GOSPODARKA A ŚRODOWISKO

Bożena Oleszko [e-mail]

Zaliczenie na prawach egzaminu.

Wykład 10.10.2007.

Literatura:

1. Górka, Roskopko, Rodecki „ochrona środowiska”….

Itd.

Temat: Środowisko i ochrona środowiska - podstawowe pojecia.

1. Pojęcie środowiska i ochrony środowiska

2. Rodzaje zasobów naturalnych

3. Gospodarcze funkcje środowiska

4. Oddziaływanie człowieka i gospodarki na środowisko (źródła zagrożeń)

5. Działanie na rzecz zmniejszenia uciążliwości gosp. i człowieka na środowisko.

6. Bariery ekologiczne

7. Stan środowiska naturalnego w Polsce

Ad. 1.

Pojęcie środowiska i ochrony środowiska

Środowisko naturalne:

• Zarówno miejsce i warunki życia człowieka, jak również jeden z trzech czynników produkcyjnych;

• Ogół składników przyrodniczych w szczególności powierzchnia Ziemi, łącznie z glebą, kopaliny, woda, powietrze atmosferyczne, a także krajobraz znajdujący się zarówno w stanie naturalnym, jak i przekształcony w wyniku działań człowieka.

Ochrona środowiska:

Jest to działanie lub zaniechanie działania, umożliwiające zachowanie bądź przywrócenie równowagi przyrodniczej, koniecznej do zapewnienia współczesnym i przyszłym pokoleniom korzystnych warunków życia oraz realizacji prawa do korzystania z zasobów środowiska i zachowanie jego wartości (wg. Ustawy)

Zaniechanie działania - właściwe użytkowanie zasobów, oszczędne, powstrzymywanie się od działalności szkodliwej dla środowiska, tzw. bezinwestycyjne możliwości ochrony zasobów przyrody.

Działanie (zapobieganie) - system nakazów, zakazów bądź wskazań, opłat, kar pieniężnych oraz redukcji osiąganej dzięki budowie np. urządzeń oczyszczających, rekultywacji zdegradowanych terenów.

Ekologia - nauka przyrodnicza badająca stosunki między organizmami a otaczającym je środowiskiem przyrodniczym.

Zadania to:

• Przewidywanie ubocznych niezamierzonych następstw gosp. działania człowieka,

• Zdobywanie wiedzy o mechanizmach samoregulujących w przyrodzie,

• Określenie granic bezpiecznego oddziaływania człowieka na środowisko naturalne,

Ad. 2. Rodzaje zasobów naturalnych.

Grupy zasobów naturalnych:

1. Przestrzeń geograficzna

2. Zasoby naturalne

3. Zasoby wodne

4. Świat roślinny

5. Wartości estetyczne

Rodzaje zasobów według stanu zasobności i możliwości wyczerpywania się:

1. Zasoby bezwzględnie niewyczerpywalne

2. Zasoby niewyczerpywalne (powietrze, woda)

3. Zasoby wyczerpywalne odnawialne (zasoby wodne, świat roślinny i zwierzęcy)

4. Zasoby wyczerpywalne częściowo odnawialne (gleby, mikroklimat)

5. Zasoby wyczerpywalne nieodnawialne (zasoby mineralne)

Ad. 3.

Gosp. funkcje środowiska

1. Umożliwia funkcjonowanie procesów życiowych (powietrze, woda, gleby)

2. Dostarcza wielu dóbr bezpośredniego spożycia

3. Źródło surowców mineralnych (węgiel…)

4. Funkcje środowiska jako asymilatora (odbiorcy) odpadów.

Ad. 4.

Źródła zagrożeń ekologicznych zwianych z czynnikami rozwoju gospodarczego.

1. Czynniki demograficzne (wzrost liczby ludności)

2. Czynniki techniczno-ekonomiczne

1. Techniczne (przestarzałe technologie)

2. Ekonomiczne

3. Kulturowo-społeczne (poziom konsumpcji)

Ad. 5.

Bariery ekologiczne

Sytuacje kryzysowe np. wyczerpywanie się rezerw przyrodniczych

Klasyfikacja:

• bariera surowcowa

• bariera ograniczoności kompensacji biosfery

• skażenie gleb

• ograniczoność powierzchni ziemi - wzrost liczby ludności

• wzrost zanieczyszczenia hamuje wzrost produkcji.

Wykład 17.10.2007r.

Temat: Straty ekologiczne

1. Pojęcie i rodzaje strat ekologicznych (może to być)

2. Metody wyceny strat ekologicznych (to tez może być)

Ad. 1.

1. Gospodarcze - straty wymierne wyrażone w pieniądzu

2. Społeczne - niemierzalne i trudno mierzalne związane z warunkami pracy i wypoczynku.

Straty ekologiczne gosp. - to społecznie zbędne zużycie czynników wytwórczych w wyniku nieracjonalnego gosp., w tym ubytek walorów środowiska nie dojących efektu gosp.

W ujęciu makroekonomicznym wyróżnia się:

• straty bezpośrednie w postaci ubytków zasobów naturalnych,

• straty pośrednie wyrażone w dodatkowych nakładach na walkę ze skażeniem środowiska.

W ujęciu mikroekonomicznym:

• straty pośrednie to dodatkowe nakłady na redukcję skutków zanieczyszczeń stanowiące element kosztów własnych przedsiębiorstwa.

