CZĘŚĆ MATERIALNA
Prawo karne skarbowe jest wyspecjalizowaną gałęzią prawa ukształtowaną na pograniczu prawa i postępowania cywilnego, karnego, finansowego i administracyjnego. Samodzielnie reguluje ono zasady odpowiedzialności za przestępstwa i wykroczenia skarbowe (celne, dewizowe, podatkowe, w zakresie gier i zakładów) ale w części proceduralnej stosuje się przepisy KPK i KKW. Określa jakie czyny są przestępstwem lub wykroczeniem skarbowym, ustala zasady odpowiedzialności za te czyny oraz przewiduje kary i inne środki, a także reguluje postępowanie powołanych do tego organów i wykonywanie ich rozstrzygnięć. Przedmiotem jego ochrony jest interes finansowy Skarbu Państwa, jednostek Wspólnot, jednostek samorz. Terytorialnego i ich porządek finansowy. Podstawowym zadaniem prawa karnego jest odebrać to co zostało uszczuplone z majątku państwa, nawet kosztem ukarania za przestępstwo skarbowe.
Kodeks karny skarbowy w odróżnieniu od kodeksu karnego ma charakter zamknięty tzn. że przepisy ogólne maja zastosowanie tylko do czynów w nim wyszczególnionych.
Zasady odpowiedzialności karnej:
nie ma przestępstwa bez ustawy,
nie ma kary bez ustawy,
źródłem prawa karnego skarbowego jest prawo pisane w randze ustawy,
przepis musi być ściśle określony i nie zezwalający na dowolną interpretację,
zakaz stosowania analogii,
lex retro non agit - prawo nie działa wstecz, chyba że jest korzystniejsze art.2,
przestępstwem lub wykroczeniem skarbowym jest tylko czyn zabroniony o społecznej szkodliwości większej niż znikoma,
nie ma odpowiedzialności karnej bez winy w czasie czynu,
odpowiedzialność karna ma miejsce gdy czyn wyczerpuje znamiona czynu zabronionego,
myśl, idea, zamiar, przygotowanie i usiłowanie nie jest w KKS karalne,
zasada terytorialności art.3 - terytorium RP, polski statek wodny lub powietrzny, także za granicą jeśli przeciwko interesom RP,
czyn zabroniony to zachowanie o znamionach określonych w Kodeksie, choćby nie stanowiło ono przestępstwa lub wykroczenia skarbowego.
Przestępstwo skarbowe - czyn zabroniony, bezprawny, społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy, zabroniony przez obowiązujący KKS pod groźbą kary grzywny w stawkach dziennych, kary ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności.
Wykroczenie skarbowe - czyn zabroniony przez KKS pod groźbą kary grzywny określonej kwotowo, jeżeli kwota uszczuplenia należności publicznoprawnej nie przekracza pięciokrotności minimalnego wynagrodzenia w czasie jego popełnienia, ustalonego na podstawie ustawy z 10.X.06 o minimalnym wynagrodzeniu za pracę.
Zasadnicza różnica między przestępstwem a wykroczeniem polega na:
odmienności grożącej kary - przy wykroczeniach tylko kara grzywny wyrażona kwotowo, choć w praktyce może się zdarzyć, że będzie ona wyższa od grzywny za przestępstwo,
w wielkości kwoty uszczuplonej lub narażonej na uszczuplenie należności publicznoprawnej albo wartości przedmiotu, wyznaczając jednocześnie stopień społ. szkodliwości czynu, od którego zależy określenie czynu jako wykroczenia czy przestępstwa.
Czas popełnienia czynu - czas w którym nastąpiło zachowanie sprawcy.
Ustalenie tego czasu jest istotne dla stwierdzenia:
czy czyn w tym czasie był zabroniony,
czy popełniła go osoba, która może ponosić odpowiedzialność,
czy można jej przypisać winę,
czy w czasie popełnienia czynu była poczytalna,
jak wyglądał ustawowy próg kwalifikujący do sfery wykroczeń,
jak kształtuje się wysokość uszczuplonej należności, jej wartość (art.53 par.14-17KKS),
od jakiej chwili biegnie przedawnienie karalności.
Kolizja w czasie przepisów karnych skarbowych jest uregulowana w art. 2 KKS, który przewiduje prymat stosowania ustawy nowej, z wyjątkiem stosowania ustawy poprzedniej jeśli jest względniejsza dla sprawcy. KKS nie zezwala na stosowanie dwóch ustaw jednocześnie. Jeśli wg nowej ustawy czyn zabroniony nie jest już zabroniony pod groźbą kary skazanie ulega zatarciu z mocy prawa, a ukaranie uważa się za niebyłe.
Miejsce popełnienia czynu - miejsce gdzie nastąpiło zachowanie sprawcy lub zaniechanie lub nastąpił skutek stanowiący znamię czynu zabronionego. Od miejsca tego zależeć będzie właściwość sądu. KKS podlegają obywatele polscy i cudzoziemcy, którzy popełnili czyn zabroniony na terytorium RP lub polskim statku wodnym i powietrznym. Przepisy te stosuje się także wobec sprawcy, który za granicą popełnił przestępstwo skarbowe skierowane przeciwko istotnym interesom finansowym RP.
Czyn jest bezprawny jeśli wyczerpuje ustawowe znamiona czynu zabronionego (opis w artykułach przedmiotu - zachowanie, i podmiotu - wiek, poczytalność, wina, czynu).
Ustawowe znamiona czynu:
podmiot (wiek, poczytalność)
strona podmiotowa (stosunek sprawcy do czynu, wina),
przedmiot (rodzaj dobra podlegającego przestepstwu),
strona przedmiotowa (wysokość uszczupleń i sposób ich dokonania)
Okoliczności wyłączające odpowiedzialność karną (przestępczość czynu):
okoliczności wyłączające winę.
