1. ustawa
Polskim aktem prawnym regulującym problematykę udzielania ochrony cudzoziemcom jest ustawa z 13 czerwca 2003 r. Weszła ona w życie na 8 miesięcy przed wstąpieniem Polski do UE. Zawiera normy materialne i proceduralne, jest zatem b. szczegółowa. Wraz z 6 rozporządzeniami wykonawczymi tworzy kompletną regulację dotyczącą tej kwestii, stanowiąc lex specialis w stosunku do ustawy o cudzoziemcach (również z 13 czerwca 2003 r.)
1. umowy międzynarodowe
Ustawa spełnia wymogi zarówno wynikające z zobowiązań międzynarodowych - europejska Konwencja
O Ochronie Praw Człowieka I Podstawowych Wolności / Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych / Konwencja Praw Dziecka / Konwencja w sprawie statusu uchodźców + Protokół Nowojorski.
2. dyrektywy i rezolucje
Ustawa spełnia wymogi zarówno wynikające z wiążących i niewiążących źródeł wspólnotowego prawa - Rezolucja Rady z 30 listopada w sprawie wniosków oczywiście bezzasadnych, Rezolucji Rady z 20 czerwca 1995 r. o minimalnych gwarancjach dla procedur azylowych, rezolucja Rady z 26 czerwca 1997 r. w sprawie małoletnich obywateli państw trzecich, którzy są pozbawieni opieki.
2. definicje (art. 2)
1. bezpieczny kraj pochodzenia
Kraj pochodzenia cudzoziemca, w którym ze względu na system prawa i jego stosowanie oraz ze względu na stosunki polityczne w nim panujące, nie występują prześladowania z powodu rasy, religii, narodowości, przynależności do określonej grupy społecznej lub przekonań politycznych, a organizacjom pozarządowym i międzynarodowym umożliwia się działanie na rzecz przestrzegania prawa.
1. uznane organizacje międzynarodowe
W szczególności uznaje się działalność takich organizacji, jak Amnesty International, Międzynarodową Organizację Uchodźców. Międzynarodową Ligę Praw Człowieka. MOP, Międzynarodowy Czerwony Krzyż. Lekarzy Bez Granic, UNESCO.
2. istotność ustalenia kraju pochodzenia
Ustalenie kraju pochodzenia cudzoziemca jst o tyle ważne, że gdy się tego dokona i zajdzie taka potrzeba, można go tam deportować lub wydalić. Bowiem wydalenie do kraju, którego cudzoziemiec nie jest obywatelem lub w którym stale nie zamieszkuje, może skutkować naruszeniem jednej z elementarnych norm z zakresu międzynarodowej ochrony praw człowieka i stanowić akt ingerencji w suwerenne uprawnienia innego państwa.
2. bezpieczny kraj trzeci
Państwo nie będące krajem pochodzenia cudzoziemca, które ratyfikowało i stosuje KGU oraz PN, w szczególności państwo, w którym:
a) nie występuje zagrożenie dla życia lub wolności cudzoziemców ubiegających się o nadanie statusu uchodźcy, zgodnie z art. 33 Konwencji Genewskiej,
b) zapewnia się cudzoziemcom dostęp do postępowania o nadanie statusu uchodźcy,
c) nie występują faktyczne ani prawne ograniczenia wykonywania zadań organizacji pozarządowych działających na rzecz przestrzegania praw człowieka,
d) zapewnia się organizacjom międzynarodowym udział w postępowaniu o nadanie statusu uchodźcy,
e) cudzoziemiec ubiegający się o nadanie statusu uchodźcy korzysta z ochrony przed wydaleniem, zgodnie z Konwencją Genewską,
f) cudzoziemiec ubiegający się o nadanie statusu uchodźcy nie jest narażony na tortury lub niehumanitarne albo poniżające traktowanie.
Oparte jest to na domniemaniu, że system prawa i system polityczny w danym państwie dają dostateczne gwarancje, że dana osoba podlega jego jurysdykcji, nie będzie zagrożona prześladowaniem lub nie będzie prześladowana z powodu rasy, religii, narodowości, przynależności do określonej grupy społecznej lub poglądów politycznych. Może być ono obalone dowodem przeciwnym, ale ciężar dowodu spoczywa na cudzoziemcu. Obowiązuje tym samym przekonanie, że osoba ubiegająca się o ochronę międzynarodową powinna jej najpierw poszukiwać we własnym kraju - w innej jego części, a potem w najbliższym kraju sąsiednim.
3. dokument podróży - czyli to nie jest to samo, co paszport
Jest to każdy dokument, uznany przez właściwy organ RP, uprawniający do przekroczenia granicy, wydany cudzoziemcowi przez organ państwa obcego, organ polski lub OM albo podmiot upoważniony przez organ państwa obcego lub obcą władzę o charakterze państwowym.
