Epoki-TABELA, ღ SZKOŁA, J.Polski, Epoki

Epoki

Ludzie

Dzieła

Pojęcia

Antyk
(VIII w. p. n. e. - V w. n. e.)

Klasycyzm - od "classicus" - wzorowy, doskonały. Warto zapamiętać, że Antyk stwarza wyjściowy, klasyczny kanon dotyczący norm tworzenia sztuki, określający reguły komponowania gatunków literackich. Do tego, klasycznego kanonu, odwoływać się będą - lub wyzwalać z niego - myśliciele i artyści późniejszych epok.


Mitologia:
(mit ikaryjski, prometejski, rodu Labdakidów i inne)

Tragedie:

Antygona, Król Edyp
(Sofokles)

Oresteja
(Ajschylos)

Medea
(Eurypides)

Eposy:
Iliada
Odyseja (Homer), Eneida (Wergiliusz)

D

a

w

n

e















N

o

w

e

Z antyku:

  • Odwołanie się do filozofii i kultury antyku (fascynacja dziełami Platona i Arystotelesa)

  • Łacina uniwersalnym językiem Europy

  • Twórcy kronik (Długosz) wzorują się na historykach rzymskich

  • Filozofia Arystotelesa i prawo rzymskie na Akademii Krakowskiej

  • Dzieła starożytne (np.:Pliniusza w dziedzinie botaniki)

  • Normy dotyczące poezji i retoryki wyprowadzono z dzieł Horacego i Cycerona

  • XII w. nazywano nawet "renesansem XII w." ze względu na modny neoplatonizm i odrodzenie kultury antycznej

Średniowiecze

przełom w. IV/V - w. XV

Nowe ideały:

  • Bóg w centrum wartości i zainteresowań ludzkich

  • Mistycyzm, religijność epoki

  • Wiara w znaki, symbole, magię liczb - głosy świata pozaziemskiego

  • Tematy sztuki: śmierć, cierpienie

  • Odejście od klasycznych norm sztuki - wierne naśladowanie zastąpione ekspresją uczuć

  • Anonimowość, odejście od ideału sławy, artysty, mistrza sztuki

Uwaga!
Literatura w wielkiej mierze jest anonimowa

Hagiografia
(żywot świętych - Legenda o św. Aleksym)

Epika rycerska
Pieśń o Rolandzie, Dzieje Tristana i Izoldy

Historiografia
(kroniki) F. Villon - Wielki Testament, J.Voragine - Złota legenda

Zabytki polskie

Bogurodzica, Żale Matki Boskiej pod krzyżem, Rozmowa mistrza Polikarpa ze śmiercią, Legenda o św. Aleksym
Słota - O zachowaniu się przy stole
Gall Anonim - Kronika polska (łacina)

D

a

w

n

e















N

o

w

e

Ze średniowiecza:

  • Trwała wiara w magie liczb i znaków (np. u Reja, Dantego)

  • Obecność łaciny w twórczości (lit. łacińska i dwujęzyczna)

  • Sonet, rozpropagowany przez Petrarkę, ma swój rodowód w kulturze średniowiecznej

  • Pisarze renesansowi kontynuują model literatury parenetycznej (ideał dworzanina czy ziemianina)

Renesans

XVI wiek

Nowe lub wzięte z antyku:

  • ideał artysty (wszechstronnego, sławnego)

  • nawiązanie do filozofów antycznych i do klasycznych norm sztuki

  • wskrzeszenie tragedii i innych antycznych gatunków

  • zainteresowaanie historią i językiem antyku (tłumaczenia

  • zainteresowanie nauką, poznawaniem świata, życiem doczesnym

  • człowiek w centrum zainteresowań

Boska komedia (Dante)

Dekameron (Boccacio

Żywot człowieka poczciwego (Rej)

Odprawa posłów greckich, Pieśni, Fraszki i Treny (Kochanowski)

O poprawie Rzeczypospolitej (Andrzej Frycz Modrzewski)

D

a

w

n

e















N

o

w

e

Jeszcze renesansowe i już klasyczne:

  • Spór o wartość życia i pozycje człowieka we wszechświecie nie we wszystkich dziełach wypiera człowieka na rzec teocentryzmu, i uczynienia Boga najwyższą wartością.

  • Spod "metafizycznego" zarysu epoki wyłamuje się Francja, w której po krótkim epizodzie barokowym kwitnie klasycyzm dworu króla Słońce, powstają komedie Moliera i narodzi się racjonalna myśl Kartezjusza

  • Barok kontynuuje postawy reformatorskie

Barok XVII w.

