Rok akademicki 2012/2013

Treści programowe w zakresie ochrony własności intelektualnej

1. Zagadnienia wstępne z zakresu ochrony własności intelektualnej.

1. Dobra niematerialne.

2. Własność intelektualna.

3. Klasyfikacja własności intelektualnej.

2. Prawo własności przemysłowej.

1. Pojęcie własności przemysłowej.

2. Źródła prawa własności przemysłowej.

3. Katalog prawnie chronionych dóbr własności przemysłowej.

4. Charakterystyka praw podmiotowych na dobrach własności przemysłowej.

5. Patent na wynalazek.

1. Przesłanki zdolności patentowej.

2. Treść i zakres patentu.

6. Prawo ochronne do wzoru użytkowego.

A. Wzór użytkowy jako przedmiot ochrony (przedmiot prawa ochronnego).

B. Treść i zakres prawa ochronnego do wzoru użytkowego.

7. Prawo z rejestracji wzoru przemysłowego.

A. Wzór przemysłowy jako przedmiot ochrony (przedmiot prawa z rejestracji wzoru przemysłowego).

B. Treść i zakres prawa z rejestracji wzoru przemysłowego.

8. Prawo ochronne na znak towarowy.

A. Znak towarowy jako przedmiot ochrony (przedmiot prawa ochronnego).

B. Treść i zakres prawa ochronnego na znak towarowy.

9. Geograficzne oznaczenia pochodzenia towarów (prawo z rejestracji na oznaczenie geograficzne).

A. Przedmiot ochrony.

B. Treść i zakres prawa z rejestracji oznaczenia geograficznego.

10. Topografia układów scalonych (prawo z rejestracji topografii układów scalonych).

A. Przedmiot ochrony.

B. Treść i charakter prawa z rejestracji topografii układu scalonego.

11. Ochrona praw własności przemysłowej.

A. Podmioty uprawnione do uzyskania ochrony.

B. Pierwszeństwo do uzyskania ochrony.

C. Uzyskanie ochrony.

D. Środki ochrony i ich zastosowanie.

E. Ustanie ochrony.

12. Obrót prawami własności przemysłowej.

A. Przenoszenie praw własności przemysłowej.

B. Umowy licencyjne.

3. Prawo autorskie i prawa pokrewne.

1. Prawo autorskie.

A. Pojęcie prawa autorskiego.

B. Przedmiot prawa autorskiego.

C. Podmiot prawa autorskiego.

D. Powstanie autorskich praw do utworu.

E. Autorskie prawa osobiste.

F. Autorskie prawa majątkowe.

G. Ochrona praw autorskich.

2. Prawa pokrewne.

A. Katalog i charakterystyka.

B. Prawo do artystycznych wykonań.

C. Prawo do fonogramów i wideogramów.

D. Prawo do nagrań programów.

E. Prawo do pierwszych wydań, wydań naukowych lub krytycznych.

I. ZAGADNIENIA WSTĘPNE Z ZAKRESU OCHRONY WŁAŚNOŚCI INTELEKTUALNEJ.

1. Dobra niematerialne.

• Cechą charakterystyczną tych dóbr jest to, że nie mają postaci ma­terialnej. Nie są rzeczami.

• Istnieją niezależnie od rzeczy, które stanowią dla nich jedy­nie substrat umożliwiający ich poznanie i korzystanie z nich.

• Kategoria dóbr niematerialnych jest wielce zróżnicowana. Najogólniej rzecz ujmując, można wyróżnić trzy po­stacie dóbr niematerialnych:

1. utwory w rozumieniu prawa autorskiego,

2. rozwiązania - wynalazki, wzory użytkowe, wzory przemysłowe, topografie układów scalonych,

3. oznaczenia - oznaczenia przedsiębiorstw, firmy przedsię­biorców, znaki towarowe, oznaczenia geograficzne.

• Utwory i rozwiązania są dobrami niematerialnymi stanowiącymi rezultat pra­cy intelektualnej człowieka.

• Oznaczenia stanowią pewne wartości polega­jące na wytworzeniu w świadomości uczestników obrotu określonych skojarzeń.

2. Własność intelektualna.

• Dobra niematerialne przedstawiają określoną wartość majątkową. Przepisy prawa rozstrzygają o tym, które z nich są przedmiotami stosunków cywilnoprawnych, a w konsekwencji praw pod­miotowych Zapewniają im tym samym ochronę podobną do ochrony własności rzeczy.

• Tym tłumaczyć należy zbiorczą nazwę stosowaną zwyczajowo dla określenia dóbr niematerialnych, tj. „własność dóbr niematerialnych”, lub „własność intelektualna”.

3. Klasyfikacja własności intelektualnej.

Podstawowe znaczenie ma podział na:

1. własność intelektualną sensu stricte obejmującą dobra niematerialne charakterze intelektualnym, a więc utwory i rozwiązania,

2. własność intelektualną sensu largo odnoszącą się do dóbr niematerialnych nie mających charakteru intelektualnego, tj. oznaczenia.

Do dóbr o charakterze intelektualnym zalicza się:

1. utwory rozumiane jako każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, utrwalone w dowolnej postaci, niezależnie od ich wartości i przeznaczenia,

2. rozwiązania, do kategorii których zaliczyć należy:

1. wynalazki,

2. wzory użytkowe,

3. wzory przemysłowe,

4. topografie układów scalonych

• Dobra niematerialne o charakterze intelektualnym są to intelektualne wytwory umysłu ludzkiego charakteryzujące się nowością i oryginalnością. Intelektualny wysiłek twórczy towarzyszący powstaniu stanowi niezbędną przesłankę dla uznania ich za prawnie chronione dobra niematerialne.

Do dóbr niemających charakteru intelektualnego zalicza się między innymi:

1. znaki towarowe,

2. geograficzne oznaczenia pochodzenia towarów

• Dobrami niematerialnymi nie mającymi charakteru intelektualnego są symbole stanowiące nośniki określonych informacji o przedsiębiorstwie, przedsiębiorcy, o pochodzeniu towaru lub usługi, zdatne do wytworzenia określonych skojarzeń.

• Nie są one twórczym rezultatem umysłu ludzkiego w tym znaczeniu, jakie nadaje się ww. dobrom intelektualnym. Dla uznania ich za dobra niematerialne godne ochrony nie jest konieczna ani nowość, ani oryginalność.

II. PRAWO WŁASNOŚCI PRZEMYSŁOWEJ.

1. Pojęcie własności przemysłowej

• Konwencja paryska z 20 marca 1883 r. o ochronie własności przemysłowej wprowadziła do języka prawa międzynarodowego termin „własność przemysłowa", jako zbiorcze pojęcie obejmujące tę grupę dóbr niematerialnych, których rola i znaczenie ujawniają się w szeroko rozumianym przemyśle, a więc we wszystkich dziedzinach działalności gospodarczej, bez względu na to, czy dobra te są wynikiem twórczego wy­siłku umysłu ludzkiego, czy też - przenosząc jedynie określone informacje - są instrumentem walki o klienta.

• Z uwagi zaś na fakt, iż własność przemysłowa jako kategoria zbiorcza wykazuje da­leko idące zróżnicowanie dóbr, pozwala to na wydzielenie w jej ramach:

1. wła­sności przemysłowej sensu stricto obejmującej prawa podmiotowe do wynalazków, wzorów użytkowych i przemysłowych, zarejestrowanych znaków towarowych i oznaczeń geograficznych oraz

2. topografii układów scalonych i prawo konkurencyjne.

2. Źródła prawa własności przemysłowej

I. Źródła prawa międzynarodowego:

1. Konwencja paryska o ochronie własności przemysłowej z dnia 20 marca 1883 r.

2. Porozumienie w Sprawie Handlowych Aspektów Własności Intelektualnej (TRIPS) z dnia 15 kwietnia 1994 r. stanowiące załącznik do porozumienia ustanawiającego światową Organizację Handlu (WTO)

II. Źródła prawa polskiego.

1. Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (tekst jednolity: Dz. U. 2003 r., Nr 153, poz. 1503 z późn. zm.).

2. Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (tekst jednolity: Dz. U. 2003 r. Nr 119 poz. 1117 z późn. zm.) dalej cytowana jako „pwp”.