4. granica państwa - jak rozumiana
Wg tej ustawy, granicą państwa jest nie tylko linia dzieląca nasz kraj od innego, ale także np. pewna linia portu lotniczego, czyli miejsce wewnątrz kraju, wraz z przekroczeniem której po odprawie paszportowej cudzoziemiec wkracza na teren RP.
5. karta pobytu
Dokument wydany cudzoziemcowi przez właściwy organ, który uzyskał zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony lub zezwolenie na osiedlenie się, cytatu uchodźcy lub zgodę na pobyt tolerowany.
Wydanie karty pobytu ma formę decyzji administracyjnej dokumentującej pozycję prawna cudzoziemca, czyli potwierdzającej, ze cudzoziemiec jest uprawniony do zamieszkiwani na terytorium RP. Zatem wydanie karty pobytu nie ma charakteru konstytutywnego a jest aktem pochodnym. Wraz z utrata zezwolenia na zamieszkiwanie na czas oznaczony, osiedlenie się, pobyt tolerowany, ochronę tymczasową cudzoziemiec traci kartę pobytu.
6. Konwencja Genewska
Jest ona uniwersalną umową, której celem było uporządkowanie masowego zjawiska uchodźctwa mającego miejsce w okresie poprzedzającym wybuch II wojny światowej i po jej wybuchu. Stąd występująca w niej cezura czasowa definiująca uchodźcę (wydarzenia sprzed 1 stycznia 1951 r.) i cezurę geograficzną (osobno Europa, osobno strefa pozaeuropejska). Oczywiście szybko okazało się to niewystarczające. Dlatego celem Protokołu Nowojorskiego było nadanie Konwencji charakteru ponadczasowego. Państwo może być stroną Konwencji, a nie być strona Protokołu, ale nie może przyjąć Protokołu bez Konwencji.
7. kraj pochodzenia
Państwo, którego obywatelem jest cudzoziemiec, a w przypadku cudzoziemca, którego obywatelstwa nie da się ustalić lub który nie posiada obywatelstw żadnego państwa - państwo, w którym stale zamieszkuje.
3. jakie rodzaje ochrony - art. 3.
Jest to wyliczenie zamknięte. Nie mają charakteru ochrony wszelkie inne rodzaje zezwoleń na pobyt udzielane na podstawie ustawy o cudzoziemcach.
1. status uchodźcy
1. skąd to się wzięło?
Prawo ochrony tych, którzy są prześladowani, wyprowadza się z zasady solidarności społeczeństw demokratycznych, a prawa uchodźców stanowią jeden z głównych fundamentów praw człowieka (m.in. prawo do wolności i bezpieczeństwa).
2. definicja uchodźcy
Uchodźcą jest osoba, która na skutek uzasadnionej obawy przed prześladowaniem z powodu swej rasy, religii, narodowości, przynależności do określonej grupy społecznej lub z powodu przekonań politycznych przebywa poza granicami państwa, którego jest obywatelem i nie chce albo nie może korzystać z ochrony tego państwa albo nie mając żadnego obywatelstwa i znajdując się w świetle tych zdarzeń i okoliczności poza państwem dawnego stałego miejsca zamieszkania nie może lub nie chce korzystać z ochrony tego państwa (art. 1A pkt 2 KGU)
1. „uzasadniona obawa”
Element subiektywny, skonfrontowany ze stanem faktycznym.
2. „prześladowanie z powodu religii”
Może przybrać różne formy - zakazy uczestniczenia we wspólnocie religijnej, obrzędach, dążenie do nawracania
3. „prześladowanie”
Zagrożenie dla życia lub wolności jednostki, które musi pochodzić z działania władzy państwowej lub jej zaniechania.
4. są to wymogi rygorystyczne, stąd inne formy ochrony cudzoziemców - azyl terytorialny, azyl humanitarny, tymczasowa ochrona, pobyt tolerowany.
5. konwencja wskazuje do kogo NIE ma zastosowania
- do osób, które korzystają z ochrony lub pomocy organów lub agend NZ innych niż Wysoki Komisarz NZ ds. Uchodźców (António Guterres)
- do osób, które przez właściwe władze państwa, w którym się osiedliły, uważają je za zające prawa i obowiązki związane z posiadaniem obywatelstwa tego państwa
- do osób, które dokonały zbrodni przeciwko pokojowi, zbrodni wojennych lub zbrodni przeciwko ludzkości
- do osób, które popełniły zbrodnię o charakterze niepolitycznym poza państwem, które je przyjęło przed nadaniem statusu uchodźcy
- do osób, które są winne czynów sprzecznych z celami i zasadami NZ.
6. wobec kogo PRZESTAJE obowiązywać? Wobec osoby, która:
- dobrowolnie ponownie zwróciła się o ochronę do państwa, którego jest obywatelem
- utraciwszy uprzednio obywatelstwo, przyjęła je ponownie
- nabyła obywatelstwo innego państwa i korzysta z jego pełnej ochrony
- osiedliła się w państwie, które poprzednio opuściła lub poza którego granicami przebywała z obawy przed prześladowaniem
- gdy w państwie, którego jest obywatelem albo posiada domicyl, ustały przyczyny uzasadniające traktowanie jej jako uchodźcy.
