1 Socjologia bada społ zachowania się człow, organizację społeczeństw, zachodzące w nich interakcje. Gł przedmiotem zainteresow socjologów są badania struktury społecznej, czyli „przestrzeni międzyludzkiej”
Badaniem poglądów na temat życia społ zajmuje się historia myśli społecznej.-wiedza pierwotna: sposób widzenia świata i życia społ przez ludy pierwotne -wiedza ludowa-wiedza elitarna i kultura tworz przez specjalistów
poł XIX w rozważania o życiu społecznym zaczęto nazywać socjologią. Nazwę wprowadził fr filozof Auguste COMTE w 1838 r rozwoj socjo przełom XIX/ XX w
sposoby uprawiania socjo i teorie-teorie struktury społe i stratyfikacji -funkcjonalizm-interakcjonizm-teorie podmiotowości i stawania się społeczeństwa
społeczeństwo - układ powiązanych ze sobą ról i pozycji społecznych ruchliwość społeczna - zmiana miejsca w stratyfikacji społecznej, czyli mechanizm zmiany struktury społecznej -interakcje społeczne - wzajemne relacje, w toku których partnerzy modyfikują swe działania -socjalizacja - kształtowanie osobowości - umożliwia uczestnictwo w społeczeństwie -role społeczne - człowiek stosuje się do ustalonych zasad i norm
rodzaje materiału badawczego: -materiał zastany -materiał tworzony przez socjologa Narzędzia badawcze eksperyment ankieta obserwacja źródła pisane Mechanizmy socjalizacji ludzi- wzmacniaine, naśladowanie, przekaz symboliczny Socjo przyczynia się do rozwiąz problemów społ pełniąc rolę: edukacyjną instrumentalną 2 Osobowość społ zorganizowana struktura cech indywid i sposobów zachowania, które decydują o sposobach przystosowania się danej jednostki do jej środowiska.właściwy danej jednostce, utrwalony zespół cech psych, emocjonalnych, umysłowych,dążeń i przekonań. Składniki osobowości-jaźń subiektywna - jaźń odzwierciedlona -tożsamość -sfera popędowo-emocjonalna Psychoanalityk Sigmund FREUD wyróżnił: -Id - sferę biologicznych popędów człowieka, -Ego - sferę świadomych poczynań, decyzji, sądów, -Superego - uwewnętrznione, zinternalizowane wartości i normy ukształtowane w środowisku społecznym i respektowane przez jednostkę. Polski psycholog Janusz REJKOWSKI wyróżnia w ramach osobowości: -podstawowe mechanizmy popędowo-emocjonalne, -mechanizmy regulacji związane ze strukturami poznawczymi (wartości, postawy). typy osobowości i postaw. -osobowość podstawową i osobowość modalną -typ wewnątrzsterowny i zewnątrzsterowny -typ introwertyczny i ekstrawertyczny -typy postaw:rygoryzm autorytaryzm tolerancja
Socjalizacja proces uczenia się, dzięki któremu człowiek staje się istotą społeczną, członkiem danego społeczeństwa i reprezentantem danej kultury.się uczymy w toku socjalizacji? --umiejętności, które leżą u podstaw interakcji (np.język, symbole) --norm i wzorów zachowańwartości --umiejętności posługiwania się różnymi przedmiotami -Trzy mechanizmy uczenia się:wzmacnianie -naśladowanie - przekaz symbilocznyRodzaje socjalizacji:pierwotna wtórna resocjalizacja
3 Kultura obejmuje wiedzę, wierzenia, sztukę, moralność, prawa, obyczaje oraz różne umiejętności i przyzwyczajenia nabywane przez człowieka jako członka społeczeństwa (E. Tylor -1871). -Na kulturę składają się wzory sposobów myślenia, odczuwania i reagowania,a zasadniczy trzon kultury stanowią idee i związane z nimi wartości (A.L. Kroeber, C.M. Kluckhohn -1950). Treścią tak rozumianej kultury są:-wzory sposobów myślenia, reagowania i odczuwania (wzory mogą być idealne i realne, a wzory realne mogą być jawne bądź ukryte), -wartości, tj. dowolne przedmioty