Postępowanie administracyjne i sądowo-administracyjne - wykład 14
Środki prawne
Zwyczajne:
środki odwoławcze
quasi środki odwoławcze
Sprzeciw - występuje przy prawie pomocy, służy od postanowień i zarządzeń referendarza sądowego wydane w sprawie prawa pomocy, przysługuje w terminie 7 dni od dnia wydania postanowienia czy rozporządzenia i ma charakter specyficzny. Jeśli zostaje wniesiony sprzeciw skutecznie, to znaczy w odpowiednim terminie i spełnia warunki formalne i te warunki mają znaczenie, wówczas gdy wchodzi w grę sprzeciw sformułowany przez fachowego pełnomocnika, bo wówczas musi zawierać uzasadnienie. Natomiast tak specjalnych warunków sprzeciwu nie ma, a powoduje on, że upada postanowienie referendarza - nie bada się czy jest ono prawidłowe czy nie (oczywiście się to czyta), ale polega to na tym, że w sądzie WSA jeden sędzia teraz sam sprawę rozstrzyga, bo referendarz nie jest sędzią, a więc wniesienie sprzeciwu oznacza, że nie zgadzam się, żeby sprawa była rozpatrywana nie przez sędziego.
Od tego postanowienia służy zażalenie (wydanego przez sąd) , aby było wydane pierwszy raz przez sąd i to zażalenie rozpatruje co do zasady NSA.
Odwołanie, które występuje raz, jeśli chodzi o odwołanie od zarządzenia przewodniczącego składu orzekającego dotyczącego odmowy uzupełnienia protokołu.
Służą od wyroków i postanowień, czasem zażalenie służy od zarządzeń i tymi środkami są:
skarga kasacyjna - służy od wyroków WSA oraz postanowień WSA, które zapadły w czasie postępowania w danej instancji, a więc takie jak:
postanowienie o umorzeniu,
postanowienie o odrzuceniu skargi
zażalenia - służą od postanowień, które wyraźnie ustawa PPSA wymienia a więc jest podobna reguła, jak w każdej procedurze, że tylko wtedy, gdy przepis tak stanowi, oczywiście z wyjątkiem tych postanowień, które kończą sprawę, bo od nich jest skarga kasacyjna.
Nadzwyczajne - służą od prawomocnych orzeczeń
skarga o wznowienie postępowania
3 rodzaje skarg o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia
O ile skarga o wznowienie ma prowadzić do nowego rozstrzygnięcia w danej sprawie, w zamierzeniu autora tej skargi, o tyle skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia nie prowadzi w zasadzie do unicestwienia wyroku, tylko ma stanowić podstawę do wystąpienia o odszkodowanie. Strona występuje o to, żeby stwierdzić, że jakieś orzeczenie jest niezgodne z prawem, a wyrządziło szkodę, strona występuje z tą skargą po to, by z tym orzeczeniem pójść do SP i uzyskać odszkodowanie.
Niezależnie od tego mamy środek nadzoru, nie jest środkiem zaskarżenia i nie prowadzi do uchylenia rozstrzygnięcia, lecz do ewentualnego odrzucenia skargi.
Środek z Art. 172 - unieważnienie prawomocnego orzeczenia sądu administracyjnego, który stosuje NSA jedynie na wniosek prezesa NSA i tego wniosku strona nie może się domagać skutecznie - może wnosić, ale to od prezesa zależy, czy on z tym wystąpi.
Występuje z tym tylko wtedy, gdy okaże się, że sąd administracyjny rozpatrzył sprawę, która nie należała do jego właściwości, a więc w wyniku skutecznego wniesienia tego środka strona uzyska, tylko to, że jej skarga zostanie odrzucona jako nienależąca do właściwości i najwyżej nastąpi umorzenie tego orzeczenia i umorzenie skargi.
Niezależnie od tego mamy środek, który służy zwalczaniu opieszałości SA tj.
skarga na rozpoznanie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora, w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki, ale tutaj chodzi o skargę na opieszałość SA.
Skarga kasacyjna
Przysługuje od:
orzeczeń WSA i nie muszą być te orzeczenia prawomocne;
wyroków
postanowień tylko tych, które kończą sprawę, a więc odrzucają skargę lub umarzają postępowanie.
Legitymacja na wniesienie tej skargi służy na równych prawach stronom i uczestnikom postępowania. Może ją wnieść też organ, ale nie może wnieść skargi zwykłej, a tylko kasacyjną.
Prokuratorowi, RPO i uczestnikom z mocy prawa lub którzy zostali dopuszczeni do udziału w postępowaniu przed SA również przysługuje prawo wniesienia skargi kasacyjnej.
Skarga kasacyjna jest środkiem sformalizowanym bardziej niż skarga zwykła, bo musi
odpowiadać warunkom formalnym pisma procesowego,
odpowiadać warunkom formalnym skargi tym, które musi spełniać skarga zwykła,
odpowiadać zgodnie z Art. 176 dodatkowym warunkom - musi zawierać:
oznaczenie zaskarżonego orzeczenie ze wskazaniem, czy ono jest zaskarżone w całości lub w części, bo co do zasady sąd działa w granicach skargi,
przytoczenie podstaw kasacyjnych (charakter ściśle sformalizowany) i ich uzasadnienie,
wnioskiem o uchylenie lub zmianę zaskarżonego orzeczenia z określeniem zakresu żądanej zmiany - uchylenia lub zmiany (ale to było dotychczas traktowane jako błąd materialny - w tej chwili z powodu wyroku TK - ona nic nie wie na ten temat)
TK przyjął, że to jest błąd formalny, a więc nieumieszczenie tego nie powoduje od razu odrzucenia skargi, a trzeba wezwać stronę do uzupełnienia braków formalnych.
To sformalizowanie polega na tym, że szczególne istotne znaczenie ma wskazanie podstaw kasacyjnych i są określone w art. 174 . Podstawą skargi kasacyjnej może być:
naruszenie prawa materialnego przez jego błędną wykładnie lub niewłaściwe zastosowanie,
naruszenie przepisów postępowania, które to uchybienie mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.
Skarga powinna zawierać uzasadnienie, to jest bardzo istotne, że jeśli chcemy skazać, że wykładnia jest błędna, to nie tylko musimy określić, na czym polegał błąd, ale też wskazać, jak według nas ten przepis powinien być rozumiany.