2. azyl
1. jednolitość na terenie UE
W UE obowiązują jednolite zasady przyznawania azylu i odpowiedzialności za rozpatrzenie wniosku o azyl. Protokół do TWE wprowadził również zasadę, że państwa członkowskie wzajemnie uznają się za bezpieczne kraje pochodzenia. Tworzy to domniemanie, że wniosek o azyl złożony przez obywatela któregokolwiek z tych państw jest automatycznie bezzasadny.
2. art. 56 kRP
Art. 56 kRP 1. Cudzoziemcy mogą korzystać z prawa azylu w Rzeczypospolitej Polskiej na zasadach określonych w ustawie. 2. Cudzoziemcowi, który w Rzeczypospolitej Polskiej poszukuje ochrony przed prześladowaniem, może być przyznany status uchodźcy zgodnie z wiążącymi Rzeczpospolitą Polską umowami międzynarodowymi.
3. pobyt tolerowany - patrz niżej
4. ochrona czasowa - patrz niżej
4. wniosek bez rozpoznania
Omawiana ustawa przewiduje możliwość pozostawienia wniosku o nadanie statusu uchodźcy bez rozpoznania w 2 przypadkach:
a) gdy wniosek nie zawiera oniemia i nazwiska cudzoziemca lub kraju pochodzenia a ich braku nie da się usunąć ustalając tego przez organ
b) cudzoziemiec odmówił poddania się czynnościom identyfikacyjnym (linie papilarne, fotografia).
5. wniosek oczywiście bezzasadny (art. 14)
… jest wtedy, gdy wystąpią jakakolwiek z 3 grup przesłanek, które mogą mieć charakter obiektywny albo obciążać cudzoziemca:
1) nie daje jakichkolwiek podstaw do uznania, że istnieje uzasadniona obawa cudzoziemca przed prześladowaniem, o którym mowa w art. 1A Konwencji Genewskiej, w szczególności, gdy cudzoziemiec:
1. podaje inne przyczyny ubiegania się o nadanie statusu uchodźcy niż obawa przed prześladowaniem z powodu swej rasy, religii, narodowości, przynależności do określonej grupy społecznej lub swoich przekonań politycznych
2. cudzoziemiec nie podaje żadnych informacji dotyczących okoliczności związanych z jego obawą przed prześladowaniem
2) ma na celu wprowadzenie w błąd organu lub nadużycie postępowania o nadanie statusu uchodźcy, gdy cudzoziemiec bez racjonalnego wytłumaczenia w szczególności:
1. nie powiadomił o wcześniejszym złożeniu wniosku o nadanie statusu uchodźcy w innym państwie lub w innych państwach
2. podaje nieprawdziwe informacje o swojej tożsamości, przedstawia fałszywe dowody, w szczególności przerobione lub podrobione dokumenty
3. uszkodził albo zataił dowód istotny w postępowaniu albo pozbył ise go
4. mając możliwość wcześniejszego złożenia wniosku, wystąpił o nadanie statusu uchodźcy w celu uniknięcia wydalenia
5. nie wykonuje swoich obowiązków wynikających z ustawy (np. Art. 27 1) nie stawienie się na wezwanie Prezesa Urzędu w celu złożenia zeznań i wyjaśnień; 3) nie zawiadomienie o każdej zmianie miejsca pobytu; 4) nie przebywanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej do dnia doręczenia mu decyzji ostatecznej w sprawie o nadanie statusu uchodźcy)
3) wskazuje na to, że cudzoziemiec przybył z bezpiecznego kraju pochodzenia lub bezpiecznego kraju trzeciego, do którego ma prawo powrotu.
Celem wprowadzenia tego jest ograniczenie negatywnego wpływu na system azylowy wzrastającej liczby wniosków. Wydanie decyzji o odmowie nadania statusu uchodźcy z powodu bezzasadności wniosku powinno nastąpić nie późnej niż w terminie 30 dni, a odwołanie do Rady do spraw Uchodźców w terminie 3 dni.
6. odmowa rozpatrzenia wniosku (art. 15)
Cudzoziemcowi odmawia się nadania statusu uchodźcy, jeżeli:
1) nie spełnia warunków do uznania za uchodźcę, o których mowa w Konwencji Genewskiej i Protokole Nowojorskim, w tym w szczególności powołuje się na obawę przed prześladowaniem, którego występowanie ogranicza się do określonych części terytorium jego kraju pochodzenia lub innego kraju, w którym na stałe przebywa, podczas gdy mógł udać się bez przeszkód do innej części terytorium tego kraju oraz korzystać tam z ochrony przewidzianej w art. 33 ust. 1 Konwencji Genewskiej;
2) zachodzą okoliczności wyłączające uznanie za uchodźcę, o których mowa w Konwencji Genewskiej;
3) uzyskał status uchodźcy w innym państwie, zapewniającym mu rzeczywistą ochronę.