idealne lub materialne, w stosunku do których przyjmujemy postawę szacunku,a dążenie do ich osiągania odczuwamy jako przymus(wartości mogą być uznawane, odczuwane, realizowane), -normy, tj. wyrastające z wartości prawidła i reguły, wedle których grupa żyje (konfiguracja wartości i norm stanowi właściwy danej kulturze ład aksjonormatywny) -sankcje, tj. system kar i nagród, którymi zbiorowość zachęca do pewnych zachowań uważanych za pożądane i zniechęca do innych, niepożądanych. Nagrody i kary mogą mieć charakter formalny (order, więzienie) i nieformalny (pochwała, wyśmianie, ostracyzm towarzyski). W obrębie gatunku ludzkiego-wiele zróżnicowanych kultur. Kryteria wyodrębniania kultur: -terytorialny i etniczny (plemiona, grupy etniczne, narody, grupy państw, np. Europa Zachodnia), -typu gospodarki (kultura społeczeństw pierwotnych, społeczeństw rolniczych, społeczeństw przemysłowych), -chronologiczny (kultura średniowiecza, renesansu, oświecenia), -społeczno-klasowy (szlachta, mieszczaństwo, chłopi czy robotnicy). Kultura większości danego społeczeństwa jest kulturą dominującą. Subkultura jest to składowa kultury większej zbiorowości. Kultura alternatywna bądź kontrkultura określa rozmaite formy negacji kultury zastanej i prób wprowadzenia jej zmiany.
Etnocentryzm skłonnośc do wynoszenia kultury własnej grupy ponad inne kultury (np. europocentryzm). Relatywizm kulturowy przeciwieństw etnocentryzmu. Wyróżnia się następujące odmiany relatywizmu kulturowego: -zasada metodologiczna - wymóg, by badacz opisywał daną kulturę z pozycji jej uczestnika, -element światopoglądu - przekonanie, że wszystkie kultury są równe, -teoria i filozofia człowieka - pogląd, że człowiek jest bez reszty wytworem kultury (kulturalizm), -relatywizm wartości - pogląd, że nie ma wartości uniwersalnych.
Ad 4) Dziedziny kultury trzy segmenty: -kultura bytu (wytwarzanie, dystrybucja, konsumpcja) -kultura społeczną (formy i regulacja stosunków między ludźmi) -kultura symboliczną (wartości, wzory zachowań, język, wierzenia, Systemy symboli: językowe (służą do komunikowania) technologiczne (jak kontrolować i wykorzystywać środowisko)wartości (jak oceniać, do czego dążyć)przekonań (poglądy oraz idee)norm (reguły zachowania) -zasoby wiedzy (zbiory informacji) Kultura masowa treści przekazywane są wielkiej liczbie odbiorców za pośrednictwem technicznych środków przekazu. Kultura masowa jest przede wszystkim kulturą rozrywki i odpoczynku. Ze względów komercyjnych kultura masowa hołduje sensacji, popularnym tematom. sposoby przekazu treści kultury 1/ układ bezpośrednich i osobistych stosunków społecznych 2/ układ bezpośrednich kontaktów między twórcami (profesjonalnymi) a odbiorcami3/ układ pośrednich kontaktów między twórcami a odbiorcami, gdzie przekaz treści kulturowych odbywa się za pośrednictwem takich środków jak druk, radio, telewizja
10 Organizacja społ zintegrowany zbiór pozycji społecznych i sieć wiążących je stosunków społecznych, realizujący wspólnie jakieś funkcje istotne społecznie. Grupy celowe są to grupy, które powstają dla zaspokojenia jakichś potrzeb ich członków czy też realizacji jakichś zadań. Ogólne cechy organizacji formalnych: -są powoływane w sposób zaplanowany do realizacji określonych celów i według określonych przez przepisy procedur; -mają sformalizowaną strukturę; -występuje w nich przejrzysty podział pracy; -mają wyraźnie wyodrębnione ośrodki władzy; -następuje w nich wymiana personelu; -w organizacjach formalnych dominują stosunki rzeczowe.