Nawiązania do średniowiecza i nowe postulaty:

  • Religijność i mistycyzm epoki

  • Motyw śmierci, przemijania, piekła

  • Zwrot ku wartościom świata pozaziemskiego

  • Upadek oświaty

Jerozolima wyzwolona (Tasso)

Cyd (Corneille)

Raj utracony (Milton)

Świętoszek (Molier)

Don Kichot (Cervantes)

Pamiętniki (Pasek)

Transakcja wojny chocimskiej (Potocki)

poezje (Morsztyn, Naborowski, Potocki)

D

a

w

n

e

0x01 graphic

N

o

w

e

Ideały "nieklasyczne":

  • Religia katolicka nadal jest silną wartością - wystąpienie ateistów czy krytyka Kościoła nie zmienia przecież wyznawanych wartości.

  • Racjonalizm wywodzi się z siedemnastowiecznej myśli Kartezjusza, choć zmienia charakter rozumu ludzkiego

  • Postulaty reformatorskie: krytyka wad szlacheckich (nietolerancji, lenistwa, chciwości.

  • Nurt sentymentalny kontynuuje linie uczuć, związku z naturą, sceptycyzmu wobec nauki (ekspresje uczucia)

Oświecenie XVIII w.

Nowe (nawiązujące do klasycznych) idee:

  • Odejście od barokowego mistycyzmu i religijności

  • Wiara w naukę, wiedzę

  • "Powrót myśli do świata rzeczy"

  • Rozwój szkolnictwa, prasy, postawy reformatorskie wobec spraw kraju

  • Praktykowanie klasycznych gatunków

Encyklopedyści:

Polscy twórcy:

Wielka Encyklopedia Francuska

Kandyd (Wolter)

Kubuś Fatalista(Diderot)

Nowa Heloiza (Rousseau)

Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki, bajki, satyry, Monachomachia (I. Krasicki)

Powrót posła (J. Ursyn Niemcewicz)

Romantyzm, Pozytywizm, Młoda Polska, Dwudziestolecie, Współczesność >>>

Epoki

Ludzie

Dzieła

Pojęcia

D

a

w

n

e















N

o

w

e

Wciąż jeszcze klasyczne:

  • Wieszczowie praktykują klasyczne gatunki: epos, oda, pieśń, hymn, rapsod.

  • Romantyzm wyrasta z uczuciowości i symboliki sentymentalizmu (serce, natura, wrażliwa jednostka.

  • Romantycy wywołują i pielęgnują klasyczny mit arkadyjski.

  • Komedia A. Fredry - narodowa, wykpiwająca romantyczne pozy, w budowie kontynuuje wzorzec komedii oświeceniowej.

Romantyzm 1818(22) - 1863

"Postulaty nowe, "antyklasyczne":

  • Zwrot ku duchowości, mistycyzmowi, uczuciu, wierze.

  • Zwątpienie w naukę.

  • miłość, młodość, intuicja przeciw wiedzy i autorytetowi starego mędrca.

  • Walka o wolność (spisek, powstanie).

  • Kult poezji i talentu poety.

Faust, Cierpienia młodego Wertera(Goethe)

Giaur(Byron)

Pan Tadeusz

Dziady

Konrad Wallendrod, Ballady - A. Mickiewicz

Kordian

BeniowskiJ. Słowacki

Balladyna

Nie - Boska komediaZ. Krasiński

D

a

w

n

e















N

o

w

e

Wciąż jeszcze klasyczne:

  • Kult powstańców i historii powstań. (Konopnicka, Asnyk, Orzeszkowa)

  • Rycerskość i romantyczne biografie bohaterów H. Sienkiewicza.

  • Sentyment wobec Polski szlacheckiej i umiłowanie pejzażu (Orzeszkowa)

  • Motyw dworku soplicowskiego - Nad Niemnem Orzeszkowej.

Pozytywizm II poł. XIX w.

Postulaty "antyromantyczne."

  • Zwrot ku wiedzy, nauce, ideałowi pracy w miejscu zrywów powstańczych

  • Podjęcie problematyki społecznej - sytuacji warstw niższych, rónouprawnienia kobiet, Żydów itd.

  • Odrzucenie sfery duchowej i irracjonalnej.

  • Praktyczne, utylitarne traktowanie sztuki i talentu artysty.