Państwo strona konwencji nie może wprowadzać żadnej dodatkowej przesłanki materialnej, która czyni status cudzoziemca mniej korzystnym.
Cudzoziemcowi, który powołuje się na obawę przed prześladowaniem ograniczonym do części terytorium, nie można tylko z tej przyczyny odmówić nadania statusu uchodźcy, jeżeli z okoliczności sprawy wynika, że nie byłoby zasadne wymagać, aby udał się do innej części terytorium kraju, w którym był prześladowany.
7. jak się go składa? Art. 26 i 22
Wniosek cudzoziemiec składa osobiście do Prezesa Urzędu za pośrednictwem Komendanta Granicznego placówki kontrolnej Straży Granicznej lub za pośrednictwem kierownika przedstawicielstwa dyplomatycznego lub urzędu konsularnego. Przekazanie wniosku o nadanie statusu uchodźcy następuje w ciągu 48 h. od momentu złożenia wniosku. Art. 26
Art. 22. Organ przyjmujący wniosek poucza cudzoziemca, w języku dla niego zrozumiałym, o zasadach i trybie postępowania o nadanie statusu uchodźcy, o przysługujących mu prawach, ciążących na nim obowiązkach i o skutkach prawnych ich niewykonania oraz informuje o organizacjach, do których zadań statutowych należą sprawy uchodźców.
1. kto jest stroną postępowania?
Tylko wnioskodawca jest stroną pomimo tego, że obejmuje on także członków rodziny uchodźcy. Nie ma automatycznego nadania statusu uchodźcy małżonkowi wnioskodawcy. Wynika to z przyznania równych praw kobiecie i mężczyźnie pozostającym w związku małżeńskim. W przypadku objęcia wnioskiem dziecka cudzoziemca urodzonego na terytorium RP, wymagana jest zgoda jego przedstawiciela ustawowego.
1. badanie wieku
Ustawa przewiduje to, o ile istnieją wątpliwości co do tego. Wynik badań powinien dodatkowo określać zakres błędu. Odmowa poddania się badaniom skutkuje domniemaniem, że cudzoziemiec jest osobą dorosłą.
Wobec osób, co do których istniej domniemanie, że były ofiarami przemocy oraz osób niepełnosprawnych ustawa nakłada na organ prowadzący postępowanie obowiązek, aby odebrał wyjaśnienia lub zeznania od takiego cudzoziemca w sposób taktowny, w miejscu jego pobytu z uwzględnieniem jego stanu psychoficznego i terminów korzystania z zabiegów leczniczych oraz z udziałem psychologa i tłumacza płci wskazanej przez cudzoziemca.
2. małoletni bez opiekuna
Może się okazać, że organ przyjmujący wniosek stwierdzi, że osoba aplikująca o status uchodźcy jest małoletnia bez przedstawiciela ustawowego. Wtedy powinien podjąć on 2 czynności:
a) niezwłocznie wystąpić do sądu rodzinnego i opiekuńczego o ustanowienie kuratora celem reprezentowania małoletniego we postępowaniu o nadanie statusu uchodźcy
b) umieścić małoletniego w placówce opiekuńczo-wychowawczej (poniżej 13 roku życia) lub ośrodku recepcyjnym dla uchodźców (powyżej).Prezes urzędu wyznacza z urzędu także opiekuna faktycznego spośród pracowników podległego mu urzędu na czas trwania postępowania.
2. co w trakcie rozpatrywania wniosku?.
1. środek detencyjny lub areszt w celu wydalenia (art. 40)
Zasadą jest ich niestosowanie. Wyjątek może mieć zastosowanie gdy zajdą okoliczności powstałe:
a) w momencie składania wniosku o nadanie statusu uchodźcy
a. brak jest prawa wjazdu na terytorium RP stwierdzony podczas kontroli granicznej
b. nielegalne przebywanie na terytorium RP
b) przed złożeniem wniosku o nadanie statusu uchodźcy
a. przekroczenie lub usiłowanie przekroczenia granicy RP wbrew obowiązującym przepisom
b. otrzymanie decyzji o zobowiązaniu do opuszczenia terytorium RP lub o wydaleniu.
Zamiast tego może być wprowadzony dozór (decyzja podjęta prze Prezesa Urzędu) w postaci nakazu przebywania w określonym miejscu pobytu lub miejscowości, zakaz opuszczania miejsca bez zgody organu, obowiązek periodycznego zgłaszania się do organu oznaczonego w decyzji.
1. jak długo ośrodek?
Okres stosowania środka detencyjnego wynosi co do zasady 30 dni, Może być przedłużony po zaistnieniu określonych przesłanek. Jednak nie może przekroczyć 1 roku.
