WYKŁAD 1
Znaniecki -twórca polskiej socjologii akademickiej, korzystał z socjologii amerykańskiej
Tomas -socjolog amerykański, przyjechał do polski badać dlaczego Polacy wyjeżdżają do USA. Znaniecki rozpoczął współpracę z nim. Wyjechał do USA opiekować się polonią, wspierać ich moralnie, pomagać im znaleźć pracę. Przedmiotem ich badań były procesy integracyjno-adaptacyjne w USA. Powstało 5 tomowe dzieło „Chłop polski w Europie i Ameryce”. Znaniecki w kraju wprowadza socjologię jako przedmiot akademicki w 1930r. -kształcono magistrów z tego przedmiotu.
W okresie międzywojennym słynni socjologowie to Chłosiński, Szczurkiewicz, Szczepański. Jako przedmiot akademicki socjologia była zawieszona po wojnie, bo komuniści uznawali że ma ona podwaliny amerykańskie. Socjologia wraca do akademii w 1956r., był to jeden z postulatów poznańskich. Badano procesy adaptacyjno-integracyjne Polaków na ziemiach odzyskanych nawiązywano do Znanieckiego.
Socjologia wychowania edukacji bada rzeczywistość społeczno-wychowawczą w aspekcie teoretycznym, empirycznym i socjotechnicznym. Wyniki tego zagadnienia są bardzo rozległe. Przedstawia się je w 4 działach:
zbiorowości społeczne, zjawiska, procesy socjalizacyjne i wychowawcze decydujące o kształtowaniu się poszczególnych jednostek, grup, klas, warstw, kategorii, zbiorowości etnicznych i terytorialnych.
instytucje wychowawcze regulujące przebieg procesów socjalizacyjnych, wychowawczych, wpływające na strukturę treści i formy, organizację czynności wychowawczych i społeczno kulturalnych warunków wychowania oraz działalność edukacyjną bezpośrednią lub pośrednią innych instytucji.
społeczno-kulturowy przebieg procesu wychowania i zachowania, zmiany i przekształcenia zachodzące pod wpływem edukacji i działalności społeczno-zawodowej.
poziomy efektywności i jakości funkcjonowania procesów społeczno-wychowawczych i kulturowych w ramach mikro-, mezo- i makro systemów wychowawczych w zakresie form wychowania naturalnego, bezpośredniego, pośredniego, formalnego, nieformalnego.
Socjologia wychowania i edukacji kumuluje w sobie 3 podstawowe dziedziny związane ze sobą:
socjologia mikroedukacji -zajmuje się głównie funkcjonowaniem grup naturalnych, rodziny, grup rówieśniczych, kręgów społecznych i koleżeńskich grup nieformalnych, gangów.
socjologia mezoedukacji -dokonuje analizy funkcjonowania instytucji i mezo systemów wychowawczych, osiedla, gminy, społeczności wiejskiej.
socjologia makroedukacji -zajmuje się makro systemami wychowawczymi dotyczącymi państwa, narodu, klas, warstw społecznych.
Socjologia wychowania i edukacji to praktyka i teoria.
Teoria to wiedza określająca określoną dziedzinę zjawisk, pozostaje w ścisłym związku z praktyką bo na jej podstawie jest formułowana.
Praktyka zaś to świadoma działalność ludzi wykorzystujących wiedzę w działaniach praktycznych dotyczących jednostki, życia rodzinnego, pracy zawodowej.
Problemy socjologii wychowania i edukacji -podstawowe i aktualne:
wychowanie jako zjawisko społeczne.
wychowanie a społeczeństwo
wychowanie a problemy ludnościowe
struktura społeczna szkoły
ekologia wychowania
stratyfikacja społeczna w szkole
wychowanie a procesy społeczne (współzawodnictwo, kooperacja, konflikty, akomodacja, asymilacja)
uspołecznienie jako proces wychowawczy
dewiacyjne zachowanie w szkole
dynamika grup w wychowaniu
warunki kształtujące programy nauczania
społeczność lokalna a szkoła
wychowanie w zakresie odpowiedzialności społecznej
aktualne kontrowersje w wychowaniu
wychowanie zdrowotne
edukacja a demokracja
wychowanie do zmian i rozwoju
wychowanie do przyszłości
Funkcje:
poznawcza i teoretyczna
humanistyczna
wychowawcza
diagnostyczna i prognostyczna
społeczno-pedagogiczna i socjotechniczna
apologetyczna i demaskatorska
WYKŁAD 2 Nowoczesna osobowość, nowoczesne społeczeństwo
Charakterystyka:
1. cechy organizacyjne:
wielka liczba członków
otwartość -wielorakie powiązania z innymi społeczeństwami
heterogeniczność czyli zróżnicowanie wewnętrzne (klasowe, warstwowe)
wysoki poziom urbanizacji
podstawową jednostką organizacji przestrzennej jest miasto
2. cechy osobowościowe jednostek:
orientacja na osiągnięcie indywidualne
wysoki poziom empatii
nonkonformizm
przekonanie o możliwości zapanowania nad mocami przyrody
odejście od wiary w przeznaczenie
orientacja na teraźniejszość i przyszłość
nastawienie liberalne i/lub demokratyczne
3. cechy społeczno-kulturowe:
dominacja więzów rzeczowych
struktura społeczna oparta na podziałach warstwowych
porządek społeczny oparty kontakcie
pozycja społeczna osiągana
zachowanie słabo skonwencjonalizowane
działania zuniwersalizowane
wysoki poziom wykształcenia
wysokie kompetencje symboliczne
powszechne korzystanie z mediów masowych
kultura zdominowana przez prefanum (świeckość)
4. cechy polityczne:
wiedza legalna usankcjonowana świecko
szeroki udział w instytucjach przedstawicielskich
brak tendencji endogamicznych w aktach władzy
pluralizm instytucji politycznych
5. cechy techniczno-ekonomiczne:
nieautarogiczność (niesamodzielność w gospodarce)
skomplikowane technologie
złożony podział pracy
wysoki poziom produkcji w przeliczeniu na 1 mieszkańca (PKB na 1 m.)