Przesłankami przypisania sprawcy winy czynu zabronionego są: odpowiednia zdolność wiekowa (art.5 ukończone 17 lat); stan zdrowia psych. jako poczytalność (art. 11, przy częściowej poczytalności sąd może zmniejszyć, złagodzić nadzwyczajnie lub odstąpić od kary); możliwość rozpoznania karalności czynu (art.10,4); możliwość rozpoznania, że nie zachodzi okoliczność wyłączająca bezprawność czynu (art.10,3). Błąd: co do okoliczności stanowiącej znamię czynu (błąd co do faktu art.10,1); co do oceny prawnej czynu (błąd co do prawa art. 10,4); co do okoliczności wyłączających bezprawność (błąd co do kontratypu art. 10,3).
okoliczności wyłączające bezprawność czynu (kontratypy),
Dopuszczalne ryzyko nowatorstwa - ograniczone w KKS tylko do eksperymentu ekonomicznego lub technicznego.
brak lub znikoma społ. szkodliwość czynu.
Stopniowanie społ. szkodliwości czynu jest istotne dla ustalenia czy w ogóle mamy do czynienia z wykroczeniem czy przestępstwem, a także wpływa na wymiar kary i stosowanie właściwych instytucji tego wymiaru. Przy ocenie bierze się pod uwagę rodzaj i charakter naruszonego dobra, wagę naruszonego obowiązku finansowego, wysokość uszczuplonej lub narażonej należności publicznoprawnej, sposób i okoliczności popełnienia czynu, motywacje sprawcy, stopień naruszenia reguły ostrożności.
brak czynu
Okoliczności wyłączające karalność za czyn:
przedawnienie,
czynny żal,
odstąpienie od wymierzenia kary,
zgon sprawcy.
Formy stadialne.
Stadialne czyli usiłowanie i przygotowanie karalne są tylko wtedy gdy kodeks tak stanowi. W stadium usiłowania karalne są tylko umyślne przestępstwa skarbowe - art.21,1-3 - kara w wysokości 2/3 górnej granicy ustawowego zagrożenia przewidzianego dla danego przestępstwa. Usiłowanie wykroczeń skarbowych jest bezkarne. Nie karalne jest usiłowanie przy udanym czynnym żalu. Usiłowanie nieudolne stanowi podstawę do nadzwyczajnego złagodzenia kary, a nawet do odstąpienia od niej.
Formy zjawiskowe.
sprawstwo,
współsprawstwo,
sprawstwo kierownicze,
sprawstwo polecające (z powodu zależności formalnej lub faktycznej),
podżeganie,
pomocnictwo.
Podżeganie i pomocnictwo w odniesieniu do wykroczeń nie jest karalne.
Każdy ze współsprawców wykonujących czyn zabroniony odpowiada w granicach swej umyślności lub nieumyślności, niezależnie od odpowiedzialności pozostałych sprawców - okoliczność łagodzącą, wyłączającą albo zaostrzającą odpowiedzialność, która nie stanowi znamienia czyny, uwzględnia się tylko co do sprawcy, którego ona dotyczy. Odpowiedzialność dotyczy tylko osób fizycznych, także odpowiedzialnych za sprawy gospodarcze podległych pomiotów art. 9.
Odpowiedzialność posiłkowa art.24 i 25.
Szczególny charakter odpowiedzialności posiłkowej wyraża się w tym, że sprawcą czynu - stanowiącego podstawę odpowiedzialności- jest inna osoba, zaś odpowiedzialność osoby zastępowanej wynika stąd, że mogła ona odnieść korzyść majątkową, a więc musi także ponieść posiłkowe konsekwencje. Ta sama osoba nie może jednocześnie występować w tej samej sprawie jako oskarżony i odpowiedzialny posiłkowo. Może jednak zaistnieć sytuacja w której osoba odpowiedzialna posiłkowo zostanie pociągnięta do odpowiedzialności w charakterze oskarżonego, i odwrotnie. Do nałożenia odp. Posiłkowej konieczne jest wykazanie związku przyczynowego pomiędzy przestępstwem skarbowym popełnionym przez sprawcę a możliwością odniesienia korzyści majątkowej przez podmiot reprezentowany, nie ma znaczenia świadomość uzyskania korzyści. Odpowiedzialność posiłkowa ma zastosowanie tylko wtedy, gdy egzekucja wymierzonej grzywny od sprawcy nie jest możliwą; jeśliś ściągnięto część grzywny odpowiedz. posiłk. rozciąga się tylko na pozostałą nieuiszczoną część. Jest to tylko majątkowa odpowiedzialność pomocnicza za karę grzywny wymierzoną sprawcy - nie można wykonać zastępczo pracy społ. użytecznej czy zastępczej kary pozbawienia wolności. Przy ustalaniu stawki dziennej sąd powinien uwzględniać dochody podmiotu odpowiedzialnego posiłkowo. Niezależnie od nałożenia odp. posiłk. sąd zobowiązuje podmiot, który uzyskał korzyść majątkową do jej zwrotu w całości albo części na rzecz skarbu Państwa lub jedn. Samorz. Teryt. Odpowiedzialnością tą może być obciążona zarówno osoba fizyczna jak i prawna lub niemająca osobowości prawnej ale której osobne przepisy przyznają zdolność prawną. Nie stosuje się jej w stosunku do państwowych jedn. Budżetowych, nie obciąża spadku.
Zaniechanie ukarania sprawcy.
Instytucja zaniechania ukarania sprawcy związana jest z fiskalnym wymiarem prawa karnego skarbowego, gdzie ważniejsze od ukarania sprawcy jest zaspokojenie interesów finansowych państwa czy wspólnot.
czynny żal art. 16
Zapewnia bezkarność sprawcy każdego przestępstwa i wykroczenia skarbowego jeżeli: po popełnieniu czynu zabronionego zawiadomił o tym organ ścigania; ujawnił całą prawdę o czynie i okolicznościach jego popełnienia, oraz o osobach, które brały w nim udział; w terminie wyznaczonym przez organ przygotowawczy uiścił w całości uszczuploną przestępstwem należność publicznoprawną albo złożył przedmioty podlegające przepadkowi (par.1,2). Niekaralność nie zachodzi jeżeli: zawiadomienie złożono gdy organ miał już udokumentowaną wiadomość o popełnieniu przestępstwa; zawiadomienie złożono po rozpoczęciu przez organ ścigania czynności zmierzającej do ujawnienia przestępstwa, chyba że czynność ta nie dostarczyła podstaw do wszczęcia postępowania (par.5). Z instytucji czynnego żalu nie skorzysta ten, kto kierował wykonaniem ujawnionego czynu, polecił wykonanie tego czynu osobie od siebie uzależnionej, zorganizował grupę mającą na celu popełnienie przestępstwa, nakłaniał inną osobę w celu skierowania przeciw niej postępowania o ten czyn zabr. (par.6).