Błędne zastosowanie to jest w zasadzie błędne podciągniecie danej normy pod konkretny stan faktyczny, choć tutaj jest pewna różnica stanowisk, co do tego, jak trzeba zwalczać naruszenia proceduralne dokonane przez organ administracyjny, a które nie zauważył sąd.
Można to kwestionować w trybie Art. 141 wskazując, że błędy polegały na tym, że sąd zaakceptował błędy, który popełnił organ.
Naruszenie przepisów postępowania - to powinno być naruszenie przepisów procedury sądowo- administracyjnej przez SA, ale w uchwale pełnego składu NSA przyjęto takie bardziej liberalne nastawienie i przyjęto, że w ramach tych podstaw można kwestionować także naruszenie przepisów KPA przez organ administracyjny pod warunkiem zarzutu, że sąd tego nie zauważył - oznacza to bardziej liberalne podejście. To prowadzi do tego, że jeśli strona wskaże, że sąd naruszył przepis 7 kpa to składy orzekające mu nie oddalają skargi pisząc, że one nie stosują KPA, tylko piszą, że sąd nie naruszył tych przepisów, a strona nie wskazała, w jaki sposób on zaakceptował naruszenie tych przepisów. Ewentualnie sąd, widząc istotne naruszenia, może się do takich braków dobrać, to zależy od tego, jak chce daleko iść w rozumieniu podstaw kasacyjnych.
A teraz ta uchwała NSA taką możliwość daje, że można brać pod uwagę naruszenia przepisów KPA jako te, które sąd administracyjny zaakceptował niezgodnie z prawem, bo powinno się zastosować art. 145 i powołać się na błędne rozstrzygniecie.
To wskazanie podstaw kasacyjnych jest istotne bo:
jak dotąd uważano, że brak wskazania podstaw stanowi brak materialny i skargę, która takiego wskazania nie posiadała, od razu odrzucano, ale istotne jest to, że NSA może działać tylko w granicach wskazanych podstaw.
Czyli nie podam podstawy, a w ramach tej podstawy nie podam konkretnego przepisu, który został naruszony to NSA, chociaż będzie widział naruszenie tego przepisu, to nie będzie w stanie z tego powodu uchylić orzeczenia.
Jedyna sytuacja, kiedy NSA będzie mógł wyjść poza granice skargi - to są przesłanki wznowienia postępowania, które wynikają z Art.183 §2 - kiedy np.:
była niedopuszczalna droga sądowa,
kiedy strona nie miała zdolności procesowej,
albo pełnomocnik strony był nienależycie umocowany,
albo było już uprzednio rozstrzygniecie
- to są przesłanki, gdzie NSA może uchylić orzeczenie, mimo że strona tego nie podniesie w skardze kasacyjnej. Zasadniczo sąd jest tymi przesłankami związany.
Sąd zaczyna od tego, że NSA działa w ramach podstaw kasacyjnych i dopiero przechodzi do wskazania, jakie były podstawy i wypowiada się tylko do tych podstaw.
Znaczenie tych podstaw polega na tym, że one rzutują na rodzaj rozstrzygnięcia. Czasami wskazanie tych podstaw ma znaczenie, a czasem to, czy one znalazły realne odzwierciedlenie.
Jeżeli w sprawie wystąpi tylko naruszenie prawa materialnego, a nie procesowego, to znaczy, że jeśli strona je powoła, to sąd stwierdza, że one nie wystąpiły.
Więc, co do zasady, najpierw się wypowiada co do naruszeń procesowych, chyba że one są ściśle związane, ale zasada jest, że się wskazuje naruszenia procesowe.
Jeżeli nie ma procesowych, a są materialne, to sąd może działać na podstawie art. 98 - czyli może uchylić wyrok i sam rozstrzygnąć sprawę, a więc np. uchylić wyrok i oddalić skargę albo uchylić wyrok i odrzucić skargę w przypadku braku właściwości SA.
Jeżeli w sprawie wystąpiły naruszenia przepisów postępowania, a strona, która wniosła skargę kasacyjną, zrzeka się rozprawy i pozostałe strony tego nie zażądały w terminie 14 dni, to na podstawie art. 182 §2 sąd może rozpatrzeć sprawę na posiedzeniu niejawnym (tak też się rozpatruje skargę od postanowień). Tę skargę można wnieść od wyroków, które posiadają uzasadnienia.
Ważne jest, że jak nie ma uzasadnienia z urzędu (a chodzi tu o wyroki oddalając skargę), to mamy tylko 7 dni na wystąpienie o uzasadnienie i jak tego nie zrobimy, to nie można wnosić skargi kasacyjnej.
Skargę kasacyjną wnosi się w terminie 30 dni od dnia otrzymania wyroku z uzasadnieniem.
Skarga kasacyjna musi być sporządzona przez fachowego pełnomocnika tzw. przymus radcowsko-adwokacki (brak go przy I instancji).
Jeżeli skargę kasacyjną wnosi prokurator czy rzecznik, a nie uczestniczył on w postępowaniu (np. strona nie występowała o uzasadnienie), ma dłuższy termin do wniesienia SK, bo może on najpierw wystąpić o uzasadnienie - ma na to 30 dni i następnie ma 30 dni od dnia uzyskania uzasadnienia na wniesienie skargi kasacyjnej (łącznie 60 dni).
Skargą kasacyjną wnosi się za pośrednictwem WSA, który może skargę odrzucić, wskazuje wysokość wpisu, który musi być wniesiony i to jest 50 % wpisu I instancji, a jeżeli nie ma powodów do odrzucenia, przekazuje do NSA i może on tutaj taką skargę odrzucić, nadal jeżeli nie są uzupełnione braki formalne, może skargę kasacyjną odrzucić, jeżeli skargi się nie potwierdziły, może wyrok uchylić i przekazać do ponownego rozpoznania, ale może też sam rozpoznać na podstawie Art. 188. NSA może umorzyć postępowanie, jeśli ktoś cofnie skargę.