gospodarka zdominowana przez przemysły innowacyjne (zalicza się elektrotechnikę, informatykę)
wyspecjalizowane usługi
kooperacje międzynarodowe
Człowiek racjonalny - wzorzec i cechy
rozbudowana potrzeba osiągania i wyczynu
empatia
nonkonformizm
Cechy ludzi charakteryzujących się potrzebą osiągania i wyczynu:
stała skłonność do podejmowania ryzyka przy jednoczesnej świadomości konsekwencji,
predyspozycja do innowacji,
umiejętność analitycznej oceny przedsiębiorczych działań zakończonych sukcesem lub porażką,
pełna mobilizacja wewnętrzna w warunkach współzawodnictwa, sukces szczególnie dynamizuje działanie jednostki.
HOMO HUBRIS
dawniej : człowiek nieposkromiony pychą i pragnieniem wywyższania się wywołuje gniew bogów.
obecnie : odnosi się do tych sił tkwiących w jednostce które zmuszają ją do działań prowadzących do dowartościowania siebie, samodoskonalenia, osiągania cech, wyższych pozycji i stanowisk, akceptowanie zmian i innowacji. Zaspokajanie tych dążeń czyli dowartościowanie się rodzi satysfakcję, wywołuje dumę, scala indywidualną osobowość, poczucie osobistego bezpieczeństwa, pozwala optymistycznie patrzeć na świat, nadaje sens życia.
Motywacje hubrystyczne tak pojmowane stają się stymulatorami procesów rozwojowych (modernizacyjnych) i ich rezultatami.
Z potrzebą i motywacją związane są motywacje kratyczne.
Kratos jest to tzw. typ motywacji który oznacza dążenie do osiągania coraz wyższych pozycji i stanowisk w układach wiedzy i kierowania.
Wielu badaczy i organizatorów zaangażowanych w procesy organizacyjne twierdzi że bez pojawienia się jednostek w nowoczesnej kratywnej i hubrystycznej postawie nie możliwe jest powodzenie zaprojektowanych przekształceń czyli reform, ponieważ ludzie tacy są skłonni do aktów transgresji.
TRANSGRESJA tzn. stałego poszerzania własnych możliwości , przesuwania granic poznania, przełamywania barier, powoływania nowych instytucji i organizacji.
Działania nie mają charakteru pro społecznego, prometejskiego, mają charakter egoistyczne, występny, przestępczy, haniebny.
Jest to przestępczość zorganizowana typu gospodarczego, nielegalny obieg, czarny rynek. Idee bogacenia chce się osiągnąć, sukces w nielegalny sposób.
Permisywność -przyzwolenie społeczne na taką działalność z nasileniem występuje w okresie zmiany społecznej. Np. kupujemy ubrania czy kosmetyki z przemytu. Wiąże się z tym pranie brudnych pieniędzy i korupcja.
Firmy efemerydy -firmy przelotne służące do prania brudnych pieniędzy.
Empatia -zdolności empatyczne odnosi się do umiejętności i procesów wczuwania się w stany emocjonalne innych osób. Definiowana jako syndrom emocjonalno- poznawczy, który wyróżnia się w gotowości do współpracy z innymi ludźmi i zdolności do wczuwania się w nowoczesne role pełnione przez jednostki odniesienia. Stany empatyczne zmuszają jednostkę do nowych ról i wczuwania się w nie tzn. do zachowań nie rutynowych, elastycznego reagowania i rozbudowania własnej wyobraźni.
WYKŁAD 3 Socjalizacja
Przykłady:
dwie dziewczynki wychowywane przez wilczycę przeniesione do cywilizacji zmarły.
Anna ze strychu - w zupełnej izolacji jako nieślubne dziecko uznana za głucho-niewidomą zmarła 4 lata po odnalezieniu.
Izabela -dziecko nieślubne zajmowała się nią matka -osoba głuchoniema, po pewnym czasie stała się namolna.
Ludźmi stajemy się poprzez interakcje z innymi ludźmi w najrozmaitszych kontaktach społeczno- kulturowych.
Interakcje które wpływają na rozwój umiejętności umożliwiających nam uczestniczenie w społeczeństwie nazywamy socjalizacją.
Na świat przynosimy ze sobą określone dziedzictwo genetyczne, fizjologię, możliwości poznawcze, kilka podstawowych potrzeb (jedzenie, bycie z innymi, sexu), ale to w jaki sposób owo dziedzictwo się ujawni jest rezultatem naszych interakcji z innymi ludźmi w kontaktach społeczno-kulturowych.
Jakie wspólne cechy nabywają jednostki dzięki socjalizacji ażeby społeczeństwo mogło istnieć i aby nowi członkowie mogli uczestniczyć w nim?
zdobycie motywów które pchają nas do zajęcia określonych pozycji i odgrywania niektórych ról tzn. każdy z nas musi chcieć grać rolę pracownika, ojca, przyjaciela, obywatela itp. Jeśli społeczeństwo ma istnieć dalej. W dużych i złożonych społeczeństwach ma miejsce zjawisko alienacji, zniechęcenia, niezadowolenia, jeżeli występuje często i dotyka wielu ludzi to wówczas człowiek przestaje wykonywać swoje podstawowe role i społeczeństwo rozpada się.