Właściwości biurokracji w idealnej formie (wg Maxa Webera): 1. Pozycje społeczne są rozlokowane hierarchicznie. 2. Występuje daleko posunięta specjalizacja i podział funkcji. 3. Następuje całkowita depersonalizacja stosunków pomiędzy urzędnikami oraz pomiędzy urzędnikami i petentami. 4. Rekrutacja na pozycje urzędnicze odbywa się wg kryteriów merytoktatycznych. 5. Kryteria awansu są wolne od arbitralności. 6. Urzędnicy otrzymują ustalone z góry wynagrodzenie. 7. Obowiązuje pisemna forma wszelkich czynności. Dysfunkcje biurokracji: 1 nadmierna specjalizacja, 2 sztywność procedur, 3 inercja procedur, 4 „wyuczona bezradność” i pasywność w sytuacjach nierutynowych, 5 nadanie procedurom rangi wartości autotelicznej, 6 bezkrytyczna lojalność wobec organizacji, 7 mnożenie ponad miarę szczegółowych, wzajemnie sprzecznych przepisów, 8 konserwatyzm, rytualizm i opór przeciwko innowacjom, 9 tendencja do oligarchizacji, 10 uprzedmiotowienie i zniewolenie administrowanych zbiorowości ludzkich. 11 Naród zjawisko ściśle zw ze sferą świadomości, tożsamości, wartości. z pojęciem etniczności. Istotą etniczności jest poczucie tożsamości grupowej i mocne przekonanie o własnej odrębności. Składniki etniczności: nazwa zbiorowości, przekonanie o wspólnym pochodzeniu, wspólne dzieje, własna kultura, określone terytorium, poczucie solidarności i tożsamości. Rodzaje grup etnicznych: miejskie mniejszości etniczne, ludy tubylcze, kulturowo zróżnicowane populacje państw będących koloniami, protonarody (narody bez państwa). Gdy grupa etniczna dąży do posiadania własnego państwa (upolitycznienie), nabywa znamię NARODU. Ad 2) Drogi kształtowania się narodów 1/Droga od narodu do państwa: odrębna wspólnota kulturowa przekształca się w organizm polityczny. Tak powstały „stare” narody (narody terytorialno-obywatelskie) Europy. 2/Droga od państwa do narodu: organizm polityczny nabiera cech wspólnoty kulturowej. Tak powstały „nowe” narody (narody etniczno-kulturowe) Europy.
Większość państw to etniczne mozaiki tworzone według różnych wzorów:1/ w państwach narodowych, rozwiniętych z wcześniejszych państw terytorialnych, tożsamość narodowa powstała jako nowa jakość, która nadbudowała się nad etnicznymi różnicami;2/ państwa narodowe powstawały na terenach zamieszkiwanych także przez inne grupy etniczne;3/ mniejszości narodowe i mniejszości etniczne tworzone w wyniku migracji (politycznej, ekonomicznej); 4/ specyficzny wzór wieloetniczności w USA - kraju samych imigrantów (rdzenni mieszkańcy, Indianie, zostali wytępieni bądź żyją w rezerwatach). Mozaiki narodowościowe i etniczne są potencjalnym źródłem konfliktów oraz podłożem ruchów narodowych.