3. Katalog prawnie chronionych dóbr własności przemysłowej.

Do przedmio­towego zakresu pojęcia własności przemysłowej zaliczyć należy następujący katalog prawnie chronionych dóbr własności przemysłowej:

1. patenty na wynalazki,

2. wzory użytkowe,

3. wzory przemysłowe,

4. znaki towarowe,

5. nazwy handlowe,

6. geograficzne ozna­czenia pochodzenia towarów,

7. topografia układów scalonych,

8. zwalczanie nieuczciwej konkurencji.

Katalog chronionych dóbr niematerialnych w ogóle, a dóbr własności przemysło­wej w szczególności, nie jest zamknięty.

4. Charakterystyka praw podmiotowych na dobrach własności przemysłowej.

1. Wyłączny charakter praw - uprawnionemu przysługuje pewna sfera monopolu w zakresie uprawnień składających się na prawa wyłączne do poszczególnych dóbr. Głównym uprawnieniem jest wyłączne korzystanie z chronionego dobra w sposób zarobkowy lub zawodowy z pewnymi ustawowymi ograniczeniami.

2. Bezwzględny charakter praw własności przemysłowej zapewnia uprawnionym nie tylko wyłączność w zakresie gospodarczej eksploatacji dobra, ale także uprawnienia zakazowe, które pozwalają na skuteczne ściganie naruszeń.

3. Prawa te, jako prawa majątkowe, podlegają obrotowi prawnemu, który następuje na podstawie umów o przeniesienie praw lub na podstawie umów upoważniających do korzystania z określonego dobra (licencja).

4. Są to prawa czasowe, za wyjątkiem prawa z rejestracji oznaczenia geograficznego, i ile prawo to jest używane. Trwają tylko przez okres przewidziany przepisami.

5. Są to również prawa o krajowej skuteczności. Są skuteczne tylko na terenie kraju, w którym zostały nabyte.

5. Patent na wynalazek.

A.1. Przesłanki zdolności patentowej.

• Przedmiotem ochrony patentowej jest wynalazek, jako dobro o charakterze niematerialnym.

• Ustawa pwp nie zawiera definicji wynalazku, określa jedynie wynalazki, na które udzielane są patenty.

• Zgodnie z brzmieniem art. 24 pwp patenty udzielane są, bez względu na dziedzinę techniki, na wynalazki, które są nowe, posiadają poziom wynalazczy i nadają się do przemysłowego stosowania. Przepis ten określa więc przesłanki zdolności patentowej, do których zalicza:

1. nowość - występuje, kiedy wynalazek nie jest częścią stanu techniki (art. 25 pwp). Przez stan techniki rozumieć należy wszystko to, co przed datą, według której oznacza się pierwszeństwo do uzyskania patentu, zostało udostępnione do wiadomości powszechnej w formie pisemnego lub ustnego opisu, przez stosowanie, wystawienie lub ujawnienie w inny sposób.

2. poziom wynalazczy - wynalazek uważa się za posiadający poziom wynalazczy, jeżeli wynalazek ten nie wynika dla znawcy, w sposób oczywisty, ze stanu techniki (art. 26 pwp)

3. przemysłową stosowalność - wynalazek uważany jest za nadający się do przemysłowego stosowania, gdy rozwiązanie nadaje się do stosowania pod względem technicznym, tzn. „według wynalazku może być uzyskany wytwór lub wykorzystywany sposób, w rozumieniu technicznym” (art. 27 pwp). Oznacza to, iż rozwiązanie techniczne musi być zupełne, należycie ujawnione, użyteczne społecznie, gwarantujące powtarzalność rezultatu.

• Dokonywanie wynalazku oznacza więc opracowanie nowego sposobu oddziaływania na materię, zarówno nieożywioną jak i ożywioną, w celu zaspokajania potrzeb praktycznych.

Patent dodatkowy.

Zgodnie z art. 30 pwp uprawniony z patentu może uzyskać patent na ulepszenie lub uzupełnienie wynalazku, które posiada cechy wynalazku, a nie może być stosowane samoistnie (patent dodatkowy). Można również uzyskać patent dodatkowy do już uzyskanego patentu dodatkowego.

A.2. Wyłączenia z zakresu pojęcia wynalazku.

Zgodnie z art. 28 pwp za wynalazki nie są uważane się w szczególności:

1. odkrycia, teorie naukowe i metody matematyczne,

2. wytwory o charakterze jedynie estetycznym,

3. plany, zasady i metody dotyczących działalności umysłowej lub gospodarczej oraz gier,

4. wytwory, których niemożliwość wykorzystania może być wykazana w świetle powszechnie przyjętych i uznanych zasad nauki,

5. programy do maszyn cyfrowych,

6. przedstawienie informacji.

A.3. Zakazy udzielania patentów

Zgodnie z art. 29 pwp patentów nie udziela się na:

1. wynalazki, których wykorzystywanie byłoby sprzeczne z porządkiem publicz­nym lub dobrymi obyczajami,

2. odmiany roślin lub rasy zwierząt oraz czysto biologiczne sposoby hodowli ro­ślin lub zwierząt,

3. sposoby leczenia ludzi i zwierząt metodami chirurgicznymi lub terapeutyczny­mi oraz sposoby diagnostyki stosowane na ludziach lub zwierzętach.

B. Treść i zakres patentu.

B.1. Charakterystyka patentu.

• Patent jest prawem podmiotowym o charakterze bezwzględnym (skutecznym erga omnes), przyznającym uprawnionemu ograniczoną w czasie wyłączność korzy­stania z wynalazku w określony w ustawie sposób na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

• Jako prawo majątkowe stanowi składnik mienia (art. 44 k.c.), jest też wyraźnie wymieniony, obok innych praw własności przemysłowej, jako jeden ze składników przedsiębiorstwa.

B.2. Treść i zakres patentu.

• Przez uzyskanie patentu nabywa się prawo wyłącznego korzystania z wynalaz­ku w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej (art. 63 ust. 1 pwp.).

• Z postanowienia tego wynika wyłączny (bezwzględny) charakter patentu, a także jego terytorialny zasięg (obszar naszego państwu).

• Zasada terytorialności ochrony patentowej obowią­zuje nie tylko w stosunku do patentów udzielanych przez polski Urząd Patentowy lub inne krajowe urzędy patentowe, lecz również w stosunku do patentów europejskich udzielanych przez Europejski Urząd Patentowy.

B.3. Czas trwania patentu.

• Patent trwa 20 lat od daty dokonania zgłoszeniu wyna­lazku w Urzędzie Patentowym.

• Swoiste przedłużenie ochrony patentowej doty­czy produktów leczniczych oraz produktów ochrony roślin, które - po wygaśnięciu patentu - podlegają ochronie na podstawie dodatkowego prawa ochronnego. Jest to wprawdzie prawo odrębne od patentu, jednakże jego treść odpowiada treści pa­tentu.

B.4. Zakres przedmiotowy patentu.

• Według art. 63 ust. 2 p.w.p. zakres przedmioto­wy patentu określają zastrzeżenia patentowe, zawarte w opisie patentowym. Opis wynalazku i rysunki mogą służyć do wykładni zastrzeżeń patentowych.

• W przepi­sach tych chodzi o opis patentowy, opublikowany przez Urząd Patentowy po udzie­leniu patentu, będący częścią dokumentu stwierdzającego udzielenie patentu.

B.5. Ustawowe ograniczenia patentu.

• Prawo wyłączności wynikające z patentu doznaje ograniczeń, których zakres i treść, a także przesłanki zastosowania określone są w ustawie. Unormowania te wy­znaczają granice, w jakich mieści się prawo do wyłącznego korzystania z wynalaz­ku. Zezwalają one bowiem na korzystanie z wynalazku przez osoby trzecie, przez co wyłączają określone działania ze sfery monopolu patentowego, w związku z czym korzystanie z wynalazku, bez zgody uprawnionego, nie stanowi naruszenia patentu. Uprawniony z patentu nie może zakazać tych aktów eksploatacji z powołaniem się na przysługujące mu roszczenia.