Zażalenie
Jest zwykłym środkiem, które przysługuje od postanowień, od który nie służy skarga kasacyjna, ale które wyraźnie są w ustawie wymienione jako zaskarżalne postanowienia (wymienia je art. 194 w 10 punktach), np.:
postanowienie przekazania sprawy innemu sądowi,
odmowa wstrzymania wykonania decyzji lub innego aktu,
zawieszenie postępowania,
odrzucenie skargi kasacyjnej,
odmowa sporządzenia uzasadnienia,
Nie wszystkie postanowienia czy rozporządzenia, na które służy zażalenie, jest tutaj wymienione. One są rozrzucone w poszczególnych przepisach, np. art 33 mówi o zażaleniu na postanowienie o dopuszczeniu uczestnika do postępowania przed SA.
Wnosimy je w ciągu 7 dni od dnia doręczenia lub ogłoszenia,. Jest to środek mniej sformalizowany
przepis odsyła do zasad przy skardze kasacyjnej, ale praktycznie nikt tego nie wymaga - rozpatruje się zażalenia pisane potocznym językiem, a ważne jest, żeby było wiadomo o co chodzi.
W przypadku zażaleń nie ma przymusu adwokacko-radcowskiego z wyjątkiem - jeżeli jest postanowienie o odrzuceniu skargi kasacyjnej, to tam jest wymagany przymus adwokacko-radcowski. To wtedy to zażalenie powinno być sporządzone przez np. adwokata
Zażalenia mogą być rozpatrywane przez WSA, jeśli w pełni przychyli się do żądań skarżącego, a jeśli nie, to przekazuje zażalenie do NSA i NSA rozpatruje zażalenie na posiedzeniach niejawnych. Tu może:
uchylić i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania,
uchylić i sam rozpatrzyć sprawę,
oddalić zażalenie,
odrzucić, jeśli jest niedopuszczalne zażalenie.
Nadzwyczajne środki zaskarżenia:
Skarga o wznowienie postępowania przysługuje od prawomocnych orzeczeń lub postanowień.
Jest oparta na zasadzie skargowości, nie ma z urzędu, tylko wznowienie w wyniku wniesionej skargi.
Wznowić postępowanie w zasadzie można raz od danego rozstrzygnięcia, a to wynika z art. 285 ppsa.
Przyczyny wznowienia postępowania:
przyczyny nieważności - to nie wszystkie przyczyny pozwalające wyjść poza granice skargi kasacyjnej, to są przyczyny wskazane w Art.271:jeżeli w składzie sądu uczestniczyła osoba nieuprawniona;
albo orzekał sędzia wyłączony z mocy ustawy, a strona przed uprawomocnieniem się orzeczenia nie może domagać się jego wyłączenia;
jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej;
albo strona nie była należycie reprezentowana;
lub jeżeli wskutek naruszenia przepisów prawa strona była pozbawiona możliwości działania.
przyczyny restytucyjne - wynikają z art. 273. To są typowe przyczyny wznowieniowe, np.:
orzeczenie zostało oparte na dokumencie podrobionym lub przerobionym albo na skazującym wyroku karnym, następnie uchylonym;
orzeczenie zostało uzyskane za pomocą przestępstwa;
późniejsze wykrycie okoliczności faktycznych lub środków dowodowych, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, a strona nie mogła z nich skorzystać;
późniejsze wykrycie prawomocnego orzeczenia dotyczącego tej samej sprawy.
przyczyny związane z orzeczeniem trybunału międzynarodowego lub TK - z powodu np. że TK zakwestionował podstawę prawną rozstrzygnięcia lub że potrzeba wznowienia wynika z rozpatrzenia organu międzynarodowego działającego na podstawie umowy międzynarodowej ratyfikowanej przez RP.
Skarga o wznowienie postępowania jest środkiem mniej lub bardziej sformalizowanym w zależności od tego, kto ma ją rozpatrywać.
Właściwy organ do rozpatrzenia skargi - zależy to od przyczyn.
Jeżeli (Art. 275) podstawą wznowienia jest przyczyna nieważności, to właściwy jest ten sąd, który wydał zaskarżone orzeczenie, a więc które orzeczenie kwestionujemy, a jeżeli orzeczenie było wydane przez WSA i NSA , to nawet że jeżeli byśmy byli zadowoleni, że NSA nam przekazał znowu do WSA, to mimo to właściwy jest NSA.
Gdy sprawa była w II instancjach, a przesłanką była nieważność, to właściwy jest NSA.
Jeżeli jest inna podstawa wznowienia, to właściwy jest sąd, który ostatnio orzekał, a więc był najpierw WSA, potem NSA wróciło do WSA, to właściwy jest WSA.
To oznacza inne ukształtowanie podstawy w zależności od podstawy.
Tę skargę wnosi się w termie 3 miesięcy licząc od dnia, gdy strona lub jej pełnomocnik dowiedział się o przyczynie wznowienia, a w przypadku trybunałów to zasada 3 miesięcy od dnia wejścia w życie wyroku TK i odpowiednio do reszty trybunałów.
Z tym, że istnieją pewne granice i to jest inaczej niż w postępowaniu administracyjnym.
Termin ten nie pozwala nie tylko na uchylenie, ale i wznowienie. W przypadku takiej skargi byłaby ona odrzucona.
Mianowicie po upływie lat 5 po uprawomocnieniu się orzeczenia nie można żądać wznowienia z wyjątkiem przypadku, kiedy strona nie miała możliwości działania lub była nienależycie reprezentowana - to daje większą trwałość orzeczeń, możemy najwyżej żądać stwierdzenia niezgodności z prawem, natomiast nie wznowimy postępowania.
Skarga powinna wskazywać ustawową przesłankę wznowienia, jej uzasadnienia, okoliczności stwierdzające dotrzymanie terminu i żądanie uchylenia, bądź zmienny orzeczenie zaskarżonego.
W zależności od tego, jaki sąd jest właściwy, to jest przymus adwokacko-radcowski lub go nie ma.
Postępowanie w sprawie wznowienia postępowania dzieli się na dwie fazy:
Pierwsza faza:
badanie dopuszczalności skargi o wznowienie, którą mogą wnieść wszystkie podmioty mające legitymizację procesową;
badanie terminu;
wskazanie właściwej podstawy wznowienia - nie, czy wystąpiła
To może wystąpić na posiedzeniu niejawnym i tam sąd może skargę odrzucić, a w sprawach bardziej skomplikowanych sąd przekazuje to na rozprawę. I jeżeli sąd stwierdzi, że skarga jest dopuszczalna, to przechodzi do rozstrzygnięcia merytorycznego.