1/ IIRP 14%-Ukraińcy i Rusini; 8,5%-Żydzi;3,1%-Białorusini; 2,3%-Niemcy; 3,1%-inne zbiorowości etniczne). 2/ PRL - państwo jednolite narodowościowo (90% obywateli uważało się i było uważanych za Polaków). 3/ najliczniejsza t we współczesnej Polsce mniejszość niemiecka (300 do 700 tys.), białoruska (215 tys.), ukraińska (265 tys.). 12 Nierówność społeczna to nierówność dostępu (lub szans dostępu) do społecznie cenionych dóbr wynikająca z przynależności do różnych grup, albo z zajmowania różnych pozycji społecznych, a nie z racji jakichkolwiek cech cielesnych czy psychicznych. Dobra generujące nierówności społeczne: dobra materialne, władza, prestiż, wykształcenie, zdrowie. Problem nierówności i niesprawiedliwości zawsze był tematem, wokół którego krystalizowały się bunty masowe, rewolucje, ruchy społeczne.
trzy klasyczne ujęcia podziałów społecznych: 1/ Koncepcja klas Karola Marksa, czyli biegunowy podział na -klasę właścicieli środków produkcji,-proletariat. 2/ Koncepcja Maxa Webera trzech płaszczyzn zróżnicowania -ekonomiczna (podział na klasy według szans na rynku), -uznania społecznego/prestiżu (podział na stany), -polityczna (podział na partie). 3/ Koncepcje stratyfikacji (uwarstwienia) czyli hierarchicznego uszeregowania różnego rodzaju grup na skalach istotnych społecznie cech różnicujących
„klasa”: „...W europejskiej tradycji socjologicznej klasy są definiowane poprzez stosunki kontroli nad produkcją oraz dystrybucją dóbr i usług. Stosunki te, będące pochodną stosunków własności, dotyczą przede wszystkim procesu pracy i jego organizacji” (Słomczyński, Janicka, Mach, Zaborowski 1996). Termin „warstwa” w ujęciu strukturalnym pojawia się w marksistowskim oglądzie struktury społecznej, gdy podział na klasy okazuje się niewystarczający (np. inteligencja jako warstwa). W ujęciu stratyfikacyjnym „warstwa” jest wyróżniana najczęściej jako kategoria empiryczna na podstawie kryteriów mierzalnych takich jak dochód, wykształcenie prestiż zawodu.
Zróżnicowanie społeczno-zawodowe Pozycje zawodowe i wykonywanie związanych z nimi ról jest w społeczeństwach nowoczesnych podstawowym czynnikiem, który sytuuje ludzi w układzie nierówności społecznych. Skale zawodów pozwalają hierarchicznie usytuować przedstawicieli poszczególnych kategorii zawodowych w badanej przestrzeni społecznej. Prestiż zawodu wyznaczany jest głównie przez dochód i wykształcenie.
Ruchliwość społeczna przemieszczanie się jednostek lub grup w systemie społecznego zróżnicowania. Rodzaje ruchliwości:-pionowa: wewnątrzpokoleniowa oraz międzypokoleniowa,-pozioma: np. terytorialna. Grupy czynników ruchliwości społecznej: -cechy jednostek oraz ich rodziców, -stopień otwartości społeczeństwa,-zmiany na rynku pracy. Ad 6) Przemiany struktury społecznej w społeczeństwach postindustrialnych1/ „Śmierć klas”2/ Wzrost klasy średniej 3/ Underclass i marginalizacja społeczna
|
4 System aksjo-normatywny zespół reguł- norm i wartości - dotyczących wszelkich przejawów życia społecznego, charakterystyczny dla danej kultury.Wartości kulturowe są to reguły, których przedmiotem są cele działania (wartości mówią, jakie cele są godne, słuszne, właściwe). Normy kulturowe są to reguły, których przedmiotem są sposoby czy metody działania, środki osiągania celu. System aksjo-normatywny uruchamia oraz podtrzymuje wzory działania i współdziałania. Trzy podsystemy w obrębie systemu aksjo- normatywnego: 1Zwyczaje reguły o charakterze konwencjonalnym, spontanicznym, dotyczące codziennego życia, zwykle słabo sankcjonowane, 2 Moralność zbiór norm i wartości, których naruszanie jest mocno piętnowane przez zbiorowość, gdyż dotyczą zasadniczych i uniwersalnych problemów, których rozwiązanie nie jest obojętne dla dobra partnerów, 3 Prawo system norm i wartości stanowionych oraz skodyfikowanych, na których straży stoją specjalne instytucje dysponujące przymusem państwowym.
