ZOBOWIĄZANIA- jest to III księga kodeksu cywilnego czyli przepisy art. 353 do art. 921
Zobowiązanie jest stosunkiem prawnym między dwiema lub więcej osobami, na mocy którego jedna osoba czyli wierzyciel może żądać od drugiej -dłużnika określonego działania lub zaniechania świadczenia, a dłużnik jest zobowiązany to świadczenie spełnić.
Uprawnienie wierzyciela jest skierowane przeciw dłużnikowi i tylko dłużnik jest z nim związany i za dług odpowiada.
Elementy zobowiązania: podmioty: wierzyciel i dłużnik, przedmiot, treść zobowiązania.
Stroną zobowiązania może być każdy podmiot (osoba fizyczna, osoba prawna oraz jednostka organizacyjna określona w art. 331 KC. W stosunek może być uwikłana osoba trzecia (art. 393).
Przedmiot zobowiązania -jest nim świadczenie, określone zachowanie się dłużnika, którego może domagać się wierzyciel, ale także pewne dobra materialne i niematerialne, na które zachowanie jest skierowane (przy sprzedaży sama rzecz). Może przybrać kształt: działanie lub zaniechanie.
Treść zobowiązania- jest nią przyznane wierzycielowi uprawnienie skierowane wobec dłużnika, aby spełnił on świadczenie. Drugim składnikiem są obowiązki dłużnika. Są też inne składniki zobowiązania wynikające z ustalonych zwyczajów (art 56 KC).
Wierzytelność -obejmuje wszystkie uprawnienia jakie mogą przysługiwać wierzycielowi. Mogą się one zmieniać z upływem czasu.
Uprawnienia dzielą się na: główne- uprawnienie do uzyskania świadczenia, uprawnienie do uzyskania odszkodowania zamiast lub obok świadczenia; uboczne - odsetki, roszczenie o wyjawienie majątku przez dłużnika, uprawnienia uboczne służą uzyskaniu uprawnień głównych.
Postępowanie sądowe ma dwa etapy: pierwszy (dochodzeniowy)- gdzie wierzyciel dochodzi swego roszczenia i uzyskuje tytuł wykonalności; drugi (egzekucyjny) - wierzyciel występuje o egzekucję do komornika lub sadu.
Dług- wyraża powinność świadczenia ciążącego na dłużniku.
Odpowiedzialność- przymusowe zaspokojenie z majątku dłużnika, przez wierzyciela w razie nie spełnienia zobowiązania przez dłużnika. Dług istnieje od początku powstania stosunku umownego (obligatoryjnego). Dopiero gdy dłużnik nie spełnia świadczenia pojawia się zagadnienie odpowiedzialności. Regułą jest, że dług i odpowiedzialność są w każdym zobowiązaniu. Wyjątek: art. 413 KC -wygrane z gier i hazardu to roszczenia przedawnione.
ŹRÓDŁA ZOBOWIĄZAŃ:
Czynności prawne jednostronne (testament, zapis, przyrzeczenie publiczne) i czynności prawne dwustronne (umowa)
Czyny niedozwolone- jest to wyrządzenie szkody poza stosunkiem zobowiązaniowym, rodzące obowiązek jej naprawienia z mocy prawa (zniszczenie rzeczy, kradzież, uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia)
akty administracyjne (szczególny tryb najmu)
inne zdarzenia
prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia art. 753 § 2
bezpodstawne wzbogacenie art. 405- 411 - kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe do zwrotu jej wartości, art. 409 mówi o wygaśnięciu obowiązku zwrotu - obowiązek zwrotu wygasa, jeśli ten kto korzyść zużył lub utracił, nie jest już wzbogacony. Chyba, że zużywając ją lub wyzbywając winien liczyć się z obowiązkiem zwrotu.
ŚWIADCZENIE- jest przedmiotem stosunku zobowiązania i polega na zachowaniu się dłużnika zgodnie z treścią łączącego ich zobowiązania tj. działanie lub zaniechania musi być oznaczone i spełnione.
Rodzaje świadczeń:
jednorazowe- może być wykonane w skutek jednorazowego zachowania się dłużnika np. zwrot pożyczki.
ciągłe- wymagane jest ustawiczne zachowanie się dłużnika przez pewien czas np. najem lokalu.
okresowe- występuje tu wiele świadczeń jednorazowych w określonych odstępach czasu np. czynsz najmu. Ma to znaczenie przy przedawnieniu roszczeń 3 lata.
oznaczone indywidualnie- gdy przedmiot są to rzeczy oznaczone są do tożsamości.
oznaczone rodzajowo - gdy przedmiotem są rzeczy oznaczone co do gatunku
Świadczenia podzielne - wtedy jeżeli może być spełnione częściami bez istotnej zmiany przedmiotu lub wartości.
Świadczenie niepodzielne- nie można spełnić go częściami np. kupno zwierzęcia.
Szczególnym rodzajem świadczenia są świadczenia pieniężne. Są to świadczenia , gdy przedmiotem jest określona kwota pieniędzy.
1.Zasada nominalizmu pieniężnego art. 3581 § 1 polega na tym, że spełnienie świadczenia pieniężnego następuje przez zapłatę sumy nominalnej.
2.Zasada waloryzacji świadczeń pieniężnych art. 3581§3 w razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania, sąd może po rozważeniu interesów stron zgodnie z zasadami współżycia społecznego zmienić wysokość lub sposób spełnienia świadczenia pieniężnego chociażby były ustalone w orzeczeniu lub umowie.
3.Zasada warunkowości polega na tym, że zobowiązania pieniężne na terenie RP mogą być tylko w złotych polskich.