Rodzaje strat ze względu na zakres i charakter ekonomiczny:

1. Straty zdrowotne - wynikające z pogorszenia stanu zdrowia ludności (renty, zasiłki) N

2. Straty biologiczne - powstałe w środowisku przyrodniczym. Naruszenie równowagi ekologicznej

3. Straty wynikające z ubytku zasobów na skutek emisji do otoczenia (technologie bezodpadowe, na świecie nie udało się wytworzyć takich technologii)

4. Mniejsza dyspozycyjność konsumpcyjna środowiska - wynikające z korzystania ze skażonych elementów środowiska oraz deficytu zasobów naturalnych.

5. Straty produktywności - strata w majątku trwałym na skutek oddziaływania zanieczyszczeń.

6. Straty w jakości krajobrazu - straty niewymierne społecznie (zeszpecenie krajobrazu)

Metody wyceny strat ekologicznych

1. Metoda obliczeń bezpośrednich - polega na wycenie strat w jednostkach naturalnych.

Określa się źródła, czas wymiany lub poprawy i porównuje ze stanem bazowym.

Stosuje się ją w wycenie strat gospodarczych spowodowanych np. :

• korozją maszyn i urządzeń,

• utratą surowców i materiałów,

• zmniejszeniem produkcji,

• straty typu społecznego np. absencja chorobowa, koszty utrzymania czystości w lasach, straty w lasach

2.Metody pośrednie:

• Restytucyjna (szacunkowa)- wychodzi z założenia, że straty spowodowane zanieczyszczeniem środowiska są równe nakładom, jakie należy ponieść na likwidację tych strat i przywrócenie równowagi środowiska.

Wady tej metody:

a) oderwanie szacunku od start rzeczywistych i zawyżanie ocen

b) nie zawsze możliwa, ponieważ straty nie zawsze są możliwe do naprawienia

• Metoda substytucyjna - stosowana gdy nastąpiła utrata określonego elementu środowiska. Miernikiem strat są koszty pozyskania utraconego elementu w innym miejscu lub koszt budowy i eksploatacji urządzeń mogących spełniać identyczne funkcje (np. wiatraki do produkcji energii zamiast piece na węgiel)

• Metoda wskaźnikowa - polega na wykorzystaniu wskaźników jednostkowych opracowanych w toku doświadczeń i badań empirycznych. Najczęściej stosowane są 2 rodzaje uogólnień tych wskaźników:

a) obliczanie średniego wzrostu wysokości badanych strat w relacji do wzrostu zanieczyszczeń

b) określenie strat ogólnych w skali kraju, których wielkość jednostkowa (na jednostkę powierzchni) stanowi podstawę do obliczeń szczegółowych na wybranych obszarach

Wy 01.10/24.10.2007

Temat: Rozwój zrównoważony jako podstawa polityki ekologicznej realizowana w Polsce i w UE.

1. Istota rozwoju zrównoważonego

2. Przyczyny rozwoju

3. Najważniejsze wydarzenia dla rozwoju koncepcji rozwoju równoważonego

4. Pojęcie i funkcje polityki ekologicznej

5. Polityka ekologiczna realizowana w UE

1. cele i zasady polityki ekologicznej

2. programy działania na rzecz środowiska

3. programy specjalne (szczegółowe, specjalistyczne), np. Altener, etc.

6. Polityka ekologiczna w Polsce

1. polityka w zakresie ochrony środowiska w gospodarce nakazowo-rozdzielczej, tzw. bierna polityka ekologiczna

2. polityka ekologiczna po '89 roku, tzw. polityka aktywna

3. polityka ekologiczna po roku 2000, tzw, II Ekologiczna polityka państwa ustalona do roku 2025

7. Wskaźniki i indeksy ekorozwoju

1. Istota rozwoju zrównoważonego

ISTOTA EKOROZWOJU (nazwa obecnie (od '97) nie używana w Polsce- zamiast tego używane jest pojecie rozwój zrównoważony)-początek lata 70.

• Nowa filozofia rozwoju społeczeństw w warunkach odczuwalnej ograniczoności zasobów naturalnych

• "rozwój zapewniający zaspokojenie obecnych potrzeb społecznych - respektując jednocześnie wymagania ochr. śr. - bez narażania na niebezpieczeństwo bytu przyszłych pokoleń"

• Podstawowym założeniem koncepcji jest taki sposób prowadzenia działalności gospodarczej, wykorzystania potencjału środowiska i organizacji społeczeństwa, który zapewnia dynamiczny rozwój procesów produkcyjnych, trwałość użytkowania zasobów przyrodniczych i osiągnięcia wysokiej jakości życia.

• Jest to próba godzenia materialnych aspiracji i potrzeb człowieka z koniecznością ochr. środ., racjonalnego gospodarowania zasobami naturalnymi i zachowania ich dla przyszłych pokoleń.

• Istota (!!!!!!!!): równorzędne traktowanie racji społecznych, ekonomicznych i ekologicznych, co oznacza konieczność integrowania problematyki ochr. śr. z polityką w poszczególnych dziedzinach gospodarki.

Wy 07.11.2007.

Temat: Polityka ochrony środowiska po roku 89 kiedy polska.

Są dwa oblicza: Pozytywne zjawiska ochrony środowiska bo dużo upadło przedsiębiorstw, albo były one restrukturyzowane, a z drugiej strony rosła liczba nowych zakładów które były poza kontrola. W latach 90tych pojawił się problem bezrobocia i ochrona środowiska zeszła na drugi plan - praca, dochody są ważniejsze. W tym okresie była polityka aktywna celem jej było zwiększenie skuteczności, tzn były ustawy, kary i były one przestrzegane, i musiały być respektowane przez przedsiębiorców, była również reforma samorządowa, gdzie pojawiła się decentralizacja władzy w decyzjach środowiskowych. Uznano, że na poziomie lokalnym lepiej są te potrzeby rozpoznawane i łatwiej je realizować.