Kontrola społeczna wszelkie mechanizmy uruchamiające oraz wymuszające współdziałanie, które utrzymuje porządek społeczny.Mechanizm kontroli wewnętrznej tworzy się w toku socjalizacji. Mechanizmy kontroli zewnętrznej (np.: sąd, policja) operują szerokim repertuarem sankcji.Kontrola nieformalna to wzory zachowań przekazywane w stosunkach osobistych oraz reakcje i sankcje stosowane na zasadzie zwyczaju.Zasady kontroli formalnej zapisane są w regulaminach i kodeksach. Ad 3) Konformizm Reguły kulturowe - normy i wartości - niosą silniejsze lub słabsze oczekiwania społeczne na temat właściwego działania. Konformizm oznacza dostosowanie własnego zachowania i sposobu myślenia do zachowania i myślenia innych członków danej zbiorowości. Powody zachowań konformistycznych: -naśladujemy zachowania innych, by poradzić sobie w różnych sytuacjach-obawiamy się kary-oczekujemy akceptacji przez innych
Dewiacja naruszenie porządku społecznego dwa nurty rozważań nad dewiacją: 1/ Dewiacja rozumiane wąsko - jako patologie społeczne, czyli jako zachowania niezgodne ze standardami normatywnymi, składającymi się na podzielaną przez wspólnotę wizję ładu społecznego. 2/ Dewiacja rozumiana szeroko - jako każda odbiegająca od normy inność, która wywołuje reakcję społeczną. Są to zjawiska społecznie konstruowane,czyli dewiacją to, co jest postrzegane jako dewiacja i na co ludzie reagują jako na dewiację. Kontrola społeczna jako reakcja na dewiację 1/ Formy kontroli:- w sporze uczestniczą dwie strony - osoba pokrzywdzona karze krzywdziciela (samoobrona)w sporze uczestniczą trzy strony - pokrzywdzony, krzywdziciel, pośrednik (np: kontrola prawna) 2/ Style kontroli:-penalizacyjny-kompensacyjny-rozjemczy-terapeutyczny. 5 Działania to takie zachowanie jednostki, które posiada znaczenie motywacyjne i kulturowe. Pojęcie i typy więzi społecznej-Kontakty osobowe i bezosobowe -Stosunki formalne i nieformalne-Role i pozycje społeczne-Więzi społeczne: --więzi osobowe i bezosobowe wspólnotowe i więzi kontraktowe --więzi organiczne i mechaniczne Typy więzi społecznych:-przyrodzone-personalne-sakralne-obywatelskie
Interakcja działanie społeczne zorientowanym na innych ludzi. -Interakcja jako wymiana: dobrowolne transakcje polegające na przekazywaniu różnego rodzaju dóbr między dwoma lub więcej osobnikami -Interakcja jako gra: gra toczy się między podejmującymi decyzje racjonalnymi osobnikami -Interakcja jako komunikacja: komunikacja symboliczna manipulowanie wrażeniami ukryte założenia i milcząco przyjmowane procedury
Instytucja utrwalone wzory działań i reguły zachowań ludzkich, które porządkują interakcje ludzkiei określają ramy prowadzonych przez jednostki gier. cztery podstawowe typy instytucji organizowanych w celu zaspokajaniazasadniczych potrzeb ludzkich:-reprodukcji bezpieczeństwa-pożywienia i schronienia-integracji i ekspresji 6 Struktury społeczne skł się z sieci wzajemnie powiązanych pozycji, a także systemów kulturowych i ról związanych z owymi pozycjami. 1 Podstawowe elementy struktury społecznej: -układy pozycji,-układy ról. 2 Podstawowe formy struktury społecznej: -grupa-organizacje-społeczność lokalna-instytucje -społeczeństwa-międzynarodowe struktury społeczne-społ globalne grupę społeczną stanowi zbiór ludzi,kt łączy jakiegoś rodzaju więź społeczna.2 Kryteria klasyfikacji grup:obiektywne (wielkość, trwałość, stopień zorganizowania itp.)subiektywne (atrakcyjność grupy, identyfikacja z grupą itp.) 1 Grupa ma ukształtowaną strukturę wewnętrzną. Jest to: a/ struktura socjometrycznab/ struktura przywództwa: styl autorytarny demokratyczny liberalny (anarchiczny)c/ komunikacji 2 Spójność grupy:spójność kreowana kulturowo organizacyjnie strukturalnie Rodzaje gruppierwotna i wtórna2 własna i obca3 odniesienia