zdolności o charakterze kulturowym tzn. każdy z nas w pewnym zakresie musi podzielać wraz z innymi wspólne wartości, przekonania, uznawać te same normy instytucjonalne bo inaczej nie doszliby do porozumienia, podzielili na odmienne subkultury a w społeczeństwie złożonym z subkultur łatwiej dochodzi do konfliktów napięć bo ludzie mają odmienne poglądy na to co dobre i złe, każdym z nas powinny kierować wspólne symbole kulturowe -dyrektywy kulturowe, jedynie dzięki nim dochodzi do interakcji.
zdolność patrzenia na siebie jak na odrębny podmiot, posiadanie koncepcji własnego ja, samego siebie jako określonego rodzaju osoby, osoby które nie mają skonkretyzowanego wyobrażenia o sobie nawet jeżeli przestrzegają norm sprawiają wrażenie zmiennych dziwacznych, to wewnętrzny kompas który steruje moim zachowaniem. Sytuacyjne wyobrażenie o sobie tzn. w różnych sytuacjach widzimy siebie inaczej, jak ja w danej sytuacji się zachowam, posiadanie koncepcji własnego ja, to potężna siła motywacyjna w ludzkich interakcjach która nadaje naszym zachowaniem kierunek oraz strukturę ułatwiającą innym kontakt z nami.
zestaw umiejętności związanych z wykonywaniem ról społecznych, każdy z nas musi umieć odczytywać gesty innych i przyjmować ich rolę, umieć tworzyć rolę dla siebie za pomocą zharmonizowanych gestów i umacniać graną przez siebie rolę.
Gofmann - teoria dramatyczna - całe nasze życie to teatr i gramy role lepiej lub gorzej, jeżeli lepiej to jesteśmy na scenie jeżeli gorzej za kulisami. A chodzi o to by być ciągle na scenie. Umieć ujmować w normy i kategoryzować ludzi i ich sytuacje. Umieć stosować wiele rozmaitych metod środowiskowych (potocznych) umożliwiających wzajemne rozumienie się w relacjach z innymi osobami. Bez tych minimalnych umiejętności nie potrafilibyśmy wchodzić z innymi w interakcje.
5. zdolności związane z naszymi emocjami. Pierwotne emocje: gniew, poczucie szczęścia, smutek, strach, zdziwienie są one wrodzone. W procesie socjalizacji są przetwarzane w wiele dodatkowych emocji, ludzie przyswajają wiele różnych stanów emocjonalnych są one ważne bo znacznie ułatwiają przebieg interakcji. Jeżeli potrafimy okazywać i odczytywać wiele różnych emocji umiemy sygnalizować nasze zamiary i nastroje a inni potrafią w odpowiedni sposób nam na to odpowiedzieć.
Uczucia wyższe: estetyczne, religijne, intelektualne.
Przyswojenie tych zdolności pozwala nam wchodzić w interakcje i pozwala nam uczestniczyć w strukturach społecznych organizacji. Te zdolności każdy z nas musi mieć na uniwersalnym poziomie bo inaczej społeczeństwo nie mogłoby istnieć. W związku z tym mówi się o dynamice socjalizacji, która prowadzi do nabycia tych zdolności, ma istotne znaczenie dla rozumienia nie tylko siebie ale całego społeczeństwa.
Proces socjalizacji odbywa się wg zasad: (proces trwa od urodzenia aż do śmierci, polega na poskromieniu natury narcystycznej u dzieci)
wczesna socjalizacja ma znacznie większy wpływ na formowanie się naszych ludzkich cech aniżeli późniejsza. Ponieważ nie mamy żadnych doświadczeń (poza emocjami) w zakresie interakcji społecznych ani ukształtowanego sposobu grania ról, koncepcji własne ja, motywów, kultury, uczuć, które pomogły by nam w pierwszych społecznych kontaktach dlatego te kontakty maja ogromny wpływ na rozwój naszych podstawowych dyspozycji i umiejętności. Jednostka po narodzeniu musi zaspokajać swoje potrzeby za pomocą innych, wchodzi z nimi w interakcje, potrafi wówczas odczytywać gesty i zdobywa pierwszy obraz samego siebie dzięki „zwierciadłu społecznemu”, które stanowią dla niego otaczające go osoby.. Dziecko zdaje sobie sprawę z oczekiwań, poznaje kody kulturowe, sposoby przekazywania informacji, uczy się swoich ról, to wykonywanie ról ułatwia nam postępowanie z innymi ludźmi. Dziecko koncentruje swoją energię która staje się jego motywacją.
polega na interakcji z osobami ważnymi czyli takie z którymi mamy związek, mają na nas największy wpływ a bynajmniej większy aniżeli kontakty z innymi ludźmi np. rodzice, inni członkowie rodziny, rówieśnicy, nauczyciele itp. Pierwsze interakcje są najważniejsze i mają największy wpływ na nas.
interakcja w grupach pierwotnych jest ważniejsza w kształtowaniu osobowości niż kontakty w grupach wtórnych.
długotrwałe związki z innymi ludźmi mają większy wpływ na nas, naszą osobowość niż krótkie i przypadkowe.
Stadia socjalizacji
Cele -kształcenie na najważniejsze punkty zwrotne w rozwoju człowieka.
Koncepcja Mitta Piageta Freuda.
Model psychoanalityczny socjalizacji Erica Riksona.
Socjalizacja jest procesem który trwa od narodzin do końca życia. 8 etapów zawiera określony wymóg, który jeśli zostanie zrealizowany przyspiesza rozwój osobowości (ego) i wzmacnia poczucie tożsamości tj. pozytywne i spójne nastawienie wobec siebie i życia, jeśli wymóg nie jest spełniony to niszczy rozwój ego i poczucie tożsamości.
I etap od narodzenia do 3-go r. życia.
wymóg -poczucie zaufania w opozycji do jego braku. Jeśli niemowlę otrzymuje miłość i opiekę rozwija się w nim poczucie zaufania do innych ludzi, jeśli tego nie dostanie bądź otrzymuje w sposób niekonwencjonalny wówczas w reakcjach dziecka zaczyna dominować nieufność.