Po roku 89 powstał dokument pierwsza polityka ekologiczna. Druga jest w 2000r i zadania do 2020.

Cechy polityki po 89r. najważniejsze:

[na egzaminie może być pytanie o cechy i syntetycznie trzeba będzie wymienić to co jest charakterystyczne dla tej polityki.]

1. polityka ekologiczna stała się jednym z tematów podczas okrągłego stołu - podkreślono konieczność zmian

2. pojawił się termin ekopolityka - regulowanie procesów gosp. zgodnie z kryteriami ekologicznymi

3. integracja celów ekonomicznych, społecznych i ekologicznych jest to idea rozwoju zrównoważonego

4. efekt obrad to przyjęcie protokołu, który zawierał 28 postulatów m.in.:

1. zmiana polityki rolnej i urbanizacyjnej;

2. weryfikacja polityki energetycznej i motoryzacyjnej;

3. przyjęcie zasad ekorozwoju i ekopolitki jako czynników rozwoju gospodarczego kraju;

4. zmiana warunków kształtowania polityki ekologicznej, reforma samorządowa, plan Balcerowicza;

5. państwo produkujące, przekształca się w nadzorujące, egzekwowanie obowiązujących reguł korzystania ze środowiska

Skutki planu Balcerowicza:

• większa wrażliwość podmiotów gosp. na instrumenty ekonomiczne

• pojawiła się recesja, która ograniczyła presję na środowisko ze strony przemysłu

• zmiana mechanizmów ekonomicznych, która przyczyniła się do rozpoczęcia procesu restrukturyzacji gospodarki (pomoc w poprawie stanu środowiska)

• od lat 90 samorządy otrzymały możliwość tworzenia i realizacji własnej polityki ekologicznej;

• jednak nowe problemy środowiskowe: wzrost liczby podmiotów uniemożliwił kontrole przestrzegania wymogów środowiskowych (wzrost ilości odpadów, zanieczyszczenia powietrza, także wzrost bezrobocia i spadek dochodów - problemy środowiskowe stały się drugoplanowe)

5. powstał dokument: I polityka ekologiczna państwa (istota ekorozwoju),

6. podjęto wiele działań na skale krajowa i międzynarodową. Polska podpisała:

1. układ stowarzyszeniowy z UE (1991);

2. deklaracje konferencji narodów zjednoczonych w sprawie środowiska i rozwoju;

3. światowy program ekorozwoju (agenda 21);

4. ramowa konwencja narodów zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (92rok, ratyfikacja w 94 roku)

5. konwencje narodów zjednoczonych w sprawie różnorodności biologicznej (1992 - ratyfikacja 1994)

7. polityka ekologiczna stanowiła próbę usunięcia przyczyn degradacji środowiska w Polsce;

8. zmiany w dział gosp. i świadomości społeczeństwa;

9. Narzędzia: prawne i administracyjne, ekonomiczne (kary, opłaty subwencje ulgi podatkowe) państwowy system kontroli i monitoringu środowiska, badania naukowe, edukacja ekologiczna)

10. zmiany w systemie finansowania ochrony środowiska (wzrost roli funduszy celowych)

11. skutki realizowanej polityki: spadek produkcji gałęzi przemysłu wyjątkowo uciążliwych dla środowiska - górnictwo, hutnictwo, od 91 rosna nakłady na inw. Ek., 1988-1998 - dwukrotnie wzrosła powierzchnia obszarów chronionych - parków krajobrazowych, rezerwatów przyrody, efekt poprawa stanu środowiska. 1/4 kraju to takie obszary ze względu na walory

Cele polityki nadrzędnej:

- promocja zdrowia

- ekorozwój

Jako pewna droga do osiągnięcia zdrowego środowiska

Po roku 2000 czyli II polityka do roku 2025r.

1. ustalała cele ekologiczne do 2010 i 2015 roku - inne warunki powstania

2. założenia to m.in.:

1. państwo gwarantuje ochronę środowiska kierując się zasada trwałego i zrównoważonego rozwoju (poprawa jakości życia, także przyszłych pokoleń

2. człowiek jest nadrzędna wartością polityce państwa i polityce ekolog. (zdrowie społeczeństwa, komprort srodow)

3. cele polityki ekologicznej powinny być formułowane w oparciu o rozpoznanie potrzeb - lokalnych i regionalnych i ogólnokrajowych

4. dbałość o ekologiczne bezpieczeństwo ludności

5. oparcie rozwoju społeczno-gospodarczego na zasadzie ekorozwoju (niekorzystne skutki dotychczasowego rozwoju)

6. zachowanie obszarów o bogatej różnorodności biologicznej (co wyróżnia Polskę na tle UE - unikalne obiekty przyrodnicze: puszcza bialowieska, Bieszczady, Polesie zachodnie, roztocze, itp. - rozwój turystyki w tym agroturystyki)

3. cel nadrzędny II polityki ekologicznej (to już nie trzeba) zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego kraju w XXI wieku oraz wykreowanie postaw do opracowani i realizacji strategii zrównoważonego rozwoju kraju powstał on w 2000r. ale ze zmieniały się uwarunkowania to w 2002 roku powstał dokument wykonawczy.

4. do 2010 zamkniecie okresów przejściowych wprowadzenie przepisów które przyjęliśmy.