2. dobrowolne poddanie się odpowiedzialności art.17.
Jest to swoista umowa pomiędzy sprawcą a organem procesowym. Na zastosowanie tego środka konieczne jest zezwolenie sądu. Sąd udziela zezwolenia na dobrowolne poddanie się jeśli wina sprawcy i okoliczności popełnienia nie budzą wątpliwości oraz gdy: uiszczono w całości uszczuploną należność publicznoprawną; sprawca uiścił kwotę równa co najmniej najniższej karze grzywny za ten czyn; sprawca wyraził zgodę na przepadek przedmiotów w obowiązkowym zakresie lub uiścił ich równowartość; uiszczono co najmniej zryczałtowaną równowartość kosztów postępowania (par.1). Zezwolenie nie zostanie udzielone gdy: przestępstwo jest zagrożone karą ograniczenia lub pozbawienia wolności; przestępstwo zagrożone karą tylko grzywny popełniono w warunkach nadzwyczajnego obostrzenia kary; zgłoszono interwencję do przedmiotu podlegającego przepadkowi (par.2). są udzielając zezwolenia na dobrowolne poddanie się odp. Orzeka tytułem kary grzywny kwotę uiszczoną przez sprawcę; przepadek przedmiotów tylko w takich granicach w jakich sprawca wyraził na to zgodę. Zezwolenie na dobrowolne poddanie się odp. nie podlega wpisowi do Krajowego Rejestru Karnego i nie stanowi przesłanki recydywy (art. 18).
3. odstąpienie od wymierzenia kary lub środka karnego art. 19.
Jest to instytucja stosowana do przestępstw i wykroczeń sk. Jest to swoistego rodzaju sadowe prawo łaski stosowane w przypadkach przewidzianych w ustawie. Wyrok, w którym orzeka się odstąpienie od wymierzenia kary nie jest wyrokiem uniewinniającym, instytucja ta wymaga uprzedniego ustalenia że sprawca jest winien wykroczenia lub przestępstwa skarbowego. Sąd odstępując od wymierzenia kary może orzec środek karny. Może też odstąpić od wymierzenia środka karnego o ile przed wydaniem orzeczenia nastąpi wyrównanie uszczuplonej należności publicznoprawnej. Kodeks karny pozwala sądowi na odstąpienie od wymierzenia kary wobec sprawcy przestępstwa skarbowego zagrożonego karą pobawienia wolności do 3 lat lub karą łagodniejszą, w sytuacji gdy stopień społ. szkodliwości czynu jest nieznaczny, albo wobec sprawcy wykroczenia sk. w wypadkach zasługujących na szczególne uwzględnienie ze względu na charakter okoliczności wykroczenia, właściwości i warunki osobiste sprawcy oraz jego zachowanie się po popełnieniu czynu. Odstąpienie od środka karnego nie jest możliwe jeżeli przepadek dotyczy przedmiotu, którego posiadanie jest zabronione (par.3).
Kary za przestępstwa art. 22. par.1.
System kar nie pokrywa się z KK - brak kary 25 lat pozbawienia wolności i kary dożywocia. KKS przewiduje różne schematy sankcji karnych: sankcje proste z karą grzywny; sankcje alternatywno-kumulatywne.
kara grzywny w stawkach dziennych art.23,
Jest to kara priorytetowa w KKS. System grzywny dziennej na wymiarze grzywny w 2 etapach - najpierw orzeka się liczbę stawek dziennych wg ciężaru gatunkowego popełnionego przestępstwa, potem wysokość jednej stawki dziennej wg indywidualnych możliwości uiszczenia grzywny. System ten ma zapewnić w pełni zindywidualizowany i sprawiedliwy sposób obliczenia grzywny i dostosowania jej do możliwości płatniczych skazanego. Karę wymierza się w wysokości od 10 do 720 stawek dziennych (art.23par.1). W przypadku nadzwyczajnego obostrzenia lub kary łącznej grzywna może wynosić do 1080 stawek dz. (art.28par2). Wysokość stawki wyznacza się biorąc pod uwagę dochody i warunki osobiste sprawcy. Stawka ta nie może przekraczać (min.) 1/30 części minimalnego wynagrodzenia i przekraczać jej 400-krotności - (maks.) 400/30 (art.23par.3). w przepisach części szczególnej KKS posługuje się progami wysokości górnego zagrożenia karą grzywny: 120, 180, 240, 360, 480, 720 stawek dz. sąd może warunkowo zawiesić wykonanie orzeczonej samoistnej kary grz., jeśli uzna to za wystarczające dla osiągnięcia celów kary, a szczególnie jeśli może to zapobiec powrotowi do przestępstwa. Zawieszenie to następuje na okres próbny, który biegnie od uprawomocnienia się orzeczenia i wynosi od 1 do 3 lat.
kara ograniczenia wolności art.26.,
Kara ta jest wymieniona w sankcji karnej tylko raz (art.110KKS), poza tym może być stosowana: A) w razie nadzwyczajnego obostrzenia kary za przestępstwa zagrożone tylko karą grzywny (art.38par1.1i2); B) w przypadku zastosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary, jeśli przestępstwo jest zagrożone karą pozbawienia wolności (art.36par1.1, 26par1). Wymierzając tę karę sąd dodatkowo - oprócz fakultatywnych obowiązków z KK - nakłada obowiązek uiszczenia należności publicznoprawnej, jeśli nastąpiło uszczuplenie i nie zostało uiszczone. Kara ta wymierzana jest w miesiącach na okres od 1 do 12 mcy (18 mcy przy karze łącznej). Ogranicza ona jedynie sferę praw skazanego w społeczeństwie: - nie może bez zgody sądu zmienić miejsca stałego pobytu; - ma obowiązek udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary; - jest obowiązany pracować za niższe niż zwykle wynagrodzenie (10-15%) w dotychczasowym miejscu pracy lub w zakładzie wyznaczonym przez sąd, lub musi świadczyć nieodpłatnie pracę na cele publiczne; - sąd może zobowiązać go do naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem. Zastosowanie przepisów 34-36 KK.
kara pozbawienia wolności art.27.