1 Zbiorowości lokalne to zbiorowości zamieszkałe na wspólnym terenie, w ramach których ludzie na ogół znający się nawzajem realizują większość swej aktywności życiowej, obdarzając je silną identyfikacją i czyniąc uczestnictwo w nich elementem własnej tożsamości. 2 Tłum - duża zbiorowość ludzi, którzy znaleźli się w bezpośrednim kontakcie przestrzennym i reagują spontanicznie, bezrefleksyjnie i naśladowczo na wspólne bodźce i na współobecność innych. 3 Publiczność- zbiorowość obserwatorów, widzów lub słuchaczy, którzy równocześnie, choć w rozproszeniu terytorialnym, skupiają uwagę na tym samym zdarzeniu, programie telewizyjnym czy radiowym, i doznają podobnych wrażeń i przeżyć.
13 Ad1) Zróżnicowanie społeczno-zawodowe 1/ Społeczne skutki procesu uprzemysłowienia w okresie PRL 2/ Rekompozycja cech położenia społecznego po zmianie ustrojowej 1989 Ad 2) Ruchliwość społeczna 1/ Przyczyny wzmożonej ruchliwości społecznej w latach powojennych 2/ Charakter ruchliwości społecznej 3/ Ruchliwość społeczna mężczyzn i kobiet Ad 3) Polska klasa średnia 1/ Dynamiczny rozwój sektora prywatnego w pierwszych latach transformacji ustrojowej 2/ Prywatni przedsiębiorcy jako poplecznicy reform 3/ Warunki rozwoju polskiej klasy średniej Ad 5) Zasięg i głębokość polskiego ubóstwa 1/ Miary ubóstwa 2/ Zasięg ubóstwa 3/ Stare i nowe obrazy biedy 4/ Bezrobocie i bieda jako zalążek undeclass
14 Ad 1) Transformacja ustrojowa jako typ fundamentalnej zmiany społecznej 1/ Transformacja ustrojowa na tle innych rodzajów zmian społecznych 2/ Solidarność jako ruch społeczny 3/ Urynkowienie gospodarki i demokratyzacja struktur władzy Ad 2) Charakter zmian w krajach postkomunistycznych 1/ Nowy układ geopolityczny 2/ Zróżnicowany przebieg przemian w krajach Europy Centrj i Wschodniej Ad 3) Uczestnictwo i wykluczenie w procesie przemian społeczeństwa polskiego 1/ Nowe warunki aktywności społecznej i ekonomicznej 2/ Między bezradnością a przedsiębiorczością strategie przystosowania do nowej rzeczywistości3/ Wygrani i przegrani polskiej transformacji Ad 4) Teorie modernizacji, konwergencji i zależności 1/ Modernizacja oznacza proces zmian prowadzących do powstania nowoczesnego społeczeństwa przemysłowego (inspirowane zewnętrznie zmiany w krajach Trzeciego Świata). 2/ Konwergencja oznacza zbieżność. U podstaw teorii konwergencji leży ewolucjonistyczne założenie, że w miarę postępującego uprzemysłowienia wszystkie kraje w sposób konieczny będą się upodobniać do siebie, w tym również pod względem ustroju politycznego. W świetle teorii konwergencji socjalizm przestawał być wyższym w stosunku do kapitalizmu etapem rozwoju ludzkości, jak chcieli jego ideolodzy, i stawał się mniej rozwiniętym społeczeństwem przemysłowym. 