Cudzoziemca wobec którego zastosowano taki środek poucza się w języku, który rozumie o organizacjach, doktórach zadań statutowych należą sprawy uchodźców oraz umożliwić kontakt telefoniczny lub listowny z tymi organizacjami. Cudzoziemiec ma w szczególności prawo do kontaktów na terenie ośrodka lub aresztu przedstawicielem Wysokiego Komisarza ds. Spraw Uchodźców lub przedstawicielami innych organizacji wyjąwszy przypadek, gdy takie kontakty zagrażałyby bezpieczeństwu i porządkowi publicznemu lub naruszały regulamin ośrodka albo aresztu. Decyzja w tej mierze nie podlega zaskarżeniu.
W przypadku, gdy wobec cudzoziemca, w sprawie którego prowadzi się postępowanie o nadanie statusu uchodźcy zachodzi konieczność wydalenia, decyzje tę wydaje Prezes z urzędu lub na wniosek:
- Ministra Obrony Narodowej
- Szefa ABW
Szefa Agencji Wywiadu
Komendanta Głównego Straży Granicznej
Komendanta Głównego Policji
Komendanta wojewódzkiego Policji.
2. gdzie te ośrodki? Po złożeniu wniosku osoba trafia do Centralnego Ośrodka Recepcyjnego dla uchodźców w Dębaku pod Warszawą, gdzie przeprowadza się badania medyczne w celu wykluczenia chorób zakaźnych oraz pobiera odciski palców. Ośrodek zapewnia też zakwaterowanie, wyżywienie, opiekę lekarską, lekcje języka polskiego i niewielkie wsparcie finansowe (obecnie 42 zł na miesiąc). następnie rozpoczyna się cykl wywiadów w urzędzie ds. Repatriacji i Cudzoziemców. Mają one na celu ustalenie okoliczności opuszczenia kraju i stwierdzenie, czy obawa przed prześladowaniem jest uzasadniona. Po takim cyklu wnioskodawca kierowany jest najczęściej do innego ośrodka dla uchodźców (obecnie w Polsce istnieje ich osiem: po dwa w Dębaku i Lublinie oraz po jednym w Łomży, Łukowie, Smoszewie i Białymstoku).
2. pomoc materialna dla cudzoziemców
W trkcie ubiegania się o status uchodźcy może być udzielona pomoc materialna. Jednak zasadą jest, że udziela się jej cudzoziemcowi, który wykaże, ze nie posiada środków finansowych wystarczających na pokrycie kosztów pobytu na terytorium RP i nie posiada alternatywnych możliwości zapewnienia sobie mieszkania i wyżywienia. Pomoc jest przyznawana co do zasady przez czas trwania postępowania i przez 14 dni po doręczeniu prawomocnej decyzji. Rozporządzenie w sprawie wysokości pomocy dla cudzoziemców ubiegających się o nadanie statusu uchodźcy wymienia następujące jej formy:
a) wyżywienie i zakwaterowanie
b) świadczenie zdrowotne
c) zaopatrzenie w odzież, środki higieny osobistej i pomoce szkolne
d) ekwiwalenty na koszty przejazdu, wyżywienia i zakwaterowania w celu wzięcia udziału w postępowaniu nadanie statusu uchodźcy
e) refundacja wydatków poniesionych a zakup leków, art. sanitarnych i ortopedycznych
f) pomoc pieniężną na pokrycie drobnych wydatków albo pokrycie wydatków na powrót do kraju pochodzenia lub kraju trzeciego.
Decyzje w tej sprawie podejmuje Prezes. Świadczenia udzielane są zarówno w ośrodku recepcyjnym, jak również poza ośrodkiem.
Cudzoziemcowi można odmówić przyznania pomocy albo już udzieloną wstrzymać albo ograniczyć, gdy ten:
a. przebywa na terytorium RP na podstawie zezwolenia na czas określony lub osiedlenie się
b. został umieszczony w strzeżonym ośrodku lub areszcie w celu wydalenia, został tymczasowo aresztowany lub odbywa karę pozbawienia wolności.
Prezes Urzędu, w drodze decyzji, wstrzymuje w całości lub w części, jeżeli cudzoziemiec:
1) posiada własne środki, wystarczające do zaspokojenia jego potrzeb;
2) po udzieleniu pomocy, niezgodnie z przepisami przekroczył lub usiłował przekroczyć granicę;
3) w przypadku cudzoziemca umieszczonego w ośrodku także wtedy, gdy rażąco naruszył zasady współżycia społecznego w ośrodku.