Wskaźniki ekorozwoju (funkcjonalne czyli ogólne)

1. wskaźniki presji - P (zagrożenia , stresu środowiskowego) pokazują główne środka problemów i zagrożeń środowiskowych. Opisują antropogenie obciążenia środowiska z uwzględnieniem ilości i jakości zasobów naturalnych

2. wskaźniki stanu środowiska - S. (jakość środowiska), Mierzą jakość środowiska, zwłaszcza te jego elementy, które wywierają bezpośredni wpływ na dobrobyt materialny i zdrowie. Odnoszą się do jakości poszcz. Komponentów środowiska i ilości zasobów naturalnych.. Przedstawiają syntetyczny przegląd stanu środowiska i tendencji jego rozwoju, np. czystość wód, %lasów chorych, wskaźnik lesistości

3. wskaźniki reakcji - R. (tj. działań zapobiegawczych odpowiedz społeczeństwa na rozpoznane problemy środowiskowe)

obrazują czy i w jakim zakresie społeczeństwo reaguje na zmiany środowiska.

Wskaźniki te wskazują na działania ,które neutralizują skutki szkód środowiskowych, opisują działania nakierowane na zachowanie walorów i zasobów środowiskowych

np. poziom nakładów inwestycyjnych na ochronę środowiska, liczba instytucji i organów chronionych środowisko. Konkretne inicjatywy przeciwdziałające powstawaniu szkód. Itp.

Wy 14.11.2007

Temat: system ochr środowiska w Polsce

1. klasyfikacja instrumentów polityki ekologicznej państwa. Państwo ma do dyspozycji różny zestaw instrumentów, może formułować prawo, kary, opłaty.

2. Kryteria wyboru instrumentów polityki ekologicznej. Wskazówki co do tego jakie te instrumenty prawne, ekologiczne maja być żeby był skuteczny

3. Charakterystyka poszczególnych instrumentów ekonomicznych ochrony środowiska i kierunki modyfikacji.

4. Funkcjonowanie ekonomicznego mechanizmu ochrony środowiska w Polsce.

Tu xero tabelki

Ad. 1.

Rodzaje ekonomiczno-rynkowych metod ochrony środowiska wg charakteru:

• prewencyjne: opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska i wprowadzenie w nim zmian

• stymulacyjne: dotacje i subwencje budżetowe, ulgi podatkowe oraz celne, preferencyjne warunki kredytowania, celowe fundusze ekologiczne i fundacje ekologiczne

• Represyjne: kary za nieprzestrzeganie wymogów ochrony środowiska oraz odszkodowania.

Ad. 2.

Kryteria wyboru instrumentów polityki ekologicznej.

1. Skuteczność środowiskowa - instrumenty które pozwolą osiągnąć cel czyli instrument w zależności od celu jaki mamy osiągnąć;

2. Efektywność ekonomiczna - instrumenty powinny osiągnąć cel przy jak najmniejszym koszcie społecznym;

3. Motywacja - jest to proces ciągły;

4. Elastyczność - zanieczyszczający ma swobodę wyboru techniki, sposobu obniżenia szkód dla środowiska, byle cel był osiągnięty;

5. Prostota działania - proste regulacje, trudniej znaleźć luki w prawie, a zarazem łatwiejsze zrozumienie.

6. Koszt wdrożenia - trzeba uwzględnić pełny koszt działania i jego skutki (np. wzrost cen);

7. Zintegrowanie z politykami sektorowymi

8. Minimalizacja negatywnych efektów dystrybucyjnych;

9. Akceptowalność polityczna

10. Zgodność z porozumieniami międzynarodowymi

Ad. 3.

OPŁATY EKOLOGICZNE

Najważniejsze i najbardziej powszechne są opłaty ekologiczne, pobierane wg stawek liniowych za:

• Emisja zanieczyszczeń do powietrza

• Odprowadzanie ścieków

• Pobór wody

• Składowanie odpadów

• Usuwania drzew i krzewów poza obszarami lasów

• Za korzystanie z urządzeń wodnych

• Poszukiwanie i wydobycie kopalin (opłaty koncesyjne)

• Koncesje geologiczne

• Przejmowanie gruntów na cele nierolnicze

• Opłaty produktowe i depozytowe

Cele wprowadzenia opłat w odniesieniu do gospodarki:

• Przeniesienie zewnętrznych kosztów działalności gosp. do rachunku ekonomicznego firmy (miały stanowić istotny składnik kosztów działalności firmy, jako ceny tych ograniczonych czynników wytwórczych).

• Finansowanie ochrony środowiska (środki są odprowadzane na celowe fundusze ekologiczne różnych szczebli administracji państwa.)

• Ochrona szczególnie ważnych dla społeczeństwa lub deficytowych elementów i walorów środowiska

Cele wprowadzenia opłat w odniesieniu do jednostek gospodarczych

• Stymulowanie firm do oszczędnego korzystania zasobów środowiska

• Zachęcanie do podejmowania przedsięwzięć chroniących środowisko (zarówno nowe + modernizacja), wskazówka do określenia opłacalności działań proekologicznych dla firmy.

System opłat - nie ma powszechności, są grupy podmiotów które nie płaca za zanieczyszczenia np. gospodarstwa domowe, czyli pewna grupa sprawców jest wyłaczona z opłat, wada tez jest to ze nie ma związku poziomu opłat z jakością wody jaką używamy, opłat a miejsca inwestycji (ważności terenu dla środowiska) (powinny być proporcjonalne do emisji), Zaleta to pełni funkcje finansowe.