• Ograniczenia patentu są określone w art. 69 ust. 1 p.w.p. Zgodnie z tym przepi­sem nie narusza się patentu przez:

1) korzystanie z wynalazku dotyczącego środków komunikacji i ich części lub urządzeń, które znajdują się na obszarze Polski czasowo, a także przedmiotów, które znajdują się na tym obszarze w komunikacji tranzytowej,

2) korzystanie z wynalazku dla celów państwowych w niezbędnym wymiarze, bez prawa wyłączności, jeżeli jest to konieczne do zapobieżenia lub usunięcia stanu zagrożenia ważnych interesów Państwa, w szczególności w zakresie bezpieczeństwu i porządku publicznego,

3) stosowanie wynalazku do celów badawczych i doświadczalnych, dla dokona­nia jego oceny, analizy albo nauczania,

4) korzystanie z wynalazku, w niezbędnym zakresie, dla wykonania czynności, ja­kie na podstawie przepisów prawa są wymagane dla uzyskania rejestracji bądź zezwo­lenia, stanowiących warunek dopuszczenia do obrotu niektórych wytworów ze wzglę­du na ich przeznaczenie, w szczególności środków farmaceutycznych,

5) wykonania leku w aptece na podstawie indywidualnej recepty lekarskiej.

B.6. Wyczerpanie patentu.

• Wyczerpanie patentu polega na wyczerpaniu uprawnień wynikających z patentu.

• Zgodnie z art. 70 pwp patent nie rozciąga się na działania dotyczące wyrobu według wynalazku lub wyrobu wytworzonego sposobem według wynalazku, polegająca w szczególności na jego oferowaniu do sprzedaży lub dalszym wprowadzaniu do obrotu, jeżeli wyrób ten został uprzednio wprowadzony do obrotu na terytorium RP przez uprawnionego lub za jego zgodą. Przepis ten ustanawia tzw. wyczerpanie krajowe, gdyż swoim zasięgiem geograficznym obejmuje tylko terytorium RP.

• Powyższe oznacza, iż wymienione uprawnienia dotyczące dalszej dystrybucji opatentowanych wyrobów wyczerpują się w skutek wprowadzenia do obrotu, dokonanego przez uprawnionego lub za jego zgodą, na terytorium RP.

B.7. Zakaz nadużywania patentu.

• Zgodnie z art. 68 ust. 1 p.w.p., uprawniony z pa­tentu lub z licencji nie może nadużywać swego prawa, w szczególności przez unie­możliwienie korzystania z wynalazku przez osobę trzecią, jeżeli jest ono konieczne do zaspokojenia potrzeb rynku krajowego, a zwłaszcza gdy wymaga tego interes publiczny, a wyrób jest dostępny społeczeństwu w niedostatecznej ilości lub jakości albo po nadmiernie wysokich cenach.

• Zakaz nadużywania patentu, mając na celu przeciwdziałanie negatywnym skut­kom blokady patentowej, nie wiąże się z nałożeniem na uprawnionego obowiązku sto­sowania wynalazku.

• W art. 68 ust. 2 p.w.p. wyrażono regułę, że nie uważa się za nadużycie patentu uniemożliwiania korzystania z wynalazku przez osoby trzecie w okresie trzech lat od dnia jego udzielenia. W tym okresie nie można skutecznie podnieść przeciwko uprawnionemu zarzutu nadużycia patentu, a w konse­kwencji wystąpić z żądaniem udzielenia licencji przymusowej.

B.8. Licencja przymusowa.

• Licencję przymusową należy odróżnić od innych postaci licencji, w szczególności umów licencyjnych.

• Najważniejsza różnica polega na tym, że licencja przymusowa nie wynika z umowy lecz jej źródłem jest decyzja Urzędu Patentowego.

• Licencja przymusowa może być udzielona przez Urząd Patentowy w ściśle określonych przypadkach wymienionych w art. 82 ust. l p.w.p. jeśli:

1. jest to konieczne do zapobieżenia lub usunięcia stanu zagrożenia państwa, w szczególności w dziedzinie obronności, porządku publicznego, ochrony życia l zdrowia ludzkiego oraz ochrony środowiska naturalnego,

2. zostanie stwierdzone, że patent jest nadużywany w rozumieniu art. 68 pwp

3. zostanie stwierdzone, że uprawniony z patentu udzielonego z wcześniejszym pierwszeństwem (patentu wcześniejszego) uniemożliwia, nie godząc się na zawarcie umowy licencyjnej, zaspokojenie potrzeb rynku krajowego przez stosowanie opatentowanego wynalazku (patent zależny), z którego korzystanie wkraczałoby w zakres patentu wcześniejszego; w tym przypadku uprawniony z patentu wcześniejszego może żądać udzielenia mu zezwolenia na korzystanie z wynalazku będącego przedmiotem patentu zależnego (licencja wzajemna).

• Licencja przymusowa jest niewyłączna, co oznacza, iż podmiot uprawniony może udzielać licencji umownych.

• Zakres i czas jej trwa­nia oraz szczegółowe warunki wykonywania określa Urząd Patentowy.

• Licencja przymusowa oraz licencja wzajemna podlegają na wniosek za­interesowanego wpisowi do rejestru patentowego.

• Może być prze­niesiona tylko łącznic z przedsiębiorstwem lub tą jego częścią, w której jest ona wy­konywana.

• Korzystający z wynalazku na podstawie licencji przymusowej jest obowiązany uiścić na rzecz uprawnionego opłatę licencyjną.

6. Prawo ochronne do wzoru użytkowego.

A. Wzór użytkowy jako przedmiot ochrony (przedmiot prawa ochronnego).

A.1. Pojęcie wzoru użytkowego.

W prawie własności przemysłowej wzór użytkowy określony został jako "nowe i użyteczne rozwiązanie o charakterze tech­nicznym, dotyczące kształtu, budowy lub zestawienia przedmiotu o trwałej po­staci" (art. 94 ust. 1 p.w.p.).

A.2. Przesłanki zdolności ochronnej wzoru użytkowego związane są z powyższą definicją wzoru użytkowego, który jest:

1. rozwiązaniem technicznym,

2. dotyczącym kształtu, budowy lub zestawienia przedmiotu o trwałej postaci,

3. użytecznym - tj. pozwalającym na osiągnięcie celu mającego praktyczne znaczenie przy wytwarzaniu lub korzystaniu z wyrobów, .

4. nowym.

A.3. Charakterystyka wzoru użytkowego.

1. Do regu­lacji dotyczących wzorów użytkowych w znacznym zakresie mają zastosowanie przepisy dotyczące wynalazków oraz patentu.

2. Wzór użytkowy należy - zgodnie z ustaloną w p.w.p. terminologią, obok wynalaz­ków, wzorów przemysłowych, topografii układów scalonych i projektów racjonalizator­skich - do szerszej kategorii projektów wynalazczych (art. 3 ust 1 pkt 3 p.w.p.).

3. Wzór użytkowy, podobnie jak wynalazek, jest dobrem niematerialnym o cha­rakterze intelektualnym.

4. Na wzór użytkowy może być udzielone wyłączne prawo zarobko­wej lub zawodowej jego eksploatacji (prawo ochronne), tz. prawo wyłącznego korzystania z wzoru użytkowego w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze RP.

5. Wzór użytkowy może być utrwalony np. w formie modelu, schematu, rysunku, fotografii lub opisu. Jednak przedmiotem prawa ochronnego - przedmiotem ochrony - jest sam wzór użytko­wy, a nie materialne przedmioty służące jego wyrażeniu ani też przedmioty wy­konane według tego wzoru.

B. Treść i zakres prawa ochronnego do wzoru użytkowego.

B.1. Charakterystyka prawa ochronnego do wzoru użytkowego.

1. Prawo ochronne do wzoru użytkowego, czyli prawo wyłącznego korzystania ze wzoru użytkowego w sposób zawodowy lub zarobkowy na całym obszarze Rzeczy­pospolitej Polskiej, powstaje w następstwie decyzji Urzędu Patentowego.

2. W decyzji, która ma charakter konstytutywny, czyli kreuje nieistniejące wcześniej prawo podmiotowe, Urząd Patentowy określa przedmiot tego prawa oraz jego podmiot (oso­bę uprawnioną), natomiast treść prawa - w każdym przypadku jednakowa - ustalona jest w ustawie.