8. następstwa odmowy
9. następstwo pozytywnego rozpatrzenia (art. 74)
Prawomocna decyzja nadająca cudzoziemcowi status uchodźcy prowadzi do zmiany jego statusu, na jej podstawie powstają wzajemne prawa i obowiązki. Państwo udziela zgody na pobyt na swoim terytorium i zorganizowania centrum interesów życiowych i ekonomicznych, na podjęcie pracy, wydaje dokument podroży i kartę pobytu (równoznaczne jest to zatem z przyznaniem prawa do zamieszkania). Dokument podróży i karta pobytu są ważne przez okres 2 lat. Ważność dokumentu podróży może być przedłużana na kolejne okresy dwuletnie. Okres ważności karty pobytu i dokumentu podróży wydanych małoletniemu, upływa w tym samym terminie, w którym upływa okres ważności karty pobytu i dokumentu podróży wydanych jego opiekunom / rodzicom. Dokumenty wydaje, przedłuża i wymienia Prezes Urzędu. Cudzoziemiec obowiązany jest zwrócić te dokumenty w przypadku:
a) nabycia obywatelstwa polskiego lub obywatelstwa innego państwa
b) w przypadku wydalenia (ale tylko kartę pobytu)
1. to nie jest decyzja ostateczna - to już było wspomniane wyżej - punkt 3.1.2.6
W takiej decyzji należy określić termin, z jakim następuje utrata tego statusu i obowiązek opuszczenia terytorium RP. Musi być on rozsądny, umożliwiający cudzoziemcowi załatwienie spraw rodzinnych i majątkowych.
2. zasady traktowania cudzoziemca po nadaniu statusu
a) traktowanie narodowe
- wolność praktyk religijnych i religijnego wychowania dzieci
- prawo własności artystycznej i przemysłowej
- dostęp do sądów
- dostęp do ochrony prawnej
- racjonowanie dóbr i towarów
- opieka społeczna
- ustawodawstwo racy i ubezpieczeń społecznych
- opłaty i podatki
b) traktowanie najbardziej uprzywilejowane:
- nabycie i innych praw rzeczowych do mienia ruchomego i nieruchomego
- prawo do stowarzyszania się
- prawo do najemnej i samo zatrudnienia, wolnych zawodów
- prawo do uzyskania mieszkania
- wolność poruszania się
c) traktowanie mieszane
- prawo do nauki (prawo narodowe - tylko na szczeblu podstawowym)
Polska ustawa o obywatelstwie nie zawiera przepisu, który dawałby uchodźcy i członkom jego rodziny, którzy taki status uzyskali prawo do nabycia obywatelstwa w trybie uproszczonym (uproszczona naturalizacja)
10. Rada do Spraw Uchodźców
Jest organem administracji publicznej, rozpatrującym odwołania od decyzji i zażalenia na postanowienia wydane przez Prezesa Urzędu w sprawach o nadanie lub pozbawienie statusu uchodźcy, z wyjątkiem spraw wznowienia postępowania, uchylenia, zmiany lub stwierdzenia nieważności wydanych przez siebie decyzji i postanowień. Radze przysługują uprawnienia organu wyższego stopnia w rozumieniu przepisów k.p.a. Jest organem, do którego należy się odwołać, aby zadośćuczynić wymogom formalnym dopuszczalności skargi do organu lub sądu międzynarodowego.
W jej skład wchodzi 12 członków powoływanych na pięcioletnią kadencję prze Prezesa RM, w tym po 4 kandydatów przedstawionych prze ministra właściwego do spraw zagranicznych i Ministra Sprawiedliwości. Każdy z Ministrów przedstawia 8 kandydatów. Skład Rady powołuje Prezes RM. Z jednej strony samodzielnie powołuje 4 członków Rady, z drugiej zaś dokonuje wyboru po 4 spośród 8 kandydatów proponowanych przez Ministra Sprawiedliwości i Ministra Spraw Zagranicznych. Zasada parytetu gwarantuje lepszy dobór członków do Rady.
1. w ostateczności do Naczelnego Sądu Administracyjnego.