W KKS tylko 36 przestępstw jest zagrożonych karą pobawienia wolności. Kodeks samodzielnie określa czas trwania kary pozb. wolności - w przepisie szczególnym określa górną granicę kary, jaka może być orzeczona. Nie występuje ona nigdy samodzielnie, bo zawsze jest przewidziana wraz z karą grzywny orzekaną alternatywnie lub kumulatywnie. Orzeka się ją w miesiącach, latach i dniach. Jeśli kodeks nie stanowi inaczej, dolna granica to 5 dni, a górna 5 lat. Przy nadzwyczajnym obostrzeniu kara ta nie może przekroczyć 10 lat (art.28par.2). przy karze łącznej dolna granica to najwyższa z kar wymierzonych, górna to suma kar, nie większa jednak niż 15 lat pozb. wolności (art.39par1). Pozbawienie wolności może być także karą zastępczą orzeczoną przez sąd w sytuacji gdy skazany za wykroczenie sk. nie uiścił grzywny w terminie i nie podjął zastepczej formy jej wykonania, ale nie dłużej niż 3 mce (art.186par. 1-3). Kodeks w części szczególnej obecnie przewiduje 4 górne granice ustawowego zagrożenia karą pozb. wolności: do 1,2, 3 i 5 lat.
Kary za wykroczenia art.47 par.1 i 48.
Karą za wykroczenia jest kara grzywny określana kwotowo (art. 47par. 1). Jest to kara o charakterze majątkowym. Jest to jedyna kara za wykroczenia sk. Wymierza się ją w wysokości od 1/10 do dwudziestokrotności wysokości minimalnego wynagrodzenia (art.48 par. 1) chyba, że kodeks stanowi inaczej. Wszystkie wykroczenia skarbowe są zagrożone karą grzywny o jednakowej rozpiętości. Wyjątkiem jest mandat karny, którym grzywnę nakłada się w wysokości nieprzekraczającej podwójnej wysokości min. wynagrodzenia (art. 48par2) oraz wyrok nakazowy, którym można orzec karę grzywny do dziesięciokrotności tego wskaźnika (art.48par.3). nieuiszczenie grzywny w terminie może być podstawą do jej zamiany na pracę społecznie użyteczną (skazany musi wyrazić zgodę). Sad określa rodzaj i czas trwania pracy - od 7 dni do 3 mcy. W przypadku nieściągalności grzywny, orzeczonej w kwoce wyższej niż 1/20 górnego zagrożenia ustawowego, i niepodjęcia pracy społecznie użytecznej, sąd może orzec karę pozbawienia wolności nie więcej niż 3 mce (art. 186par. 1-3)
Kara łączna art. 39 i 40.
Jeżeli sprawca popełnił 2 lub więcej przestępstw, zanim zapadł pierwszy wyrok, chociażby nieprawomocny, co do któregokolwiek z tych przestępstw i wymierzono za nie kary tego samego rodzaju albo podlegające łączeniu, sąd orzeka karę łączną, biorąc za podstawę kary z osobna wymierzone za zbiegające się przestępstwa (art.85 KK). W KKS granice kar łączonych wyznacza art.39 - minimalna to najwyższa z wymienionych kar, maksymalna - suma kar wymierzonych. Jednocześnie wskazuje, że nie może ona przekraczać 1080 stawek dz. grzywny, 18 mcy ograniczenia wolności albo 15 lat pobawienia wolności. Podstawą do wymierzenia kary łącznej jest rzeczywisty zbieg przestępstw.
Czyn ciągły art. 6par2
Istnieją 2 warunki przyjęcia ciągłości czynu: 1 - podjęcie dwóch lub więcej zachowań w krótkich odstępach czasu - w przypadku czynów polegających na uszczupleniu należności publiczn. jest to 6 mcy, w pozostałych nieostro rozumie się rozsądne granice czasu; 2 - zachowania składające się na czyn ciągły były podjęte w wykonaniu tego samego zamiaru lub z wykorzystaniem takiej samej sposobności (z góry powzięty zamiar). Mamy wówczas do czynienia z jednym przestępstwem lub wykroczeniem skarbowym. Konsekwencje uznania czynu za ciągły: jeśli w trakcie nastąpi zmiana ustawy, będziemy stosowali nową; okres przedawnienia liczy się od ostatniego zachowania sprawcy objętego znamionami czynu ciągłego.
Ciąg przestępstw
Zachodzi wtedy, gdy sprawca popełnia dwa lub więcej przestępstw skarbowych, zanim zapadł pierwszy wyrok, chociażby nieprawomocny i każdy z tych czynów wyczerpuje znamiona przestępstwa sk. określonego w tym samym przepisie, a odstępy między nimi nie są długie (art.37par1pkt.3). Nie występuje tutaj konieczność z góry powziętego zamiaru popełnienia kilku przestępstw, ale wszystkie składające się na ciąg muszą realizować znamiona tego samego czynu zabr.
Różnice:
- w ramach czynu ciągłego sprawca nie musi dopuszczać się przestępstwa, może dopuszczać się wykroczeń, które będą składały się na przestępstwa. W ramach ciągu przestępstw każde zachowanie sprawcy jest przestępstwem,
- w ramach czynu ciągłego sprawcę cechuje zamiar z góry powzięty do wszystkich zachowań. W ramach ciągu przestępstw zamiar jest ponawiany do każdego przestępstwa.