II etap Do 3-go roku życia.
wymóg autonomii w opozycji do niepewności i poczucia wstydu. Jeśli dziecko odnosi sukcesy w uczeniu się wówczas rozwija w sobie poczucie autonomii, wyrabia samokontrolę i samodzielność, jeśli ponosi klęski w próbach opanowania jakiś umiejętności wówczas rodzi się w nim niewiara w siebie, poczucie wstydu i niepewności.
III etap 4-6 rok życia.
wymóg inicjatywy w opozycji do poczucia winy. Jeśli dziecko potrafi cieszyć się z sukcesów w poznawaniu swego otoczenia oraz z nawiązywania pozytywnych kontaktów z rówieśnikami wówczas rodzi się w nim poczucie inicjatywy, wiara w siebie, duma, jeśli nie osiąga sukcesów dominuje poczucie klęski, winy, wstydu.
IV etap 6-13 rok życia
wymóg pilności poczucie fachowości chęci działania w opozycji do poczucia wyższości. Jeśli dziecko dobrze sobie radzi w grupach i organizacjach poza rodzinnych np. szkoła, pałac młodzieży, nabiera poczucia fachowości i pilności, natomiast kiedy w tej sferze nie odnosi sukcesów wytwarza w sobie kompleks niższości
V etap 13-18 r. życia
Wymóg formowanie poczucia tożsamości w opozycji do jego zaburzeń, jeśli nastolatek potrafi nawiązywać więzi z innymi i odnosić sukcesy w tym samym, widzi siebie jako określoną osobę posiadającą konkretne cechy i umiejętności, wówczas wytwarza w sobie silne poczucie tożsamości. Kiedy kontakty z innymi i osiągnięcia są sporadyczne i zdominowane przez niepowodzenia wówczas poczucie tożsamości nastolatka czyli świadomość tego kim jest cechuje duża niestabilność i drastyczność.
VI etap pierwsza faza dorosłości: wiek młodzieńczy 19-35r. życia
wymóg dojrzałości do intymności w opozycji do poczucia izolacji. Jeśli młody człowiek potrafi nawiązać stabilne i pozytywne związki uczuciowe, wówczas posiada tę umiejętność, natomiast kiedy tego nie potrafi wtedy pojawia się bolesne poczucie samotności i izolacji.
VII etap dojrzały wiek dorosły 36-65r. życia
wymóg bycia twórczym i produktywnym w opozycji do koncentracji na sobie i stagnacji. Jeśli człowiek jest aktywny i odnosi sukcesy w rodzinie, pracy i we własnym środowisku wówczas ma poczucie bycia twórczym i produktywnym, ma przekonanie że robi cos dla dobra innych ludzi, jeśli ma problemy i ponosi klęski wtedy pojawia się koncentracja na problemach osobistych albo poczucie stagnacji.
VIII etap końcowy okres życia 65-75 wiek podeszły, po 75 -starość, po 90 wiek sędziwy
wymóg poczucia integralności w opozycji do rozpaczy -„rachunek sumienia”, jeśli starsi ludzie patrząc wstecz odnajdują ciągłość i sens mają poczucie integralności, jeśli nie potrafią wyjść poza okręg własnych zainteresowań i nie zrobili nic dla innych wtedy w miarę zbliżania się do końca życia ogarnia ich coraz większa rozpacz.
Poziomy socjalizacji
Ogólny poziom -polega na zdobyciu tych umiejętności, kompetencji które są niezbędne dla społecznej egzystencji, jest to minimum kulturowe wymagane od wszystkich ludzi, należą tu:
porozumiewanie się, podstawowe morale, wymogi współżycia żądające uszanowania czyjegoś dobra i żądanie poszanowania dla własnego -naszego.
tolerancja wobec czyjejś odmienności.
Socjalizacja jest złożonym procesem, złożenie to wynika nie tylko z wielości poziomów na których się odbywa ale z równoczesności „lekcji” jakie jednostka musi opanować ze względu na to, że obejmuje na raz wiele pozycji w społeczeństwie i wchodzi na raz do wielu grup, w ciągu życia zmienia zajmowane pozycje i przynależności grupowe, musi zarzucać dane idee i wzory i opanowywać nowe, np. jednostka staje się i przestaje być daną osobą, jednostka przechodzi z jednej kultury do drugiej -innej np. turysta, emigrant lub uchodźca. Socjalizacja obejmuje naraz wiele kultur, wykształcając kompetencje wielo kulturowej - kosmopolitycznej.
Odmiany socjalizacji
Wyróżnia się socjalizację:
początkową-pierwotną
permanentną
Początkowa dokonuje się w rodzinie w takich grupach pierwotnych jak rówieśnicze i sąsiedzkie, jednostka wprowadza w świat reguł, wzorów, oczekiwań społecznych uczy się podstaw społecznego współżycia zyskuje świadomość że nie jest sama i musi się liczyć z innymi.
Socjologia towarzyszy człowiekowi przez całe życie w sferze pracy, szkole - jest permanentna, doskonalenie kwalifikacji zawodowych, przekwalifikowanie się.
Permanentna z 2 powodów:
duża fluktuacja zawodowa -zmiana miejsca pracy, zatrudnienia
ogromne przyspieszenie zmian technologicznych wymagające coraz to nowych kompetencji nawet w tym samym zawodzie.