Faza druga:
merytoryczne badanie - badanie czy przesłanki, które podała strona wystąpiły, jeśli tak, to trzeba wyrok uchylić i wydać nowy na tej samej rozprawie - sędzia, który to robi, musi się przygotować całkowicie, bo unika się odraczania rozprawy. W zależności od wyniku:
sąd nadal może odrzucić skargę o wznowienie, jeśli stwierdzi, że jest ona niedopuszczalna, więc nie przechodzi do następnego etapu lub gdy jest wniesiona po terminie;
oddala, jeśli te zarzuty się nie potwierdzają;
umorzyć postępowanie, jeśli zaistniały przesłanki umorzenia np. strona zmarła;
uchylić orzeczenie i odrzucić skargę, jeśli to skarga była już niedopuszczalna;
może uchylić i wydać nowy wyrok czy postanowienie w sprawie;
może, jeżeli skarga dotyczyła tego, że było kilka orzeczeń - to musi badać je wszystkie - stwierdza, które było pierwsze, a pozostałe uchylić i pozostawić w mocy tej pierwszej.
Zasadą jest niedopuszczalne dalsze wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym orzeczeniem dotyczącym skargi o wznowieniu - art. 285.
Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia sądu to skarga z działu 7A, a tak naprawdę tam są trzy rodzaje takich skarg.
Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem przysługuje od orzeczeń prawomocnych - takich, które spowodowały wyrządzenie szkody, więc jest dyskusja, czy może to dotyczyć postanowień czy tylko wyroków.
Zróżnicowanie podstawy jest zależne od tego, jakie orzeczenie się kwestionuje, a więc czy strona miała możliwości do obrony swoich praw i czy miała środki prawne, z których mogła skorzystać
i od tego zależy gradacja błędów
Art. 258 a §1 - skarga przysługuje od prawomocnych orzeczeń WSA i jeżeli przez takie orzeczenie została stronnie wyrządzona szkoda, a nie było i nadal nie jest możliwe zastosowanie środków prawnych w tej mierze. To dotyczy sytuacji, kiedy np. orzeczenie WSA stało się prawomocne, bo NSA odrzucił skargę, a więc nie doszło do kontroli z braków formalnych - chodzi tu o to, kiedy strona merytorycznie nie mogła skorzystać ze środka zaskarżenia - np. za późno wniosła. Nie chodzi o sytuacje, kiedy w ogóle nie skorzystała, ale chciała skorzystać, a jej odrzucono. Tutaj są te warunki mniej ostre.
Art. 285 a §2 - tu jest powiedziane w wyjątkowych wypadkach, a więc to już ma charakter wyjątkowy i służy od wyroków WSA i strony nie skorzystały ze środków karnych, nie wnosiły skargi, to mogą skorzystać z tego tylko wtedy, jeżeli niezgodność z prawem wynika z naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego lub konstytucyjnych praw człowieka i obywatela.
Art. 185 a §3 - zakwestionowanie orzeczeń NSA - zasadniczo skargi nie ma, ale gdy niezgodność z prawem wynika z rażącego naruszenia praw UE, jednocześnie wszędzie musimy uzasadniać przesłankę, że została nam wyrządzona szkoda, bo to postępowanie nie zmierza do uchylenia, ale aby dać możliwość udania się po odszkodowanie.
Nie można korzystać z tego środka, jeśli można korzystać ze skargi o wznowienie. Jest on ostatecznością, jeśli w żaden inny sposób nie mamy możliwości dochodzenia naszych praw.
Legitymacja do tej skargi służy stronie - nad tym jest dyskusja, bo jak dotąd uważa się, że nie organowi, bo niby organ nie może ponieść szkody. Obowiązuje to przymus adwokacko-radcowski, bo stosuje się tu przepisy o skardze kasacyjnej, skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia jest jeszcze bardziej sformalizowana niż skarga kasacyjna.
Skargę tą może wnieść też prokurator generalny i RPO.
Skarga ta może być wniesiona w terminie 2 lat od dnia uprawomocnienia się orzeczenia i jest ona pismem sformalizowanym, bo:
powinna spełniać warunki formalne pism procesowych;
powinna zawierać wskazanie orzeczenia;
czy jest zaskarżone w całości lub w części;
przytoczenie uzasadnienia.
Podstawy te przypominają nam podstawy kasacyjne, albowiem te skargę wnosi się z uwagą na:
1. naruszenie prawa materialnego - art.285 d lub przepisów postępowania, które spowodowały niezgodność orzeczenia z prawem i dochodzi tu element szkody (trzeba uprawdopodobnić wyrządzenie szkody w wyniku orzeczenia, wykazać, że uchylenie tego orzeczenia nie jest obecnie możliwe) i wniosek o stwierdzenie orzeczenia niezgodnego z prawem.
Podstawą tej skargi, w przeciwieństwie do skargi kasacyjne, nie mogą być zarzuty dotyczące ustalenia faktów lub oceny dowodów.
Jej rozpatrzenie składa się z dwóch etapów:
kontrola wstępna.
kontrola merytoryczna.
Uważa się, że mimo, że wnosi się ją do WSA, to kontroli formalnej może dokonywać tylko NSA i w wyniku tych skarg sąd może:
skargę odrzucić - gdy jest po terminie i tak dalej;
skargę oddalić - gdy nie było naruszeń prawa;
skargę uwzględnić i stwierdzić, że orzeczenie jest niezgodne z prawem - nie uchyla się wyroku czy postanowienia, ono nadal funkcjonuje. Są dwa rozstrzygnięcia: obecne i poprzednie, które mówi, że tamten jest niezgodny z prawem. Potem z tym idziemy do sądu, który ustala odszkodowanie, który ustala od nowa szkodę.
jedyny przypadek, gdy może rozstrzygniecie może prowadzić do unieważnienia rozstrzygnięcia - może uwzględnić skargę i stwierdzając niezgodność z prawem unieważnić zaskarżone orzeczenie, a jeśli były dwa, to też sądu I instancji i odrzucić skargę.
W ciągu 2 lat może dojść do sytuacji, że uchyli się wyrok i skarga zostanie odrzucona, to się dzieje, kiedy prezes NSA może wystąpić w trybie Art. 172, a więc jedynie, gdyby SA orzekł w sprawie, w której nie jest właściwy, pamiętając że nie można odrzucić skargi, jeśli uprzednio sąd powszechny uznał się za niewłaściwy.