Zalety i wady:

• Obecnie opłaty pełnią funkcje głównie finansowe a nie bodźcową wymuszającą proochronne zachowanie

• Nie spełniają kryterium powszechności, a zatem sprawiedliwości - nie płacą małe jednostki gospodarcze oraz gosp. domowe

• Skomplikowany sposób naliczania opłat szczególnie za zanieczyszczenie powietrza i odprowadzanie ścieków do wód i ziemi

• Brak powiązania opłat za pobór wody z jakością ujmowanych wód powierzchniowych, a opłat za składowanie odpadów z kosztami budowy, utrzymania i rekultywowania wysypisk

• Propozycje zmian: powiązanie opłat z normami emisji (niższe opłaty jeśli poniżej dopuszczalnej emisji) wprowadzenie systemu negocjacyjnego sposobu ustalania jednostkowych stawek w ramach określonego przedziału ich wysokości, zróżnicowanie stawek wg określonych kryteriów.

Opłaty produktowe i depozytowe

• ustawa o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz opłacie produktowej i depozytowej (uchwalona 2001 roku weszła w życie w 2002)

• Celem ustawy jest redukcja całkowitej masy odpadów i zmniejszenie ich uciążliwości poprzez:

• Recykling opakowań i odpadów; regeneracje olejów odpadowych;

• Motywowanie przedsiębiorców do zmniejszania masy odpadów i opakowań przez obciążenie ich opłatą produktowa i depozytową

• Opłatami objęte są tylko niektóre kategorie przedsiębiorców. Są to:

• Importerzy oraz wytwórcy produktów w opakowaniach

• Przedsiębiorcy wprowadzający na rynek krajowy towar, których częściami składowymi są: urządzenia klimatyzacyjne, urządzenia chłodnicze i zamrażające, akumulatory ołowiowe, lampy wyładowcze i opony, oleje smarowe,

• Obowiązkiem przedsiębiorców jest:

• Prowadzenie odzysku a w szczególności recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych. (poziom odzysku i recyklingu odpadów jest ściśle określony (docelowy poziom to zawsze 31.01.200X)

• Obowiązek odzysku i recyklingu może być realizowany samodzielnie przez przedsiębiorcę lub za pomocą specjalnie do tego utworzonej „organizacji odzysku”., ma sporządzić raport z odzysku i potem taki trafia do marszałka.

OPŁATY PRODUKTOWE

• Płacą przedsiębiorcy albo organizacje odzysku, którzy nie osiągnęli docelowego poziomu odzysku odpadów opakowaniowych i poużytkowych lub wymaganego poziomu recyklingu

• Sposób naliczenia: iloczyn stawki opłaty i różnicy między wymaganym a osiągniętym poziomem odzysku (recyklingu) przeliczonej na wielkość wyrażoną w masie albo ilości produktów lub opakowań (Opłatę oblicza się oddzielnie dla każdego rodzaju produktu i opakowań) Max stawki ustala ustawa podlegają one podwyżce o wskaźnik inflacji (1 stycznia każdego roku)

• Wpłata do urzędu marszałkowskiego, który przekazuje je NFOŚiGW

• Stawki opłat mają być tak kalkulowane by pokryły koszty utylizacji odpadów opakowaniowych i poproduktowych.

OPŁATY DEPOZYTOWE

• Celem wprowadzenia jest zapewnienie recyklingu pewnej kategorii odpadów niebezpiecznych, tzn. zużytych akumulatorów ołowiowych

• Sprzedawca detaliczny akumulatorów ołowiowych jest zobowiązanych do pobierania w momencie sprzedaży opłaty depozytowej doliczanej do ceny akumulatorów (np. 30zł za sztukę)

• Obowiązek pobrania opłaty tylko wtedy gdy kupujący nie przekazał sprzedającemu zużytego akumulatora (sprzedawca ma obowiązek przyjąć zużyty akumulator)

• Opłata jest zwracana jeśli kupujący odda zużyty akumulator w ciągu 30 dni

• Odrębnie zostały tez określone obowiązki przedsiębiorcy wytwarzającego lub importującego AK. Ołowiowe: maja oni obowiązek odebrania na własny koszt od sprzedawcy detalicznego (a także z innych miejsc) wszystkich zużytych akumulatorów i przekazania ich do recyklingu. Każdy produkt ma informacje o warunkach i trybie zwrotu zużytego akumulatora oraz własnych punktach systemu zbiórki tego odpadu.

(KARY EKOLOGICZNE

• Mają szerszy zakres stosowania od opłaty

• Pomniejszają zyski nie sa wliczane do kosztów, silniejszy bodziec

• Represja i stymulator)

KIERUNKI MODYFIKACJI SYSTEMU EKONOMICZNEGO:

1. Handel uprawnieniami do emisji zanieczyszczeń, który polega na tworzeniu lokalnych rynków zbytu emisja zanieczyszczeń - przedsiębiorstw otrzymują pewne limity emisji. Jest to sposób łatwy tani i korzystny ale wymagający rozwiniętego monitoringu.

2. Ubezpieczenia ekologiczne, podatki ekologiczne (tzw. ekopodatki), system rekompensat za dostosowanie się do wymagań środowiskowych (np. rolnik dostaje rekompensatę za rezygnację z substancji chemicznych przy produkcji).

Wykład 21.11.2007r.

Temat: Inwestycje ekologiczne i źródła ich finansowania.

1. Pojęcie i rodzaje inwestycji ekologicznych

2. Realizacja inwestycji ekologicznych w Polsce. (okresy przejściowe było ich 9 w 2 przypadkach byliśmy potraktowani preferencyjnie wobec innych krajów)

3. Źródła finansowania inwestycji ekologicznych.