Odsetki są to dochody od świadczeń pieniężnych wyrażone w % . Są to pożytki cywilne rzeczy.
Źródła odsetek:
1.Czynność prawna- umowa
2.Ustawa- art. 481 KC
Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego wierzyciel może żądać odsetek za czas spóźnienia jeżeli nawet nie poniósł strat i gdy opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności.
3.Orzeczenie sądu -wyrok, postanowienie
4.Decyzja innego właściwego organu
Opóźnienie jest wtedy, gdy dłużnik nie spełnia świadczenia bez swojej winy.
Zwłoka dłużnika jest wtedy, gdy dłużnik nie spełnia świadczenia ze swojej winy.
Zwłoka wierzyciela polega na tym, że wierzyciel odmawia świadczenia lub utrudnia na tyle, że dłużnik nie może spełnić świadczenia.
Dłużnik przy zwłoce wierzyciela winien złożyć świadczenie do depozytu sądowego. Skutkiem złożenia powoduje, że zobowiązanie wygasa, a to powoduje, że nie płyną odsetki.
Rodzaje odsetek:
1.Ustawowe (13,5%) art. 359&3
2.Umowne- strony określają wysokość odsetek w umowie.
Przedawnienie odsetek wynosi 3 lata - roszczenia okresowe.
Świadczenia odszkodowawcze są to roszczenia o naprawienie szkody od dłużnika. Polegają bądź na przywróceniu stanu przed szkodą, bądź na zapłacie odpowiedniej sumy pieniędzy.
ŹRÓDŁA ODPOWIEDZIALNOŚCI ODSZKODOWAWCZEJ
1.Odpowiedzialność kontraktowa powstaje gdy wierzyciel ponosi szkodę w związku z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania przez dłużnika.
2.Odpowiedzialość deliktowa z czynu niedozwolonego, umów gwarantowanych oraz ubezpieczeń ustawowych.
3.Naprawienie szkody wyrządzonej przy wykonaniu określonych praw podmiotowych art. 149 KC.
4.Obowiązek odszkodowawczy postrzegany jako skutek poniesienia szkody w interesie innej osoby lub interesie wspólnym art. 142.
5.Na skutek szkody wyrządzonej legalnym wykonywaniem funkcji władczej przez upoważnione organy państwowe lub samorządowe.
USTALENIE WYSOKOŚCI ODSZKODOWANIA
Szkoda jest to każdy uszczerbek, który dotyka poszkodowanego zarówno o charakterze majątkowym, jak i nie materialnym.
Szkoda majątkowa podlega naprawieniu, w każdym wypadku jej wyrządzenia.
Szkoda niemajątkowa zwana krzywdą podlega naprawieniu jeżeli przepis tak mówi w drodze tzw. zadośćuczynieniu.
Szkoda na mieniu odnosi się do poszczególnych składników mienia poszkodowanego ( kradzież, zniszczenie).
Szkoda na osobie odnosi się bezpośrednio tylko do osoby i tylko pośrednio może wyrażać się w konsekwencjach majątkowych (uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia).
Klasyczny podział szkody:
1.damnum emergens (rzeczywista strata)
2.lucrum cessans (utracone korzyści)
Zasady ustalania szkody:
1.Zasada pełnego odszkodowania (poszkodowany może dochodzić pełnego odszkodowania)
2.Szkodę wylicza się na datę ustalenia odszkodowania.
3.Odszkodowanie odnosimy do rynkowej wartości rzeczy.
WYSOKOŚĆ ODSZKODOWANIA WYNIKA Z:
1.Ze związku przyczynowego- przyczynienie się poszkodowanego do powstania szkody obniża odszkodowanie.
2.Obniżenie odszkodowania o wartość korzyści jakie poszkodowany uzyskał na skutek wyrządzonej mu szkody.
3.Z woli stron (gdy strony umawiają się)
4.Kara umowna- jest to odszkodowanie, którego wysokość strony określają już w momencie zawarcia umowy na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego przez dłużnika.
5.Z przepisów ustawy (art846-849 KC)- umowy hotelarskie
6.tzw. jus moderandi - prawa obniżania - sąd może obniżyć odszkodowanie przy zastosowaniu zasad współżycia społecznego art. 440
7.Klasyczne miarkowanie- gdy sąd w sprawach o naprawienie szkody, o dochody, o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia, oświadczenie z umowy o dożywocie, nie jest w stanie precyzyjnie ustalić wysokości (art. 322 i 5056 §3)
SPOSOBY NAPRAWIENIA SZKODY:
1.Przywrócenie stanu poprzedniego.
2.Zapłata odpowiedniej sumy pieniężnej (generalnie naprawienie szkody odbywa się według wyboru poszkodowanego)
PODMIOTY STOSUNKU ZOBOWIĄZANIOWEGO:
1.Wierzyciel, 2. Dłużnik
Po stronie wierzycielskiej, a także po stronie dłużniczej mogą występować podmioty pojedyncze, ale również po kilka podmiotów. Dzieje się tak bądź od chwili powstania zobowiązania (sprzedaż osobie trzeciej przez współwłaścicieli) bądź jest to konsekwencją zdarzeń późniejszych (w miejsce pożyczkobiorcy wchodzą jego następcy prawni).
Zobowiązania solidarne polegają na tym, że po stronie wierzyciela lub dłużnika występuje większa liczba podmiotów, a świadczenie jest podzielne. Zobowiązania te powstają z ustawy lub z czynności prawnych (z umowy).
Solidarność dłużników (art. 366) polega na tym, że wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników razem, kilku z nich lub każdego z osobna, a dłużnik zwalnia pozostałych. Dłużnik, który spełnił świadczenie na roszczenie regresowe do pozostałych dłużników.