3. Prawo ochronne jest zbywalne i pod­lega dziedziczeniu.

4. Każda umowa o przeniesienie prawa ochronnego wymaga pod rygorem nieważności formy pisemnej.

5. Twórca wzo­ru użytkowego, któremu przysługuje prawo ochronne, może przenieść to pra­wo nieodpłatnie lub odpłatnie na rzecz dowolnej osoby, w tym także na rzecz przed­siębiorcy.

6. Prawo ochronne do wzoru użytkowego jest cywilnym prawem podmiotowym skutecznym w stosunku do wszystkich (erga omnes), o charakterze majątkowym.

B.2. Korzystanie ze wzoru użytkowego objęte prawem ochronnym może polegać na:

1. dokonywaniu czynności faktycznych, takich jak wytwarzanie przedmiotów według tego wzoru, ich używanie, oferowanie, wprowadzanie do obrotu lub importowanie dla tych celów.

2. korzystaniu ze wzoru użytkowego w rozumieniu prawa cywilnego, tj. pobieraniu pożytków cywilnych (np. w postaci opłat licencyjnych z tytułu udzielenia osobom trzecim upoważnienia do korzystania z tego wzoru w sposób zawodowy lub zarobkowy) lub pożytków pra­wa (np. w postaci zapłaty za przeniesienie prawa).

B.3. Granice prawa ochronnego do wzoru użytkowego.

Grani­ce tego prawa, określone w jego legalnej definicji, wyznaczają trzy elementy:

1. czas - czas trwania prawa ochronnego wynosi 10 lat od daty zgłoszenia wzo­ru użytkowego w Urzędzie Patentowym i jest to maksymalny czas trwania prawa, które może ustać wcześniej,

2. terytorium - prawo ochronne tak jak patent obowiązuje jedynie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,

3. sposób korzystania.

Sposób korzystania stanowiący przedmiot prawa ochronnego, czyli zakres wynikającej z niego prawnych możności działania uprawnionego, określony został w ustawie dwo­jako:

1. przez stwierdzenie, iż przysługuje mu prawo wyłącznego korzystania ze wzoru użytkowego w sposób zarobkowy lub zawodowy (art. 95 p.w.p.),

2. przez wyszczególnienie takich rodzajów zachowań, mających charakter zarobkowy lub zawo­dowy, dotyczących wzoru, których uprawniony może zabronić osobom trzecim (art. 66 p.w.p. w zw. z art. 100 p.w.p.). Uprawniony może więc zakazać korzystania z przedmiotu prawa (wzoru użytkowego) w sposób zarobkowy lub za­wodowy, polegający na wytwarzaniu przedmiotów według tego wzoru, ich używaniu, oferowaniu, wprowadzaniu do obrotu lub importowaniu dla tych celów.

Do prawa ochronnego do wzoru użytkowego stosuje się odpowiednio szereg przepisów dotyczących patentu, w szczególności przedstawione powyżej zagadnienia:

wyłączenia z zakresu pojęcia wynalazku,

zakazy udzielania patentów,

1. ustawowe ograniczenia patentu - są także ustawowymi ograniczeniami prawa ochronnego do wzoru użytkowego,

2. wyczerpanie patentu (na tym samym polega wyczerpanie prawa ochronnego do wzoru użytkowego),

3. zakaz nadużywania patentu (takie same zakazy dotyczą prawa ochronnego do wzoru użytkowego),

4. licencja przymusowa - odnosi się również do prawa ochronnego do wzoru użytkowego.

7. Prawo z rejestracji wzoru przemysłowego.

A. Wzór przemysłowy jako przedmiot ochrony (przedmiot prawa z rejestracji wzoru przemysłowego).

A.1. Pojęcie wzoru przemysłowego.

• Zgodnie z brzmieniem art. 102 p.w.p. wzorem przemysłowym jest nowa i posiadająca indywi­dualny charakter postać wytworu lub jego części, nadana mu w szczególności przez cechy linii, konturów, kształtów, kolorystykę, strukturę lub materiał wytworu oraz przez jego ornamentację.

• W przypadku wzoru przemysłowego dobrem chronionym jest zewnętrzna postać przedmiotu, która nie wynika wyłącznie z jego funkcji technicznej ( np. kształt naczynia, mebla, glazury)

Pojęcie wytworu.

• Wytworem jest każdy przedmiot wytworzony w sposób przemysłowy lub rzemieślniczy, obejmują­cy w szczególności opakowanie, symbole graficzne oraz kroje pisma typograficzne­go, z wyłączeniem programów komputerowych.

• Za przedmiot ochrony uznano również wzory odnoszące się do wytworów zło­żonych (przedmiotów składających się z wielu części składowych umożliwiających ich rozłożenie i złożenie ponowne) oraz części składowych, jeżeli część składowa po włączeniu do wytworu złożonego pozostaje widoczna w trakcie jego zwykłego uży­wania lub jeżeli może być przedmiotem samodzielnego obrotu.

A.2. Przesłanki zdolności rejestrowej wzoru przemysłowego.

Ochronie związanej z rejestracją wzoru podlega taka postać wytworu, która charakteryzuje się:

1. nowością,

2. indywidu­alnym charakterem.

Przesłanka nowości wzoru przemysłowego.

• Wzór przemysłowy uważa się za nowy, jeżeli przed datą, według której oznacza się pierwszeństwo do uzyskania prawa z rejestracji, iden­tyczny wzór nie został publicznie udostępniony przez stosowanie, wystawienie lub ujawnienie w inny sposób.

• Wzoru nie uważa się za udostępniony publicznie, jeżeli nie mógł dotrzeć do wiadomości osób zajmujących sic zawodo­wo dziedziną, której dotyczy wzór.

• Wzór uważa się za identyczny z udostępnionym publicznie także wówczas, gdy różni się od niego jedynie nieistotnymi szczegółami.

Przesłanka indywidualnego charakteru wzoru przemysłowego.

• Wzór prze­mysłowy odznacza się indywidualnym charakterem, jeżeli ogólne wrażenie, jakie wy­wołuje na zorientowanym użytkowniku, różni się od ogólnego wrażenia wywołanego na nim przez wzór publicznie udostępniony przed datą, według której oznacza się pierwszeństwo.

• Powyższe oznacza, że wzór dla zorientowanego użytkownika musi się różnić od wzoru już znanego i nie może wywoływać wrażenia, że taką postać wytworu już widziano.

• Określenie „zorientowany użytkownik" oznacza, że podobieństwo wzorów nie musi być oceniane przez ekspertów, wystarczy, by uczyniły to osoby, które mają wystarczający zasób ogólnej wiedzy, aby ocenić wzór pod tym kątem.

• Zdolności rejestrowej są pozbawione wzory, których wykorzystywanie było­by sprzeczne z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami. Jednak korzystanie z wzoru przemysłowego nie uważa się za sprzeczne z porządkiem publicznym tylko dlatego, że jest zabronione przez prawo.

• Praw z rejestracji nie udziela się, jeżeli wzory przemysłowe zawierają nazwy i symbole o znaczeniu państwowym, narodowym, społecznym, np.: nazwę lub skrót na­zwy Rzeczypospolitej Polskiej bądź jej symbole (godło, barwy, hymn) oraz szereg in­nych oznaczeń lub elementów, które są symbolami o charakterze religijnym, patriotycznym lub kulturowym w zakresie, w jakim obrażałoby to uczucia religijne, patriotyczne lub tradycję narodową.

B. Charakterystyka prawa z rejestracji wzoru przemysłowego

• Prawo z rejestracji wzoru przemysłowego udzielone przez Urząd Patentowy RP oznacza przyznanie uprawnionemu wyłącznego prawa korzystania ze wzoru w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym terytorium RP.

• Zakres przyznanej wyłączności ograniczają postanowienia, w myśl których prawo z rejestracji wzoru przemysłowego ogranicza się do wytworów, dla których nastąpiło zgłoszenie (ust. 5 art. 105 p.w.p.).

• Uprawniony z rejestracji może zakazać osobom trzecim wytwarzania, oferowania, wprowadzania do obrotu, importu i eksportu lub używania wytworu, w którym wzór jest zawarty bądź zastosowany.

• Prawo z rejestracji jest zbywalne i podlega dziedziczeniu.

• Umowa o przeniesieniu prawa z rejestracji wymaga pod ry­gorem nieważności zachowania formy pisemnej. Przeniesienie prawa z rejestracji staje się skuteczne wobec osób trzecich z chwilą wpisu tego przeniesienia do rejestru.