12. azyl terytorialny (art. 90)
Polega na udzieleniu pomocy cudzoziemcowi ściganemu w kraju ojczystym lub państwie trzecim za popełnienie przestępstwa politycznego, a także za przekonania religijne, działalność naukową czy przekonania. Każdy człowiek ma prawo do ubiegania się o azyl i korzystania z niego w innych państwach. Nie jest jednak prawem roszczeniowym jednostki, tak więc o jego udzieleniu decyduje samo państwo. Prawo do udzielenia azylu wynika bezpośrednio ze zwierzchnictwa terytorialnego państwa. Zgodnie z praktyką międzynarodową, nie udziela się go przestępcom pospolitym, zbrodniarzom wojennym winnym zbrodni przeciwko pokojowi i ludzkości. Poza względami humanitarnymi, służy realizacji interesów politycznych państwa udzielającego go, nie bez przyczyny zatem decyzja jest podejmowana po obowiązkowym uwzględnieniu stanowiska ministra spraw zagranicznych. (art. 94)
Podstawy jego oceny należą do państwa udzielającego go. Jest to prawo każdego suwerennego państwa. Wg NZ jest aktem pokojowym i humanitarnym. Powinien być respektowany prze inne państwa. Państwo udzielające go ma czuwać, aby osoba ta nie prowadziła działalności sprzecznej z celami i zasadami NZ. Nawet w przypadku, gdy azyl jest zgodnie z prawem niedopuszczalny w danym kraju, zaleca się udzielenie chociaż azylu prowizorycznego do czasu aż cudzoziemiec uzyska prawo wjazdu do państwa trzeciego. Nie jest to prawo cudzoziemca, a prawo państwa. Nie jest to jednak jeszcze zwyczajowe prawo międzynarodowe. Na gruncie prawa polskiego udzielnie azylu jest decyzją o charakterze uznaniowym. Ani Konstytucja ani ustawa, w przeciwieństwie do KGU, nie precyzują z jakich powodów, czy też w jakich okolicznościach cudzoziemiec wymaga ochrony. M.in. mogą to być prześladowania z powodu rasy, narodowości, języka, religii, poglądów politycznych i działalności politycznej, przynależności do grupy etnicznej, udział w ruchu narodowo-wyzwoleńczym. Ochrona polega na zapewnieniu bezpieczeństwa cudzoziemcowi na takich samych zasadach jak obywatelowi, zwłaszcza zaś udzielnie gwarancji, ze nie będzie wydany państwu, którego jest obywatelem lub w którym posada domicyl, a z którego uchodził poszukując ochrony. W obecnie obowiązującym k.p.k. funkcjonuje zakaz wydawania osób, które korzystają w Polsce z prawa azylu. Wydanie jest niedopuszczalne w ogóle.
WAŻNY INTERES PAŃSTWA imponderabilią.
Obowiązki wobec cudzoziemca powstające po stronie państwa udzielającego azylu:
a) prawo do ochrony i bezpieczeństwa na zasadach, jakie zapewnia się obywatelom, w tym ochrona przed wydaleniem
b) prawo do traktowania nie gorszego niż pozostałych cudzoziemców w zakresie korzystania z praw i wolności przewidzianych prawem wewnętrznym i międzynarodowym
c) prawo do utworzenia w danym państwie centrum interesów życiowych (osiedlenie się, praca, nauka, działalność gospodarcza itp.)
d) prawo do połączenia się z rodziną
e) prawo do uzyskania dokumentów tożsamości i dokumentu podróży cudzoziemca
f) prawo do korzystania ze wszystkich form opieki i pomocy nie zastrzeżonych dla obywateli, jeżeli środki pochodzą z funduszy publicznych.
Cudzoziemiec , któremu udzielono azylu, ma także obowiązki wobec państwa:
a) obowiązek lojalności wobec niego
b) obowiązek przestrzegania jego praw i szanowania jego instytucji
c) obowiązek ponoszenia ciężarów i wypełniania powinności, które nie są wprost obywatelskimi
d) obowiązek nie podejmowania działań, które mogłyby narazić państwo na odpowiedzialność pośrednią.
OCHRONA UCHODŹCY MA CHARAKTER CZASOWY - PODSTAWOWA RÓŻNICA. (art. 91)
Podstawami pozbawienia azylu są przesłanki o charakterze enumeratywnym: (obie muszą być spełnione)
a. ustanie przyczyny dla jakich azyl został udzielony
b. działalność cudzoziemca sjest skierowana przeciwko bezpieczeństwu państwa lub bezpieczeństwu i porządkowi publicznemu.
Pozbawienie azylu równoznaczne jest z cofnięciem zezwolenia na osiedlenie się, które cudzoziemiec otrzymuje z mementem udzielenia azylu. Mimo pozbawienia prawa azylu państwo nie może odesłać cudzoziemca do kraju, w którym byłby narażony na tortury, nieludzkie albo poniżające traktowanie lub karanie. Prawo międzynarodowe zakazuje bezwzględnie to zakazuje.
13. pobyt tolerowany (art. 97)
Nowa instytucja. Państwo, na terytorium którego znalazł się cudzoziemiec podlegający wydaleniu lub ekstradycji musi tolerować jego pobyt ba swoim terytorium albo wydalić do bezpiecznego państwa trzeciego, ale to wymaga zgody tego państwa i cudzoziemca.
Instytucja zgody zakłada, że pobyt cudzoziemca jest wyłącznie tolerowany w sytuacji, w której w normalnych okolicznościach byłby sprzeczny z prawem.
Art. 104: Zgoda na pobyt tolerowany jest udzielana przez wojewodę, Prezesa Urzędu lub Radę do spraw Uchodźców. Wojewoda wydaje decyzję z urzędu lub na wniosek. Prezes wydaje zgodę z urzędu decyzji odmawiającej nadania statusu uchodźcy, jeżeli zachodzi którakolwiek z przesłanek art. 97. Zgodę na pobyt tolerowany wydaje, na wniosek cudzoziemca, w sytuacji orzeczenia o niedopuszczalności ekstradycji podjętej przez sąd lub Ministra Sprawiedliwości. Rada do spraw Uchodźców - gdy w wyniku rozpatrzenia odwołania od decyzji Prezesa Urzędu stwierdzi, że zachodzi którakolwiek z przesłanek z art. 97.