ZMIANA DŁUŻNIKA:
1.Przejęcie długu -jest to umowa na mocy, której trzecia osoba wstępuje w miejsce dotychczasowego dłużnika, a dłużnik zostaje z długu zwolniony.
*może to nastąpić przez umowę między dłużnikiem a osoba trzecią za zgoda wierzyciela (zgoda wierzyciela na piśmie pod rygorem nieważności)
*może nastąpić przez umowę między wierzycielem a osobą trzecią za zgodą dłużnika (zgoda wierzyciela na piśmie pod rygorem nieważności)
2.Przystąpienie do długu- polega na tym, że do zobowiązania po stronie dłużnika przystępuje osoba trzecia w charakterze dłużnika solidarnego. Nazywa się to kumulatywne przejęcie długu. Może to nastąpić w drodze umowy lub ustawy (art. 554). W przypadku nabycia przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego nabywca odpowiada za długi solidarnie ze zbywcą.
UMOWY JAKO ŹRÓDŁO ZOBOWIĄZAŃ.
Umowa jest czynnością prawną dwustronną, obejmującą zgodny zamiar stron skierowany na wywołanie zmiany, powstania lub ustania skutków prawnych.
Rodzaje umów:
-umowy nazwane (typowe, opisane w KC np. sprzedaży, składu, najmu)
-umowy nienazwane (umowy, które same strony wymyślą)
-umowy mieszane (łączą elementy różnych umów)
Zasada swobody umów art. 3531 KC -1.10.1990r
Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swojego uznania, byle by jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze), ustawie ani zasadom współżycia społecznego.
Zasada „umów należy dotrzymywać” pacta sum serfanda.
Rodzaje umów ze względu na szatę zewnętrzną:
1.forma ustna, 2. zwykła forma pisemna, 3.forma pisemna z podpisem urzędowego poświadczenia, 4. forma notarialna.
SPOSOBY ZAWIERANIA UMÓW:
1. Oferta
Oferta jest to oświadczenie woli jednej strony, kierowane do strony drugiej, które zwiera propozycję zawarcia umowy i okresla istotne jej postanowienia. Ofertą jest wystawienie rzeczy w miejscu sprzedaży, na widok publiczny z oznaczeniem ceny. Jest ona propozycją stanowczą. Umowa jest zawierana w chwili otrzymania przez składającego ofertę oświadczenia o jej przyjęciu. Oferent jest ofertą związany. Oferta złożona w postaci elektronicznej wiąże składającego, jeżeli druga strona niezwłocznie potwierdzi jej przyjęcie.
2. Negocjacje art.72 KC
Jeżeli strony prowadzą negocjacje w celu zawarcia oznaczonej umowy, umowa zostaje zawarta gdy strony dojdą do porozumienia co do jej wszystkich postanowień, które były przedmiotem negocjacji. Strony mogą przejść do negocjacji również w wyniku złożenia oferty przez jedną z nich. Art. 71 KC zaproszenie do zawarcia umowy.
Porozumienia przedkontraktowe - XIX- wieczny model negocjacji okazała się niewystarczający obecnie, dlatego tez zaczęła kształtować się praktyka ustalania ich w formie negocjacji.
Rodzaje (typy) porozumień:
-porozumienia dotyczące sposobu prowadzenia negocjacji
-porozumienia dotyczące treści umowy
-porozumienia dotyczące wykonania wynegocjonowanej umowy
list intencyjny (zaproszenie do negocjacji)- jest on trochę podobny do oferty. Potwierdzenie listu przez adresata stanowi rozpoczęcie negocjacji.
3. Aukcja - czyli dawniej przetarg ustny polega na tym, że licytanci obecni w miejscu aukcji lub komunikując się za pomocą środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość składają oferty słowne lub równorzędnymi znakami.
Organizator musi zrobić ogłoszenie aukcji, w którym określi czas, miejsce, przedmiot oraz warunki aukcji.
Oferent jest związany ofertą od chwili jej złożenia. Oferta licytanta przestaje wiązać, gdy inny licytant złoży ofertę korzystniejszą. Do zawarcia umowy dochodzi z chwilą udzielenia przybicia, to znaczy z chwilą zamknięcia aukcji, po sprawdzeniu że dany licytant zaoferował najlepsze warunki umowy. Organizator aukcji jest związany wynikiem aukcji, chyba że co innego wynika z warunków aukcji (zastrzeżonych). Wyjątkiem jest przypadek, gdy ważność umowy zależy od spełnienia szczególnych wymagań co do formy umowy (akt notarialny). W tym przypadku umowa nie zostaje zawarta w wyniku przybicia, a zarówno organizatorowi i zwycięskiemu licytantowi przysługuje roszczenie o zawarcie umowy określonej w ofercie. Gdy zastrzeżono wadium, wyłącznie jest roszczenie z zawarcie umowy. Wadium jest to kwota, którą licytanta musi wpłacić, aby być dopuszczonym do aukcji . gdy dochodzi do zawarcia umowy wadium stanowi część ceny. Licytantom przegranym wadium należy wypłacić. Jeżeli strony nie chcą zawrzeć umowy (forma szczególna umowy)to:
-z winy wpłacającego wadium, traci on wadium,
-z winy organizatora, licytant może żądać dwukrotnej wysokości wadium.
Praktyczna sfera zastosowania aukcji:
-do umów prostych, gdzie przedmiot i jego właściwości są już jednoznacznie określone. W zasadzie tylko jeden element umowy podlega konkurencyjności - jest to cena.