Skutki rozstrzygnięć SA są uzależniane od formy rozstrzygnięcia, jego treści i czy posiada atrybut prawomocności, przy czym wyróżniamy prawomocność formalną i prawomocność materialną.
Formalna - oznacza, że od danego orzeczenia nie można złożyć środka zaskarżenia.
Materialna - dotyczy skutków rozstrzygnięcia, na podstawie Art.171 PPSA wyrok prawomocny ma powagę rzeczy osądzonej, tylko co do tego, co w związku ze skargą stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia.
Wyroki sądów I instancji mogą być nieprawomocne, jeżeli służy od nich jeszcze skarga kasacyjna lub prawomocne, jeżeli skarga kasacyjna nie została wniesiona w terminie.
Wyroki nieprawomocne powodują skutki nieprocesowe, kończą bowiem postępowanie w danej instancji i wiążą w sprawie sąd, który je wydał.
Zgodnie z Art. 144 PPSA - sąd jest związany danym wyrokiem od chwili jego ogłoszenia, a jeśli był wydany na posiedzeniu niejawnym, to od dnia podpisania sentencji.
Wyroki prawomocne - wyroki, od których w zasadzie nie służy środek odwoławczy.
Wyroki WSA są prawomocne dopiero, gdy strona nie zaskarży ich w drodze zwyczajnego środka zaskarżenia. Skutkiem wyroku WSA jest związanie wyrokiem sądu, który to wydał, stron, innych sądów i innych organów.
Skutki materialne wydanych wyroków są zależne od jego treści, bo zależne jest od tego, co stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia.
Natomiast wyroki, które mają charakter uchylający, czyli uchylają decyzje - uchylają ją od dnia, kiedy wyrok jest prawomocny, a jeśli stwierdzają nieważność, to stwierdzają ją od samego początku, ale dopiero w dniu, w którym wyrok staje się prawomocny.
We wszystkich przypadkach, gdzie wyrok ma charakter uchylający, bądź stwierdza nieważność, bądź w wyniku skargi na bezczynność zobowiązuje do rozstrzygnięcia, powstaje po stronie organu obowiązek ponownego rozpatrzenia sprawy z uwzględnieniem oceny prawnej zapadłej w danym wyroku.
Brak wydania rozstrzygnięcia po takim wyroku może być podstawą skargi na niewykonanie wyroku sądu, a rozstrzygniecie, które nie uwzględnia oceny prawnej, może być przedmiotem nowej skargi.
Niezależnie od tego, że stronie służy skarga w trybie Art.154 na niewykonanie wyroku sądu, to służy jej roszczenie o odszkodowanie na podstawie Art. 287 PPSA
Postanowienia sądu
Postanowienia sądu kończące postępowania wywierają tylko skutki procesowe, choć może się zdarzyć, że wskutek upływu terminu materialno-prawnego nastąpi też skutek materialny.
Postanowienia NSA są zawsze prawomocne, ale też postanowienia o rozstrzygnięciu sporu kompetencyjnego i sporu o właściwość - wyroki NSA są zawsze prawomocne w znaczeniu formalnym - nie służą od nich środki odwoławcze, są również prawomocne materialnie, ale tylko co do tego, co stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia, bo wyroki uchylające zwracają sprawę do ponownego rozpoznania.
Koszty postępowania sądowo-administracyjnego
koszty sądowe
koszty związane z działaniem strony
koszty związane z działaniem pełnomocnika
Koszty sądowe
- opłaty sądowe
Wpis - to, co uiszczamy z góry, jeśli chcemy, żeby nasza sprawa sądowo-administracyjna była rozstrzygnięta. Nie ma teraz wpisu, że jeśli wpis jest uiszczany przez pełnomocnika, to nie trzeba wzywać do uzupełnienia braków, a zawsze nam ten wpis określi przewodniczący wydziału. Także możemy ten wpis kwestionować w drodze zażalenia, ale nie ma sytuacji, że nie wiemy, że ten wpis jest w ogóle należny i od niego jest uzależnione dokonanie czynności sądu i skarga by była odrzucona bez naszej wiedzy.
Wpis stosunkowy - jest określony stosunkowo ze wskazaniem jego górnej granicy i on jest wówczas, gdy jest uzależniony przedmiotem sprawy należności o charakterze pieniężnym.
Wpis stały - jest uzależniony od przedmiotu sprawy i najbardziej korzystna jest sytuacja wpisu stałego.
Wysokość wpisu określa w drodze rozporządzenia RM z dnia 16.12.2006 r.
Wysokość wpisu ma takie znaczenie, że w postępowaniu kasacyjnym wnosimy wpis 1/2 wysokości wpisu stałego uiszczonego przed WSA w II instancji, nie mniej jednak niż 100 zł, np. sprawy kombatantów - 100 zł.
Jeśli przewodniczący nas wezwie, a my uważamy, że wpis jest za wysoki, to składamy zażalenie na wysokość tego wpisu.
Opłata kancelaryjna - pobiera się za stwierdzenie prawomocności orzeczenia oraz za różnego rodzaju dokumenty, np. od uzasadnienia pobiera się 100 zł.
Zasady pobierania opłaty. Wzywa nas przewodniczący, informując jednocześnie, jakie są skutki, jeśli my tej opłaty nie uiścimy, a skutkiem jest, że nasza czynność zostanie bez rozpatrzenia, a w przypadku skargi zostanie ona odrzucona.
Wyjątek: opłata kancelaryjna przy wydaniu uzasadnienia wyroku - musimy się liczyć z tym, że mimo tego, że nie zapłacimy, to opłata zostanie z nas ściągnięta w drodze egzekucji administracyjnej i tutaj nie pozostawia się bez rozpoznania.
Zwrot wydatków - wydatki: to mogą być wydatki poniesione przez sąd.
Zasady ponoszenia kosztów przez sąd (inne w postępowaniu w I instancji i inne w II instancji), ale generalna zasada jest, że każdy sam ponosi swoje koszty, oznacza to, że jeśli nie ma przepisu wskazującego na co innego, to każdy, kto ma sprawę w sądzie, sam płaci. Może domagać się zwrotu, ale tylko wtedy od innej strony, jeśli jest tak wyraźnie napisane.
