Temat: Autonomiczny Układ Nerwowy. Część współczulna i przywspółczulna.

Zadaniem autonomicznego układu nerwowego (AUN) jest umożliwienie reakcji natychmiastowych, niezależnych od woli. Reguluje on czynności ustroju w celu zachowania homeostazy, czyli równowagi wewnętrznej.

W autonomicznym układzie nerwowym wyróżniamy część:

1. ośrodkową - skupioną w mózgowiu i rdzeniu w postaci jąder istoty szarej

2. obwodową - złożoną ze zwojów obwodowych i włókien tworzących liczne sploty

Zadania autonomicznego układu nerwowego:

1. koordynacja funkcji automatycznych:

- wydalania

- czynności hormonalnej

- skurczy serca

- oddychania

- ciśnienia tętniczego

- trawienia

- dreszczy ciała

- pocenia się

- pobudzenia seksualnego

- temperatury organizmu

- odruchów obronnych i zachowawczych

2. otrzymuje sygnały z chemoreceptorów, baroreceptorów przez nerwy czaszkowe i rdzeniowe przechodzące przez zwoje rdzeniowe (skupienie ciał neuronów czuciowych)

Centrum autonomicznego układu nerwowego znajduje się w pniu mózgu , koordynacja następuje przy pomocy podwzgórza.

W skład autonomicznego układu nerwowego wchodzi UKŁAD WSPÓŁCZULNY, zwany też układem sympatycznym i UKŁAD PRZYWSPÓŁCZULNY (układ parasympatyczny).

Oba układy unerwiają wiele narządów, struktur, lecz liczba i położenie ich zwojów - skupień komórek nerwowych łączących się za pośrednictwem synaps - są odmienne. Charakterystyczną cechą jest podwójne unerwienie każdego narządu wewnętrznego przez włókna sympatyczne i parasympatyczne. Układy te działają antagonistycznie: jedne wzmagają aktywność, drugie zmniejszają ją.

Inna właściwością jest to, że impulsy ruchowe dochodzą do efektora z mózgu lub rdzenia nie prze jeden neuron, (tak jest dla części ciała unerwionych przez nerwy mózgowe lub rdzeniowe). Tu obecnych jest więcej neuronów pośredniczących. Ciało pierwszego neuronu (neuron przedzwojowy) znajduje się w mózgu lub rdzeniu. Ciało drugiego (neuron pozazwojowy) znajduje się w zwojach leżących poza mózgowiem i rdzeniem.

Ciała neuronów pozazwojowych układu sympatycznego leżą w pobliżu rdzenia, zaś zwoje układu parasympatycznego - w ścianach lub w pobliżu narzadów, które unerwiają.

Pobudzające substancje chemiczne, zwane neuroprzekaźnikami są też różne w obu układach.

Budowa szlaków autonomicznych.

W układzie współczulnym zwoje mieszczą się w pewnym oddaleniu od narządów docelowych. Wiele zwojów współczulnych tworzy pień biegnący wzdłuż kręgosłupa.

Zwoje układu przywspółczulnego leżą w pobliżu lub w obrębie narządów, które unerwiają.

UKŁAD WSPÓŁCZULNY

Jest układem pobudzającym, przygotowującym organizm do stresu.

Działanie:

• mięśnie rzęskowe oczu rozkurczają się; rozciągnięcie soczewki powoduje jej ogniskowanie na odległych przedmiotach; źrenice rozszerzają się

• gruczoły ślinowe wydzielają gęstą, lepka wydzielinę

• tchawica rozszerza się

• oskrzela rozszerzają się

• naczynia płuc rozszerzają się

• czynność serca jest przyspieszona, a siła jego skurczu wzrasta

• gruczoły nadnerczowe wytwarzają „hormony walki”

• wątroba uwalnia glukozę

• nerki wydalają mniej moczu

• żołądek zmniejsza wydzielanie enzymów trawiennych

• zwalniają się ruchy jelit

• kurczy się mięsień zwieracz pęcherza moczowego

• w skórze kurczą się naczynia krwionośne, włosy „stroszą się”, a pory gruczołów potowych - otwierają

Neurotransmiterem układu we włóknach przedzwojowych jest acetylocholina, która działa na receptory nikotynowe. W odpowiedzi włókna zazwojowe wydzielają noradrenalinę, a przy długotrwałym działaniu także adrenalinę, które z kolei działają na receptor adrenergiczny.

Ośrodki układu współczulnego znajdują się w istocie szarej pośrednio-bocznej rdzenia kręgowego. Włókna wychodzące z rdzenia tworzą wzdłuż przełyku pnie współczulne, które zawierają zwoje. Składają się na nie:

• zwój szyjny górny, środkowy i dolny,

• zwój szyjno-piersiowy,

• zwoje piersiowe, lędźwiowe i krzyżowe.

UKŁAD PRZYWSPÓŁCZULNY

Utrzymuje zapasy energii lub ją przywraca. Jest odpowiedzialny za odpoczynek organizmu i poprawę trawienia. W uproszczeniu można powiedzieć, że działa on antagonistycznie (odwrotnie) do układu współczulnego.

Działanie:

• gruczoły łzowe wytwarzają łzy

• mięśnie rzęskowe oczu kurczą się; soczewka ogniskuje się na przedmiotach bliskich; źrenice zwężają się

• gruczoły śluzowe nosa wytwarzają śluz

• gruczoły ślinowe wytwarzają rzadką, obfitą wydzielinę

• tchawica i oskrzela zwężają się

• częstość skurczów serca i siła jego skurczu maleją

• wątroba syntetyzuje glikogen

• żołądek wydziela więcej enzymów trawiennych

• trzustka wydziela insulinę i enzymy trawienne

• przyspieszają się ruchy jelit

• mięsień zwieracz pęcherza moczowego rozluźnia się

• dochodzi do pobudzenia narządów płciowych: wzwodu prącia i łechtaczki oraz zwilżenia pochwy

Neurotransmiterem układu we włóknach przedzwojowych jest acetylocholina, która działa na receptory nikotynowe. W odpowiedzi włókna zazwojowe wydzielają noradrenalinę, a przy długotrwałym działaniu także adrenalinę, które z kolei działają na receptor adrenergiczny.

Ośrodki układu współczulnego znajdują się w istocie szarej pośrednio-bocznej rdzenia kręgowego. Włókna wychodzące z rdzenia tworzą wzdłuż przełyku pnie współczulne, które zawierają zwoje. Składają się na nie:

• zwój szyjny górny, środkowy i dolny,

• zwój szyjno-piersiowy,

• zwoje piersiowe, lędźwiowe i krzyżowe.

Autonomiczny układ nerwowy składa się z:

• zespołu ośrodków nerwowych,

• dróg nerwowych odśrodkowych,

• dróg nerwowych dośrodkowych.

Wyróżnia się następujące różnice w stosunku do somatycznego układu nerwowego:

• nierównomierne rozmieszczenie ośrodków w OUN,

• występowanie włókien nerwowych przed- i zazwojowych,

• odmienna budowa,

• względnie wolne przewodzenie impulsów nerwowych - 0,5 m/s,

• wydzielanie w synapsach eferentnych nie tylko acetylocholiny, ale również noradrenaliny,

• efektory, którymi są: mięśnie gładkie, mięsień sercowy i gruczoły.

3

---