Można unieważnić umowę, gdy strona umowy, inny uczestnik lub osoba działająca w porozumieniu z nią, wpłynęły na wynik aukcji sprzeczny z prawem lub dobrymi obyczajami. W tym celu należy wytoczyć powództwo o unieważnienie umowy w terminie 1 m-ca od dowiedzenia się o przyczynach unieważnienia, nie później niż w ciągu roku od zawarcia umowy.
4. Przetarg
Istotą przetargu jest specjalna procedura poszukiwania najkorzystniejszej z punktu widzenia strony pragnącej zawarcia umowy oferty i jej wyboru. Różni się od aukcji tym, że oferty uczestników nie są składane w toku równoczesnego i bezpośredniego komunikowania się. Złożenie oferty przez oferenta powoduje związanie go tą ofertą. Organizator może nie wybierać żadnej oferty, wtedy przetarg zostaje zamknięty. Przetarg inaczej aukcja nie kończy się w obecności uczestników, dlatego organizator musi na piśmie powiadomić uczestników o wynikach przetargu. Umowa zostaje zawarta w momencie otrzymania przez oferenta oświadczenia o przyjęciu jego oferty. Gdy umowa wymaga formy szczególnej to jest tak samo jak przy aukcji (organizator i uczestnik mają roszczenie do zawarcia umowy). Tak jak przy aukcji może wystąpić wadium i można tak samo unieważnić umowę.
5. Umowa przedwstępna - jej treścią jest zobowiązanie się do zawarcia w przyszłości umowy przyrzeczonej. Umowa przedwstępna musi określać istotne elementy umowy przyrzeczonej. Gdy nie oznaczono terminu umowy przyrzeczonej to każda ze stron w ciągu roku może wyznaczyć termin. Gdy umowa przyrzeczona zostaje zawarta to umowa przedwstępna wygasa. Gdy strona nie chce zawrzeć umowy przyrzeczonej druga strona może żądać naprawienie szkody, którą poniosła przez to, że liczyła na zawarcie umowy. Nazywa się to odszkodowaniem w granicach negatywnego interesu szkody. Gdy umowa przedwstępna czyni zadość wymaganiom, od której ważność umowy przyrzeczonej, strona uprawniona może dochodzić zawarcia umowy przyrzeczonej.
DODATKOWE ZASTRZEŻENIA UMOWNE:
1.Zadatek- jest to kwota pieniędzy dawana przez jedną stronę drugiej przy zawarciu umowy. W razie realizacji umowy zadatek stanowi część świadczenia. Gdy nie dochodzi do wykonania umowy z winy:
-dającego ten traci zadatek
-z winy biorącego-dający może żądać zwrotu podwójnej wysokości zadatku.
Z winy obu stron lub braku winy obu stron zadatek należy zwrócić.
*Zaliczka- jest to również kwota pieniędzy płacona przez jedną stronę drugiej na poczet świadczenia. Gdy umowa nie zostaje wykonana zaliczka podlega zwrotowi.- art. 65 §2. trzeba określić w umowie, że jest to zadatek i co się z tym wiąże, gdy nie dojdzie do transakcji (zlecenia, umowy).
2.Umowne prawo odstąpienia- polega na tym, że strony mogą zastrzec w umowie, że każdej z nich lub jednej z nich będzie przysługiwało prawo odstąpienia od umowy. Prawo to wykonuje się poprzez złożenie oświadczenia woli.
3.Odstępne- modyfikacja umownego prawa odstąpienia i polega na tym, że odstąpienie od umowy będzie skuteczne dopiero z chwilą zapłacenia określonej kwoty pieniężnej. Odstępne wzmacnia wykonanie umowy.
4.Kara umowna- jest surogatem odszkodowania, art. 483 KC. Można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi poprzez zapłatę określonej kwoty. A zatem w razie niewykonania lub nienależytego wykonania umowy , kara umowna należy się wierzycielowi, w zastrzeżonej wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody, z małymi wyjątkami - gdy zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane lub kara umowna jest rażąco wygórowana.
UMOWY ODNOSZĄCE SIĘ DO OSÓB TRZECICH.
-art. 391 KC - Umowa o świadczenie przez osobę trzecią polega na tym, że jeżeli w umowie zastrzeżono, że osoba trzecia zaciągnie określone zobowiązanie albo spełni określone świadczenie, ten kto takie przyrzeczenie uczynił odpowiedzialny jest za szkodę, którą druga strona ponosi przez to, że osoba trzecia odmawia zaciągnięcia zobowiązania albo nie spełnia świadczenia.
-art. 392 KC- Umowa o zwolnieniu dłużnika od obowiązku świadczenia. Jeżeli osoba trzecia zobowiązała się przez umowę z dłużnikiem zwolnić go od obowiązku świadczenia. Jest ona odpowiedzialna względem dłużnika za to, że wierzyciel nie będzie od niego żądał spełnienia świadczenia. Jeżeli my jesteśmy sprawcą szkody komunikacyjnej i poszkodowany dochodzi naprawienia szkody tylko od nas, powinnyśmy złożyć wniosek o przyznanie naszego zakładu ubezpieczeń w ramach polisy OC.
-art. 393 KC - Umowa o świadczenie na rzecz osoby trzeciej. Polega na tym, że w umowie zastrzeżonej, że dłużnik spełni świadczenie na rzecz osoby trzeciej. Osoba ta może żądać bezpośrednio od dłużnika spełnienia zastrzeżonego świadczenia. Np. Polisa ubezpieczeniowa na życie na rzecz dzieci.
ZAWIERANIE UMÓW W OBROCIE KONSUMENCKIM
1.07.2000r. weszły w życie przepisy ustawy o ochronie niektórych praw konsumenckich oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt nieubezpieczony. Ustawa ta zmieniła przepisy art.384- 3854 KC.