B.1. Ograniczenia wyłączności korzystania.

Według art. 115 pwp uprawniony z rejestracji wzoru przemysłowego nie może zakazać osobie trzeciej korzystania ze wzoru:

1. do użytku osobistego lub niezwiązane­go z działalnością gospodarczą,

2. w celu doświadczalnym,

3. polegającego na jego odtworzeniu do celów cytowania lub nauczania, jeżeli nie narusza dobrych obyczajów i nie utrudnia uprawnionemu w sposób nieuzasadniony korzystania z wzoru oraz wskazuje na źródło jego pochodzenia,

4. przez wykonanie na indywidualne zamówienie naprawy związanej z odtworzeniem części składowej wytworu złożonego, w celu przywrócenia mu pierwotnego wyglądu.

B.2. Czasowy charakter prawa z rejestracji wzoru przemysłowego.

• Prawa z rejestracji wzoru przemysłowego udziela się na 25 lat podzielone na pięcioletnie okresy. Sformułowanie określa maksymalny czas ochrony wzoru przemysło­wego, ale nic wyklucza możliwości wcześniejszego ustania ochrony na skutek wygaśnięcia prawa.

Do prawa z rejestracji wzoru przemysłowego stosuje się odpowiednio szereg przepisów dotyczących patentu, w szczególności przedstawione powyżej zagadnienia:

1. wyczerpanie patentu (na tym samym polega wyczerpanie prawa z rejestracji wzoru przemysłowego),

2. licencja przymusowa - odnosi się również do prawa z rejestracji wzoru przemysłowego.

8. Prawo ochronne na znak towarowy.

A. Znak towarowy jako przedmiot ochrony (przedmiot prawa ochronnego).

A.1. Pojęcie znaku towarowego.

• Znakiem towarowym może być każde oznaczenie, które można przedstawić w sposób graficzny, jeżeli oznaczenie takie nadaje się do odróżnienia towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego przedsiębiorstwa (art. 120 pwp). Znakiem towarowym może być w szczególności:

• wyraz,

• rysunek,

• ornament,

• kompozycja kolorystyczna,

• forma przestrzenna, w tym forma towaru lub opakowania,

• a także melodia lub inny sygnał dźwiękowy.

• Treść definicji znaku towarowego wskazuje na jego istotę jako samodzielnego dobra chronionego ze względu na pełnienie funkcji odróżniania towarów na podstawie ich pochodzenia. Istotę tę stanowi zdolność ozna­czenia do odróżniania jednorodnych towarów w obrocie.

• Pod pojęciem towaru ustawa rozumie w szczególności wyroby przemysłowe, rzemieślnicze, płody rolne oraz produkty naturalne, zwłaszcza wody, minerały, surowce, a także usługi.

• Znaki towarowe podrobione to użyte bezprawnie znaki identyczne lub takie, które nie mogą być odróżnione w zwykłych warunkach obrotu od znaków zarejestrowanych, dla towarów objętych prawem ochronnym.

• Prawo ochronne na znak towarowy jest zbywalne i podlega dziedziczeniu.

A.2. Rodzaje znaków towarowych.

Znaki słowne.

• Znaki słowne to oznaczenia postrzegane za pomocą wzroku i słuchu.

• Mogą być utworzone ze słów, liter bądź cyfr.

• Do tej grupy znaków należą również imiona, nazwiska nazwy, pseudonimy (np. Kleopatra, Eliza­beth, Sobieski) oraz slogany, a wiec kilkuwyrazowe sentencje o zwięzłym przekazie, łatwym do zapamiętania (np. Lotem bliżej).

Znaki obrazowe.

• Znaki obrazowe są adresowane do odbioru wzrokowego.

• Należą do niech m.in, rysunki, winiety, or­namenty, kompozycje kolorystyczne, monogramy, graficzne opracowania słów, liter bądź cyfr.

• Z tego m. in. względu poddaje się je dodatkowej klasyfikacji i wyróżnia: znaki fantazyjne, stanowiące twórcze przekształcenie motywu, obrazowe kompozy­cje oraz graficzne opracowania liter, cyfr lub słów.

Znaki plastyczne.

• Znaki plastyczne (trójwymiarowe) stanowią z reguły pewną formę przestrzenną. Przyjmują kształt towaru lub jego opakowania.

• Typowym przykładem może być asy­metryczny, niebanalny kształt butelki (np. butelki Coca-Cola), korka (np. flakonu perfum Chanel), opakowań produktów.

• Ich percepcja od­bywa się za pomocą zmysłu wzroku i dotyku.

Znaki dźwiękowe.

• Znaki dźwiękowe to działające na słuch melodie lub sygnały dźwiękowe.

• Do najbardziej znanych należy "ryk lwa" używa­ny przez Metro Goldwyn Mayer oraz „ryk silnika" motoru Harley-Davidson.

A.3. Przesłanki zdolności rejestrowej znaku towarowego.

Udzie­lenie prawa ochronnego na znak towarowy zależy od łącznego spełnienia dwóch przesłanek:

1. wykazania przez znak zdolności odróżniającej (art. 129 ust. 2 p.w.p.),

2. wykazania bra­ku przeszkód rejestracyjnych (art. 131 i 132 p.w.p.)

Przedmiotem prawa ochronnego może być jedynie znak towarowy w rozumieniu art. 120 p.w.p., o ile nie wystąpią przeszkody, o których mowa wart. 129 ust. 2, art. 131 i 132 p.w.p. Brak abstrakcyjnej zdolności wybranego oznaczenia do odróż­niania czyni bezprzedmiotowym dalsze jego badanie z punktu widzenia jego zdolności rejestrowej. .

Ad. 1. Zdolność odróżniająca.

Zdolność odróżniająca znaku towarowego wyraża się w posiadaniu przez znak dostatecznych znamion odróżniających. Ocena zdolności odróżniającej jest wypadkową dwóch elementów.

1. forma przedstawieniowa znaku musi być na tyle charakterystyczna, aby mogła identyfikować towar,

2. forma przedstawieniowa znaku musi zapewniać kupującemu możliwość dokonania wyboru towaru według tej formy, bez konieczności ustalania pochodzenia towaru w inny sposób.

Ad. 2. Przeszkody rejestracyjne.

Art. 131 ust 1 pwp stanowi w szczególności, iż  nie udziela się praw ochronnych na oznaczenia:

1. których używanie narusza prawa osobiste lub majątkowe osób trzecich;

2. które są sprzeczne z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami;

3. które ze swojej istoty mogą wprowadzać odbiorców w błąd, w szczególności co do charakteru, właściwości lub pochodzenia geograficznego towaru,

4. jeżeli zostały zgłoszone w złej wierze do Urzędu Patentowego w celu uzyskania ochrony; 

5. jeżeli zawierają nazwę lub skrót nazwy Rzeczypospolitej Polskiej bądź jej symbole (godło, barwy lub hymn), nazwy lub herby polskich województw, miast lub miejscowości, znaki sił zbrojnych, lub inne oznaczenia tego typu; 

6. jeżeli zawierają skróty nazw bądź symbole (herby, flagi, godła) obcych państw, organizacji międzynarodowych,

7. jeżeli zawierają elementy będące symbolami, w szczególności o charakterze religijnym, patriotycznym lub kulturowym, których używanie obrażałoby uczucia religijne, patriotyczne lub tradycję narodową;

Z kolei art 132 ust.  1 pwp stanowi w szczególności, iż nie udziela się prawa ochronnego na znak towarowy dla towarów identycznych lub podobnych, jeżeli znak ten jest identyczny lub podobny do:

1. zarejestrowanego oznaczenia geograficznego,

2. znaku, który przed datą, według której oznacza się pierwszeństwo do uzyskania prawa ochronnego, był powszechnie znany i używany jako znak towarowy dla towarów pochodzących od innej osoby;

3. wcześniej zarejestrowanego w Rzeczypospolitej Polskiej znaku towarowego, którego ochrona wygasła, jeżeli od daty wygaśnięcia prawa ochronnego na znak towarowy do dnia zgłoszenia podobnego znaku przez inną osobę nie upłynął okres 2 lat.