WYKŁAD 5
Resocjalizacja -może być głęboka, ponowna socjalizacja jednostek nieprzystosowanych,
Akulturacja -to część procesu resocjalizacji, to socjalizacja w nowej kulturze, doświadczają jej ludzie pracujący dla koncernów przemysłowych, które zakładają filie w różnych częściach świata, prowadzi się specjalne szkolenia dla pracowników mających podjąć pracę za granicą. Obecnie kultura przechodzi do społeczeństw w wyniku podboju kulturowego -globalizacji kulturowej (nauczanie nowych stylów życia, obyczajów, ideałów)
Obszar procesów socjalizacji to polityka. Socjalizacja polityczna -wdrażanie się do kultury politycznej, uczenie się reguł gry obowiązujących w sferze polityki, roli polityka uczymy się raz w życiu. W społeczeństwie następują zmiany polityczne, trzeba się uczyć na nowo. Teraz wszyscy uczymy się demokracji. W społeczeństwie trzeba demokratów -obywateli gotowych do uczestnictwa w tym systemie, do korzystania z instytucji, korzystania z reguł demokratycznych itd., tego wszystkiego trzeba się nauczyć. Trzeba wiedzieć jak: troszczyć się o sprawy publiczne, do jakich instytucji i z czym się zgłaszać, jak i po co głosować, jakie ma się powinności wobec państwa, do kogo składać petycje, gdzie protestować.
Odmianą akulturacji jest wdrażanie do ról dewiacyjnych czy przestępczych, tzn. że w tej socjalizacji ludzie uczą się wzorów, norm, wartości kontr kulturowych, sprzecznych z dominującymi w społeczeństwie -kontrsocjalizacja . Np. żeby zostać przestępcą trzeba przyswoić szczególne wartości i zawiesić normy obowiązujące, wyrobić w sobie pogardę dla innych, odrzucić współczucie, strach, cierpienie innych, nie reagować na utratę życia i zdrowia innych, przyjąć styl życia i mówienia itd. Kontrsocjalizacja w świecie przestępczym dokonuje się w sposób spontaniczny przez naśladownictwo tych, którzy cieszą się prestiżem, sławą.
Socjalizacja antycypująca -jej odmiana to snobizm, sytuacja gdy ktoś nie będąc członkiem grupy, nie zajmując danej pozycji społecznej, identyfikuje się z nią subiektywnie na tyle silnie że naśladuje, upodabnia się do członków tej grupy lub osób zajmujących takie pozycje, sądzi że przyniesie mu to akces i akceptację. Ulega socjalizacji niejako na wyrost, nadmiernie demonstrując swą przynależność. Przedmiotem socjalizacji stają się powierzchowne elementy kultury (ubiór, mowa, rekwizyty materialne, upodobania artystyczne) przejęcie wzorów w ich skrajnej postaci. To powoduje że taki człowiek staje się bardziej papieski niż „papież” i jest odrzucany przez daną grupę bo robi wszystko powierzchownie.
Socjalizacja odwrotna - zazwyczaj wpływ socjalizacyjni wywierają starsi na młodszych, obecnie obserwuje się że jest odwrotnie, młodsi socjalizują starszych, sprzyjają temu 2 okoliczności:
zmiany społeczne i kulturowe dokonują się szybko i młode pokolenie bardziej chłonne i otwarte na nowości może być szybciej wdrożone do nowych zwyczajów, obyczajów niż starsze pokolenie.
nowe prądy kulturowe niesione są głównie przez środki masowego przekazu i docierają do młodszego pokolenia z pominięciem i wbrew rodzicom i nauczycielom.
Młodzi ludzie starają się przekonać do nowości bardziej konserwatywnych starszych. Starsi ulegają presji socjalizującej ze strony młodych, np. syn uczący ojca obsługi komputera.
Efekty.
Idealna socjalizacja polega na tym aby ludzie sami chcieli postępować tak jak wymaga tego od nich kultura, aby z własnej woli spełniali społeczne oczekiwania. Takie jednostki stają się doskonałymi nosicielami i realizatorami kultury, jest to optymalna sytuacja, ponieważ ludzie postępują tak jak społeczeństwo tego wymaga bez potrzeby refleksji że można postąpić inaczej. Reguły kultury zostały całkowicie wbudowane w osobowość danego człowieka. To jest socjalizacyjny sukces, o takiej osobie mówimy, że jest to jednostka przesocjalizowana.
Automatyczny, spontaniczny, bezrefleksyjny konformizm dotyczy wąskiej kategorii imperatywów kulturowych, np. podstawowych tabu moralnych, wielu ludzi nie bierze pod uwagę że mogliby kogoś zabić lub torturować itp. Częsty efekt to sytuacja w której ludzie nie mają ochoty stosować się do wymagań normatywnych ale mimo to działają zgodnie z nimi, np. nikt nie chce płacić podatków ale większość to robi, kierowca nie lubi jechać wolno ale to robi, student nie musi chodzić na wykłady ale zawsze ktoś przychodzi.
Nie ma tu jednej internalizacji norm, ale jest poczucie obowiązku. Działa tu wewnętrzna kontrola -jeżeli nie spełnię obowiązku to doznam przykrych uczuć, nie określone poczucie winy, poczucie wstydu, któremu towarzyszy „co by powiedzieli inni gdyby wiedzieli, że nie spełniłem obowiązku”. Jeżeli się wywiążemy z obowiązku to mamy z tego satysfakcję, jesteśmy z siebie dumni. To zadowalający efekt socjalizacji. Ludzie nie chcą działać tak jak powinni, ani nie traktują tego jak swój obowiązek a mimo to realizują zakazy i nakazy kulturowe bo obawiają się sankcji. Efekt zadowalający, gwarancja konformizmu jest tu słabsza niż w poprzednich przypadkach. Socjalizacja nie wpoiła akceptacji reguł poczucia obowiązku wobec nich a wytworzyła jedynie świadomość, że działamy w otoczeniu innych i ci inni mogą nas ukarać jeżeli nie spełnimy ich oczekiwań. Obawa przed sankcją może być zrelatywizowana. Sankcji można uniknąć lub zmniejszyć jej dolegliwość, jeżeli mamy zasoby, które będą nas chronić przed sankcjami. Niekiedy nie boimy się sankcji gdy kontrola jest wyrywkowa, prawo chroni przestępców, skuteczność policji jest niewielka. Rośnie powszechne poczucie bezkarności które niweczy rezultaty socjalizacji. Klęska socjalizacji jest wtedy kiedy ludzie nie chcą postępować w kulturowo oczekiwany sposób, nie tylko nie traktują tego jako obowiązku ale przestają się bać społecznych sankcji. W każdym społeczeństwie istnieje kategoria ludzi którzy uniknęli socjalizacji, dewiacja staje się ich sposobem życia.