- czyn ciągły nie skutkuje obostrzeniem kary, ciąg przestępstw stanowi do niego przesłankę
Recydywa art. 37par1pkt.4
Zachodzi wówczas, gdy sprawca skazany za umyślne przestępstwo sk. na karę pozbawienia wolności lub ograniczenia wolności albo grzywnę, w ciągu 5 lat po odbyciu co najmniej 6 mcy tych kar albo uiszczeniu grzywny wynoszącej co najmniej 120 stawek dz., popełnia umyślne przestępstwo sk. tego samego rodzaju.
Środki karne
W toku procesu sąd orzeka o wysokości i rodzaju kary oraz decyduje o zastosowaniu środka karnego. Orzeczenie śr. karnego:
- jest dodatkową dolegliwością dla sprawcy,
- wypełnia założenia prewencji ogólnej i szczególnej,
- umożliwia wyrównanie szkody zaistniałej poprzez popełnienie czynu zabronionego.
Katalog śr. karnych w KKS został określony odrębnie od KK. Dolegliwość ustawowo określonych śr. karnych opiera się na utracie określonych korzyści i praw, a także mienia i czci obywatelskiej. Elementy represyjne w nich zawarte uzupełniają elementy zapobiegawcze ich oddziaływania.
Środki karne za przestępstwo art.22 par.2
Wyliczenie środków karnych ma charakter wyczerpujący.
dobrowolne poddanie się odpowiedzialności,
przepadek przedmiotów art.31,
Istotą tego środka karnego jest przejęcie określonych przedmiotów powiązanych z przestępstwem lub wykroczeniem skarb. Na własność Skarbu państwa. Ma on dwojaki charakter - restrykcyjny( pozbawienie sprawcy bezprawnie osiągniętych korzyści) oraz - prewencyjny (odebranie narzędzi służących popełnieniu przestępstwa). Są to przedmioty: 1. pochodzące bezpośrednio z przestępstwa (29pkt1); 2. narzędzie lub inny przedmiot ruchomy, które służyło do popełnienia przestępstwa 929pkt32) (przy wykroczeniu nie stosuje się tego przepisu, chyba że został on specjalnie przysposobiony do wykroczenia); 3. opakowanie lub przedmiot trwale połączony z przedmiotem przestępstwa (29pkt.3); 4. przedmiot. Którego wytwarzanie, posiadanie, przesyłanie, przewóz, przechowywanie jest zabronione przez KKS (29pkt4). Sąd może orzec przepadek przedmiotów tylko w przypadkach przewidzianych w KKS, a orzeka kiedy KKS tak stanowi (30par.1). Przepadku przedmiotów nie orzeka się jeżeli: 1. są własnością osoby trzeciej a sprawca uzyskał w wyniku przestępstwa lub wykroczenia (31par.2); 2. jego orzeczenie byłoby niewspółmierne do wagi przestępstwa (31par3.1); 3. uiszczono należność publ. dotyczącą tych przedmiotów, chyba że jest niewspółmiernie niska lub dotyczy przedmiotów zabronionych przez art.29pkt4 lub które zostały specjalnie przysposobione do przestępstwa. Interwenient to podmiot, który nie będąc podejrzanym lub oskarżonym w postępowaniu zgłosił w tym postępowaniu roszczenie do przedmiotów podlegających przepadkowi. Może on dochodzić swoich roszczeń w tym postępowaniu. Przepadek przedmiotów może być orzeczony także: 1. tytułem środka zabezpieczającego w przypadkach określonych w art.43; 2. w razie odstąpienia od kary (19par.3); 3. w razie nadzwyczajnego złagodzenia kary (art36); w postępowaniu w stosunku do nieobecnych (19par.4).
ściągnięcie równowartości pieniężnej przepadku przedmiotów art.32par.1,
Następuje ono wtedy, gdy w momencie orzekania skazującego wyroku nie jest możliwe orzeczenie przepadku rzeczy, gdyż przedmiot już nie istnieje lun nie jest dostępny. Dotyczy on wszystkich rodzajów przepadku przedmiotów określonych w prawie skarb.. jeżeli przepadek przedmiotów nie objął całości rzeczy podlegających przepadkowi, to pozostała część może być objęta ściągnięciem ich równowartości.. może być stosowane wobec skazanych za przestępstwa i wykroczenia sk. Ściągnięcie równowartości pieniężnej przepadku przedmiotów jest obligatoryjne w przypadkach gdy KKS nakłada obowiązek orzeczenia przepadku przedmiotów.
przepadek korzyści majątkowej art.33,
Przepadek korzyści majątkowej ma na celu zwiększenie dolegliwości kary przez pozbawienie sprawcy materialnych korzyści odniesionych z przestępstwa oraz odebranie mu dóbr materialnych, których gromadzenie jest motywem działania sprawcy. Jeżeli sprawca osiągnął, chociażby pośrednio, korzyść majątkową, niepodlegającą przepadkowi przedmiotów, sąd orzeka środek karny przepadku tej korzyści. W razie niemożności orzeczenia tego środka karnego, orzeka się środek karny ściągnięcia jej równowartości pieniężnej (31par.1). w razie współwłasności orzeka się przepadek udziału należącego do sprawcy. Nie orzeka się jeżeli korzyść taka podlega zwrotowi innemu uprawnionemu podmiotowi (33par.6).