W art. 384 ustawodawca mówi o wzorcu umownym. Z art. 385 wynika, że w razie sprzeczności treści umowy z wzorcem umowy strony są związane umową. Art. 3851 stanowi, iż postanowienia umowy zawieranych z konsumentem nie uzgodnione indywidualne nie wiążą go. Jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami lub rażąco narażają jego interesy. Art. 3853 wprowadza katalog niedozwolonych postanowień umowy.
1.01.2003r weszła w życie ustawa o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz zmianie KC. Ta ustawa wyłączyła w sprzedaży konsumenckiej rękojmię i odpowiedzialność finansową wprowadzając odpowiedzialność przedsiębiorcy z tytułu niezgodności towaru z umową. Ustawa z 2000r wprowadziła min. Umowy zawierane poza lokalem przedsiębiorcy oraz umowy zawierane na odległość. Podstawowym uprawnieniem dla konsumenta jest odstąpienie od umowy na piśmie w terminie 10 dni od zawarcia umowy. Konsument przy zawarciu umowy o uprawnieniu tym winien być poinformowany na piśmie, bo jeśli nie został poinformowany, to od umowy może odstąpić w terminie 10 dni od uzyskania informacji o prawie odstąpienia , nie później niż w terminie 3 m-cy od wykonania umowy.
Umowy zawierane na odległość zawiera się bez jednoczesnej obecności obu stron przy wykorzystaniu środków porozumiewania się na odległość. Przedsiębiorca musi poinformować konsumenta o tym, że może on od umowy odstąpić w terminie 10 dni od wydania rzeczy. A gdy umowa dotyczy świadczenia usług od dnia jej zawarcia.
CZYNY NIEDOZWOLONE
Za czyny niedozwolone uznaje się fakt wyrządzenia szkody poza stosunkiem zobowiązaniowym, z którym to faktem wiąże się obowiązek naprawienia szkody. Art. 415 KC np. uszkodzenie ciała, zniszczenie mienia.
Przesłanki odpowiedzialności.
1.Szkoda w znaczeniu uszczerbku w dobrach osoby poszkodowanej wbrew jej woli.
2.Szkoda musi być spowodowana przez jakiś fakt czyli działanie ludzkie lub inne zdarzenie, z którym ustawa łączy związek odszkodowawczy. Między szkodą a faktem musi istnieć adekwatny związek przyczynowy- szkoda pozostaje w związku przyczynowym tylko z takim zdarzeniem, które w typowym biegu zjawisk powodują skutek w postaci określonego uszczerbku. Wszelkie zaś zdarzenia o charakterze szczególnym wyłączone są z takiego łańcucha przyczynowo- skutkowego i nie są objęte odpowiedzialnością odszkodowawczą.
ZASADY ODPOWIEDZIALNOSCI
Na zasadzie winy jest to odpowiedzialność powszechna. Ustawodawca nie definiuje winy. Natomiast doktryna zgodnie przyjmuje, że pojecie winy ma dwa elementy: obiektywny i subiektywny. Obiektywny jest to bezprawność działania lub zaniechania osoby odpowiedzialnej za działanie. Subiektywny wiąże się z psychicznym nastawieniem sprawcy do czynu. Na gruncie PC winą określa się jako umyślną i nieumyślną, natomiast nie ma to większego znaczenia dla sprawcy (odpowiada za szkodę). Odpowiedzialność na zasadzie ryzyka musi wynikać z konkretnego przepisu i nie można jej domniemywać. Polega na tym, że: - jest sprawca, jest szkoda i jest poszkodowany, sprawca ponosi odpowiedzialność z samego faktu wyrządzenia szkody. Przy odpowiedzialności na zasadzie winy to poszkodowany musi udowodnić sprawcy winę, swoją szkodę i związek przyczynowy między nimi. Przy odpowiedzialności na zasadzie ryzyka poszkodowany udowadnia swoją szkodę i związek przyczynowy. Sprawca może zwolnić się z odpowiedzialności jeżeli wykaże jedną z trzech przesłanek egzenoracyjnych: siła wyższa, wyłączna wina poszkodowanego, wyłączna wina osoby trzeciej.
Siła wyższa jest to zdarzenie nagłe, zewnętrzne, którego nie można było przewidzieć ani zapobiec jego skutkom (piorun, powódź, trzęsienie ziemi).
Odpowiedzialność na zasadzie słuszności polega na tym, że jest sprawca i poszkodowany, ale brak jest winy sprawcy. Jest to odpowiedzialność wyjątkowa nie można jej domniemywać i występuje tylko tam gdzie to przewidział konkretny przepis.
Generalną zasadą odpowiedzialności w prawie zobowiązań jest odpowiedzialność za czyny własne, ale są również przypadki odpowiedzialności za czyny cudze.
OKOLICZNOŚCI WYŁĄCZAJĄCE ODPOWIEDZIALNOŚĆ.
1.Brak bezprawności (ten, który wyrządził szkodę działał w granicach prawa)
2.Obrona konieczna- kto działa w obronie koniecznej odpierając bezpośredni i bezprawny zamach na jakiekolwiek dobra własne lub innej osoby, ten nie jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną napastnikowi.
3.Stan wyższej konieczności- kto zniszczył lub uszkodził cudzą rzecz lub zabił cudze zwierzę w celu odwrócenia od siebie i innych niebezpieczeństwa od tej rzeczy lub zwierzęcia , ten nie jest odpowiedzialny za wynikłą szkodę, jeżeli niebezpieczeństwa sam nie wywołał, a niebezpieczeństwu nie można było inaczej zapobiec i jeżeli ratowane dobro jest oczywiście ważniejsze niż dobro naruszone.
4.Dozwolona samopomoc polega na tym, że posiadacz gruntu może zająć cudze zwierzę jeżeli zajęcie jest potrzebne do zabezpieczenia roszczenia o naprawienie szkody.