Ta kategoria cudzoziemców objęta jest szczególną ochroną, co przekłada się na uzyskanie uprawnień do ubiegania się o podjęcie bezpłatnej nauki w ramach systemu oświaty oraz w szkolnictwie wyższym. Cudzoziemiec tolerowany uprawniony jest do świadczeń - zasiłki rodzinne, pielęgnacyjne i wychowawcze, a także przysługuje mu prawo do świadczeń pomocy społecznej. Podjęcie pracy nie wymaga zgody wojewody.
Cudzoziemiec, który uzyskał zgodę na pobyt tolerowany jest traktowany tak, jak cudzoziemiec, który uzyskał zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony, z tymi różnicami, że:
a) terminy ważności zezwolenia są krótsze i wynoszą 1 rok
b) w wielu przypadkach do cudzoziemca, który otrzymał zgodę na pobyt tolerowany ma zastosowanie standard traktowania narodowego
c) wobec cudzoziemca, który uzyskał zgodę na pobyt tolerowany nie można wydać decyzji o zobowiązaniu do opuszczenia terytorium ani decyzji o wydaleniu bez uprzedniego cofnięcia zgody.
14. ochrona czasowa Wprowadzono ją po doświadczeniach z przyjęciem przez rząd polski w 1999 r. tysiąca Albańczyków z Kosowa, których przypadki nie kwalifikowały się do uzyskania "tradycyjnego" statusu, a jednak wydalenie tej grupy byłoby wysoce niehumanitarne z powodu trwającego w Kosowie konfliktu zbrojnego.
Jest to generalnie ochrona uchodźców z rejonów toczących się konfliktów zbrojnych. Stanowi podstawę do konstruowania zasad ich ochrony zanim społeczność międzynarodowa przyjmie trwałe rozwiązania. Jest to rezultat niewystarczalności norm KGU i PN i Prawa genewskiego Ius In Bello.
a) napływ cudzoziemców jest masowy
a. kryterium ilościowe - liczba osób jest proporcjonalnie wysoka w stosunku do liczby ludności kraju uchodźctwa lub kraju schronienia
b. kryterium jakościowe - liczba uchodźców jest stosunkowo niska, ale przynależą oni do mniejszości narodowych, grup etnicznych czy religijnych.
b) z powodu obcej inwazji, wojny, wojny domowej, konfliktów etnicznych lub rażących naruszeń praw człowieka
Cezurę czasową wyznaczają zdarzenia umożliwiające powrót uchodźców do państwa pochodzenia, przy czym określa się graniczny czas tej ochrony. Nie powinna ona co do zasady (zgodnie z art. 106) przekroczyć okresu 1 roku. Jednakże gdy p upływie tych 12 miesięcy nie ustaną przyczyny, dla jakich udzielono jej, okres ten można przedłużyć o dalszych 6 miesięcy nie więcej, niż dwukrotnie. Państwo nie może czynić przeszkód, gdy uchodźcy powracają do kraju pochodzenia pomimo tego, że wg oceny państwa przyjmującego nie ustały jeszcze przyczyny, które generowały zjawisko masowego uchodźctwa. Cudzoziemca korzystającego z ochrony czasowej po przyjeździe na terytorium RP poucza się w języku dla niego zrozumiałym o trybie i zasadach postępowania oraz o przysługujących mu prawach i ciążących na nim obowiązkach. RM może powierzyć w drodze rozporządzenia realizację niektórych zadań z zakresu ochrony czasowej organizacjom pozarządowym. Po uzystakiu członkowstwa w UE czasowa ochrona jest audialna na podstawie i w granicach określonych w każdorazowej decyzji UE. Cudzoziemcowi korzystającemu z ochrony czasowej Prezes Urzędu zapewnia opiekę medyczną oraz przyznaje pomoc przez zakwaterowanie i wyżywienie, z zastrzeżeniem. Prezes Urzędu może odmówić cudzoziemcowi skorzystania z ochrony czasowej, jeżeli:
1) istnieją uzasadnione podejrzenia, że:
a) popełnił zbrodnię przeciwko pokojowi, zbrodnię wojenną lub zbrodnię przeciwko ludzkości,
b) popełnił, poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, a przed przybyciem na to terytorium w celu korzystania z ochrony czasowej, zbrodnię o charakterze niepolitycznym,
c) dopuścił się czynów sprzecznych z celami i zasadami Organizacji Narodów Zjednoczonych;
2) jego wjazd lub pobyt mogą zagrozić bezpieczeństwu państwa;
3) został skazany prawomocnym wyrokiem za taką zbrodnię, której charakter wskazuje, że jego obecność na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej mogłaby stanowić zagrożenie dla jej obywateli.
POŁĄCZENIE RODZIN!