ściągnięcie równowartości pieniężnej przepadku korzyści majątkowej art.33par.1,
Orzeka się w razie niemożności orzeczenia przepadku korzyści majątkowej. Przepisy jw.
zakaz prowadzenia określonej dział. Gosp., wykonywania zawodu, stanowiska art.34,
Zakazy te są zarówno środkiem karnym jak i zapobiegawczym. Zakaz prowadzenia działalności gosp. można orzec tylko wtedy gdy KKS tak stanowi - w przypadkach nadzwyczajnego obostrzenia kary (38par.1i2) lub za jedno z przestępstw wyliczonych enumeratywnie w art.34par.2. zakaz wykonywania zawodu czy zajmowania stanowiska sad może orzec gdy sprawca nadużył stanowiska lub zawodu. Zakazy pełnia funkcje ochronne. Orzekane są na okres od 1 do 5 lat (34par4).
podanie wyroku do publicznej wiadomości art.,
środek ten zawiera w sobie element kary na czci. Można go orzekać w związku z którakolwiek orzeczoną karą i w związku z każdym rodzajem przestępstwa skarbowego. Orzekanie tego środka jest zawsze fakultatywne.
pozbawienie praw publicznych,
Obejmuje ono utratę czynnego i biernego prawa wyborczego, utratę prawa do udziału w wymiarze sprawiedliwości i pełnienia funkcji w organach i instytucjach państw., sam. Teryt., utratę stopnia wojskowego, orderów, odznaczeń i tytułów honorowych. Nie dotyczy tytułów i stopni naukowych. Można je orzec tylko wtedy, gdy kodeks tak stanowi (34par.1). są to przypadki podane w art. 34par3 (38par 1i2) - w sytuacji nadzwyczajnego obostrzenia kary i tylko w razie skazania na karę pozbawienia wolności powyżej 3 lat. Orzeka się na czas od 1 do 5 lat. Upływ kary nie powoduje restytucji utraconych praw a jedynie możliwość powrotu zdolności do ich uzyskania.
środki związane z poddaniem sprawcy próbie: warunkowe umorzenie postępowania, zawieszenie wykonania kary, zwolnienie.
warunkowe umorzenie postępowania art.41, 41a, 42,
jest to warunkowe (na próbę) zwolnienie od ponoszenia przez sprawcę kary. Przesłanki; 1. sprawca nie był karany za przestępstwo umyślne; 2. społ szkodliwość czynu jest niewielka; 3. okoliczności popełnienia czynu nie buda wątpliwości; 4. postawa sprawcy daje nadzieje na popełnienie dalszych przestępstw. Fakultatywne obowiązki nałożone przez sąd to: dozór kuratora, nakaz informowania sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby, nakaz przekazania świadczenia pieniężnego na cel społ., zakaz prowadzenia pojazdów mech. Sąd zobowiązuje tez sprawcę do naprawienia wyrządzonej szkody oraz wyznacza termin obowiązkowego uiszczenia uszczuplonej należności publicznopr. Podjęcie postępowania następuje gdy: sprawca w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności gdy popełnia inne przestępstwo; uchyla się od dozoru lub innych nałożonych obowiązków; uchyla się od uiszczenia uszczuplonej należności. Okres warunkowego umorzenia to 1 do 2 lat od daty uprawomocnienia. Stosowanie war. Um. Postępowania wyłącza się gdy: 1. przestępstwo powoduje uszczuplenie dużej wartości lub wartość przedmiotu czynu jest duża; 2. w przypadku ciągu przestępstw; 3. uczynił sobie z przestępstwa stałe źródło dochodu; 4. działa w zorganizowanej grupie; 5. nadużył stosunku zależności doprowadzając inna osobę do popełnienia przest.; 6. zaistniały okoliczności stanowiące podstawę do obostrzenia kary. Umarzając warunkowo post. karne sąd może dodatkowo orzec o przepadku przedmiotów tytułem środka zabezpieczającego.
Warunkowe zawieszenie wykonania kary
Jest to szczególna forma wymierzenia kary stosowana wtedy gdy sąd jest przekonany, że taka kara osiągnie cel wobec sprawcy. Jest to poddanie sprawcy próbie. Stosuje się przy karze pozbawienia wolności do lat 2, ograniczenia wolności lub grzywny orzeczonej samoistnie. Sąd bierze pod uwagę postawę sprawcy, jego dotychczasowe życie, zachowanie po przestępstwie. Okres próby biegnie od uprawomocnienia się orzeczenia i wynosi: - od 2 do 5 lat przy zawieszeniu kary pozbawienia wolności, - od 1 do 3 lat przy zawieszeniu kary grzywny lub ograniczenia wolności. 3 do 5 lat przy karze pozbawienia wolności dla młodocianego lub multirecydywisty. Dodatkowo sąd może orzec grzywnę w wys. Do 90 lub 180 stawek dz., dozór kuratora, zobowiązać skazanego do informowania o przebiegu próby, wykonania pracy zarobkowej, potrzymania się od nadużywania alkoholu lub używek, poddania się leczeniu, nie przebywania w określonych miejscach, przekazania kwoty na cele społ. sąd zarządza wykonanie kary gdy: skazany narusza porządek prawny, uchyla się od uiszczania grzywny, dozoru i wykonania innych obowiązków, gdy popełni inne przestępstwo. Sąd obligatoryjnie wyznacza termin obowiązkowego uiszczenia uszczuplonej należności publicznopr. Negatywna przesłanką jest (art.37par1pkt2i5): uczynienie sobie z przestępstwa stałego źródła dochodu oraz działanie w zorganizowanej grupie (41apar2).
Warunkowe zwolnienie
Jest to środek karny związany z poddaniem sprawcy próbie. Dotyczy tylko pozbawienia wolności. Polega na zwolnieniu sprawcy z pozostałej części kary. Skazanego można zwolnić po odbyciu połowy kary, nie wcześniej niż po 6 mcach. Stosuje się gdy istnieje pozytywna prognoza co do tego, że sprawca będzie przestrzegał porządku prawnego. Okresem próby jest pozostała część kary. Zastosowanie zwolnienia jest uwarunkowane zachowaniem się skazanego w czasie odbywania kary, także cech osobowości wykazanych przy popełnieniu przestępstwa. Sąd obligatoryjnie nakazuje uiszczenie uszczuplonej należności - nie dopełnienie tego obowiązku skutkuje odwołaniem warunkowego zwolnienia. Odwołanie następuje także wtedy gdy skazany w okresie próby popełnia takie samo przestępstwo lub rażąco narusza porządek prawny.
Środki karne za wykroczenia art. 47 par.2
Wyliczenie środków karnych ma charakter wyczerpujący.
dobrowolne poddanie się odpowiedzialności,
przepadek przedmiotów,
ściągnięcie równowartości pieniężnej przepadku przedmiotów.
