Ustawodawstwo socjalne w UE

Akty prawne:

• międzynarodowe - podstawa pierwotnych, np. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (10.XII.48r.), Europejska Konwencja Praw Człowieka Rady Europy (4.XI.50r.), Europejska Karta Społeczna Rady Europy (18.X.61r.), Pakty Praw Człowieka ONZ (16.XII.66r.), Konwencja o Prawach Dziecka ONZ (20.XII.89r.), konwencje i zalecenia MOP

• pierwotne akty wspólnotowe

1. Traktat o EWWiS (18.IV.51r.), Paryż, założycielski, pierwsze regulacje PS, które głównie dotyczą przemysłu węglowego i stalowego: zapewnienie bezpieczeństwa i higieny pracy, pomoc w ponownym zatrudnieniu tych, którzy utracili pracę, wypłacanie odszkodowań, finansowanie przekwalifkowań zawodowych

2. Traktat o EWG (25.III.57r.), Rzym, regulacje problematyki socjalnej, główne zadanie: poprawa warunków życia i pracy ludności tworzącej wspólnotę (jak najlepsze zatrudnienie, kształcenie zawodowe, rozwój ubezpieczeń społecznych, ochrona przed wypadkami i chorobami zawodowymi oraz realizacja prawa zrzeszania się pracodawców i pracobiorców), poruszony problem równości kobiet i mężczyzn

3. Traktak o EuroAtom (25.III.57r.), zawiera szereg przepisów dotyczących ochrony i poprawy warunków pracy przed promieniowaniem

4. Jednolity Akt Europejski (17.II.86r.), Luksemburg, dokument rewidujący wcześniejsze traktaty założycielskie, podnosi zagadnienie warunków pracy, ochrony zdrowia, bezpieczeństwa pracowników oraz dialogu pomiędzy pracodawcą a pracobiorcą, ochrona środowiska, przezwyciężenie barier technicznych związanych z niepełnosprawnymi

5. Karta Podstawowych Praw Socjalnych Pracobiorców (9.XII.89r.), Strasburg, prawa i obowiązki, regulacje dotyczące swobody poruszania się i wyboru miejsca zamieszkania, zatrudnienia i wynagrodzenia z pracę, przepisy dotyczące ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracy, ochrona dzieci i młodzieży, problemy ludzi starszych oraz niepełnosprawnych, akt podwyższa poziom zobowiązań socjalnych państw członkowskich

6. Traktat o UE (7.II.92r.), Maastricht, wytyczył realizację PS w pewnych dziedzinach tj. zatrudnienie, poprawa waunków pracy, szkolenia i doskonalenia zawodowe, zasada pomocniczości

7. Traktat o UE (2.X.97r.), Amsterdam, po raz pierwszy dużo miejsca dla problematyki społecznej, uregulowanie kwestii zatrudnienia, edukacji, ochrony środowiska, polityki migracyjnej, ochrony zdrowia oraz ochrony praw człowieka i szeroko pojęta tolerancja

Instytucje UE związane z PS:

• Rada UE - organ wykonawczy wspólnoty, który swoimi uprawnieniami ustawodawczymi dzieli się z PE, podejmuje akty prawne, które mają dwojaką formę: rozporządzeń, które są wiążące dla członków wspólnoty i muszą być wprowadzone do prawa krajowego, dyrektyw - wiążących co do treści, ala pozostawiających swobodę wyboru sposobu realizacji

• Komisja Europejska - organ wykonawczy, zadanie główne - czuwanie nad właściwą aplikacją traktatów, przygotowywanie projektów prawnych dla RUE, publikuje od 1995r. w kilku językach raport generalny o działalności wspólnoty

• Trybunał Sprawiedliwości - nadrzędny sąd, gdy dochodzi do łamania prawa wspólnotowego, od 1987r. funkcjonuje trybunał I instancji, który rozstrzyga spory pomiędzy funkcjonariuszami wspólnoty oraz pomiędzy nieuczciwą konkurencją

• Komitet Ekonomiczno - Społeczny - organ doradczy posiadający również prawo wypowiadania się z własnej inicjatywy - w sprawach rolnictwa, transportu, PS

• Rzecznik Praw Obywatelskich - Maastricht, prawo kierowania petycji do PE, kadencja 5 lat, sprawuje urząd niezależnie

Europejskie fundusze strukturalne

cel - wszechstronny, harmonijny rozwój oraz działania prowadzące do wzmocnienia jedności ekonomicznej i społecznej poprzez wyrównywanie dysproporcji pomiędzy regionami

Cele regionalne:

• pomoc dla regionów słaborozwiniętych, bezpośrednie inwestycje w produkcję (utworzenie miejsc pracy), inwestycje w infrastrukturę gospodarczą, pomoc finansowa dla małych i średnich przedsiębiorstw, inwestycje w infrastrukturę służby zdrowia i szkolnictwa, rozwój obszarów wiejskich

• restrukturyzacja obszarów dotkniętych upadkiem przemysłu - utrzymać miejsca pracy, rozwój produkcji na poziomie, prowadzenie działalności naukowo - badawczej rynku dla firm średnich i małych

• promocja rozwoju zagrożonych regionów wiejskich w ramach wspólnej polityki rolnej

• rozwój i dostosowanie strukturalne regionów charakteryzujących się niską gęstością zaludnienia (8 lub mniej mieszkańców na 1 km kwadratowy), głównie Finlandia i Szwecja

• zwalczanie długoterminowego bezrobocia oraz poprawa szans zatrudnienia dla ludzi młodych, szkolenia, przekwalifikowania zawodowe, zapewnienie równych szans na rynku pracy dla kobiet i mężczyzn

• przystosowanie siły roboczej do zmian w przemyśle, systemie produkcji, badanie potrzeb rynku lokalnego, nabywanie odpowiednich kwalifikacji i umiejętności dla pracowników