W I instancji:
Każdy płaci za siebie, ale wynik postępowania ma znaczenie dla strony, czy korzystne, czy niekorzystne, bo jeśli strona wniesie skargę i przegra, to organowi nie zwraca kosztów, jeśli wygra, to organ jej koszty zwraca, ale tylko poniesione - wpis , koszt dojazdu, koszt pełnomocnika - jak nie poda rozliczenia, to według minimalnych kosztów określonych w rozporządzeniu, ale generalnie jak wygram, to organ zwraca koszty pod warunkiem, kiedy strona o to wystąpi, bo nie ma zwrotu bez wniosku i który musi być złożony przed zamknięciem rozprawy.
Powinno się o tym stronę informować, ale strona może być nieobecna, a więc powinna taki wniosek złożyć w skardze. Jeżeli sąd wniesie skargę i zostanie odrzucona, to nikt nikomu kosztów nie zwraca.
W II instancji:
Wchodzą w grę art. 203 i 204 i tak naprawdę wynika z tego, że decyduje się o zwrocie kosztów w wyniku postępowania kasacyjnego, ale to są tylko koszty postępowania kasacyjnego, sąd nie wypowiada się do kosztów I instancji - był wyrok nieprawomocny i jak zasądzono stronie koszty z I instancji i wyrok został uchylony, to nie dostanie kasy i może ponieść koszty za II instancję.
To nie ma znaczenia, kto wniósł skargę, bo strona zadowolona może nie wnosić skargi, a może ponosić koszty postępowania kasacyjnego, kiedy przegra, bo organ wniesie skargę i wygra.
Z art. 203 i 204 wynika, że ten, co przegra, to płaci, niezależnie od tego, kto wniósł skargę.
Organ może nie zadąć zwrotu kosztów (sądy to miarkują, bo jeśli strona jest zwolniona z kosztów, bo to nie dotyczy zwrotu innej stronie, bo dotyczy to tylko kosztów dla państwa).
Może być tak, że strona kwestionuje, że nie stwierdzono u niej choroby zawodowej, jest zwolniona z mocy prawa z ponoszenia kosztów, wnosi skargę kasacyjną, a sąd jej łupie zwrot kosztów organu - nie jest to kwestia zwolnienia.
Może być tak, że sąd może miarkować koszty w pewien sposób, ale to miarkowanie jest ograniczone, bo :
Art. 206 - sąd może miarkować koszty, jeśli częściowo uwzględniono skargę - w części niewspółmiernej.
Art. 207 § 2 - jeśli się widzi, że organ jest bezczelny, to sąd powołuje się na to, że wcale się organ nie napracował, a wygrał, co wcale nie oznacza, że tak jest zawsze, bo w ten sposób sądy tępią nadużycia prawa - klientów, którzy namiętnie wnoszą skargi kasacyjne.
Organy czasami same się ograniczają w kosztach lub nie występują o zwrot kosztów.
O zwrot trzeba wystąpić przed zamknięciem rozprawy, często strony to wskazują w skardze. Jeśli strona działa przez pełnomocnika i nie określa kosztów, to ustala się je na podstawie stawek minimalnych, wynikające z rozporządzenia - różnicujące, jakich czynności robił pełnomocnik.
Prawo pomocy
Zwolnienie od kosztów sądowych może nastąpić z mocy prawa lub postanowienia sądu i to, co nazywamy prawem pomocy - jest to zwolnienie na podstawie postanowienia sądu. Jeśli chodzi o zwolnienie z mocy ustawy, to z art. 239 - jest określone od strony podmiotowej i przedmiotowej.
Podmiotowe - ani RPO, prokurator, RPD, ani kurator nie są zobowiązani do ponoszenia kosztów.
Przedmiotowe - każda strona, która skarży w sprawie, a więc nie organ - z zakresu pomocy i opieki społecznej, dotyczącej zasiłku, chorób zawodowych .
Organizacje społeczne nie są zwolnione z mocy prawa (Art. 240 jest martwy)
Prawo pomocy
Może być przyznane stronie na jej wniosek , nie ma prawa pomocy z urzędu, chociaż może być z urzędu cofnięta, ale przyznanie tylko na wniosek. Wniosek ten musi być wniesiony na urzędowym formularzu. Wniosek złożony na nieurzędowym formularzu nie jest rozpoznawany, ale strona zostanie wezwana do złożenia takiego wniosku na formularzu pod rygorem pozostawienia bez rozpoznania.
Prawo pomocy może być przyznane w zakresie całkowitym i w zakresie częściowym.
W zakresie całkowitym obejmuje zwolnienie z kosztów w całości i przydzielenie pełnomocnika w postaci adwokata, rzecznika patentowego, w zależności od sprawy. O to może wystąpić strona, która jest mało zaradna, też w I instancji. Prawo pomocy w pełnym zakresie obejmuje te dwie rzeczy jednocześnie: zwolnienie z kosztów i pełnomocnik.
Jeżeli chociaż część tego jest uszczuplona, to mamy prawo pomocy w zakresie częściowym, a więc prawo pomocy w zakresie częściowym, to może być tylko pełnomocnik.
Przesłanki są inne dla całościowego, a inne od częściowego, ale tu nie o zróżnicowania chodzi.
Prawo pomocy może być przyznane osobie fizycznej - przyznanie prawa pomocy:
w zakresie całkowitym następuje obligatoryjnie, gdy strona wykaże, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania,
natomiast w częściowym, gdy nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, bo bez uszczerbku dla siebie i rodziny.
Jednostce organizacyjnej - może być przyznane, ale fakultatywnie: to jest pewna różnica wyboru:
w zakresie całkowitym, gdy wykaże, że nie ma żadnych środków na poniesienie jakichkolwiek kosztów postępowania,
a w częściowym zakresie, gdy wykaże, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie postępowania.
Strona w takim formularzu musi wskazać źródła dochodu, wydatków comiesięcznych, ale sąd może ją wezwać do przedstawienia wyciągów z kont, wskazania, z czego wynikają te znaczne wydatki, może żądać wskazania osób prowadzących razem gospodarstwo domowe, bądź żądać wykazania dochodu tych osób.