3/ Główną tezą koncepcji zależności było stwierdzenie, że światowy system gospodarczy jest obszarem nierówności i wyzysku. Pozwala to krajom bogatszym traktować kraje słabiej rozwinięte jako źródło surowców i taniej siły roboczej, co hamuje ich rozwój i utrwala biedę. Ad 5) Ruchy społeczne jako czynnik zmiany Źródłem zmiany społecznej jest moc sprawcza jednostek i zbiorowości ludzkich. Zbiorowe dążenia ludzi do realizacji wspólnego celu określa się jako ruchy społeczne. Można wyróżnić ruchy rewolucyjne, reformatorskie oraz ekspresywne (dawanie wyrazu pewnej postawie). Klasyczne, „stare” ruchy społeczne miały głównie podłoże ekonomiczno-polityczne i działały w wyniku rozbieżności i konfliktów materialnych. „Nowe” ruchy społeczne mają podłoże kulturowe. Ich uczestników łączy przywiązywanie wagi do tych samych problemów społecznych i wspólna reakcja na nie (problem dyskryminacji ze względu na płeć, kolor skóry, orientację seksualną, zagrożenie naturalnego środowiska, ograniczenia autonomii jednostki itp.).
|
7 Rodzinaprzedmiot zainteresowania socjologii jako:-grupa społeczna, -instytucja kontrolująca proces reprodukcji ludzkiej. podstawową komórką społeczną wyróżnianą na podstawie stopnia pokrewieństwa oraz wspólnego zamieszkiwania. Funkcje rodziny: -regulacja zachowań seksualnych, -biologiczne odtwarzanie populacji, -zapewnienie materialnych środków do życia, -socjalizacja nowego pokolenia,-ochrona i wsparcie emocjonalne, -sytuowanie w przestrzeni społ i określanie społ tożsamości. Na formę rodziny wpływają: -warunki ekologiczne i zasoby środowiska, -sytuacja demograficzna, -typ i poziom rozwoju gospodarki, -normy kultury. Główne i stałe elementy rodziny: -Rdzeń rodziny ludzkiej tworzy społecznie uznany związek kobiety i mężczyzny oraz dzieci zrodzone z tego związku. -Powszechne jest tabu kazirodztwa. Rozmaitość wzorów i form rodziny dotyczy: -postaci małżeństwa (monogamia, poligynia, poliandria), -reguł dziedziczenia, -reguł zamieszkiwania, -typu władzy w rodzinie (patriarchat, matriarchat, partnerstwo), -zasady doboru partnerów (endogamia, egzogamia). 8 1 Dwa typy zbiorowości społecznych -wspólnota oparta na więzi pokrewieństwa, braterstwa, sąsiedztwa -stowarzyszenie skierowane na osiąganie celów zewnętrznych 2 Szkoła chicagowska -ekologia społeczna, -organizacja życia miejskiego,-socjologiczne badania terenowe. 3 Empiryczne badania zbiorowości społecznej w Polsce
1Społeczność lokalna:wspólne terytorium,wspólnota z ludźmi zamieszkującymi to terytorium,-identyfikacja z „naszym miejscem”. 2 Zbiorowość terytorialna: -skupiska zatomizowanych jednostek zamieszkałe na wspólnym terenie geograficznym,-zbiorowość terytorialna jest szerszą kategorią niż społeczność lokalna. 9 Sposoby widzenia społeczeństws:-demograficzny - społeczeństwo to tyle co populacja, wielość, zbiór jednostek; -grupowy - społeczeństwo to złożone z jednostek zintegrowane całości (już nie luźne zbiory lecz spoiste całości); -systemowy - społeczeństwo to powiązany układ pozycji (statusów) i typowych dla nich ról;-strukturalny - społeczeństwo to sieć relacji międzyludzkich;-aktywistyczny (interakcjonistyczny) - społeczeństwo to konglomerat wzajemnie zorientowanych działań; -kulturalistyczny - społeczeństwo to matryca podzielanych przez zbiorowość znaczeń, symboli i reguł odciskających piętno na ludzkich działaniach; -zdarzeniowy- społeczeństwo to nieustannie zmieniające się pole zdarzeń społecznych. Społeczeństwo ciągle na nowo „staje się”.