• promocja rozwoju obszarów wiejskich poprzez dostosowania struktur wiejskich i modernizację przemysłu rybnego, inwestycje w struktury wiejskie, mające na celu niwelacje różnic między miastem a wsią, tworzenie pracy poza rolnictwem, ochrona środowiska, pomoc młodym rolnikom, dbałość o przemysł rybny - modernizacja floty

Formy realizacji pomocy:

• inicjatywy narodowe - pomoc z inicjatywy danego państwa członkowskiego, jest realizowana na podstawie planów rozwojowych przekazanych do wszystkich państw członkowskich

• formy wspólnotowe - udostępnienie zasobów specjalnych przekazanych na działania o szczególnym znaczeniu dla wspólnoty

• środki innowacyjne - z inicjatywy Komisji Europejskiej fundusze strukturalne finansują studia i projekty pilotażowe związane z ich polem działania

Europejski Fundusz Socjalny - 1957

zadanie: ułatwienie na terenie wspólnoty uzyskiwania zatrudnienia oraz zagwarantowanie pracownikom swobody poruszania się i wyboru miejsca pracy, ułatwia integrację zawodową pomiędzy pracownikami, przeciwdziała bezrobociu, organizuje szkolenia zawodowe, tworzy równe możliwości na rynku pracy dla mężczyzn i kobiet

Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnych - 1964

zadania: wspieranie młodych rolników, poprawa efektywności gospodarstw, zachęcanie do zakładania związków producenckich, poprawa jakości produkcji rolnej, rozwój infrastruktury wiejskiej, szczególnie w rejonach górskich, zachęca do inwestycji w dziedzinie turystyki

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego - 1975

niesienie pomocy przy wyrównywaniu dysproporcji regionalnych, pomaga utrzymać trwałe zatrudnienie w regionach, promuje rozwój infrastruktury społecznej, usług, rzemiosła, handlu, wspiera inwestycje związane z edukacją i ochroną zdrowia

Fundusz Spójności - 1994

Maastricht, finansuje projekty dotyczące europejskiej sieci drogowej, ochrony środowiska naturalnego, promuje infrastrukturę transportu

akty międzynarodowe i lokalne:

1948 - Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, art. 23 mówi, że każdy człowiek ma prawo do odpowiedniego i zadowalającego wynagrodzenia, zapewniającego jemu i jego rodzinie egzystencję odpowiadającą godności ludzkiej

art. 25 mówi, że każdy człowiek ma prawo do stopy życiowej, która zapewni zdrowie, dobrobyt jemu i jego rodzinie, włączając w to wyżywienie, odzież, mieszkanie, opiekę, leki, itp.

Pakty Praw Człowieka - 1966, art. 11 - każdy człowiek ma prawo do odpowiedniego poziomu życia

Europejska Karta Społeczna Rady Europy - 1961, art. 12, 14, 16, 17, 23 - zawiera cały szereg szczegółowych regulacji dotyczących zabezpieczeń społecznych

Konstytucja RP - w preambule mówi o przyrodzonej i niezbywalnej godności człowieka, temu zapisowi odpowiadają art. 67, kwestie dotyczące walki z bezrobociem, ubezpieczenia społeczne w razie niezdolności do pracy, art.69 dotyczący niepełnosprawnych, art. 71 o rodzinach wielodzietnych i tzw. rodzinach niepełnych

ustawa o pomocy społecznej - 29.XII.90, pierwsza ustawa; druga ustawa z 12.III.2004 dotycząca świadczeń ludziom znajdującym się w ubóstwie

wśród podmiotów państwowych, które zwalczają ubóstwo to Sejm, Senat, Minister Pracy i Polityki Społecznej, którzy za pomocą instrumentów ustawodawczych i wykonawczych pomagają to rozwiązywać

gmina jest najniższą jednostką odpowiedzialną za to, oprócz instytucji państwowych są też organizacje pozarządowe, do największych należą: PCK (IV.1919) - działa nieprzerwanie, zadania:

• działalność opiekuńcza i pomoc potrzebującym

• propagowanie i pozyskiwanie honorowych krwiodawców

• szerzenie oświaty zdrowotnej

• szkolenia ludności w zakresie udzielenia pomocy przedlekarskiej

ok. 5 mln osób identyfikuje się z tą organizacją, Czerwony Półksiężyc jest odpowiednikiem PCK

Caritas jest drugą instytucją, organizacją katolicką powołaną w latach 20 XX wieku, w 1950 została rozwiązana, dopiero od '90 reaktywowano jej działalność, podstawowe cele:

• przeciwdziałanie biedzie i ubóstwu

• prowadzi świetlice, jadłodajnie, schroniska, domy samotnej matki, każda diecezja ma swoją organizację Caritas

Polska Akcja Humanitarna - XII.94 założyli ją pracownicy warszawskiego, łódzkiego i toruńskiego biura Equilibrium, misją jest dostarczanie pomocy ofiarom wojen i kataklizmów

pomoc powinna być prowadzona ze wskazaniem na:

• kształcenie zawodowe i edukacja ustawiczna

• gwarantowane najniższe dochody

• poradnictwo socjalne

Ubóstwo

Human Poverty Index - wykształcenie, stan materialny, zaangażowanie w życie społeczne, najmniejszy - Niger, Burkina Faso, Sierra Leone, Etiopia, Afganistan, Bangladesz, Birma, Nepal, Jemen, Laos, Korea Północna

z łac. paupertas - potrzeba, brak

ubóstwo - stan człowieka, brak zaspokojenia fundamentalnych potrzeb, stan poniżej pewnego zmiennego w czasie progu dochodowego lub progu realizacji potrzeb w odniesieniu do jednostki i grupy społecznej, zjawisko społeczne polegające na braku dostatecznych środków materialnych dla zaspokojenia potrzeb życiowych jednostki i jej rodziny

w średniowieczu - św. Franciszek, ubóstwo prowadzi do zbawienia

połowa XIXw. - zainteresowanie nauk, zmieniła się własność i charakter pracy, z pracy dla siebie na pracę dla innych

proletariat - ze wsi do miasta, bieda

Kategorie ubóstwa:

• absolutne - stan, który uniemożliwia w istotnym stopniu i utrudnia realizację podstawowych celów życiowych, jest to też stan niezaspokojenia potrzeb uznawanych w danym okresie i społeczeństwie za minimalne, jest nazywane też przymieraniem z głodu

• względne - związane jest z nierównościami, które funkcjonują pomiędzy stanem rzeczywistym człowieka, rodziny, a ustalonymi przez państwo normami (mieszkanie, odzież, żywność, tj. minimum socjalne)

Przyczyny ubóstwa (wg literatury anglosaskiej):

• nurt kulturowy - odpowiedzialny człowiek

• nurt liberalny - źródłem mechanizmy rynkowe

• nurt strukturalny - system kapitalistyczny skutecznie blokuje szanse ekonomiczne społeczeństwa zamykając przed nim możliwości rozwoju

• teoria skażonych charakterów - ubóstwo to wynik indywidualnych defektów itp. Odwołuje się do kryterium szkoły (biedny bo głupi)

• teoria ograniczonych możłiwości - biednym jest dlatego, bo nie ma równych możliwości startu w życiu (dyskryminacja)

• teoria wielkiego brata - ubóstwo jest wynikiem tego, że polityka blokuje i hamuje bodźce do niezależności ekonomicznej rodziny - przez wysokie podatki i świadczenia socjalne

Przyczyny ubóstwa wg ekspertów UE:

• bezrobocie

• bezdomność

• niski poziom edukacji, wykształcenia

• brak właściwej komunikacji

• niewystarczająca ochrona socjalna

• nadmierne zadłużenie rodzin

• nieodpowiednie i niewystarczające środki przeznaczone na emerytów i rencistów

schemat dziedziczenia ubóstwa - rozpoczyna się pracę w młodym wieku bez odpowiedniego poziomu wykształcenia, praca niewykwalifikowana, która daje niski dochód, życie o niskim standardzie, skromne warunki mieszkaniowe, negatywne następstwa, które doprowadzają do marginalizacji społecznej, dzieci nie mają ambicji do podnoszenia standardu

wyże demograficzne '60, '70, '80, wzrost dochodu został uśredniony, niewydolność gospodarki socjalistycznej, rozkład etosu pracy, gwałtowna inflacja, zablokowanie własności prywatnej

ubóstwo w Polsce - pochodna systemu, wynik stylu życia

Przyczyny zewnętrzne:

• brak zatrudnienia, czyli mało elastyczny rynek pracy, niewielka oferta miejsc pracy

• brak oferty kulturowej na odpowiednim poziomie, dostępnym dla każdego obywatela

• trudna sytuacja mieszkaniowa, brak nowych mieszkań, zły standard mieszkań komunalnych

• mała efektywność władz lokalnych, samorządowych

• brak podstawowych usług dla społeczeństwa

Przyczyny wewnętrzne:

• niski poziom wykształcenia - brak konkurencyjności na rynku pracy

• wysokie wydatki rodzin na żywność, wysoki poziom konsumpcji

• oficjalnie niskie dochody

Ubóstwo może być zawinione i niezawinione

Mierniki ubóstwa w Polsce:

• stopa ubóstwa - informacja jaki % społeczeństwa, kraju, regionu żyje poniżej linii minimalnych dochodów

• głębokość ubóstwa - jakie jest położenie osób ubogich względem linii ubóstwa

• zasięg ubóstwa

do lat 70 w Polsce jako podstawę określanie linii ubóstwa - bezwględny miernik w postaci minimum socjalnego, najniższy koszyk dóbr i usług niezbędnych do zaspokojenia nie tylko biologicznych potrzeb cżłowieka, ale także elementarnych potrzeb kulturowych, gwarantujących życie zbiorowe

miernik minimum egzystencji - zawiera najmniejszy koszt dóbr i usług, któy wyznacza zaspokojenie potrzeb biologicznych (żywność, mieszkanie, odzież), jeśli nie ma tego następuje degradacja społeczna

koszyk - żywność, mieszkanie (ekploatacja i utrzymanie), oświata i wychowanie, kultura, odzież, leki, higiena, sport i wypoczynek, transport

minimum socjalne ustalone wg liczby osób w rodzinie

ubóstwo w Polsce postrzegane jako zjawisko, które charakteryzuje liczne grupy społeczeństwa - rodziny wielodzietne, osoby samotnie wychowujące dzieci, emeryci i renciści tzw. starego portfela (mimo waloryzacji), bezrobotni, niepełnosprawni, osoby z marginesu społecznego (więźniowie itp.)

zmieniła się natura ubóstwa, w Polsce rozpiętość między ubóstwem a bogactwem w porównaniu z Węgrami, Słowacją itp. jest największa

BEZROBOCIE

dotyka dość znaczną ilość społeczności polskiej, w PRL - u praca była obowiązkowa, w 1989 sytuacja się zmieniła, człowiek stracił pracę na podstawie ustaw:

• o szczególnym trybie zwolnienia pracowników z przyczyn zakładu pracy, w trybie zwolnień grupowych

• o zatrudnieniu - preferowała działania osłonowe i socjalne, co przekładało się na to, że każdy zarejestrowany bezrobotny otrzymywał zasiłek niezależnie od przyczyn zwolnienia