4. Poziom i struktura nakładów inwestycyjnych na ochronę środowiska w Polsce według źródeł finansowania.

5. Struktura wydatków inwestycyjnych na ochronę środowiska

6. Charakterystyka poszczególnych źródeł finansowania inwestycji ekologicznych.

Ad. 1.

Pojęcie inwestycji ekologicznych

Nakłady kapitałowe skierowane na różnego rodzaju przedsięwzięcia proekologiczne mające na celu przysporzenie inwestorowi i społeczeństwu określonych korzyści o charakterze ekonomiczno-finansowym oraz efektów ekologicznych w postaci redukcji emisji zanieczyszczeń, oszczędności w zużyciu zasobów lub poprawy jakości środowiska.

(może być pytanie co to jest inwestycje końca rury i zintegrowane + przykłady)

Typy przedsięwzięć inwestycyjnych (rodzaje)

1. Inwestycje typu końca rury nie ingeruje w proces produkcyjny. (to ponad 80%) Realizowane są one w celu redukcji lub neutralizacji zanieczyszczeń powstałych w rezultacie działalności gosp. człowieka, w tym także działalności produkcyjnej. Należą do nich np. oczyszczalnie ścieków przemysłowe i komunalne, sieci kanalizacyjne, inw. Zmierzające do redukcji pyłowych i gazowych zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego, w zakresie selektywnej zbiórki, usuwania odpadów i budowy ich składowisk.

2. Inwestycje zintegrowane - ingerują w proces produkcji, celem jest zmniejszenie presji na środowisko, wywierane przez urządzenia produkcyjne i infrastrukturę techniczną, mają zapobiegać zanieczyszczeniom. Nakłady na te inwestycje stanowią różnicę pomiędzy nakładami na realizowaną inwestycję, a nakładami na inwestycję alternatywną, nie uwzględniającą wymogów ochrony środowiska. Przykłady:

1. Przedsięwzięcia w zakresie zastosowania nowych, mało i bezodpadowych technik i technologii produkcji

2. Wykorzystanie niekonwencjonalnych źródeł energii

3. Inwestycje energooszczędne dotyczące centralnego ogrzewania i ciepłej wody.

INNY PODZIAŁ

• inwestycje bezpośrednie - obejmują budowane nowych urządzeń i obiektów w zakresie szeroko rozumianej infrastruktury ochrony środowiska

• Inwestycje pośrednie - zaliczamy np.:

• Przedsięwzięcia polegające na techniczno-technologicznej modernizacji procesów produkcyjnych,

• Modernizacja funkcjonujących maszyn i urządzeń technicznych

• Efektem ich jest ograniczenie emisji substancji zanieczyszczających „u źródła” (zmniejszenie zasobochłonności produkcji, eliminacja produktów, których wytwarzanie i konsumpcja a także gospodarka odpadami negatywnie wpływa na środowisko.

Ad. 2 .

Realizacja inwestycji i okresy przejściowe.

Realizacja inwestycji w Polsce - specyficzne cechy:

1. nacisk i dominacja inwestycji końca rury i ich udział sięga około 80% wydatków inwestycyjnych na ochronę środowiska natomiast zintegrowane około 19%. Przyczyny dominacji inwestycji końca rury:

1. Potrzeba zmniejszenia presji wywieranej na środowisko;

2. Konieczność spełnienia norm i standardów unijnych;

3. Dostęp do funduszy unijnych warunkowany realizacja tej grupy inwestycji;

4. Ogromne zaniedbania i opóźnienie w rozwoju infrastruktury środowiskowej;

5. Brak świadomości, wiedzy, samooceny przedsiębiorstw.

Okresy przejściowe na wdrażanie prawa europejskiego w obszarze ochrony środowiska

• W sprawie ścieków komunalnych - do 2015 roku

• W sprawie zarzutów substancji niebezpiecznych do wód - do 2007 roku

• W sprawie opakowań i odpadów z opakowań - do końca 2007 roku; na osiągnięcie poziomu odzysku materiałów opakowaniowych na poziomie 50% i recyklingu na poziomie 25%

• Dotyczących składowisk odpadów - do 2012 roku (inne kraje do 2009)

• W sprawie kontroli i przesyłania odpadów - do 2007r. z klauzula rewizyjną, która umożliwia Ew. przedłużenie ochrony terytorium przed napływem odpadów do 2010r. (zużyte opony, plastiki, makulatura)

• W sprawie ochrony zdrowia ludzi przed promieniowaniem jonizującym - do 2006 r.

• W sprawie ograniczenia zawartości siarki w niektórych paliwach - do 2006 r.

• W sprawie lotnych związków organicznych z dystrybucji paliw - do 2006r.

• W sprawie zintegrowanego zapobiegania i ograniczenia zanieczyszczeń - do 2010 r. (inne kraje do 2007).

Ad. 3.

Źródła finansowania inwestycji ekologicznych.