5.Zgoda poszkodowanego - w takim zakresie w jakim podmiot może dysponować przysługującymi mu uprawnieniami (zabiegi lekarskie, zgoda na zawody sportowe).
6.Wiek do 13 roku życia art. 426 KC- małoletni do lat 13, kto wyrządził szkodę nie ponosi odpowiedzialności (na zasadzie winy, ale ponosi odpowiedzialność na zasadzie ryzyka lub słuszności.
7.Stan psychiczny - osoby niedorozwinięte umysłowo lub chore psychicznie i osoby, które w chwili czynu uległy zakłóceniu czynności psychicznym (wyjątek dot. Wypadków, gdy ten stan został wywołany na skutek zużycia napojów odurzających lub innych środków).
8.Stan fizyczny- kalectwo lub wiek starszy.
WSPÓŁSPRAWSTWO I WSPÓŁODPOWIEDZIALNOŚĆ
W przypadku wyrządzenia szkody przez kilka osób, wszystkie one ponoszą odpowiedzialność odszkodowawczą solidarnie art. 441 § 1. odpowiedzialność solidarną wespół z bezpośrednim sprawcą szkody ponoszą: podżegacze, pomocnicy, paserzy umyślni. Art.442
ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA CZYNY CUDZE.
I Odpowiedzialność za niepoczytalnych z racji wieku i chorych psychicznie
-odpowiedzialność tę ponosi ten kto zobowiązany jest do nadzoru ustawowego (np. rodzice), umownego lub faktycznego o charakterze stałym nad taka osobą.
-nadzorujący musi ponosić winę w nadzorze- domniemanie winy w nadzorze.
-nadzorujący może zwolnić się z odpowiedzialności, jeżeli udowodni, że nadzór był sprawowany należycie lub ,że szkoda by powstała również przy starannym wykonywaniu nadzoru.. wyjątkiem jest odpowiedzialność na zasadzie słuszności art. 428 KC.
II Odpowiedzialność za osoby, którym powierzono wykonywanie czynności art. 429 KC - kto powierza wykonywanie czynności drugiemu odpowiada za szkodę wyrządzoną przez osobę którą się posłużono o ile nastąpiło uchybienie co do wyboru właściwej osoby, a szkoda nastąpiła przy wykonywaniu powierzonej czynności. Odpowiedzialność oparta jest na zasadzie winy w wyborze- domniemanie winy. Powierzający może zwolnić się z odpowiedzialności jeżeli wykaże, że nie ponosi winy w wyborze albo też że wybrał przedsiębiorstwo, zakład lub osobę, które w zakresie swojej działalności zawodowej trudnią się wykonywaniem takich czynności. Odpowiedzialność powierzającego nie jest zależna od winy wykonawcy.
III odpowiedzialność za podwładnego art. 430 KC
Za szkodę wyrządzoną za podwładnego z jego winy przy wykonywaniu powierzonych mu czynności odpowiedzialność na zasadzie ryzyka ponosi przełożony. Odpowiedzialność ta wiążę się ze stosunkiem zwierzchnictwa. Podwładny podlega przełożonemu. Występuje tutaj solidarność między przełożonym (ryzyko), a podwładnym (wina).
IV Odpowiedzialność Skarbu Państwa i Państwowych Osób prawnych oraz gmin i komunalnych osób prawnych. Za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa.
Art. 4172 wprowadza odpowiedzialność na zasadzie słuszności: warunek, że szkoda musi być na osobie (rozstrój ciała, uszkodzenie i względy szczególne)
V Odpowiedzialność za zwierzęta i rzeczy art. 431 § 1,2 KC
Odpowiedzialność za zwierzęta- ponosi na zasadzie domniemania winy w nadzorze ten kto zwierzę chowa lub się nim opiekuje.
Art. 431 §2 KC wprowadza odpowiedzialność na zasadzie słuszności. Odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez dzikie zwierzęta ponosi dzierżawca lub zarządca obwodu łowieckiego podczas polowania albo w uprawach i płodach rolnych. Natomiast za zwierzęta objęte całkowitą ochroną ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa (Prawo Łowieckie).
Odpowiedzialność za rzeczy:
-odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną wskutek wyrzucenia, wylania lub spadnięcia czegoś z pomieszczenia ponosi ten kto pomieszczenie zajmuje (nawet bez tytułu prawnego) art. 433 KC. Jest to odpowiedzialność na zasadzie ryzyka.
-za zawalenie się budowli lub oderwanie się jej części- odpowiedzialność ponosi posiadacz samoistny budowli na zasadzie ryzyka. Posiadaczem samoistnym jest właściciel albo ten, kto nie będąc właścielem zachowuje się jak właściciel. Może on zwolnić się z odpowiedzialności, gdy wykaże, że szkoda nie wynikła z braku utrzymania budowli w należytym stanie czy z wady budowli.
VI Odpowiedzialność za szkody wyrządzone w związku z użyciem sił przyrody. Art. 435 KC. Kto prowadzi przedsiębiorstwo na własny rachunek odpowiedzialny jest za szkodę wyrządzoną komukolwiek przez ruch tego przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwo musi być wprawione w ruch za pomocą sił przyrody. Odpowiedzialność jest na zasadzie ryzyka.
VIII Odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez ruch mechaniczny środków komunikacji.
1.Odpowiedzialność za szkodę ponosi na zasadzie ryzyka posiadacz samoistny lub zależny środka transportu. Art. 436 KC
-posiadanie samoistne
-posiadanie zależne (odpowiedzialność na zasadzie ryzyka)
-dzierżenie
2.Przy zderzeniu się dwóch pojazdów posiadacze pojazdów odpowiadają względem siebie na zasadzie winy.
