Sprawko w11 Mis, MIBM WIP PW, fizyka 2, laborki fiza(2), 51-Badanie własności promieniowania gamma przy pomocy spektrometru scyntylacyjnego


Wstęp

Celem ćwiczenia było wykonanie pomiarów widma promieni gamma o znanych energiach kwantów gamma za pomocą licznika scyntylacyjnego (Schemat 1). Na powstałych wykresach rozkładu energii należało odnaleźć miejsca charakterystyczne tj. krawędź Comptona, fotoniki czy maksimum rozproszenia wstecznego.

Promieniowanie gamma to wysokoenergetyczna forma promieniowania elektromagnetycznego. Promieniowanie to powstaje w wyniku przemian jądrowych. W związku ze zmianą poziomu energetycznego generowany jest foton lub kilka fotonów o określonej energii. Promieniowanie to jest monoenergetycznym promieniowaniem jonizującym.

Oddziaływanie promieni gamma z materią:

Rozróżniamy 3 zjawiska w którym promieniowanie jest w stanie przekazać swoją energię elektronom. Są nimi: efekt fotoelektryczny, efekt Comptona i efekt tworzenia par. Z tym, że energia przekazywana elektronom może być całkowita lub częściowa. Zasadę funkcjonowania poszczególnych efektów opisałem w sprawdzianie wiadomości z przygotowania w trakcie zajęć.

Układ pomiarowy

0x01 graphic

Schemat 1

Spektrometr scyntylacyjny składa się z licznika scyntylacyjnego (kryształ scyntylacyjny + fotopowielacz), wzmacniacza liniowego oraz wielokanałowego analizatora amplitudy.

Licznik scyntylacyjny to najważniejszy element spektrometru. Składa on się z kryształu scyntylacyjnego ( w naszym przypadku nieorganiczny jodek sodu aktywowanego talem). Kryształ ten sprzężony jest optycznie z fotopowielaczem, który składa się z fotokatody działającej w obecności silnego pola elektromagnetycznego. Sygnał wychodzący z licznika jako sygnał elektryczny przekazywany jest do wzmacniacza liniowego, a stamtąd do wielokanałowego analizatora amplitudy. Tam sygnał analizowany jest pod względem amplitud i segregowany w odpowiednich kanałach w prostej zależności: Im większy impuls tym większy kanał.

Przebieg wykonania ćwiczenia.

Pierwszą czynnością którą należało wykonać było otrzymanie wartości energii teoretycznych z wykresów rozpadu pierwiastków promieniotwórczych: 137Cs, 22Na, 60Co. Kolejnym etapem było badanie odpowiednich próbek przez odpowiednio długi okres, tak by dokładność pomiaru była wystarczająca. Po uzyskaniu wykresów należało rozpoznać rodzaj próbki i wyznaczyć punkty charakterystyczne. Z części wyznaczonych punktów wyznaczyć należało prostą kalibracyjną. Następnie dla punktów charakterystycznych za pomocą prostej kalibracyjnej wyznaczyć należało wartości energii.

Opracowanie wyników

  1. Wyznaczanie teoretycznych wartości energii

Wyznaczanie teoretycznych wartości energii Comptona otrzymamy posługująć się wzorem:

0x01 graphic

W którym

0 -energia fotonu

m0c2 -energia spoczynkowa elektronu i wynosi 0,51 [MeV]

Natomiast piki rozproszenia wstecznego wyznaczać będziemy za pomocą wzoru:

h = h0 - Ee max

13755Cs → 13756Ba + 0-1B

13756Ba* → 13756Ba + γ

0x01 graphic

Pik absorbcji całkowitej - 0,66 [MeV]

Krawędź Comptona

0x01 graphic
0,476 [MeV]

Maksimum rozproszenia wstecznego- 0,66-0,476= 0,18 [MeV]

2211Na → 2210Ne* + 0+1B

2210Ne* → 2210Ne + γ

0x01 graphic

Pik absorpcji całkowitej- 1,28 [MeV]

Krawędź Comptona

0x01 graphic
1,067 [MeV];

Pik rozproszenia wstecznego- 1,28-1,067=0,21 [MeV]

6027Co → 6028Ni* + 0-1B

6028Ni* → 6028Ni* + γ1

6028Ni* → 6028Ni + γ2

0x01 graphic

Pik absorpcji całkowitej 1- 2,5[MeV]

Pik absorpcji całkowitej 2- 1,33 [MeV]

Krawędzie Comptona 1 i 2

0x01 graphic
1,12 [MeV]

0x01 graphic
0,96 [MeV]

Maksima rozproszenia wstecznego dla Ee max1 - 2,5-1,12= 1,38 [MeV]

Maksima rozproszenia wstecznego dla Ee max2 - 1,33-0,96=0,37 [MeV]

  1. Wyniki badania

0x01 graphic

Punkt

Energia teoretyczna [MeV]

Energia doświadczalna (z prosta kalibracyjnej) [MeV]

ΔE

fotopik

0,66

0,67

0,03

Krawędź Comptona

0,48

0,45

0,02

Maksimum rozproszenia wstecznego

0,18

0,2

0,02

0x01 graphic

Punkt

Energia teoretyczna [MeV]

Energia doświadczalna (prosta skalowania) [MeV]

ΔE

fotopik 1

1,17

1,16

0,03

fotopik 2

1,33

1,34

0,04

krawędź comptonowska 1

1,12

0,48

0,02

krawędź comptonowska 2

0,96

0,94

0,03

pik roz. wstecznego 1

0,21

0,11

0,02

pik rozp. wstecznego 2

0,22

0,2

0,02

0x01 graphic

Opis

Energia teoretyczna [MeV]

Energia doświadczalna (prosta skalowania) [MeV]

Fotonik

1,28

1,26

0,04

krawędź Comptona

1,07

1,12

0,035

Pik rozp. wstecznego

0,21

-

0,02

Fotopik (anih.)