1990 - gwałtowny wzrost liczby bezrobotnych, 266 tysięcy - '91 - 2 mln 160 tys

bezrobocie - analityczna kategoria zatrudnienia, oznaczająca nierównowagę pomiędzy popytem a podażą na rynku pracy (def. ekonomiczna)

stan bezczynności zawodowej jednostek zdolnych do pracy i zgłaszających gotowość jej podjęcia z podkreśleniem, że chodzi o jednostki dla których podstawą egzystencji są dochody z pracy (def. socjologiczna)

KNS - pozbawienie części pracowników realizacji podstawowego prawa osoby ludzkiej jakim jest prawo do pracy

Rodzaje ze względu na przyczynę:

• strukturalne - niedopasowanie struktury podaży pracy do struktury zmieniającego się popytu towarowego i produkcji

• technologiczne - wynikające z wprowadzenia postępu technicznego

• koniukturalne - związane z cyklem gospodarczym

• sezonowe - uzależnione od pór roku

• płynne - związane z normalnym przepływem pracowników z jednego zakładu do drugiego

Rodzaje ze względu na formę:

• długookresowe - powyżej roku

• średnio - do 12 miesięcy

• krótko - do 3 miesięcy

• chroniczne - obejmujące okreśłone grupy ludności: kobiety, absolwenci zawodu

• jawne/ukryte

• globalne - w zależności od obszaru na którym mam miejsce

w Polsce po '89 - specyficzne cechy bezrobocia - selektywność, dotyka bardziej ludzi młodych do 35 roku życia o niskim poziomie wykształcenia

18 - 24 lata - 80% bezrobotnych w środowiskach małomiasteczkowych i wiejskich

"Laborem excercens" - JP II, bezrobocie jest złem i klęską społeczną

wykształcenie zawodowe i podstawowe - ??

selektywność i zróżnicowanie terytorialne - w jednych regionach 30%, a w innych 8 - 9%, dysproporcje 4:1, utrwaliły się w czasie

najwyższe w dawnym koszalińskim, olsztyńskim, słupskim, suwalskim, zielonogórskim, gorzowskim, szczecińskim

najniższe: warszawskie, poznańskie, krakowskie, katowickie

Przyczyny:

• likwidacja państwowych gospodarstw rolnych - jedyne miejsca pracy w słaborozwiniętych regionach, niski poziom wykształcenia, kwalifikacji, niska mobilność, brak samodzielnych bodźców do działania

• likwidacja przedsiębiorstw państowych - nie wytrzymały konkurencji po transformacji, dotknęło to dwuzawodowców (chłoporobotników)

• nierentowne kółka rolnicze, państwowe spółdzielnie maszynowe, gminne spółdzielnie - 1,5 mln ludzi

• brak rozwiniętej sieci przepływu informacji w obrębie województwa i poza nim

• niska atrakcyjność inwestycyjna

• bezrobocie największe w małych miasteczkach, zróżnicowanie jest trwałe, zagrożenie marginalizacją dla jednostek, rodzin i grup społecznych

• recesja gospodarcza niektórych gałęzi przemysłu - kryzys produkcji, zwolnienia grupowe, mało propozycji pracy, nie zdążono przestawić się na reguły rynkowe (górnictwo itp.) - przynoszą straty, upadek przemysłu produkującego na wschód

recesja najbardziej dotyka - okolice Starachowic, Łodzi, Wałbrzycha

dużo osób o tych samych kwalifikacjach - konkurencja na rynku pracy, bezrobotni poszukują pracy przez biura pracy, które mają za mało ofert, niewydolność instytucji pośrednictwa, luki informacyjne spowodowały powiększenie bezrobocia, recesywny charakter powiększał nadmierny fiskalizm: dywidendy od majątku, popiwku, w zamiarze miały przyspieszyć prywatyzację, ale przyspieszyły likwidację zakładów, problem z tworzeniem miejsc pracy

'94 - '97 - w sektorze prywatnym (handel i usługi) dynamiczny wzrost miejsc pracy (prawie 80%)

po '98 - systematyczny spadek

recesja sprawiła, że bezrobocie z trudem poddaje się regulacjom i działaniem, aby je ograniczyć, wypracowane metody w USA i UE nie sprawdzają się

starzenie się bezrobocia, zły wpływ na psychospołeczne życie

80% - bezrobotni pona 1 rok

badania od 1991 - Łódź, Katowice, Lublin, potwierdzają fakt - im dłużej bezrobotny tym trudniej znaleźć pracę, bezrobocie długookresowe jest najgroźniejsze - wywołuje biedę i degradację - utrata kwalifikacji, sensu i celu życia, zaczyna się od spirali upadku (spadek dochodów - stres, izolacja społeczna - spadek kondycji fizycznej i intelektualnej - brak zaufania, izolacjonizm - marginalizacja)

bezrobocie długookresowe źle wpływa na życie rodzinne - częste konflikty, spadek autorytetu rodzicielskiego, rozwody, bezdomność, samobójstwa

bezrobotna rodzina rezygnuje z dóbr kulturalnych, odzieży, obuwia, żywności, nie płaci się rachunków, największa pauperyzacja tam gdzie jest kumulacja bezrobocia

nieodwracalna zmiana w psychice i moralności człowieka, niska aktywność osób bezrobotnych, urzędy pracy dysponują niewielką ilościa miejsc zatrudnienia, dezaktualizacja ofert, oferty są mało płatne

przyczyną niskiej aktywności bezrobotnych w 5 pierwszych latach transformacji - tendencja powrotu do starego, niemożliwość wyobrażenia sobie innej pracy, specyfika spowodowana strukturą gospodarki po upadłym systemie, nawykami pracodawców, niezbyt spójna strategia przemian

w świetle obecnych przepisów, bezrobotny traci prawo do zasiłku, gdy:

• nie zgłasza się do PUP-u na wyznaczony termin

• dwukrotnie odmówił podjęcia pracy

• wyjechał za granicę bez poświadczenia urzędu pracy

• porzucił pracę ze swojej winy

• zataił badania lekarskie potwierdzające jego zdolność do pracy

• jest tymczasowo aresztowany

• odbywa służbę wojskową

• pobiera rentę inwalidzką lub rodzinną

• pobiera zasiłek wychowawczy po ustaniu stosunku pracy

Skutki społeczne bezrobocia:

• pogorszenie standardu życia

• zagrożenie egzystencji

• szkody w sferze psychiki ludzkiej

• zakłócenia w życiu rodzinnym

• szkody moralno - etyczne

• powstawanie patologii społecznej

• wzrost napięć i konfliktów społecznych

Regulacje prawne:

art.23 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka ONZ - każdy człowiek ma prawo do pracy, do swobody jej wyboru, do odpowiednich i zadowalających warunków pracy oraz do ochrony przed bezrobociem

Pakty Praw Człowieka - art. 6

"Uznaje prawo do pracy, które obejmuje prawo każdego człowieka do możności zdobycia utrzymania przez pracę swobodnie wybraną i przyjętą"

Europejska Karta Społeczna, Europejska Karta Praw Socjalnych - regulacje dotyczące pracy, jej ochrony i zabezpieczeń społecznych na wypadek bezrobocia

MOP - konwencje, zalecenia dotyczące warunków pracy, zabezpieczeń

konstytucja - art. 24, praca pod ochroną RP a państwo sprawuje nadzór nad warunkami wykonania pracy

art. 67 - w przypadku niezdolności do pracy lub pozostawania bez pracy bez własnej woli, obywatel nie mający innych środków utrzymania ma prawo do zabezpieczeń społecznych

ustawa z 14.XII.94 - o zatrudnianiu i przeciwdziałąniu bezrobociu - dokument określa zadania państwa w zakresie łagodzenia skutków, aktywizowania, zatrudniania

zarządzenia MPiPS - zasiłki dla bezrobotnych, stypendia dla bezrobotnych absolwentów, dodatek szkoleniowy, zasiłek przedemerytalny, świadczenia przedmerytalne

podmioty działające na rzecz zwalczania bezrobocia - MOP, MPiPS, Naczelna Rada Zatrudnienia, Urzędy Pracy, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych

Sposoby rozwiązywania:

do '94 polityka walki ze zjawiskiem bezrobocia, ograniczona interwencja na rynku pracy, łagodzenie skutków a nie przyczyn - pasywna polityka

od '95 aktywna polityka - podatkowa, kredytowa, inwestycyjna, rozwój małych i średnich przedsiębiorstw, zasady tej polityki:

• dochód z pracy przed zasiłkiem dla bezrobotnych

• zatrudnienie przed subsydiowaną formą aktywności

• działania aktywizujące przed osłonowymi

program promowania zatrudnienia i zwalczania bezrobocia, priorytety:

• ochrona istniejących miejsc pracy

• wzrost zatrudnienia przez stymulowanie inwestycji, tj. budowa autostrad, rozwój komunikacji, wzrost małych i średnich przedsiębiorstw

• wyrównywanie dysproporcji w rozwoju regionalnym

• zmiany w systemie kształcenia i doskonalenia zawodowego

• rozwój pośrednictwa zawodowego

'99 - MPiPS opracowało "Narodową strategię zatrudnienia i rozwoju zasobów ludzkich na lata 2000 - 2006", priorytety:

• poprawa zatrudnienia

• rozwój przedsiębiorczości

• promowanie adaptacji przedsiębiorstw i ich pracowników do warunków zmieniającego się rynku

• wzmocnienie polityki równości szans (płeć, pochodzenie)

KWESTIA RODZINY

rodzina - podstawowa społeczność ludzkiego życia, składa się z rodziców (lub rodzica) i dzieci, w Polsce najczęściej powstaje przez związek małżeński

PS zajmuje się kwestią rodziny starając się o wyrównywanie wielorakich dysproporcji

termin szczegółowy - polityka prorodzinna odnosi się do działalności na rzecz rozwoju rodziny, bez względu na status materialny

rodzinę wyróżnia wspólnota mieszkania oraz wspólnota stołu, cechą wspólną wszystkich definicij rodziny (wg socjologii, psychologii) - rodzina zapewnia ciągłość biologiczną i przekazuje dziedzictwo kulturowe następnym pokoleniom

cechy współczesnej rodziny:

• wspólne zamieszkanie

• wspólne nazwisko

• wspólna własność

• ciągłość biologiczna

• wspólna kultura

Typy rodzin:

• nuklearna - mąż, żona i dzieci

• poligamiczna - mężczyzna i kilka żon

• wielopokoleniowa - 2 lub więcej rodzin nuklearnych podporządkowanych jednemu kierownictwu

• zmodyfikowana - kilka rodzin nuklearnych

• zrekonstruowana - powtórne zawarcie małżeństwa

• bezdzietna

• niepełna

• zastępcza

Funkcje rodziny:

• prokreacyjne - rodzina warunkuje prawidłowy rozwój biologiczny, społeczny, przyjmuje nowych członków społeczeństwa

• wychowawcza - nie można zabrać prawa wychowania, chyba, że sąd ograniczy bądź zabierze

• socjalizacyjna - przygotowuje do życia w społeczeństwie

• religijna

1998 - 10 mln 200 tys rodzin, spadek o 300 tys w stosunku do 1995 roku

6,5 mln w miastach, reszta w małych miasteczkach i wsiach

1999 - w Polsce zawarto 219 398 związków małżeńskich, z roku na rok obserwuje się spadek zawierania małżeństw i przesuwanie go na późniejszy czas

najbardziej w Polsce wzrosła liczba rozwodów z 42 tys rocznie do 48 tys, w przeważającej większości - rodziny 3-osobowe (najwięcej w miastach - 2 mln - 41,4%), potem z 2 dzieci, najmniej 3 dzieci i więcej (8% ogółu)

ostatnie 50 lat - jeden z największych przyrostów w Europie (32 mln Polaków się urodziło)

w Polsce funkcjonuje ok. 17% rodzin niepełnych - problemy ekonomiczne, edukacyjne, społeczne

rodziny wielodzietne - 8%, głównie w woj. południowych, większość tych rodzin żyje na wsi i boryka się z problemami ubóstwa

rodziny patologiczne - z problemem alkoholowym, dotknięte przestępczością też nieletnich, gdzie stosowana jest przemoc