1. Środki ze źródeł publicznych - budżet państwa, budżety samorządowe, fundusze celowe oraz inne pozabudżetowe instytucje publiczne,

2. Środki ze źródeł prywatnych - podmioty gosp. zobligowane do likwidacji szkód oraz ograniczania emisji substancji zanieczyszczających, banki i inne instytucje sektora prywatnego takie jak fundusze inwestycyjne czy towarzystwa leasingowe (chodzi tu o rozpatrzenie wniosku tak ze nie przyzna kredytu na inwestycje które będą szkodliwe dla środowiska)

3. Środki uzyskane w ramach pomocy zagranicznej

1. Konwersja zadłużenia zagranicznego na inwestycje proekologiczne, tzw. ekokonwersja, realizowana przez fundację ekofundusz

2. Pomoc ze strony UE w ramach programów przedakcesyjnych PHARE, ISPA (wspieral transport i środowisko), SAPARD,

3. Pomoc UE z funduszy strukturalnych i Funduszu spójności.

4. Fundusz środowiskowy UE LIFE

5. Dotacje w ramach Globalnego Funduszu Ekologicznego (GEF)

6. Dotacje i darowizny w ramach umów biratelarnych.

System finansowania w Polsce ochrony środowiska, opiera się przede wszystkim na zasadach „zanieczyszczający płaci” oraz „użytkownik środowiska płaci”

Zewnętrzne wsparcie finansowe - (z budżetu państwa lub z budżetów lokalnych) jest stosowane wówczas, gdy:

• Nie jest możliwe określenie podmiotu wywołującego szkody w środowisku

• Lub gdy przedsięwzięcia inwestycyjne są szczególnie kapitałochłonne

• Lub gdy dotyczą likwidacji szkód w środowisku wywołanych w przeszłości.

Ad. 4.

Poziom i struktura nakładów inwestycyjnych na ochronę środowiska w Polsce według źródeł finansowania.

Nakłady inwestycyjne na ochronę środowiska i gosp. wodna w latach 1999 - 2005 (ceny stałe)

W 1999 wydatki wynosiły prawie 11mld zł a w 2000 r już 7,5 mld a w roku 2005 już niespełna 6 mld.

Wnioski z tabelki:

1. Udział nakładów inwestycyjnych na ochronę środowiska, systematycznie maleje (tak jak wyżej widać) czyli z 6,8% ogółu nakładów do 4,6%

2. Maleje udział nakładów na ochronę środowiska w PKB, w roku '99 było to 1,4%PKB a w 2005 to 0,6%PKB (doświadczenia krajów rozwiniętych wskazują, że powstrzymanie degradacji środowiska, powodowanej uprzemysłowieniem, będzie możliwe, gdy wydatki inwestycyjne w tej dziedzinie osiągną poziom około 2%PKB.

Ad. 5.

Struktura nakładów inwestycyjnych według źródeł finansowania.

WNIOSKI z tabelki: Wydatki inwestycyjne na ochronę środowiska i gospodarkę woda wg źródeł finansowania i grup inwestorów (ceny bieżące).

WN:

1. Prawie polowa nakładów na inwestycje pochodzą (od inwestorów) z przedsiębiorstw i gmin (środki własne przedsiębiorstw i gmin), Na początku lat 90tych środki własne inwestorów stanowiły zaledwie 25%.

2. Fundusze ekologiczne duży ich udział w finansowaniu inwestycji ekologicznych i jest to około 21% (a się wacha od 20 - 25%). Na początku lat 90tych było to około 50% a w `93 nawet 58%.

3. Rosnący udział środków pochodzących z zagranicy, na początku '90 było to około 4-5% i jest tendencja rosnąca a w roku 2005r było to około 16%.

4. Udział środków budżetowych to w '05 to łącznie około 2,7% ogółu nakładów i była to tendencja malejąca bo dawniej to nawet 7%. Na początku 90tych lat w '91 roku było to prawie 21% ogółu nakładów inwestycyjnych.

5. Kredyty i pożyczki - ich udział utrzymywał się na stałym poziomie do 2003 - od 12-15% od czasu wstąpienia do UE nastąpił spadek czyli zastąpiły kredyty fundusze. I teraz to 7,6%

Kierunki wydatkowania środków na inwestycje ekologiczne (lata 1990 - 2005)

Wn. Z tabeli:

1. Tendencja rosnąca jeśli chodzi o wydatki na gospodarkę ściekowa i ochronę wód w '90tym to 48 a w 2005 r. 60

2. Ochrona powietrza i klimatu - tendencja malejąca 30 do 19

3. gospodarka odpadami, ochrona gleb, wód powierzchniowych i podziemnych 90r 20,8, 95r to 9,5 z tendencja rosnącą do 14,2.

4. Ochrona różnorodności biologicznej i krajobrazu to przez cały czas ten sam poziom

5. Zmniejszenie hałasu i wibracji tendencja rosnąca od 0,1 do 4,2 w 2005r.

Ad. 6.

Charakterystyka poszczególnych źródeł finansowania inwestycji ekologicznych.

1. Fundusze celowe (ekologiczne) - wyróżniamy

1. Fundusz ochrony środowiska i gospodarki wodnej - w ramach którego wyróżniamy

1. Narodowy fundusz ochrony środowiska i gospodarki wodnej.

Fundusze wojewódzkie(16sztuk ) i gminne (250 funduszy) powstały w roku '89.