3.Gdy przewóz pasażera z:
a)grzeczności- posiadacz pojazdu odpowiada względem pasażera na zasadzie winy.
b)odpłatnie na zasadzie ryzyka za szkody wyrządzone przy przewozie.
WYKONANIE ZOBOWIĄZAŃ
Dłużnik winien wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno- gospodarczemu oraz zgodnie z zasadami współżycia społecznego.
Przedmiot wykonania:
-jakość świadczenia: umówiona, a gdy strony nie umówiły się maja być rzeczy średniej jakości.
-świadczenie winno być spełnione w całości, zasadniczo dłużnik winien wykonać świadczenie w całości, ale gdy wykonuje je częściowo wierzyciel zobowiązany jest je przyjąć, chyba że sprzeciwia się to jego usprawiedliwionemu interesowi.
-dłużnik powinien spełnić świadczenie umówione.
Zmiana przedmiotu świadczenia
-art. 388KC wyzysk
-waloryzacja świadczeń pieniężnych art. 3581 §3
-rebus sict santinus art. 3571KC
-upoważnienie przemienne art. 453 „jeżeli dłużnik w celu zwolnienia się z zobowiązania spełnia za zgodą wierzyciela inne świadczenie zobowiązanie wygasa”
Miejsce wykonania zobowiązania
-decyduje o tym treść zobowiązania, jeśli nie wynika z treści może wynikać z właściwości.
Jeśli nie wynika z właściwości to decyduje miejsce zamieszkania lub siedziba dłużnika w chwili powstania zobowiązania
-przy świadczeniach pieniężnych miejsce zamieszkania lub siedziba wierzyciela.
Czas wykonania zobowiązania
-wynika z treści zobowiązania
-jeśli nie wynika z treści to może wynikać z właściwości zobowiązania
-jeśli nie wynika z właściwości, to niezwłocznie po wezwaniu wierzyciela
-z ustawy art. 723KC (6 tyg od wezwania)
Skutki niewykonania zobowiązania
-dłużnik winien wykonać zobowiązanie należycie- gdy nie wykonuje wierzyciel może dochodzić wykonania zobowiązania przy wykorzystaniu przymusu (postępowanie egzekucyjne)
Roszczenie o wykonanie zobowiązania uzupełnione jest także o roszczenie odszkodowawcze.
Przesłanki odpowiedzialności dłużnika
-wierzyciel ponosi szkodę
-szkoda jest spowodowana przez niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania przez dłużnika
-związek przyczynowy pomiędzy szkodą i niewykonaniem zobowiązania
-niemożliwość świadczenia
a)pierwotna- brak zobowiązania
b)następcza - z powodu skutków, które nie obciążają dłużnika to zobowiązanie wygasa
-z powodu skutków, które obciążają dłużnika, to wierzyciel może żądać odszkodowania
Wygaśnięcie zobowiązań
1.Spełnienie świadczenia- dłużnik spełnia zobowiązanie
2.W razie nie wykonania zobowiązania przysługuje odszkodowania
3.Świadczenie w miejsce wykonania czyli świadczenie przemienne art. 453
4.Odnowienie art. 506 - jeżeli w celu umorzenia zobowiązania dłużnik zobowiązuje się za zgodą wierzyciela spełnić inne świadczenie lecz z innej podstawy prawnej, zobowiązanie dotychczasowe wygasa
5.Potrącenie art. 498- jeżeli dwie strony są względem siebie zarówno dłużnikami jak i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub innym organem państwowym. W skutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się do wysokości wierzytelności niższej.
6.Złożenie świadczenia do depozytu sądowego- gdy są podstawy do złożenia: dłużnik nie wie kto jest wierzycielem, nie zna jego adresu, jest spór między wierzycielami, wierzyciel odmawia przyjęcia świadczenia- dłużnik może złożyć świadczenie do depozytu sądowego, skuteczne złożenie powoduje wygaśnięcie zobowiązania. W tym celu należy złożyć wniosek do sadu rejonowego.
7.Zwolnienie długu- jest to umowa na mocy, której wierzyciel oświadcza, że zwalnia dłużnika z długu, a dłużnik wyraża na to zgodę.
8.Rozwiązanie stosunku prawnego- umowa dwustronna.
SPRZEDAŻ
Przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę. Umowa sprzedaży jest czynnością prawną o charakterze zobowiązująco- rozporządzającym, gdzie najpierw strony zaciągają zobowiązania a następnie dokonują rozporządzeń. Umowa sprzedaży ma charakter obligacyjno-rzeczowy. Po zaciągnięciu zobowiązań następują rozporządzenia. Te wszystkie elementy mogą wystąpić na raz albo w różnych okresach. Aby umowa sprzedaży była ważna zobowiązania muszą nastąpić.
Własność przechodzi:
-przy nieruchomościach oraz oznaczonych co do tożsamości z chwilą zawarcia umowy
-przy ruchomościach oznaczonych co do gatunku oraz przy rzeczach przyszłych dopiero z chwilą wydania rzeczy. Z przejściem własności przechodzi na kupującego ryzyko utraty lub uszkodzenia rzeczy.
Forma przeniesienia własności:
-dla nieruchomości- akt notarialny (pod rygorem niewykonalności)
-w pozostałych przypadkach forma dowolna, chyba że strony umówiły się inaczej lub jest jakiś przepis szczególny.