B. Treść i zakres prawa ochronnego na znak towarowy.

• Przez uzyskanie prawa ochronnego na znak towarowy nabywa się prawo wyłącznego używania znaku towarowego w sposób zarobkowy lub zawodo­wy na całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej.

• Dla zachowania prawa ochronnego konieczne jest rzeczywiste używanie znaku towarowego. Nie uważa się za używanie znaku w sposób rzeczywisty używania znaku w reklamie towaru, który nie jest dostępny na rynku krajowym ani nie jest w kraju wytwarzany na potrzeby eksportu.

• Prawo używania znaku towarowego przysługuje uprawnionemu, tzn. podmiotowi, na którego rzecz zarejestrowano znak, jak i temu, kto z mocy jego woli lub z mocy ustawy jest uprawniony do jego używania.

B.1. Można wyróżnić dwie sfery prawa ochronnego na znak towarowy:

1. pozytywną (wypełnioną przez uprawnienia do używania znaku towarowego)

2. negatywną (roszczenia zakazowe skierowane przeciwko zachowaniom osób trzecich spełniają­cym przesłanki naruszenia ).

Ad. 1.

• Używanie znaku przez uprawnionego (kompetencje pozytywne) dotyczy zarejestrowanego znaku towaro­wego i towarów wskazanych w rejestrze. Inaczej mówiąc, uprawniony może używać zarejestrowanego znaku tylko dla towarów, dla których oznaczania go zastrzegł.

• W przeciwieństwie do patentu, prawa ochronnego na wzór użytkowy i prawa z rejestracji wzoru przemysłowego kompeten­cje uprawnionego składające się na prawo wyłącznego używania znaku towarowego, są przykładowo wskazane w ustawie (art. 154 p.w.p.).

• Ustawa p.w.p. wymienia podstawowe uprawnienia składa­jące się na prawo wyłącznego używania, które polega w szczególności na: .

• umieszczaniu znaku na towarach objętych prawem ochronnym lub ich opakowaniach, oferowaniu i wprowadzeniu oznakowanych towarów do obrotu, ich imporcie lub exporcie oraz składowaniu w celu oferowania i wprowadzania do obrotu, a także

• oferowaniu lub świadczeniu usług pod tym znakiem,

• umieszczaniu znaku na dokumentach handlowych oraz

• posługiwaniu się w nim w reklamie.

Ad. 2.

• Sfe­ra negatywna zakreślona jest szerzej. Uprawniony ma prawo zakazać osobie trzeciej używania nie tylko "tego" zarejestrowanego znaku dla "tych" towarów, które wska­zał w rejestrze, ale także używania znaków podobnych dla towarów podobnych. Jest to konsekwencja tzw. zasady specjalizacji.

B.2. Czasowy i terytorialny charakter prawa ochronnego na znak towarowy.

• Czas trwania prawa ochronnego na znak towarowy wynosi 10 lat od daty zgłoszenia znaku towarowego w Urzędzie Patentowym.

• Na wniosek uprawnionego prawo ochronne na znak towarowy może ulec przedłużeniu na kolejne okresy dziesięcioletnie.

• Zgodnie z powszechną zasadą przyjętą w prawie własności przemysłowej prawo ochronne na znak towarowy jest skuteczne w granicach terytorium RP.

B.3. Ograniczenia prawa ochronnego na znak towarowy

Uprawniony z prawa ochronnego na znak towarowy nie może zakazać osobom trzecim używania w obrocie:

1. ich nazwisk lub adresu,

2. oznaczeń wskazujących w szczególności na cechy i charakterystykę towarów, ich rodzaj, ilość, jakość, przeznaczenie, pochodzenie czy datę wytworzenia lub okres przydatności,

3. zarejestrowanego oznaczenia lub oznaczenia podobnego, jeżeli jest to koniecz­ne dla wskazania przeznaczenia towaru, zwłaszcza gdy chodzi o oferowane części zamienne, akcesoria lub usługi,

4. zarejestrowanego oznaczenia geograficznego, jeżeli prawo do jego używania przez te osoby wynika z innych przepisów ustawy,

5. znaku towarowego, którego nie używał w obrocie nieprzerwanie przez 5 lat,

6. nazwy innego podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą, jeśli nie jest ona używana w charakterze oznaczenia towarów będących przedmiotem tej działalności

B.4. Wyczerpanie prawa ochronnego na znak towarowy.

• Wyczerpanie prawa polega na wyczerpaniu uprawnień wynikających z prawa ochronnego.

• Prawo na znak towarowy nie rozciąga się na działania dotyczące towarów ze znakiem, polegająca w szczególności na jego oferowaniu do sprzedaży lub dalszym wprowadzaniu do obrotu towarów oznaczonych tym znakiem, jeżeli towary te zostały wprowadzone do obrotu na terytorium RP przez uprawnionego lub za jego zgodą.

• Przepis ten ustanawia tzw. wyczerpanie krajowe, gdyż swoim zasięgiem geograficznym obejmuje tylko terytorium RP. Powyższe oznacza, iż wymienione uprawnienia dotyczące dalszej dystrybucji towarów opatrzonych znakiem wyczerpują się w skutek wprowadzenia do obrotu, dokonanego przez uprawnionego lub za jego zgodą, na terytorium RP.

• Analogiczna zasada odnosi się do obrotu towarów opatrzonych znakiem wprowadzonych do obrotu na terytorium Europejskiego Obszaru Gospodarczego przez uprawnionego lub za jego zgodą.

9. GEOGRAFICZNE OZNACZENIA POCHODZENIA TOWARÓW

(PRAWO Z REJESTRACJI NA OZNACZENIE GEOGRAFICZNE).

A. Przedmiot ochrony.

A.1. Pojęcie oznaczenia geograficznego.

• Oznaczeniami geograficznymi w rozumieniu ustawy pwp są ozna­czenia słowne odnoszące się bezpośrednio lub pośrednio do nazwy miejsca, miejscowości, regionu lub kraju (terenu), które identyfikują towar jako pochodzący z tego terenu, jeżeli określona jakość, dobra opinia lub inne cechy towaru są przypisywane przede wszystkim pochodzeniu geograficznemu tego towaru.

• Oznaczenie geograficzne nie zawsze musi stano­wić nazwę geograficzną, lecz także utworzony od niej przymiotnik (np. "podhalański”) lub rzeczownik (np. "Mazowszanka"), a także określenia tradycyjnie używane w danym regionie dla pewnych towarów (np. kierpce, oscypek).

• Oznaczenia geograficzne mają identyfikować towary (a nie usługi) jako pochodzące z dane­go terenu, przy czym konieczne jest spełnienie warunku, aby towarowi przypisywano pewną jakość, dobrą opinię lub inne cechy przede wszystkim dzięki jego pochodze­niu geograficznemu.

A.2. Rodzaje oznaczeń geograficznych.

Termin "oznaczenie geograficzne" jest w świetle ustawy pwp terminem zbiorczym, obejmującym dwie kategorie oznaczeń:

1. nazwy regionalne,

2. oznaczenia pochodzenia.

• Nazwy regionalne to oznaczenia służące wskazaniu pochodzenia towarów z określo­nego terenu, o ile towary te posiadają szczególne właściwości, które wyłącznie lub w przeważającej mierze zawdzięczają oddziaływaniu środowiska naturalnego.

• Oznaczenia pochodzenia odnoszą się natomiast do towarów, których szczególne cechy albo właściwości przypisuje się pochodzeniu geograficznemu, czyli tzw. ob­szarowi terytorialnemu, na którym zostały wytworzone lub przetworzone.

• Różnica pomiędzy nazwami regionalnymi a oznaczeniami pochodzenia polega więc na tym, że te pierwsze wskazują na towary, których szczególne właściwości wy­nikają z oddziaływania środowiska geograficznego (czynnika naturalnego i ludzkie­go), natomiast te drugie służą do wyróżnienia towarów pochodzących z określonego terenu oraz posiadających właściwości lub cechy szczególne, które przypisywane są ich pochodzeniu geograficznemu (terenowi, gdzie zostały one wytworzone lub przetworzone).

B. Treść prawa z rejestracji oznaczenia geograficznego.

• Ochrona oznaczenia geograficznego jest bezterminowa i trwa od dnia dokonania wpisu do rejestru oznaczeń geograficznych, prowadzonego przez Urząd Patentowy.