Środki zabezpieczające
Są to środki, które mają na celu ochronę społeczeństwa przed zachowaniem osób, które dopuściły się czynu zabronionego w warunkach wyłączających poczytalność.. Orzeczenie tych środków ma również na celu uniemożliwienie popełnienia kolejnego czynu. Środki te nie są karą i w zasadzie mogą być orzeczone bez ustalania winy.
Środki zabezpieczające o charakterze leczniczym (art.22par3pkt.1-5):
umieszczenie w zakładzie zamkniętym,
umieszczenie w zakładzie psychiatrycznym,
umieszczenie w zakładzie karnym , gdzie stosuje się środki lecznicze lub rehabilitacyjne,
umieszczenie w zamkniętym zakładzie leczenia odwykowego,
skierowanie do placówki leczniczo-rehab.
Środki zabezpieczające o charakterze administracyjnym (art.22par.3pkt.6-7):
przepadek przedmiotów, (art.43 podaje kiedy stosujmy przepadek przedm. jako śr. zabezp.)
zakaz zajmowania określonych stanowisk, wykonywania określonego zawodu i działalności (43$4). Orzeka się je bez wyznaczenia terminu - uchyla się gdy ustaną przyczyny (43par.5).
Środkiem zabezp. orzekanym przy wykroczeniach skarbowych jest tylko przepadek przedmiotów (art.47par.4).
Modyfikacje kar
Nadzwyczajne obostrzenie kary art.37 i 38
Polega na wymierzeniu kary rodzajowo surowszej lub w surowszym wymiarze. Obligatoryjnie stosuje się obostrzenie gdy:
- wartość przedmiotu lub wysokość uszczuplonej należności jest duża w przypadku umyślnego przestępstwa (par1.1),
- sprawca uczynił sobie z przestępstwa stałe źródło dochodu (par1.2). nie musi to być jedyne źródło czy główne, musi mieć cechę stałości i dawać korzyść majątkową lub osobista dla siebie lub kogoś innego. Może to być także notoryczne uchylanie się od płacenia podatków lub ich części,
- ciąg przestępstw skarbowych (par1.3) czyli znamiona przestępstwa określone w tym samym przepisie. Sad orzeka karę tylko raz za wszystkie zbiegające się przestępstwa, na postawie przepisu, którego znamiona wyczerpuje (37par4),
- recydywa specjalna (par1.4) czyli przestępstwo skarbowe tego samego rodzaju (skierowane przeciwko temu samemu finansowemu interesowi publ.), wciągu 5 lat, po odbyciu chociaż części kary,
- popełnia przestępstwo działając w zorganizowanej grupie albo związku mającym popełnić przestępstwo (par1.5). sprawca musi mieć świadomość działania w grupie co najmniej 3 osób. Niezbędna jest tu cecha pewnej trwałości współdziałających osób. Sprawca jest tu także podżegacz i pomocnik,
- jeśli używa przemocy lub grozi natychmiastowym jej użyciem przy popełnieniu przestępstwa (par1.6). Celem jest przełamanie woli oporu innej osoby lub naruszenie nietykalności cielesnej,
- nadużycie stosunku zależności (par1.7) czy to ze stosunku prawnego czy faktycznego, wykorzystanie krytycznego położenia drugiej osoby, skorzystanie z okoliczności w jakich znajduje się doprowadzający i doprowadzany, np. prolongata spłaty długu.
Obostrzenie polega na wymierzeniu kary pozbawienia wolności w określonych granicach zależnych od zagrożenia karą dla danego przestępstwa (6mcy gdy grzywna do 360stawek dz., do roku powyżej 360 stawek dz., 1mc do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę, 3 mce do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego podwójnie) art.38..
Zakaz nadzwyczajnego obostrzenia obejmuje sytuacje gdy:
- przestępstwo spowodowało uszczuplenie należności publ., a wymagana należność została w całości uiszczona przed zamknięciem przewodu sadowego w I inst. (37par.2),
- sprawca odstąpił od udziału w zorganizowanej grupie przestępczej i ujawniając przed organem ścigania istotne okoliczności przestępstwa, zapobiegł jego popełnieniu (art.37par3)
Nadzwyczajne złagodzenie kary ART.36
Polega na: 1) wymierzeniu kary łagodniejszej rodzajowo; 2) wymierzeniu kary poniżej dolnego progu zagrożenia w określonej sankcji; 3) odstąpieniu od kary i pozostaniu na środkach karnych i zabezpieczających. Przesłanką uzasadniającą przedmiotową decyzję sadu jest naprawienie wyrządzonej szkody i postawa sprawcy, który wykazuje dużą aktywność w dążeniu do jej naprawienia. Obejmuje to następujące sytuacje:
- gdy nawet najniższa kara jest niewspółmiernie wysoka,
- w przypadku nieusprawiedliwionego błędu co do okoliczności wyłączającej bezprawność lub nieświadomość karalności,
- w stosunku do młodocianego,
- w przypadku ograniczonej poczytalności w trakcie dokonania czynu,
- wobec sprawcy, który starał się zapobiec skutkowi stanowiącemu znamię czynu,
- przy usiłowaniu nieudolnym,
- wobec współdziałającego który starał się zapobiec czynowi lub którego nie dotyczy okoliczność osobista wpływająca na wyższy wymiar kary,
- wobec pomocnika i podżegacza, gdy czynu nie usiłowano dokonać,
- wobec sprawcy współdziałającego z innymi osobami, jeżeli ujawnił on przed organem przygot. Wszystkie istotne informacje dotyczące przestępstwa,
- wobec sprawcy czynu polegającego na nieterminowej wpłacie podatku, który przed wszczęciem postępowania taki podatek wpłacił na rzecz właściwego organu.
Przypadki, kiedy obligatoryjnie nie można złagodzić kary:
- odwołanie lub niepotwierdzenie ujawnionych zeznań przez współsprawcę,
- wobec kierującego przestępstwem,
- wobec polecającego, który wykorzystał uzależnienie innej osoby od siebie,
- wobec nakłaniającego do przestępstwa w celu skierowania przeciw niej postępowania o ten czyn.