WYKŁAD cztery filary edukacji.
Edukacja -powinna masowo przekazywać coraz więcej wiedzy i umiejętności adekwatnych do czasów, bo są one podstawą kompetencji jutra. Nie wystarczy żeby jednostka zdobywała w swoim początkowym okresie życia zapasu wiedzy na całe życie. Powinna umieć wykorzystać w ciągu całej egzystencji wszystkie okazje do aktualizowania, pogłębiania wiedzy i dostosowywać się do zmieniającego się świata. Edukacja powinna koncentrować się wokół 4 aspektów, które będą dla jednostki filarami:
uczyć się, aby wiedzieć -aby zdobyć narzędzia rozumienia.
Uczyć się, aby działać -aby móc oddziaływać na swoje środowisko.
Uczyć się, aby żyć wspólnie -aby współpracować z innymi.
Uczyć się aby być.
Te 4 drogi wiedzy tworzą całość. Mają wiele punktów zbieżnych, przecinających się i krzyżujących. Ta koncepcja powinna umożliwić każdej jednostce odkrywanie, pobudzanie i wzmacnianie jej potencjału twórczego.-ujawnić skarb ukryty w każdym z nas.
Ad I. Te rodzaj uczenia się ma na uwadze w większym stopniu opanowanie narzędzi wiedzy niż zdobycie encyklopedycznych wiadomości. Można go traktować jako środek, jako cel życia ludzkiego.
Środek -każda jednostka powinna uczyć się rozumieć otaczający świat, przynajmniej na tyle, na ile jest to konieczne aby żyć godnie, rozwijać swoje zdolności zawodowe i komunikować się.
Cel -jego istotą jest radość, jaką daje rozumienie i poznawanie.
Narzędzia zdobywania wiedzy:
Uwaga
Pamięć
Myślenie
Jak uczyć koncentracji? Przez zabawę, wspólnie, razem z dzieckiem, przez spacery (powolne, bez pośpiechu -prowadząc obserwacje), wycieczki, podróże.
Ćwiczenie pamięci :
Selekcja
Kultywowanie asocjacyjnej zdolności zapamiętywania (kojarzenia)
Nie eliminowanie nauczania na pamięć z edukacji szkolnej
Ćwiczenie myślenie :
Najpierw rodzice, nauczyciele -powinno przebiegać od konkretu do abstrakcji
Metody:
Dedukcyjna -rozumowanie, polegające na wyprowadzeniu z jednego lub kilku zdań jakiegoś ich następstwa.
Indukcyjna -dochodzenie do praw ogólnych na podstawie doświadczalnie sprawdzonych faktów.
Ad II. Kształcenie to wiąże się z kwestią kształcenia zawodowego. Jak nauczyć ucznia stosowania w praktyce nabytych umiejętności?
Przygotowanie zawodowe powinno zmieniać się i odchodzić od mniej lub bardziej zrutynizowanych. Pojęcie kwalifikacji nie jest tożsame z pojęciem kompetencji. Czynności typowo fizyczne zastępowane są czynnościami bardziej umysłowymi, mentalnymi, np. kierowanie maszynami.
KOMPETENCJE -to swoisty koktajl właściwy każdej jednostce. Na tę mieszankę składają się:
Kwalifikacje zawodowe nabyte przez kształcenie techniczne i zawodowe
Postawy społeczne
Umiejętności pracy w zespole
Zdolności podejmowania inicjatyw
Zamiłowanie do ryzyka
Osobiste zaangażowanie pracownika
Zalety osobiste wrodzone lub nabyte.
Jak radzić sobie z konfliktami w pracy? Nastawienie na działalność usługową w sektorze handlowym i niehandlowym:
Różni eksperci
Usługi miejskie
Doradztwo technologiczne
Rachunkowość
Zarządzanie
Doradztwo finansowe
Dor. socjalne
Dor. oświatowe
Dor. zdrowotne
W obu tych przypadkach działalność komunikacyjna odgrywa znaczna rolę. Bierze się pod uwagą informacje konkretne dla przedsięwzięcia. Rozwój usług zmusza do kultywowania zalet, które zawdzięczamy tradycyjnemu kształceniu, a które polegają na nawiązywaniu trwałych relacji między jednostkami.
Ad III. Uczenie to jest jednym z największych wyzwań do podjęcia przez współczesną edukację. Świat dzisiejszy jest pełen przemocy, potencjał autodestrukcyjny stworzony przez ludzi XX wieku. Opinia społeczna jest bezradna i może tylko przyglądać się (jesteśmy zakładnikami mediów).
Czy można zaprojektować edukację, która pozwoliłaby unikać konfliktów bądź rozwiązywać je pokojowo przez rozumienie innych?
Ludzie z natury przeceniają swoje zalety i żywią przesądy w stosunku do innych. (klimat konkurencji, współzawodnictwo, osiągnięcie indywidualnego sukcesu -mierzonego w wymiarze ekonomicznym) Prowadzi to do bezlitosnej rywalizacji między bogatymi, a ubogimi. Obwinia się edukację za niewłaściwe interpretowanie współzawodnictwa.