Zmiana społeczna to różnica między stanem systemu społecznego w jednym momencie czasu i stanem tego samego systemu w innym momencie. Stan wcześniejszy i stan późniejszy mogą różnić się pod wieloma względami. zmiana:-składu systemu, -struktury systemu -funkcji systemu,-granicy systemu,-w otoczeniu systemu. Proces społeczny to ciąg, sekwencja następujących po sobie i przyczynowo uwarunkowanych zmian systemu, które nazywamy fazami lub etapami.Typy procesów społecznych:-wzrost liniowy,-rozwój skokowy,-proces cykliczny. Rozwój społeczny jest to proces jednokierunkowy napędzany czynnikami endogennymi, w którym poziom istotnych zmiennych jest stale rosnący. Postęp społeczny to proces przybliżający nieustannie do takiego stanu społeczeństwa, w którym realizują się jakieś ważne społeczne wartości; do stanu uważanego za słuszny, dobry, sprawiedliwy, szczęśliwy, godny itp.
Marksizm: W całości dziejów ludzkich da się wykryć uniwersalną logikę, sens, formę. Dla Karola Marksa (teoria zmiany stała się teorią rozwoju społecznego. Teorię Marksa charakteryzowała perspektywa scientystyczna, makrospołeczna oraz holizm. Na podstawie analizy kapitalizmu sformułował teorię formacji społecznych. Formacje społeczne były przez Marksa traktowane jako typy społeczeństw i jako etapy rozwoju społecznego. Pięć kolejnych formacji dla obszaru cywilizacji zachodniej: wspólnota pierwotna, niewolnictwo, feudalizm, kapitalizm, komunizm. Charakter formacji określa sposób produkcji uwarunkowany poziomem materialnych sił wytwórczych. Siły wytwórcze i stosunki produkcji stanowią bazę każdej formacji. Baza decyduje o kształcie nadbudowy, to jest o ustroju prawno-politycznym, charakterze kultury i formach świadomości społecznej. Genealogia konfliktu klasowego: 1 Sprzeczność interesów klasowych - obiektywna niezgodność interesów, 2 Antagonizm klasowy - wzajemna niechęć i wrogość, 3 Konflikt klasowy - działanie na szkodę drugiej strony, 4 Walka klas - dążenie do podporządkowania lub eliminacji drugiej strony. Ewolucjonizm: wywodzi się z tradycji intelektualnej Oświecenia, a więc poszukiwania ładu, sensu, porządku, co odzwierciedlać miały prawa nauki. Ewolucjonizm, podobnie jak teorię K. Marksa, cechuje perspektywa makrospołeczna, scientystyczna oraz holizm. Zasadnicza odmienność ewolucjonizmu od teorii marksowskiej:1/dla klasycznych ewolucjonistów i neoewolucjonistów prawa rządzące ewolucją społeczeństw były tymi samymi prawami, które rządzą w świecie przyrody (dla Marksa były to prawa ściśle społeczne);2/ewolucjonistów interesuje droga, którą ludzkość zmierza ku nowoczesnemu społeczeństwu przemysłowemu (dla Marksa kres kapitalizmu miał zapoczątkować prawdziwą historię ludzkości). Klasycy ewolucjonizmu w socjologii:August Comte (Herbert Spencer ( Ewolucjoniści wprowadzili pojęcie rozwoju społecznego. Typy społeczeństw 1Społeczeństwo tradycyjne: -zbieracko-myśliwskie, -rolnicze społeczeństwo kopieniackie, -rozwinięte społeczeństwo rolnicze. 2 Społeczeństwo przemysłowe 3 Społeczeństwo postindustrialne, ponowoczesne (postmodernistyczne), informacyjne 4 Społeczeństwo w procesie globalizacji
|