• Uprawnieni do oznaczania towarów zarejestrowanym oznaczeniem geograficznym mogą wskazać, że oznaczenie to zostało zarejestrowane poprzez umieszczenie na towarze określenia: „Zarejestrowane oznaczenie geograficzne” albo litery „G” wpisanej w okrąg w sąsiedztwie tego oznaczenia.

B.1. Treść negatywna.

• W odniesieniu do treści prawa z rejestracji oznaczenia geograficznego zakreślono jego stronę negatywną, przez co należy rozumieć wskazanie tych dzia­łań, których podejmowanie w stosunku do zarejestrowanego oznaczenia geograficznego jest zabronione.

• Oznaczenie geograficzne mianowicie, na które zostało udzielone prawo z rejestracji nie może być używane na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej przez osoby, których towary nie spełniają warunków opisanych w zgłoszeniu i będących podstawą udzielenia prawa z rejestracji.

• Ponadto zarejestrowane oznaczenie geograficzne nie może być używane dla towarów, które nie spełniają warunków określonych w decyzji o udzieleniu prawa z rejestracji.

• Powyższy zakaz używania obejmuje nie tylko oznaczenie geograficzne w jego brzmieniu oryginalnym, lecz także w tłumaczeniu i innych pochodnych formach.

B.2. Treść pozytywna.

Pozytywna treść prawa z rejestracji oznaczenia geograficznego wy­czerpuje się w uprawnieniu do używania oznaczenia geograficznego w obrocie. Przez używanie oznaczenia geograficznego rozumie się:

1. umieszczanie go na towarach lub na ich opakowaniach i wprowadzaniu tych towarów do obrotu;

2. umieszczanie go na dokumentach związanych z wprowadzaniem towarów do obrotu;

3. posługiwanie się nim w celu reklamy.

B.3. Ograniczenia prawa z rejestracji oznaczenia geograficznego

Prawo z rejestracji nie daje uprawnionemu prawa zakazywania:

1. używania w obrocie przez inne osoby oznaczeń wskazujących na cechy i charakterystykę towarów (ich rodzaj, ilość, jakość, przeznaczenie, pochodzenie czy datę wytworzenia lub okres przydatności),

2. używania zarejestrowanego oznaczenia lub oznaczenia podobnego, jeśli jest to konieczne dla wskazania przeznaczenia towaru, zwłaszcza gdy chodzi o oferowane części zamienne, akcesoria lub usługi .

B.4. Wyczerpanie prawa z rejestracji oznaczenia geograficznego.

Prawa z rejestracji oznaczenia geograficznego ulegają wyczerpaniu, jeżeli sygnowane nimi towary zostały uprzednio wprowadzone do obrotu przez uprawionego lub za jego zgodą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub państwa, z którym zawar­liśmy porozumienie o utworzeniu strefy wolnego handlu.

10. Topografia układów scalonych (prawo z rejestracji topografii układów scalonych).

A. Przedmiot ochrony.

A.1. Pojęcie układów scalonych.

• Układy scalone to miniaturowe układy elektroniczne charakteryzujące się tym, iż ich elementy, wraz z połączeniem między nimi, wytworzone są w jednym cyklu technologicznym, wewnątrz lub na powierzchni wspólnego podłoża. Podłoże to tworzy tzw. półprzewodnik (np. krzem).

• Funkcjonowanie takiego układu, polegające na sterowaniu przepływem elektronów w sposób zgodny z zamierzeniem projektanta, uwarunkowane jest zarówno doborem elementów wprowadzonych do krzemu lub innego półprzewodnika, jak i ich rozmieszczeniem w strukturze tego kryształu jak i rodzajem istniejących między nimi połączeń, czyli właśnie topografią układu scalonego.

A.2. Przedmiot ochrony.

• Układem sca­lonym, którego topografia jest chroniona, w rozumieniu p.w.p. jest jedno- lub wielowarstwowy wytwór przestrzenny, utworzony z elementów z materiału półprzewodni­kowego tworzącego ciągłą warstwę, ich wzajemnych połączeń przewodzących i obszarów izolujących, nierozdzielnie ze sobą sprzężonych w celu spełniania funkcji elektronicznych (art. 196 ust. 2 p.w.p.).

• Natomiast sama topografia układu scalone­go to rozwiązanie polegające na przestrzennym, wyrażonym w dowolny sposób, roz­planowaniu elementów, z których co najmniej jeden jest elementem aktywnym oraz wszystkich lub części połączeń układu scalonego (art. 196 ust. 1 p.w.p.).

• Na tak okre­ślony przedmiot może być udzielone prawo wyłącznego korzystania w sposób zarobkowy lub zawodowy (prawo z rejestracji).

A.3. Przesłanki zdolności rejestracyjnej.

• Prawo z rejestracji może być udzielone na topografię oryginalną.

• Oryginalność jako cecha warunkująca udzielenie prawa wyłącznego przewidzia­nego w prawie własności przemysłowej obowiązuje jedynie w odniesieniu do topo­grafii.

• Topografię uznaje się za oryginalną, jeżeli jest wynikiem pracy intelektualnej twórcy i nie jest powszechnie znana w chwili jej powstania.

• Na topografię składającą się z elementów powszechnie znanych udziela się prawa z rejestracji tylko w takim zakresie, w jakim kombinacja tych elementów jest oryginalna.

A.4. Brak zdolności rejestracyjnej.

• Nie udziela się prawa z rejestracji topografii, jeżeli przed zgłoszeniem w Urzędzie Patentowym była ona wykorzystywana jawnie w celach handlowych w okresie dłuższym niż dwa lata.

• Nie może być udzielone prawo z rejestracji topografii, jeżeli od jej dokonania i utrwalenia w dowolnej formie minęło 15 lat i nie była ona wykorzystywana w celach handlowych.

• Nie udziela się prawa z rejestracji na topografię jednoznacznie wynikającą z funkcji układu scalonego, w którym jest stosowana.

B. Treść i charakter prawa z rejestracji topografii układu scalonego.

B.1. Treść prawa z rejestracji.

• Zgodnie z art. 211 p.w.p. przez uzyskanie prawa z rejestracji nabywa się prawo do wyłączne­go korzystania z topografii w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej.

• Powstałe w wyniku decyzji Urzędu Patentowego wyłączne prawo do topografii układu scalonego stwarza uprawnionemu możność korzystania z zarejestrowanej topografii z wyłączeniem osób trzecich i odpowiadający temu prawu obowiązek osób trzecich powstrzyma­nia się od wkraczania bez zgody uprawnionego w sferę objętą tym prawem.

• Korzystanie z chronionej topografii w granicach prawa z rejestracji przybierać może postać:

1. czynności faktycznych w sposób wyczerpujący wyszczególnionych w art. 212 p.w.p. (reprodukowanie chronionej topografii, importowanie, sprzedawanie lub w jakikolwiek inny sposób wprowadzanie do obrotu kopii chronionej topografii, układów scalonych wytworzonych przy użyciu takiej kopii, a także wyrobów zawierających takie układy scalone) lub

2. czynności cywilnoprawnych, umożliwiających uprawnionemu czerpanie pożytków cywilnych (np. w postaci opłat licencyjnych z tytułu udzielenia osobom trzecim upoważnienia do korzystania z topografii w sposób zawodowy lub zarobko­wy) lub pożytków prawa (np. zapłaty za przeniesienie prawa na osobę trzecią).

B.2. Granice prawa z rejestracji topografii układu scalonego.

Granice prawa z rejestracji topografii, czyli przysługującej uprawnionemu wyłączności, wyznaczają trzy elementy:

1. czas trwania,

2. terytorium - obszar RP

3. sposób korzystania.

Ad.1. Czas trwania prawa z rejestracji.

• Ochrona topografii ustaje po dziesięciu latach od końca roku kalendarzowego, w którym topografia lub układ scalony zawierający taką topografię był wprowadzony do obrotu, lub końca roku kalendarzowego, w którym dokonano zgłoszenia topografii w Urzędzie Patentowym, w zależności od tego, który z tych terminów upływa wcześniej.