0,51

0,33

0,02

Krawędź Comptona (anih.)

0,34

0,18

0,02

pik roz. wstecznego (anih.)

0,17

-

0,02

Wartości dla sodu zamieszczone są na głównej stronie sprawozdania

Do wyliczenia prostej kalibracyjnej pobrane zostały 4 punkty charakterystyczne z 3 powyższych wykresów.

Są nimi:

Punkt

Wartość teoretyczna [MeV]

Numer kanału

Pik absorbcji całkowitej 1 66Co

1,33

2906

Pik absorbcji całkowitej 2 66Co

1,17

2540

Pik absorbcji całkowitej 137Cs

0,66

1506

pik anih. absorbcji całkowitej 22Na

0,51

1159

Z wyznaczonych kanałów i wartości teoretycznych energii w tych miejscach stworzony został wykres. Po przyrównaniu punktów do prostej otrzymaliśmy prostą kalibracyjną w funkcji

Y[MeV]=0,000475567*X[numer kanału]-0,04683

0x01 graphic

Błąd wyznaczamy z prostej kalibracyjnej za pomocą różniczki zupełnej:

Y=B*X[numer kanału]-A

Gdzie A=-0,4683 ΔA=0,01591

B=0,000475567 ΔB=0,00000739701

Błąd pomiaru energii wynosi:

ΔE =X*ΔB+ΔA

Wnioski

Wyniki badań potwierdzają założenia. Wielkości doświadczalne zgadzają się w granicy błędu poza jednostkowymi wielkościami np. dla kobaltu ,gdzie krawędzie Comptona prawdopodobnie pokrywają się ze sobą. Brak doświadczenia w czytaniu wykresów sprawił, że pod uwagę wzięliśmy dodatkowy punkt o wartości 0,48 [MeV]. Wykres dla sodu przedstawia specyficzną sytuacje jaka ma miejsce w krysztale scyntylacyjnym. Jeśli energia kwantu γ jest większa od energii spoczynkowej elektronu i pozytonu (czyli od 2m0c2=1,02[MeV]) to nadmiar energii kwantu przekazywana jest w formie energii kinetycznej na parę pozyton-elektron. Para ta najpierw odda swą energię licznikowi a następnie pozyton, którego żywotność jest bardzo krótka ulegnie anihilacji z jednym z elektronów scyntylatora. Takim sposobem wytworzone zostaną 2 kwanty o energii 0,51[MeV] i także przekazana do licznika. Dzięki temu zjawisku na wykresie zarysowują się dodatkowe wzniesienia wywołane przez zjawisko anihilacji pozytonu.

- 6 -



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
FIZ2 11, MIBM WIP PW, fizyka 2, laborki fiza(2), 51-Badanie własności promieniowania gamma przy pomo
FIZ11-Piter, MIBM WIP PW, fizyka 2, laborki fiza(2), 51-Badanie własności promieniowania gamma przy
tomifizlab11, MIBM WIP PW, fizyka 2, laborki fiza(2), 51-Badanie własności promieniowania gamma przy
cw11 florek, MIBM WIP PW, fizyka 2, laborki fiza(2), 51-Badanie własności promieniowania gamma przy
sprawozdanie, MIBM WIP PW, fizyka 2, laborki fiza(2), 51-Badanie własności promieniowania gamma przy
sprawozdanie-fizy11, MIBM WIP PW, fizyka 2, laborki fiza(2), 51-Badanie własności promieniowania gam
sprawozadanie 11, MIBM WIP PW, fizyka 2, laborki fiza(2), 51-Badanie własności promieniowania gamma
Spr11 - Bartek, MIBM WIP PW, fizyka 2, laborki fiza(2), 51-Badanie własności promieniowania gamma pr
sprawo2, MIBM WIP PW, fizyka 2, laborki fiza(2), 51-Badanie własności promieniowania gamma przy pomo
FIZ11-RK, MIBM WIP PW, fizyka 2, laborki fiza(2), 51-Badanie własności promieniowania gamma przy pom
sprawko -Promieniowanie gamma, MIBM WIP PW, fizyka 2, laborki fiza(2), 51-Badanie własności promieni
lab19, MIBM WIP PW, fizyka 2, laborki fiza(2), 53-Badanie własnosci cząstek alfa za pomoca detektora
Sprawko - Badanie promieniowania rentgenowskiego, MIBM WIP PW, fizyka 2, laborki fiza(2), 52-Badanie
krzych1, MIBM WIP PW, fizyka 2, laborki fiza(2), 52-Badanie promieniowania rentgenowskiego
sprawozdanie 35 - Leszek Mróz, MIBM WIP PW, fizyka 2, laborki fiza(2), 35-Badanie pętli histerezy ma
Cw28, MIBM WIP PW, fizyka 2, laborki fiza(2), 38-Badanie przewodnictwa cieplnego i temperaturowego m

więcej podobnych podstron