Warunkowego zawieszenia nie stosuje się do sprawcy, który działał w grupie przestępczej lub uczynił sobie z przestępstwa źródło dochodu.
Nadzwyczajne złagodzenie kary nie ma zastosowania do wykroczeń. W szczególnych przypadkach można zaniechać wymierzenia grzywny i poprzestać na środkach karnych.
Przy zbiegu podstaw do obostrzenia i złagodzenia kary sąd może tylko raz karę złagodzić lub obostrzyć i może to zrobić tylko wymiennie: albo - albo.
Instytucja przedawnienia
Przedawnienie jest to zaniechanie ukarania sprawcy na skutek upływu czasu. Przedawnienie nie znosi przestępczości czynu lecz tyko jego karalność. Dotyczy wykluczenia możliwości orzeczenia kary i śr. karnego. Obecnie KKS przewiduje następujące rodzaje przedawnienia: przedawnienie karalności (art.44) i wykonania kary (art.103KK i art.20par2KKS) za przestępstwo sk. oraz przedawnienie karalności (art.51par.1i2) i wykonania kary (art.51par.3) za wykroczenie sk.
Przedawnienie karalności przestępstwa:
- 5 lat - gdy przestępstwo jest zagrożone karą grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do lat 3;
- 10 lat - gdy przestępstwo jest zagrożone karą pozbawienia wolności powyżej 3 lat.
Bieg przedawnienia liczy się od chwili jego popełnienia. Przy prz. ciągłym od popełnienia ostatniego czynu wchodzącego w skład przestępstwa. Jeżeli dokonanie przest. zależy od nastąpienia określonego skutku, bieg rozpoczyna się od czasu, gdy skutek ten nastąpił. Jeśli przest. polegało na uszczupleniu należności publicznoprawnej bieg przedawnienia rozpoczyna się z końcem roku, w którym upłynął termin płatności tej należności; karalność ustaje także, gdy nastąpiło przedawnienie tej należności. Przedawnienie nie biegnie jeśli przepis ustawy nie pozwala na wszczęcie lub dalsze prowadzenie postępowania.
Przedawnienie karalności wykroczenia:
- 1 rok od czasu popełnienia,
- 2 lata jeśli w okresie roku wszczęto postępowanie przeciwko sprawcy liczone od zakończenia tego postępowania.
Bieg przedawnienia liczy się od chwili jego popełnienia. Przy prz. ciągłym od popełnienia ostatniego czynu wchodzącego w skład przestępstwa. Jeżeli dokonanie przest. zależy od nastąpienia określonego skutku, bieg rozpoczyna się od czasu, gdy skutek ten nastąpił. Jeśli przest. polegało na uszczupleniu należności publicznoprawnej bieg przedawnienia rozpoczyna się z końcem roku, w którym upłynął termin płatności tej należności; karalność ustaje także, gdy nastąpiło przedawnienie tej należności. Przedawnienie nie biegnie jeśli przepis ustawy nie pozwala na wszczęcie lub dalsze prowadzenie postępowania.
Przedawnienie wykonania orzeczonej kary lub środka karnego za przestępstwo:
Polega na ustaniu wykonalności wyroku z powodu upływu czasu. Bieg wyznacza data uprawomocnienia się wyroku. Stosuje się przepisy art.103KK: 30 lat w razie skazania na pozbawienie wolności powyżej 5 lat, 15 lat dla kary pozb. wolności niższej niż 5 lat, 10 lat w przypadku kar łagodniejszych. Terminy te nie ulęgają przerwaniu ze względów prawnych czy faktycznych. W przypadku środków karnych i środków zabezpieczających obowiązuje okres 10 lat od daty uprawomocnienia się wyroku.
Przedawnienie wykonania orzeczonej kary lub środka karnego oraz środka zabezpieczającego w postaci przepadku przedmiotów, za wykroczenie: 3 lata od daty uprawomocnienia się wyroku.
Zatarcie skazania
Warunkiem bezwzględnym jest aby skazany w podanym okresie przestrzegał porządku prawnego. Zatarcie skazania z mocy prawa następuje (art. 107par.1KK) przez upływ czasu, jeżeli od wykonania, darowania lub przedawnienia wykonania kary upłynęło: 10 lat - w razie skazania na karę pozbawienia wolności, 5 lat - w razie skazania na karę ograniczenia wolności albo na grzywnę (na wniosek skazanego sąd może zarządzić zatarcie już po 3 latach). W przypadku próby przy warunkowym zawieszeniu kary zatarcie następuje po 6 mcach od zakończenia okresu próby, jeśli nie nastąpi wcześniejsze odwołanie warunkowego zawieszenia. Jeśli było ono połączone ze środkiem karnym lub z grzywną to zatarcie nie może nastąpić przed wykonaniem tych kar. Zatarcie następuje także jeśli czyn objęty wyrokiem nie jest już zabroniony pod groźbą kary. Wpis o skazaniu usuwa się z rejestru skazanych i uważa się je za niebyłe.
W przypadku wykroczeń zatarcie kary i środków karnych następuje po 2 latach od wykonania, darowania lub przedawnienia wykonania (art. 52par1). W przypadku odstąpienia od wymierzenia kary lub środka zatarcie następuje po roku od wydania orzeczenia (art. 52par2). Podobnie grzywna mandatowa(art.52par.4).
W przypadku przestępstw i wykroczeń ciągłych oraz powtórzonych przed upływem okresu do zatarcia, zatracie może nastąpić tylko dla wszystkich czynów jednocześnie (art.52par3).
Przywrócenie praw art.191
Polega na odzyskaniu utraconych praw publicznych lub uwolnieniu od zakazu (art.22par2pkt5i7). Przywrócenie następuje po upływie ustalonego czasu lub na skutek ułaskawienia. Sąd może orzec wcześniejsze przywrócenie praw jeśli upłynęła co najmniej połowa ustalonego czasu a skazany przestrzegał porządku prawnego w okresie kary. Do okresu, który biegnie od uprawomocnienia się wyroku, nie wlicza się czasu odbywania kary pozbawienia wolności.
5