwo, ceny materiałów itp.) 2. technologia, postęp techniczny (metody wytwarzania, mechanizacja, automatyzacja, komputeryzacja, robotyzacja) Wpływa na wzrost podaży. 3.podatki 4. cła (podniesienie cła na artykuły żywnościowe powodują zmniejszenie podaży) 5. ilość przedsiębiorstw 6. jakość produkcji 7. produktywność i efektywność nakładów (racjonalne rozwiązania inwestycyjne) Zmiany podaży: Wpływ determinantów pozacenowych powoduje przesuwanie całej krzywej podaży w prawo lub w lewo. Rys. WZROST PODAŻY- oznacza przesuwanie krzywej podaży w prawo. Czyli każdej cenie odpowiadać będzie większa wielkość podaży. SPADEK PODAŻY- oznacza przesuwanie krzywej podaży w lewo. Czyli każdej cenie odpowiadać będzie niższa wielkość podaży. Ad.8 Elastyczność popytu- wrażliwość, reakcja popytu na wzrost lub spadek ceny- na czynniki kształtujące popyt. Współczynnik cenowej elastyczności popytu- stosunek (ilorazu) względnej zmiany popytu do względnej zmiany ceny. % zmiana popytu % zmiana ceny informacje o sile reakcji Popyt jest elastyczny, gdy mała zmiana ceny powoduje względnie dużą zmianę popytu. Popyt jest nieelastyczny, gdy mała zmiana ceny powoduje względnie małą zmianę popytu. ep > 1 popyt elastyczny ep < 1popyt nieelastyczny	Elastyczność popytu z punktu widzenia sprzedawcy: 1.Popyt elastyczny - wzrost ceny powoduje zmniejszenie przychodów całkowitych sprzedaż - spadek ceny powoduje zwiększenie przychodów całkowitych (sprzedaży) 2. Popyt nieelastyczny - wzrost cen powoduje zwiększenie przychodów całkowitych (sprzedaży) - spadek cen powoduje zmniejszenie przychodów całkowitych (sprzedaży) popyt na dobra i usługi jest elastyczny gdy istnieje wiele substytutów w tym samym przedziale cenowym produkty o charakterze niezbędnym wykazują sztywny popyt (nie da się ich zastąpić); nie mają one substytutów. Ad.9 Elastyczność mieszana (krzyżowa) popytu-jest miarą względnej zmiany wielkości popytu na dobro X pod wpływem względnej zmiany ceny dobra Y. % zmiana popytu dobra X % zmiana ceny dobra Y Jeżeli stosunek względnych zmian popytu jest dodatni wówczas dobra te są substytutami. Jeżeli stosunek względnych zmian popytu jest ujemny wówczas dobra mamy do czynienia z dobrami komplementarnymi. Ad.10 Współczynnik cenowej elastyczności podaży- realizacja względnej zmiany podaży do względnej zmiany ceny. % zmiana podaży % zmiana ceny Podaż jest elastyczna, gdy mała zmiana ceny powoduje względnie duże zmiany popytu. Podaż jest nieelastyczna gdy mała zmiana ceny powoduje względnie małe zmiany podaży. ep < 1 podaż nieelastyczna ep > 1 podaż elastyczna Ad.11 Elastyczność dochodowa Reakcja popytu na zmianę dochodu mierzy się dochodową elastyczność popytu. % Zmiana popytu % zmiana dochodu => czynnik determinujący W miarę wzrostu poziomu dochodu względnie maleje udział w wydatkach ogółem (udział wydatków na żywność - produkty podstawowe). Prawo Engela- prawo dotyczące struktury wydatków w budżetach rodzinnych. W miarę wzrostu przeciętnego dochodu na jednego członka rodziny nie tylko rośnie ogólny popyt ale zmienia się również jego struktura. Zmiany te dotyczą: - % zmniejszania udziału wydatków na żywność i inne dobra niższego rzędu, - % zwiększenie wydatków na dobra wyższego rzędu.	Kryterium podziału produktów i usług: a) dobra nominalne elastyczność dochodowa > 0 (dodatnia) b) dobra luksusowe (wyższego rzędu) elastyczność dochodowa > 1 c) dobra pierwszej potrzeby 1 > elastyczność dochodowa >0 d) dobra podrzędne elastyczność dochodowa < 0 (ujemna) Każde dobro niższego rzędu jest dobrem pierwszej potrzeby, gdyż ma elastyczność dochodową ujemną Kategoria dóbr pierwszej potrzeby obejmuje oprócz dóbr niższego rzędu także dobra normalne o elastyczności dochodowej w przedziale od 0 do 1. Zmiana ceny danego dobra uruchamia działanie dwóch efektów wpływających na popyt konsumenta. Efekt substytucji- jest zawsze ujemny. Polega na tym, że wzrost ceny dobra X powoduje (CETERIS PARIBUS- prze stałości innych czynników) zastąpienie konsumpcji dobra X konsumpcję dobra Y, które staje się relatywnie tańsze. Równocześnie w wyniku wzrostu ceny dobra X zmniejsza się dochód realny konsumenta co wpływa na wielkość zakupów konsumenta. Jest to efekt dochodowy. Efekt dochodowy- jest dodatni (dobra normalne) lub ujemny (dla dóbr podrzędnych - dobra GIFFDENA- to takie dobra dla których negatywny efekt dochodowy przewyższa substytucji - czyli: - wzrostowi (spadkowi) ceny towarzyszy - wzrost (spadek) popytu.

Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl

---