'98 - policja interweniowała 700 tys razy w konfliktach rodzinnych

rodziny niepełnosprawne - 1 lub obydwoje rodziców są inwalidami - 170 tys

'98 - 5,5 mln osób niepełnosprawnych, wśród nich 5 mln powyżej 15 roku życia

rodziny patologiczne, niepełne itp. charakteryzują się niskim poziomem wykształcenia, niejasne źródła utrzymania, specyfika zamieszkania (wieś, tereny zagrożone bezrobociem)

główne problemy po '89:

• ogólny spadek liczby zawieranych małżeństw

• wzrost liczby rozwodów i separacji

• mniejsza liczba urodzeń dzieci

• pogłębiające się różnice dochodów w społeczeństwie

• wzrost liczby rodzin ubogich

zagrożenia:

1. biologiczne - spadek dzietności, pogłębianie się procesu starzenia, nadumieralność mężczyzn

2. materialne - wzrost cen, bezrobocia, inflacja

3. moralne - obniżenie lub brak podstawowych wartości, osłabienie autorytetu rodziców, demarginalizacja życia rodzinnego na skutek rozwodów, separacji bądź dłuższych wyjazdów jednego z małżonków

regulacje prawne kwestii rodziny:

1. dokumenty międzynarodowe

Powszechna Deklaracja Praw Człowieka - art. 16 "Rodzina jest naturalną i podstawową kontrolą społeczeństwa i ma prawo do ochrony ze strony społeczeństwa i państwa"

Europejska Karta Społeczna - art. 16

Karta Praw Rodziny Stolicy Apostolskiej podkreśla prawa rodziny - prawo do istnienia i założenia rodziny, prawo do posiadania odpowiednich środków na jej utrzymanie, prawo przekazywania życia i wychowanie wg własnych tradycji i wartości

2. prawo polskie

rodzina chroniona w konstytucji (art. 18) - gwarantuje się, że małżeństwo kobiety i mężczyzny, rodzina, macierzyństwo, rodzicielstwo znajduje się pod ochroną i opieką RP

prawa i obowiązki rodziny opisane w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym

Podmioty dzialające na rzecz rodziny: za realizację polityki rodzinnej odpowiedzialny jest Departament Spraw Rodziny z Kancelarii Premiera

• tworzenie odpowiednich warunków dla powstawania i rozwoju rodzin

• zaspokajanie potrzeb bytowych

• tworzenie warunków kształcenia równości startu życiowego i zawodowego

• tworzenie sprzyjających warunków dla łączenia przez kobiety życia zawodowego i rodzinnego

• sprzyjanie normami prawnymi i innymi formami w zakresie kształtowania stosunków pomiędzy rodziną a państwem

Instytucje wspierające rodzinę: Ministerstwo Edukacji Narodowej, Minister Zdrowia, Minister Pracy i Polityki Społecznej, Minister Sprawiedliwości, na szczeblu lokalnym - Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie (od '99) - główne zadanie - opracowywanie powiatowej strategii

G. Firlik - Fesnak - Rodzina polska w warunkach zmiany systemowej na tle krajów europejskich, W-wa, 1996

Raport o sytuacji rodzin polskich - 1998, Pełnomocnik ds. Rodziny

PRZEMOC

obszernie interpretowana

Amerykańskie Centrum Pomocy Dzieciom Krzywdzonym i Zaniedbywanym - przemoc to fizyczne i umysłowe działanie na szkodę, wykorzystywanie seksualne bądź zaniedbywanie i maltretowanie dziecka poniżej 18 roku życia przez osobę odpowiedzialną za pomyślny jego rozwój

Kądziela - przemoc to wywieranie wpływu na ludzi, w wyniku którego ich aktualny poziom rozwoju somatycznego i duchowego jest niższy niż potencjalny poziom tego rozwoju

Pospiszyl (?) - przemoc to wszelkie nieprzypadkowe akty godzące w godność osobistą jednostki bądź przyczyniające się do fizycznej i psychicznej szkody wykraczające poza społeczne zasady wzajemnych relacji

Formy złego traktowania utożsamiane z przemocą:

• przemoc fizyczna i seksualna

• przemoc emocjonalna

• zaniedbywanie

• opóźnianie rozwoju fizycznego

• zaniedbywanie prenatalne

• wykorzystanie rytualne

• dzieciobójstwo i porzucenie

sprzyja temu bierność obywateli i bezsilność służb publicznych, najczęściej zdarza się przemoc fizyczna w różnych formach, jest uwarunkowana poziomem wykształcenia małżonków, rodzajem wykonywanej pracy, dochodami, miejscem zamieszkania

Najbardziej znane formy fizycznej przemocy:

• przemoc wobec żony - 55,5% przyznaje się do rękoczynów w pierwszych 10 latach małżeństwa, regularne bicie - 11% - w pierwszych 2 latach, 33% mężów bije żonę przynajmniej 3 razy do roku

• gwałt w małżeństwie - w 1969 formalnie zapisane w Kodeksie Karnym w art. 168, 3 - 10% kobiet przyznaje się, że były ofiarami gwałtu dokonanego przez męża

• przemoc wobec męża - czynny udział kobiet w domowych bójkach jest porównywalny w stosunku do mężczyzn, w ¼ małżeństw mąż doświadcza fizycznej agresji ze strony żony