Orzekając przyznanie prawa pomocy bierze się pod uwagę pewne kryterium:
są pewne kryteria negatywne, mimo spełnienia warunków, nie będzie prawo pomocy przyznane, np. w razie oczywistej bezzasadności skargi, np. jeżeli wiadomo, że ktoś składa skargę, która w ogóle nie należy do właściwości SA, jest całkowicie pobrana.
to dotyczy przypadku z art. 246 §3 - można przyznać pełnomocnika tylko takiej stronie, która nie zatrudnia pełnomocnika lub nie pozostaje w stałym stosunku z adwokatem czy radcą prawnym - nie ma stałej umowy zlecenia. Może być jedynie w ramach pomocy ustalony taki układ.
Często bierze się pod uwagę możliwości dochodu - np. organizacje społeczne nagminnie wnoszą o zwolnienia z kosztów, mówiąc, że nie mają żadnych dochodów, bo nie pobierają składek, to mówi się im, że mogą, więc nie ma podstaw do zwolnienia, bo doszło do sytuacji, że organizacje powstają tylko do prowadzenia postępowań, a nie pobierają składek.
Przyjmuje się, że jeśli w tym formularzu skazuje się dane intymne, to orzeczenia wydawane w ramach prawa pomocy są kierowane tylko do osoby, której dotyczą. A więc nie ma tak, jak kiedyś, że te postanowienia otrzymują inne strony, ale nadal jest, że każda strona ma dostęp do akt.
Ten wniosek o prawo pomocy jest z reguły rozpatrywane przez referendarza sądowego, który wydaje w tej mierze postanowienie, może w drodze zarządzenia zostawić bez rozpoznania i na to też można wnieść sprzeciw. I jeśli sprzeciw zostanie skutecznie wniesiony (w terminie, a w przypadku fachowego pełnomocnika będzie uzasadniony), to powoduje, że od nowa rozpatruje sąd w drodze postanowienia, od którego będzie służyć zażalenie do NSA.
O ile samo to postępowanie następuje tylko na wniosek strony, o tyle zmiana tego prawa może nastąpić z urzędu. Nawet jeśli strona wniesie o prawo pomocy w całości, to nie znaczy, że jej się nic nie daje, bo można jej dać pomoc w części.
Może się zdarzyć, że sąd dowie się o tym, że prawo pomocy zostało przyznane w oparciu o fałszywe przesłanki albo nastąpiła zamiana sytuacji strony i wtedy sąd może z urzędu zmienić swoje postanowienie na podstawie art. 249 - prawo pomocy może być cofnięte w całości lub części, jeśli okaże się, że okoliczności, na podstawie których je przyznano, nie istniały lub przestały istnieć.
Nie ma czegoś takiego, jak w urzędach, że można żądać zwrotu, ale można tylko cofnąć od tego momentu, nie można żądać zwrotu tego, co strona uzyskała i skonsumowała.
Pełnomocnik w ramach prawa pomocy.
Prawo pomocy może dotyczyć wniosku o ustanowienie pełnomocnika. Strona może wskazać we wniosku, kiedy sprawa jest rozpatrywana w dłuższym terminie niż by to wynikało, jaki jest przeciętny okres rozpatrywania spraw w danym sądzie, czy w danych sądach, z uwzględnieniem charakteru sprawy, stopnia faktycznej i prawnej jej zawiłości, znaczenia sprawy dla strony - inne znaczenie, jeśli chodzi o osobę starszą, ale też zachowanie się stron, a w szczególności tej, która zarzuca przewlekłość. W związku z tym mówi się o tym, że jeżeli strona wnosi szereg środków prawnych, wnosi o odroczenie sprawy, w różny sposób torpeduje postępowanie, to nie może z tego powodu zarzucać przewlekłości postępowania, np. postanowienie NSA z 2012 roku mówi, że ''o nieuzasadnionej zwłoce można mówić, gdy postępowanie w sprawie trwa dłużej niż to konieczne, do jej wyjaśnienia, uwzględniając ocenę prawidłowości sądowej, ale także zachowanie stron, a w szczególności tej, która zarzuciła przewlekłość postanowienia. Ocena ta nie może być oderwana od obowiązku sądu rozpoznawania wszystkich spraw wniesionych do sądu bez nieuzasadnionej zwłoki, przy zachowaniu zasady rozpatrywania spraw według kolejności ich wpływu oraz uwzględnienie przepisów dotyczących rozpatrywania niektórych spraw w ustawowo określonych terminach.”
Zasadniczo przyjmuje się, że przepisy mówią o tym, że ponowną skargę można wnieść po okresie 12 miesięcy (art. 14), to się przyjmuje, że termin, który się powinno brać pod uwagę, jest termin 12 miesięcy, ale to jest pewny wzorzec, bo w postępowaniu przed NSA przeciętny okres może wynosić 1.5 roku i wtedy w różny sposób będziemy określać tą przewlekłość.
Sąd rozpoznaje tę skargę w składzie 3 sędziów. Taka skarga powinna spełniać wskazania przewidziane dla pism procesowych i zawierać żądanie stwierdzenia przewlekłości postępowania i zawierać wskazanie uzasadnienia tego żądania.
Sąd powinien wydać rozstrzygniecie w ciągu 2 miesięcy, licząc od dnia złożenia skargi i może skargę:
odrzucić, jeżeli została wniesiona wcześniej niż po 12 miesiącach;
oddalić, bo stwierdza, że nie ma żadnej przewlekłości, bo strona wystąpiła od złożenia skargi po 3 miesiącach, a sprawy czekają 6 miesięcy
stwierdzić przewlekłość postępowania i wówczas jeżeli stwierdza przewlekłość, to sam może zalecić podjęcie przez sąd rozpoznający sprawę podjęcia jej przez ten sąd i rozstrzygniecie jej co do jej istoty w wyznaczonym terminie lub może (tylko na żądanie skarżącego - więc jeśli chcemy sąd ukarać) przyznać sumę pieniężna w wysokości od 2000 do 20 000 zł. Przyznaje to od skarbu państwa i wówczas wypłaty dokonuje sąd prowadzący postępowanie, w którym nastąpiła przewlekłość, wypłata dokonywana jest ze środków tego sądu.
Z następną skargą można wystąpić, jeśli skarga zostanie oddalona, po upływie 12 miesięcy, niezależnie od tego może strona dochodzić odszkodowania, jeśli poniosła szkodę w postępowaniu sądowym - taka skarga podlega opłacie 100 zł.