2. W 1999 r. powstały powiatowe fundusze (350funduszy) ochrony środowiska i gospodarki wodnej. (bo reforma powstały powiaty). Gminne i powiatowe realizują przedsięwzięcia na szczeblu lokalnym, wspierają działania finansowane z budżetu gminy i powiatów. (jeżeli chodzi o powiatowe fundusze to finansują głównie przedsięwzięcia związane z składowaniem i unieszkodliwianiem odpadów. Największymi środkami dysponują wojewódzkie fundusze, i narodowy fundusz łącznie to 70%)

2. Źródła przychodów funduszu

1. Opłaty i kary (30%, a na początku lat 90tych było to 90%)

2. Przychody z tytułu spłaty oprocentowanych pożyczek. (na początku lat 90tych było to 3% a po roku 2000 jest to około 40%)

3. Opłaty eksploatacyjne około 6-7%

4. Pozostałe źródła: czyli operacje finansowe, lokaty (około 9-10%)

3. Formy pomocy finansowej FOŚiGW:

1. Bezpośrednie udzielanie przez fundusze pożyczek o preferencyjnym oprocentowaniu

2. Udzielaniu dotacji dla inwestycji realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego i jednostki budżetowe

3. Dopłatach do oprocentowania kredytów na przedsięwzięcia proekologiczne, udzielnych przez banki komercyjne

4. Zlecaniu bankom udzielania preferencyjnych kredytów ze środków funduszy

5. Umarzanie części kredytów i pożyczek po spełnieniu określonych kryteriów.

2. Fundusz ochrony gruntów rolnych (1982)

1. Generuje wpływy z tytułu należności i opłat związanych z wyłączeniem gruntów rolnych z produkcji, opłat z tyt. Nieterminowej rekultywacji gruntów zdewastowanych, darowizn…

2. Dzieli się na terenowy i centralny

3. Środki kierowane na: przedsięwzięcia związane z rekultywacją gruntów, ich zagospodarowania, przeciwdziałanie erozji gleb - 0,4%, budowa i renowacja zbiorników wodnych - 5%, odkwaszanie, odkamienianie gleb

4. Jednak w 2000 r. 79% wszystkich środków skierowano na budowę dróg wiejskich

5. Drugorzędne znaczenie w systemie finansowania ochrony środowiska.

3. Fundusz leśny 1991

1. Środkami dysponuje Dyrektor Generalny Lasów Państwowych (kary i opłaty z tytułu wyłączenia z prod. Gruntów leśnych, odszkodowania, odpisy od wartości sprzedaży drewna, dotacje…)

2. Środki Funduszu przeznacza się dla nadleśnictw w celu realizacji prawidłowej gospodarki leśnej, badania naukowe, sporządzania planów urządzenia lasu.

3. Mały udział w strukturze nakładów.

Struktura przychodów ekologicznych funduszy celowych 2000

- FOSiGW - ponad 80-98,1% od 1994r. (wcześniej 27-52%)

- FOGR 2%-1,9%

- FL - 13,7% - 0% w 2000r.

Bank ochrony środowiska (BOŚ) wspiera inwestycje proekologiczne, poprzez udzielanie kredytów inwestycyjnych na preferencyjnych warunkach.

Preferencje polegają na:

• Dopłatach do % środków finansowych pochodzących ze źródeł zewnętrznych np. funduszy ochrony środowiska, Europejskiego Funduszu Rozwoju wsi polskiej, fundacji „polska wieś 2000” im. Macieja Rataja

• Stosowaniu dogodnych warunków spłaty

• Stosowaniu okresu karencji w spłacie kredytu (do 12 miesięcy)

• Zróżnicowanie okresu spłaty kredytu (do 4 lat)

Wykaz inwestycji na które są kredyty preferencyjne:

• To co jest proekologiczne ale nie zarobkowe,

• Inwestycje realizowane na terenie wsi,

BOŚ wyróżnia się w stosunku do innych banków jeśli chodzi o udzielanie pożyczek i kredytów na inwestycje ekologiczne, tj. około 40% (nawet ponad 40%) ogólnej kwoty udzielonej przez wszystkie banki, a jeśli chodzi o ogol nakładów na inwestycje ekologiczne tj. około 2%.

Kolejne to:

Fundacje:

• Narodowa fundacja ochrony środowiska

• Fundacja Wspomagająca Zaopatrzenie Wsi w Wodę (fundacja Kościelna) - głownie dotacje i pożyczki zagraniczne

• Fundacja Współpracy polsko-niemieckiej

• Europejski fundusz rozwoju wsi polskiej

• Fundacja „polska Wieś 2000” im. M. Rataja

• Ekofundusz. - to może być - 1992.

• Główne zadanie wspieranie przedsięwzięć o znaczeniu międzynarodowym

• Środki pochodzą z konwersji długu zagranicznego na inwestycje proekologiczne

• Wierzyciele uzgodnili, ze dług może być zmniejszony o 10% pod warunkiem skierowania ich na inwestycje ekologiczne są to:

• Zmniejszenie zanieczyszczenia Morza Bałtyckiego

• Transfer technologii

• Ochrona różnorodności biologicznej (parków rezerwatów o znaczeniu miedzy)

• Zmiana w kierunku przeznaczenia w.w. środków:

• 1993 najwięcej środków na ochronę powietrza atm. 55,8% oraz Morza Bałtyckiego - 32,1%, różnorodność biologiczna - 12,1% ogółu środków

Działalność banków komercyjnych w zakresie ochrony środowiska:

• Stosowanie kryteriów ekologicznych do analizy i oceny założeń techniczno-ekonomicznych projektów inwest. W ramach procedur udzielania kredytu

• Analiza wniosków kredytowych pod kątem formalno-prawnych wymogów ochrony środowiska

• Stosowanie preferencji i ułatwień kredytowych, dla inwestycji i inwestorów respektujących wymogi ochrony środowiska

• Odmowa udzielenia kredytów inwestycyjnych inwestorom o zlej reputacji ekologicznej i na inwestycję nie spełniające norm środowiskowych

Banki udzielają kredytów z własnych środków bądź ze środków finansowych udostępnionych przez instytucje zewnętrzne FOSIGW 9stosowane umownym z funduszami)

12.12.2007

Będzie ksero

• Fundusze unijne,

• Najważniejsze programy unijne, bez kwot.

---