Edukacja powinna obrać dwie wzajemnie uzupełniające się drogi:
stopniowe odkrywanie innego
zaangażowanie we wspólne projekty jako metoda rozwiązywania konfliktów.
Powołaniem edukacji jest uświadomienie różnorodności gatunku ludzkiego. Odkrywanie innego odbywa się zawsze przez poznawanie siebie. Jeśli odkryjemy siebie, będziemy mogli wczuć się w sytuację i uczucia innego człowieka. Rodzi się empatia.
Sposób nauczania nie powinien działać przeciw uznaniu innego. Nauczyciele, którzy na skutek dogmatyzmu zabijają ciekawość lub zmysł krytyczny, zamiast rozwijać je u uczniów -mogą być raczej szkodliwi niż użyteczni. Zapominając że są wzorami, osłabiają na zawsze u uczniów zdolność otwarcia się na inność, stawiania czoła nieuniknionym napięciom między osobami, grupami, narodami. Konfrontacja przez dialog i wymianę argumentów jest jedynym z niezbędnych instrumentów XXI wieku. Realizacja wspólnego projektu przez różne osoby to unikanie konfliktów.
Edukacja formalna powinna przewidzieć stosowny czas na zapoznanie dzieci z tymi projektami w czasie zajęć sportowych, kulturalnych : odnawianie dzielnic, akcje humanitarne, międzypokoleniowe usługi solidarnościowe, pomoc ubogim itp.. te działania powinny być wspierane przez różne organizacje, a udział powinni brać zarówno nauczyciele, jak i uczniowie. Nauczyciel uczy rozwiązywać konflikty powstające w trakcie realizacji projektów.
Ad IV. Fundamentalna zasada!
Edukacja powinna przyczyniać się do pełnego rozwoju każdej jednostki: inteligencja, wrażliwość, poczucie tożsamości itd. Każda jednostka ludzka powinna być zdolna kształtować samodzielne i krytyczne myślenie oraz wypracować niezależność sądów, aby samemu decydować o słuszności działań w życiu.
ZADANIEM EDUKACI W XXI W. JEST:
przygotowanie dzieci do zastanego społeczeństwa
stałe dostarczanie sił i drogowskazów intelektualnych, które pozwolą zrozumieć świat, czuć się jego odpowiedzialnym i rzeczywistym uczestnikiem
wyposażenie ludzi w wolność myśli, osądu, uczucia i wyobraźni, której potrzebują, aby rozwijać swoje talenty i pozostać na ile jest to możliwe „panem swojego losu”
XXI wiek potrzebuje różnorodności talentów i osobowości. Trzeba więc stworzyć dzieciom i młodzieży wszelkie możliwe warunki odkrywania i doświadczania przeżyć artystycznych, sportowych, naukowych, kulturalnych, społecznych. Sztuce i poezji należy poświęcić czasu gdyż kształcenie przyjęło kształt bardziej utylitarny niż kulturowy.
IV filary to paradygmat globalny, opracowany przez ONZ.
WYKŁAD Postawy
Postawa (wg S. Mika) - „to pewien względnie stały stosunek emocjonalny lub oceniający do przedmiotu bądź dyspozycje do takiego stosunku, wyrażające się w kategoriach pozytywnych, negatywnych i neutralnych:
Cechy postawy:
kierunek -wyrażamy opinie, poglądy
intensywność -pozytywna, negatywna,
siła
stopień trwałości
Czynniki mające wpływ na kształtowanie się postaw mogą być:
wewnętrzne : potrzeby, zainteresowania, cechy emocjonalne, temperament, charakter, sposób życia.
zewnętrzne :środowisko rodzinne, ekologiczne, grupy społeczne, instytucje
Każda postawa zawiera 3 komponenty:
myślenie
uczucia (obie tkwią wewnątrz jednostki)
działanie
Składnik myślowy wyrażany w formie poglądu, np. „jaka to rozumna dziewczynka”, „jaki on jest nieznośny”.
Składnik działania przejawia się w czynnym zachowaniu wobec postawy, np. dewastacja.
Składnik uczuciowy znajduje odbicie zarówno w wypowiedziach jak i działaniach, np. przytulenie i wypowiedzenie czegoś miłego.
POSTAWY:
Personalne, rzeczowe, konformistyczne, nonkonformistyczne, przestępcze, nieufne, ofensywne, defensywna
Stereotyp najczęściej przybiera formę uprzedzeń; zniekształcone i emocjonalne ujęcie rzeczywistości.
Postawy rodzicielskie:
A -POZYTYWNE
akceptacja dziecka -postawa otwartego serca, sprzyja kształtowaniu się u dziecka zdolności do nawiązywania trwałej więzi emocjonalnej
współdziałanie z dzieckiem -zaangażowanie i zainteresowanie rodziców zabawą i pracą dziecka w domu, a także w zaangażowaniu dziecka w sprawy rodziców i domu w stopniu odpowiednim do jego możliwości rozwojowych,
dawanie rozumnej swobody dziecku, właściwej dla jego wieku
uznawanie praw dziecka w rodzinie bez przeceniania lub niedoceniania jego roli
B -NEGATYWNE
odtrącenie -dziecko odczuwane jest jako ciężar; dzieci są niezdolne do nawiązywania trwałych więzi uczuciowych, są zmienne w swoich planach, zdolne do przechwałek
unikająca ubóstwo uczuć, obojętność rodziców wobec dziecka; dzieci mogą być agresywne, kłótliwe, kłamliwe, znerwicowane, bezradne.
nadmierne wymagania w stosunku do dziecka -dziecko poddane jest stałej presji, dzieci nie wierzą w swoje siły, są uległe, lękliwe, niepewne, zbuntowane w stosunku do rodziców
nadmiernie chroniąca -stosunek rodziców do dziecka jest bezkrytyczny, za dziecko rozwiązuje się problemy; dzieci są zuchwałe, egoistyczne, rozpieszczone, zrozumiałe, postawa ta powoduje uzależnienie od rodziców.