Postępowanie egzekucyjne
Postępowanie egzekucyjne to pewny ciąg czynności procesowych, które są stosowane przez organ egzekucyjny i egzekutora w toku postępowania egzekucyjnego i mają one na celu realizację obowiązku, który został ustalony w postępowaniu administracyjnym lub wynika z mocy prawa
postępowania egzekucyjnego. Postępowanie egzekucyjne nie jest tożsame z egzekucją, bo egzekucja administracyjna to jest stosowanie środków przymusu - może być sytuacja, że będzie prawne postępowanie egzekucyjne, a nie dojdzie do egzekucji, dlatego że nie dojdzie do zastosowania środka egzekucyjnego, mimo wszczęcia postępowania, bo wniesie zobowiązany zarzut i w wyniku tego zarzutu nastąpi umorzenie postępowania egzekucyjnego.
Może być tak, że zakończy się egzekucja, a nie zakończy się postępowanie egzekucyjne, np. zostaje wszczęte postępowanie egzekucyjne, zostają zastosowane środki przymusu tj. zabranie rzeczy ruchomych, ich sprzymierzenie. Egzekucja jest zakończona, natomiast dokonuje się podziału sumy uzyskanej z egzekucji albo rozpatruje się środki prawne, które nie wstrzymują czynności egzekucyjnych.
Zakres stosowania administracji egzekucyjnej :
Stosujemy egzekucję, kiedy trzeba wyegzekwować obowiązek pieniężny lub niepieniężny.
To, że jest egzekucja administracyjna, wynika, że nie można zrezygnować z dochodzenia obowiązku, bo tu chodzi o takie obowiązki pieniężne lub niepieniężne, które mają charakter publiczno-prawny - zakres stosowania egzekucji przedmiotowej polega na tym, że chodzi o egzekwowanie obowiązków pieniężnych lub niepieniężnych, ale taki, które mają charakter publiczno prawny, a więc nie chodzi, co do zasady o obowiązki o charakterze prywatnym, cywilnym. Te obowiązki o charakterze publiczno-prawnym to obowiązki, które muszą wynikać z określonych tytułów publiczno-prawnych. Wymienia to art. 2 i następne:
to są obowiązki, które dotyczą podatków, opłat, innych należności, niepodatkowych należności podatkowych, należności z tytułu prywatyzacji, z tytułu należności pieniężnych, jeśli pozostają we właściwości rzeczowej organu administracji publicznej, a więc ten przepis wskazuje, że chodzi o obowiązki publiczno-prawne, które wynikają z decyzji lub postanowień odpowiednich organów, a więc z aktów o charakterze jednostronnym i władczym albo bezpośrednio z przepisów prawa - niekiedy ich podstawą jest nasze oświadczenie, np. obliczenie podatku.
Może to być obowiązek, wynikając z przepisów prawa, ale tylko wtedy, jeżeli przepis szczególny nie zastrzega dla nich egzekucji sądowej, bo mogą być wyjątki.
Zasada - obowiązek publiczno-prawny wynikający z decyzji, postanowień, przepisów prawa, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Jeśli jest taki przepis ustawowy, to może być tryb egzekucji sądowej wobec tych obowiązków, ale zakres egzekucji administracyjnej może być też poszerzony, mogą też egzekucji administracyjnej podlegać obowiązki cywilno-prawne. Stąd jest znaczenie § 3, że poddanie obowiązków egzekucji administracyjnej nie wyłącza istnienia sposobu o ich istnieniu lub wysokości przed SP. - normalnie egzekucji podlegają obowiązki pieniężne lub niepieniężne publiczno-prawne, wynikające z decyzji, ale wiążące się z działaniem organów administracji, chyba że przepis mówi inaczej. Mogą być do egzekucji administracyjnej przekazane te obowiązki cywilno-prawne na mocy przepisu szczególnego. Jeśli jest taka regulacja, to fakt, że przekazano jakiś obowiązek do egzekucji administracyjnej, nie oznacza, że w ten sposób strona traci prawo kwestionowania tego obowiązku przed sądem.
Jeżeli obowiązek wynika z decyzji, to mamy egzekucję administracyjną, a kwestionujemy wysokość obowiązku przed organem administracji czy sądem.
Jeśli na mocy przepisu szczególnego mamy egzekucje administracyjną do obowiązku cywilno-prawnego, to egzekucja jest administracyjna, ale obowiązki kwestionujemy przed SP, stąd mamy później jeden ze środków ochrony sądowej, jakim jest powództwo opozycyjne, które będzie powodowało wstrzymanie postępowania egzekucyjnego i to się wiąże właśnie z tym, że egzekucja może być stosowana do stosunków cywilno-prawnych na podstawie wyjątku, ale zasadą jest, że to są obowiązki publiczne i z czego wynikające to nam wskazuje art. 3.
Ich podstawą wg art. 4 mogą być:
decyzje,
postanowienia
inne orzeczenia, w tym również orzeczenia sądu,
jeśli się przewiduje egzekucję administracyjną z przepisu szczególnego.
Podstawą mogą być też:
deklaracje,
zeznania podatkowe,
zgłoszenia celne,
deklaracje rozliczeniowe,
informacje o opłacie paliwowej,
bo jeśli obowiązek wynika z mocy prawa, to nie musi być gdzieś skonkretyzowany. Normalnie konkretyzacja wynika z decyzji i postanowienia. Jeżeli jest obowiązek z mocy prawa, to konkretyzacja jest w czynności materialno-technicznej, np. kiedy składamy pit i określamy wysokość podatku.
Zakres podmiotowy wskazuje, kto może być zobowiązany, otóż mimo spełnienia warunków, niekiedy egzekucja administracyjna nie będzie mogła być stosowana, a niekiedy będzie można, ale z pewnymi ograniczeniami - tu chodzi o to, kto może być wyłączony spod egzekucji administracyjnej.
Chodzi o osoby, które korzystają z przywilejów i immunitetów dyplomatycznych, te wyłączenia wskazuje art. 14 - to jest pełne wyłączenie, ale mogą być niekiedy wyłączenia, np. wobec osób małoletnich nie stosujemy grzywny w celu wymuszenia, bo tą grzywnę stosujemy do ich przedstawicieli ustawowych, wobec niektórych osób nie można zastosować środków przymusu bezpośredniego. Można go zastosować tylko poprzez właściwe organy.
14