Przy sprzedaży rzeczy występują takie rzeczy:
-rękojmia za wady fizyczne i prawne art. 556- 576 KC
-gwarancja jakości art. 577- 581 KC
-odpowiedzialność przedsiębiorcy z tytułu towaru konsumpcyjnego z umową (ustawa z dn. 27.07.2002r o szczególnych warunkach sprzedaży konsumpcyjnej oraz zmianie Kodeksu Cywilnego). Ustawę stosuje się do sprzedaży konsumenckiej gdzie sprzedawca jest przedsiębiorcą a kupującym rzecz ruchomą osoba fizyczna i rzecz ta jest nabywana nie na działalność zawodową lub gospodarczą (na cele prywatne). Ustawa ta do sprzedaży konsumenckiej wyłącza stosowanie przepisów o rękojmi i gwarancji jakości z kodeksu cywilnego. Kupujący może żądać bezpłatnej naprawy lub wymiany, a dopiero wtedy gdyby sprzedawca nie chciał lub nie mógł naprawić lub wymienić rzeczy, kupujący może żądać obniżenia ceny lub odstąpić od umowy. Od umowy nie może jednak odstąpić gdy niezgodność towaru z umowa jest nieistotna.
Rodzaje sprzedaży:
1.sprzedaż na raty (art.583-588KC)
2.zastrzeżenie własności rzeczy sprzedanej (art.589-591 KC)
3.sprzedaż na próbę (art.592 KC)
4.sprzedaż z zastrzeżeniem prawa odkupu (art.593 KC)
5.prawo pierwokupu (art.596-602 KC)
RODZAJE UMÓW:
1.Umowa o dzieło -przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia.
Jest to umowa zawsze odpłatna. Wynagrodzenie może być ryczałtowe lub kosztorysowe. Jest to umowa rezultatu, co oznacza że ryzyko wykonania dzieła obciąża wykonawcę. Umową bliźniaczą jest umowa o roboty budowlane. Przedmiotami umowy o dzieło są rzeczy ale również twory myśli ludzkiej. Strony mogą rozwiązać umowę przed wykonaniem dzieła (644 KC). Termin przedawnienia roszczeń wynosi 2 lata od wydania dzieła, a jeżeli nie było wydane od dnia, w którym zgodnie z umową miało być wydane (646 KC).
2.Umowa zlecenie (734- 751 KC). Przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie. Oprócz składania oświadczeń woli i zawierania umów włączamy tu takie działania jak prowadzenie spraw przed sądami czy przed innymi organami (pełnomocnictwo). Jest to umowa staranności a nie rezultatu tzn. przyjmujący prawidłowo wykonuje ją gdy dołoży należytej staranności nie zależnie od wyników swego działania. Może być odpłatna jak i nieodpłatna. Można ją zawrzeć w sposób dorozumiany. Umowę tą można wypowiedzieć (740 KC). Do umów o świadczenie usług, które nie są uregulowane innymi przepisami stosuje się przepisy o zlecenie (np. pełnienie opieki lekarskiej, pełnienie nadzoru nad osobami trzecimi, czynności pośrednictwa, reklama, świadczenia w dziedzinie turystyki). Bezpośrednio pod tą umową w art. 752-757 KC uregulowane jest prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia.
3.Umowa najmu- przez umowę tą wynajmujący zobowiązuje się oddać rzecz do używania przez czas oznaczony lub nieoznaczony, a najmujący zobowiązuje się płacić wynajmującemu umówiony czynsz. Problematyka najmu jest uregulowana zarówno w KC, jak i w ustawie o ochronie lokatorów (chodzi o najem lokali mieszkalnych).
Obowiązki najemcy:
-płacenie czynszu
-używanie rzeczy z należyty sposób oraz drobne nakłady i naprawy.
Obowiązki wynajmującego:
-wydanie rzeczy najemcy w stanie przydatnym do użytkowania
-obowiązek nie przeszkadzania w użytkowaniu rzeczy przez czas trwania najmu
-obowiązek ponoszenia koniecznych nakładów i dokonywania napraw.
Umowę najmu zawartą na czas nieoznaczony można wypowiedzieć (673 KC). Jeżeli jest zawarta na czas oznaczony wypowiedzieć jej nie można, chyba że w wypadkach określonych w umowie (673 §3).
4.Umowa dzierżawy - przez umowę dzierżawy wydzierżawiający zobowiązuje się oddać rzecz do używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony lub nieoznaczony. Dzierżawca zobowiązuje się płacić umówiony czynsz.
Przedmiotem są rzeczy ruchome oznaczone co do tożsamości oraz nieruchomości. Różnica z najmem sprowadza się do pobierania pożytków.
5.Umowa użyczenia- przez tą umowę użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu przez czas oznaczony lub nieoznaczony na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy. Mogą to być nieruchomości oraz ruchomości oznaczone co do tożsamości. Jest to umowa zawsze nieodpłatna. Zwrot rzeczy winien nastąpić po terminie umówionym lub gdy bark jest takiego terminu, gdy rzecz należycie wykorzystano. Użyczający może żądać wcześniejszego zwrotu rzeczy, gdy kontrahent używa rzeczy niezgodnie z przeznaczeniem albo rzecz stała się potrzebna samemu użyczającemu.
6.Umowa pożyczki- przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych gatunkowo, a biorący zobowiązuje się zwrócić taką samą ilość pieniędzy albo rzecz tego samego gatunku albo jakości. Pożyczkobiorca zwraca nie te same rzeczy tylko takiego samego gatunku i jakości. Może być udzielona na czas oznaczony lub nieoznaczony. Jeśli na czas nieoznaczony zwrot winien nastąpić po 6 tyg. od momentu wypowiedzenia umowy. Pożyczka może być zarówno umową odpłatną (odsetki) jak i nieodpłatną. Pożyczka powyżej 500zł powinna być udzielona na piśmie (dla celów dowodowych).
1