• przemoc wobec osób starszych

• dzieciobójstwo i porzucenie dzieci

Regulacje prawne dotyczące przemocy

kwestia przemocy w rodzinie nie jest bezpośrendio uregulowana w prawodawstwie międzynarodowym i krajowym, tylko pośrednio

art. 3, 5, 12 Powszechna Deklaracja Praw Człowieka ONZ - człowiek ma prawo do życia, nie można torturować, karać, nie można ingerować w życie prywatne, rodzinne i domowe

Konwencja o Prawach Dziecka - art. 37 stwierdza, że żadne dziecko nie może podlegać torturowaniu lub okrutnemu traktowaniu lub karaniu

Kodeks Karny - art. 207, 210 - kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą bliską podlega karze od 3 miesięcy do 5 lat

Podmioty działające na rzecz zwalczania przemocy:

• państwowe - Minister Sprawiedliwości, Minister Edukacji Narodowej, sądy rodzinno - opiekuńcze

• organizacje pozarządowe - Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie (Niebieska Linia), schroniska dla dzieci i kobiet prowadzone głównie przez zgromadzenia zakonne, Fundacja na Rzecz Ochrony Praw Dziecka, Ośrodek Interwencji Kryzysowej, Polska Deklaracja w Sprawie Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie (od '95)

PATOLOGIE

od gr. pathos - cierpienie, do XIX wieku używany w medycynie, dopiero pod koniec XIX wieku do zjawisk społecznych, działania ludzkie przeciwstawne ideałom oszczędności, własności, stabilności, rodzinnej solidarności

Słownik Języka Polskiego - zjawisko społeczne polegające na zachowaniu się jednostek i określonych grup w sposób sprzeczny z wartościami danej kultury

Słownik Pedagogiczny - nauka o przyczynach, objawach i zwalczaniu chorób społecznych

patologia społeczna jest zbiorem różnych typów dewiacji czyli zjawisk niezgodnych z wzorami zachowań jakie występują w danym społeczeństwie

patologia jako zjawisko występuje w różnych grupach ludzkich i jest związana z rozwojem społeczeństwa, do najbardziej znanych należą: przestępczość, narkomania, alkoholizm, prostytucja, dewiacje seksualne, przemoc w rodzinie; decydujący wpływ na patologie mają następujące kryteria:

• dehumanizacja rzeczywistości

• kryzys wartości

• kryzys instytucji rządowych i pozarządowych

• agresja

• bezrobocie

• korupcja

• rozszerzanie się układów mafijnych

PRZESTĘPCZOŚĆ

zbiór czynów zabronionych ustawowo pod groźbą kary a popełnianych na obszarze danej jednostki terytorialnej, zjawisko to determinuje wiele czynników, takich jak: cechy osobiste przestępcy, układy środowiskowe, alkoholizm, stany frustracyjne, bezdomność, rozpad rodziny

do najbardziej znanych rodzajów przestępstw należą: morderstwo, rabunek, napad, kradzież, oszustwo, defraudacja, gwałt, kidnapping, handel bronią i narkotyki

'89 - zmiany przyczyniły się do wzrostu liczby popełnianych przestępstw w grupie 17 - 24 lata, wskazują na to statystyki policyjne i sądowo - prokuratorskie

'89 - '90 - wzrost przestępstw o 300 tys. w tej grupie, najczęściej kradzieże, kradzieże z włamaniem, rozboje, przywłaszczenia, oszustwa, kradzieże samochodów

dynamiczny wzrost przestępstw przeciwko zdrowiu i życiu ludzkiemu - w '91 liczba zabójstw - ok. 1 tys. osób, gwałty - 2 tys., wymuszenia rozbójnicze - wzrost z 9 na 17 tysięcy

wzrost udziału osób nieletnich do 16 roku życia (400% wzrostu) dokonuje coraz więcej przestępstw - wzrost brutalności, działają w grupach nieformalnych, anonimowość wzmacnia agresywność

od '89 - dynamiczny rozwój przestępczości zorganizowanej także w wymiarze międzynarodowym

NARKOMANIA

narkotyki już w starożytności jako zjawisko społeczne, uaktywniło się w trakcie II wojny światowej i po jej zakończeniu jako patologia w latach 50 w USA i w wysoko rozwiniętych krajach Europy Zachodniej, do najbardziej znanych należy amfetamina (pobudza organizm, spokrewniona z kokainą, zabija głód i zmęczenie), konopie indyjskie (kwiatostan wydziela żywicę - haszysz, liście - marihuana), kokaina, opium, heroina, extasy

najwięksi producenci - Laos, Tajlandia, Boliwia, Kolumbia, Pakistan, Afganistan, Turcja

najwięksi odbiorcy - USA, Szwajcaria, Holandia, Szwecja, Norwegia, Niemcy, Francja, od '90 kraje byłego ZSRR i Europy Wschodniej

dane MONAR-u w Polsce - liczba osób uzależnionych ok. 200 - 300 tysięcy

najbardziej znana jest polska heroina - wywar ze słomy makowej

PROSTYTUCJA

utrzymywanie przypadkowych stosunków seksualnych bez zaangażowania emocjonalnego i pobieranie za nie określonych opłat

w starożytności - Asyria, Babilon, Fenicja, występowała w postaci prostytucji gościnnej (oddawanie żony lub córki gościowi do snu) i religijnej (oddawanie się kapłanek by zapewnić dobre zbiory oraz wzrost plonów), z czasem przeniknęła do basenu Morza Śródziemnego i przekształciła się w zawodową, dopiero w XVI wieku została obłożona surowymi karami - chłostą publiczną, obcinaniem uszu i nosa, karą śmierci

w okresie oświecenia - emancypacja kobiet i humanizacja prawa karnego, prostytucja została prawnie zaakceptowana i tolerowana

najbardziej znane rodzaje - heteroseksualna, homoseksualna i dziecięca

przyczyny:

• wadliwa struktura rodziny

• alkoholizm

• niski poziom wykształcenia

• wczesna inicjacja życia seksualnego

• zmienność środowisk wychowawczych

dane policyjne - na początku lat 90 liczba prostytutek: 12 - 14 tysięcy, dodać 4 tys. obecnie z zagranicy (tirówek) i z agencji towarzyskich, większość nie przekroczyła 25 roku życia

problem nie tylko kobiet, szerokie powiązania - sutenerzy, wynajmujący mieszkania, ochroniarze, taksówkarze, nianie dzieci prostytutek

gwałtowny wzrost agencji towarzyskich, które proponują dziewczynom i kobietom atrakcyjne zarobki

prostytucja wiąże się z obszarami marginalizacji społecznej

ALKOHOLIZM

choroba społeczna wywołana nadmiernym spożyciem wyrobów alkoholowych, która prowadzi do degeneracji fizycznej i psychicznej

WHO - wszelki sposób picia, który wykracza poza miarę tradycyjnego i zwyczajowego picia alkoholu w danej społeczności

różne czynniki - fizyczny (dziedziczność), psychologiczny (osobowość alkoholowa), psychosomatyczny

wzrost spożycia alkoholu notuje się w obszarach zwiększonego ryzyka społecznego, w latach 80 spożycie w Polsce wynosiło na osobę 7 l na rok, w latach '89 - '94 wzrosło do 10,5 l spirytusu, teraz spadek

1,5 - 3 mln - z chorobą alkoholową w Polsce, obniżył się wiek osób, które piją alkohol, dzieci w szkole podstawowej 1 - 3 klasa spożywają alkohol

NARKOMANIA W UE

UE prowadzi dla 25 państw politykę wobec narkotyków, te państwa, które weszły w jej skład muszą przenieść podstawy tej polityki na swój grunt, każdego roku ukazuje się raport o stanie narkomanii

Europejskie Centrum Monitoringu Narkotyków i Narkomanii - powstało w 1993 roku, siedzibę ma w Lizbonie, biuro w Brukseli, bezpośrednio podlega Komisji Europejskiej, opracowuje program, dokonuje analiz prawnych związanych z narkotykami, jest koordynatorem polityki antynarkotykowej, strategie są opracowywane przez specjalne zespoły ekspertów, które wchodzą w skład Rady Europy, Centrum korzysta przede wszystkim z osiągnięć Europolu

krajowe organizacje i agendy rządowe też są w różnym stopniu zaangażowane w politykę antynarkotykową

najbardziej rozpowszechnione w Europie - marihuana i haszysz, grupa amfetamin, extasy

na przestrzeni ostatnich 7 lat w Europie Środkowo - Wschodniej obserwuje się duży wzrost narkomanii, szczególnie testowanie nowych, nielegalnych środków odurzających

polityka jest nastawiona na ograniczanie popytu, prewencja i ograniczenie szkód zdrowotnych, oraz odpowiednie formy leczenia to elementy wspólne polityki Hiszpanii, Wielkiej Brytanii itp.

prewencja rozwijana jest w 3 kierunkach - szkoły, miejsca rekreacji i rozrywki oraz tzw. grupy ryzyka, wg danych szacunkowych leczenie chorób związanych z zażywaniem narkotyków - wirusowego zapalenia wątroby typu B i C, wirusem HIV - kosztuje 2 mln euro

w maju '99 przedstawiono Radzie Europy plan działania w zwalczaniu narkotyków na lata 2000 - 2004, plan został zaaprobowany oficjalnie w XII.99 w Helsinkach, a w czerwcu 2000 opublikowano go w Brukseli

szczegółowe wytyczne i zalecenia tego programu (zakresy):

• koordynacja działań

• informacja i ewaluacja

• ograniczanie popytu

• prewencja i przestępczość związana z narkotykami

• ograniczenia podaży i współpracy międzynarodowej

te założenia doprowadziły do ustalenia celów programu:

• zmniejszenie spożycia nielegalnych narkotyków oraz zmniejszenie nowych konsumentów do 18 roku życia

• zredukowanie chorób, które są następstwem narkotyków

• zwiększenie liczby skutecznie leczonych osób

• zmniejszenie rozmiarów przestępczości

• ograniczenie procedru prania brudnych pieniędzy

na mocy porozumienia z Schengen - Austria, Belgia, Francja, Portugalia, Włochy, Holandia itd. zobowiązały się do respektowania różnic w ramach polityki antynarkotykowej, przyjęto zasadę koordynacji na szczeblach narodowych, regionalnych i lokalnych, odpowiadają za to krajowi koordynatorzy, jednak kazde państwo ma wolną rękę w zakresie doboru środków i sposobów ograniczania zjawiska narkomanii - np. Niemcy wprowadziły ograniczenie szkód związanych z zażywaniem narkotyków, pomoc dla najbardziej uzależnionych, prawne usankcjonowanie tworzenia "pokojów do inekcji"; Hiszpania - pierwszorzędne zadania to powstanie ośrodków w skali całego kraju, które będą mogły przyjąć narkomanów z obowiązkiem leczenia

26.X.2000 - Kwaśniewski podpisał nowelizację o przeciwdziałaniu narkomanii, osoba, która posiada narkotyki idzie pod sąd, dopuszcza sytuację, że oskarżony może być skierowany na przymusowe leczenie

14.XII.2001 - kościół katolicki opublikował dokument "Kościół, narkotyki, narkomania", zjawisko sprzeczne z moralnością chrześcijańską, bowiem zażywanie prowadzi do zaburzonej, irracjonalnej rezygnacji z myślenia człowieka

Kościół apeluje do władz państwowych nie tylko o zwalczanie handlu, ale też kulturowego przyzwolenia na zażywanie narkotyków

---