Komedia Ludzka (H. Balzack)

Pani Bovary (G. Flaubert)

Lalka (Prus)

Trylogia (Sienkiewicz)

Nad Niemnem (Orzeszkowa)

D

a

w

n

e















N

o

w

e

Kontynuacje idei pozytywistycznych i klasycznych:

  • Motyw pracy u podstaw - Żeromski i wczesny etap pracy Kasprowicza.

  • Naturalistyczny dramat mieszczański kontynuujący tradycję teatralną.

  • W twórczości Wyspiańskiego znajdujemy wielką fascynację antykiem Noc listopadowa, Akropolis.

  • Sztuka i mitologia pojawiają się w prozie Żeromskiego.

Młoda Polska 1880 - 1914

Ideały "neoromantyczne" (antypozytywistyczne)

  • Intuicja, wiara, przeczucie metodą poznawania świata.

  • Kult artysty - utalentowanej jednostki.

  • Motyw szatana, śmierci (jak średniowiecze i barok)

  • Fascynacja, ludem, folklorem, przyrodą - rozczarowanie wiedzą.

  • Motyw końca wieku (bierność dekadenta).

Chłopi (Reymont)

Wesele (Wyspiański)

Ludzie bezdomni, Wierna rzeka (Żeromski)

Moralność pani Dulskiej (Zapolska)

D

a

w

n

e















N

o

w

e

Kontynuacje:

  • Temat powstań i bohaterów romantycznych w poezji i prozie

  • Motyw patriotyczny (Żeromski, Dąbrowska, poezje).

  • Motyw dworu i urody Polski. (Noce i dnie)

  • Twórczość Broniewskiego (romantyczno - rewolucyjna).

Dwudziestolecie międzywojenne 1918 - 1939

Postulaty nowe:

  • Zerwanie z kultem poety - mesjasza, wyniesionym nad tłumy.

  • Odrzucenie tematyki narodowowyzwoleńczej w poezji.

  • Poddanie romantycznych mitów narodowych szyderstwu, parodii.

  • Fascynacja techniką, miastem, nowe spojrzenie na wolność.

  • Aktywność, energia w miejsce bierności dekadenckiej.

Poeci:

Czarodziejska góra (Mann)

Proces (Kafka)

Ulisses (Joyce)

Ziemia, planeta ludzi (Saint - Exupery)

Mistrz i Małgorzata (Bułhakow)

Przedwiośnie (Żeromski)

Szewcy (Witkacy)

Noce i dnie (M. Dąbrowska)

Granica (Nałkowska)

Ferdydurke (Gombrowicz)

Literatura wojenna i współczesna.

Dżuma (Camus)

Archipelag Gułag (Sołżenicyn)

Popiół i diament (Andrzejewski)

Sława i chwała (Iwaszkiewicz)

Medaliony (Nałkowska)

Początek (Szczypiorski)

Mała apokalipsa (Konwicki)

Imię róży (Eco)

<<< Antyk, Średniowiecze, Renesans, Barok, Oświecenie


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
1373-renesans pełna analiza epoki, czytam i wiem, szkoła, j.polski
1230-odrodzenie wprowadzenie do epoki, czytam i wiem, szkoła, j.polski
1229-odrodzenie tło epoki przedstawiciele, czytam i wiem, szkoła, j.polski
1282-powtórzenie epoki renesansu, czytam i wiem, szkoła, j.polski
1518-pozytywizm ramy czasowe epoki i hasła pozytywizmu polskiego i europejskiego, czytam i wiem, szk
1331-człowiek epoki renesansu humanista, czytam i wiem, szkoła, j.polski
1504-hasła epoki pozytywizmu i ich odbicie w literaturze, czytam i wiem, szkoła, j.polski
1305-wiadomości z epoki odrodzenia, czytam i wiem, szkoła, j.polski
1871-oświecenie ogólna charakterystyka epoki, czytam i wiem, szkoła, j.polski
1701-charakterystyczne cechy epoki pozytywizmu, czytam i wiem, szkoła, j.polski
1867-oświecenie charakterystyka epoki, czytam i wiem, szkoła, j.polski
1283-odrodzenie pojęcie i światopogląd epoki, czytam i wiem, szkoła, j.polski
Pozytywizm - charakterystyka epoki, SZKOŁA, Polski
1493-ogólna charakterystyka epoki pozytywizmu, czytam i wiem, szkoła, j.polski
1188-wprowadzenie do epoki modernizmu, czytam i wiem, szkoła, j.polski
1185-najważniejsze gatunki literackie epoki pozytywizmu, czytam i wiem, szkoła, j.polski
1537-stylizacja językowa i jej odmiany, czytam i wiem, szkoła, j.polski

więcej podobnych podstron