Postawy społeczne charakteryzują się tym, że wszystkie za przedmiot maja społeczeństwo jako całość lub różne grupy społeczne wchodzące w jego skład:
patriotyzm -emocjonalna więź z narodem, jego ziemia, kulturą, tradycją, a także na głębokim zainteresowaniu jego przeszłością i przyszłością.
-czynne, emocjonalne, rzeczywisty udział jednostki w życiu społecznym
społecznej użyteczności -stała gotowość do czynnego pomnażania dóbr materialnych i duchowych na użytek ogółu -trzeba zachować co najmniej równowagę między tym co się bierze a tym co się daje,
społecznej gospodarności -akceptacja norm społecznych, przestrzegania dóbr społecznych, chronienie ich.
społecznego zdyscyplinowania -identyfikowanie się jednostki z własnym społeczeństwem, na życiu jego sprawami, intencjonalnym uczestniczeniu we wszystkim co się w społeczeństwie dzieje.
społeczna otwartość -wyraża się w gotowości do równie życzliwego traktowania przedstawicieli innych poza własna grupą społeczną, niezależnie od dzielących ich różnic.
Postawy interpersonalne:
życzliwość wobec potrzeb innych ludzi -podstawową zasadą obowiązującą w stosunkach międzyludzkich jest życzliwość. Nakazuje ona kierować się troską o dobro innych ludzi (i swoje).
poszanowanie cudzej godności -ludzie potrzebują być akceptowani, szanowani. Szanować godność to dostrzegać człowieka który nie chce być obiektem poniżania
-wyraża się w postępowaniu, które ma na względzie dążenie jednostki do samozachowania oraz do unikania cierpień fizycznych i psychicznych.
tolerancja -powstrzymuje człowieka przed dyskryminacją, prześladowaniem innych z racji przekonań, upodobań, opinii, przed ograniczenie ich swobody o ile nie są one sprzeczne z podstawowymi zasadami współżycia
opiekuńczość -sprowadza się do dostrzegania i uwzględniania cudzych potrzeb, uzyskiwania pomocy i poparcia, wyznacza stosunek do ludzi będących w trudnym położeniu.
poszanowanie cudzej własności -pełne uznawanie przez jednostkę prawa każdego człowieka do nienaruszalności wszelkiego mienia (materialnego, duchowego).
rzetelność informacji -respektowanie potrzeby i prawa drugiej osoby do orientacji w kwestiach jej oczekiwań i zaufania wobec potencjalnych informatorów.
lojalność -uwzględnianie i respektowanie u innych ich oczekiwań, że partner zachowa już ukształtowane stosunki, że dochowa wierności, przyjaźni, że nie zawiedzie zaufania.
współodczuwania -gotowość rozumienia innych ludzi, niezbędnego wczuwania się w ich przeżycia, solidarności z nimi.
poszanowania autonomii -gotowość do uznawania w praktyce prawa człowieka do dysponowania własną osobą oraz do realizacji własnej koncepcji, osobistego szczęścia, o ile dążenia te nie godzą w interes społeczny lub prawo do szczęścia innych ludzi
Postawy intrapersonalne - określają stosunek człowieka do samego siebie. Jeżeli jednostka ma być odpowiedzialna za świat, w którym żyje, odpowiedzialność ta musi obejmować własną osobę, a więc to jakim sama jest człowiekiem:
postawa osobistej godności -uznawanie samego siebie za wartość ze względu na swoje ludzkie i społeczne powołania i zarazem pragnienia. Człowiek troszczy się o to, aby jego zachowanie nie sprzeciwiało się poczuciu własnego człowieczeństwa.
samokontrola -dyspozycja do poznawania i oceniania własnego życia psychicznego i panowania nad swoimi impulsami czy dążeniami; skłania człowieka do podporządkowania swojej osoby i zachowania wewnętrznej dyscypliny.
perfekcjonizm -trwała tendencja do doskonalenia swojej osobowości, posiada ją ten, kto żywi aspiracje w kierunku samodoskonalenia, kto rozwija w sobie ideał własnej osoby i kto z własnej woli dąży do jego realizacji.
samodzielność -skłonność do kierowania własnym postępowaniem i gotowość do opanowania umiejętności takiego kierowania, tzn. stawianie sobie celów i zadań, podejmowanie decyzji dotyczących własnej osoby, zaufania do własnych możliwości.
odpowiedzialność za siebie -wyraz rzeczywistej, społecznej dojrzałości człowieka; polega na tendencji i gotowości do rozliczania się przed samym sobą z własnego postępowania, a także z tego jakim się jest; stała gotowość człowieka do poniesienia konsekwencji własnych czynów.
osobista odwaga -gotowość do otwartego trwania przy własnych celach, poglądach, przekonaniach, mimo przewidywanych sprzeciwów, utrudnień, przykrych konsekwencji; jest zawsze gotowością do przezwyciężania w sobie poczucia zagrożenia i lęku.
dzielność gotowość człowieka do przezwyciężania oporów napotykanych na drodze własnego działania; odnosi się do przeszkód, które narażają na męczenie, ból, cierpienie.
optymizm -optymizm stanowi cenne wyposażenie osobowości człowieka; pozwala więcej osiągnąć lub zachować tak cenną dla zdrowia fizycznego jak i psychicznego równowagę ducha, polega on na tendencji człowieka do tego, aby w swoich przewidywaniach ujmować wszystko w kategoriach zgodnych, z własnymi oczekiwaniami, jak również na skłonności do dostrzegania w rzeczywistości stron dodatnich. Z optymizmem chodzi w parze poczucie humoru.