• Tak jak w przypadku innych praw własności przemysłowej, których trwanie uza­leżnione jest m.in. od wnoszenia przez uprawnionych opłat okresowych, wskazane okresy ochrony są okresami maksymalnymi.

• Prawo z rejestracji może wyga­snąć wcześniej.

Ad.3. Sposób korzystania z prawa z rejestracji.

• Wyłączność przysługująca uprawnionemu z rejestracji topografii układu scalonego dotyczy jedynie korzystania z topografii w sposób zarobkowy lub zawo­dowy. To syntetyczne określenie doprecyzowane jest przez enume­ratywne wyszczególnienie zachowań, które stanowią naruszenie prawa z rejestracji.

• Prawo z rejestracji topografii narusza osoba, która bez zgody uprawnio­nego:

1. reprodukuje w całości lub części chronioną topografię, tzn. odtwarza topografię w układzie scalonym na podstawie wzorca, dokumentacji lub anali­zy,

2. importuje, sprze­daje lub w jakikolwiek inny sposób wprowadza do obrotu kopię chronionej topogra­fii, układy scalone wytworzone przy użyciu takiej kopii, a także wyroby zawierające takie układy scalone.

B.3. Wyczerpanie prawa z rejestracji topografii układu scalonego.

• Prawo z rejestracji topografii układu scalonego podlega tzw. krajowemu wy­czerpaniu, tzn. wyłączność przysługująca uprawionemu nie obejmuje działań do­tyczących kopii chronionej topografii, układów scalonych wytworzonych przy uży­ciu takich kopii, a także wyrobów zawierających takie układy scalone polegających na ich oferowaniu do sprzedaży lub dalszym wprowadzaniu do obrotu, o ile tylko przedmioty te zostały uprzednio wprowadzone do obrotu na terytorium Polski przez uprawnionego lub za jego zgodą.

• Z chwilą uzyskania przez Polskę członkowstwa w Unii Europejskiej obowiązuje wyczerpanie regio­nalne obejmujące całe terytorium Europejskiego Obszaru Gospodarczego.

B.4. Ograniczenia prawa z rejestracji

• Prawo z rejestracji podlega ograniczeniom, co oznacza, że w przewidzianych w ustawie okolicznościach dopuszczalne jest wkraczanie bez zgody uprawnionego w sferę przysługującego mu prawa, co powoduje, że inna osoba aniżeli uprawniony z rejestracji może wykonywać bez jego zgody względem chronionej topografii, czynności objęte tym prawem.

• Prawo z rejestracji ograniczone jest:

1. przez tzw. przywilej komunikacyjny i tranzytowy, który polega na tym, że dozwolone jest zastosowanie topografii w środkach komunikacji lub urządzeniach, które znajdują się na ob­szarze Polski czasowo,

2. dla celów państwowych w niezbędnym wymiarze, je­śli jest to konieczne dla zapobieżenia lub usunięcia stanu zagrożenia ważnych interesów Państwa, w szczególności w zakresie bezpieczeństwa i porządku publicznego,

3. przez uprawnienia tzw. używaczy późniejszych - nie narusza prawa z rejestracji osoba, która kopiuje bez zgody uprawnionego chronioną topografię, jeżeli czyni to w celach osobistych albo wyłącznie w celu oceny, analizy, badania lub nauczania,

4. przez uprawnienia przysługujące osobie, która w do­brej wierze sprowadziła do Polski lub wprowadziła do obrotu produkt zawierający bezprawnie wykorzystaną topografię,

5. przez uprawnienia wynikające z licencji przymusowej, która powstaje w drodze decyzji administracyjnej Urzędu Patentowego - a zatem zezwolenie osobie trzeciej na korzystanie z chronionej topografii układu scalonego może być wydane w ra­zie stwierdzenia, że prawo z rejestracji jest nadużywane przez uprawnionego z rejestracji, czyli uprawniony uniemożliwia osobie trzeciej korzystanie z topografii, chociaż jest ono konieczne dla zaspokojenia rynku krajowego, a zwłaszcza gdy wymaga tego in­teres publiczny, a wyrób dostępny jest w niedostatecznej ilości lub jakości albo po nadmiernie wysokich cenach.

• Korzystanie z topografii w ramach powstających ex lege uprawnień, stanowią­cych ograniczenie prawa z rejestracji, jest z reguły nieodpłatne.

• Jedynie w przypadkach korzystania dla celów państwowych, w przypadku korzystania przez używacza późniejszego oraz w przypadku niektórych działań osoby chronionej z uwagi na swoją dobrą wiarę uprawnionemu do topografii przysługuje wynagrodzenie.

11. Ochrona praw własności przemysłowej.

A. Podmioty uprawnione do uzyskania ochrony.

A.1. Podmioty uprawnione do uzyskania ochrony na wynalazek, wzór użytkowy, wzór przemysłowy oraz topografię układu scalonego.

Na warunkach określonych w ustawie prawo do uzyskania ochrony na wynalazek, wzór użytkowy, wzór przemysłowy oraz topografię układu scalonego przysługuje:

1. twórcy,

2. wspólnie wszystkim współtwórcom, tz. osobom które wniosły twórczy wkład w powstanie np. wynalazku,

3. pracodawcy lub uprawnionemu z tytułu innej umowy, chyba że w umowie wyłączono prawo pracodawcy do uzyskania ochrony,

4. również przedsiębiorca może korzystać np. z wynalazku we własnym zakresie, jeśli został dokonany przy jego pomocy - jest to licencja ustawowa na rzecz przedsiębiorcy, a twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia za korzystanie z wynalazku przez przedsiębiorcę

Uprawnienia przysługujące twórcy.

Twórcy jak również współtwórcy przysługuje, na warunkach określonych w ustawie prawo do:

1) uzyskania patentu, prawa ochronnego albo prawa z rejestracji; 

2) wynagrodzenia; 

3) wymieniania go jako twórcy w opisach, rejestrach oraz w innych dokumentach i publikacjach.

A.2. Zasady szczególne dotyczące podmiotów uprawnionych do uzyskania ochrony na znak towarowy.

• Wspólny znak towarowy. Organizacja posiadająca osobowość prawną, powołana do reprezentowania interesów przedsiębiorców, może uzyskać prawo ochronne na znak towarowy przeznaczony do używania w obrocie przez tę organizację i przez zrzeszone w niej podmioty. Zasady używania w obrocie wspólnego znaku towarowego przez tę organizację oraz przez zrzeszone w niej podmioty określa regulamin znaku przyjęty przez tę organizację.

• Wspólny znak towarowy gwarancyjny. Organizacji posiadającej osobowość prawną, która sama nie używa znaku towarowego, może być udzielone prawo ochronne na znak przeznaczony do używania przez przedsiębiorców stosujących się do zasad ustalonych w regulaminie znaku przyjętym przez uprawnioną organizację i podlegających w tym zakresie jej kontroli. Uprawniony z prawa ochronnego na wspólny znak towarowy gwarancyjny nie może odmówić, bez ważnych powodów, prawa używania znaku przedsiębiorcom, którzy spełniają kryteria określone w regulaminie.

A.3. Zasady szczególne dotyczące podmiotów uprawnionych do uzyskania ochrony na oznaczenie geograficzne.

• Prawo zgłoszenia oznaczenia przysługuje nie pojedynczym podmiotom pragnącym posługiwać się w obrocie takim oznaczeniem.

• Art. 176 p.w.p. wymienia dwie grupy podmiotów, które mogą dokonać zgłoszenia:

1. organizacja upoważniona do reprezentowania interesów producentów, działająca na danym terenie (organizacja ta może mieć po­stać prawną spółki kapitałowej, spółdzielni, zarejestrowanego stowarzyszenia, mogą to być również: cechy rzemieślnicze, izby gospodarcze, izby rzemieślnicze, fundacje),

2. organ administracji rządowej lub samorządu terytorialnego, właściwy ze względu na teren, do którego odnosi się oznaczenie geo­graficzne.

A.4. Zasady szczególne dotyczące podmiotów uprawnionych do uzyskania prawa z rejestracji topografii układu scalonego.

Uprawnionym do uzyskania prawa z rejestracji może być:

1. twórca topografii układu scalonego,

2. następca prawny twórcy,

3. pracodawca lub zleceniodawca,

4. osoba, która udzieliła twórcy pomocy przy powstaniu topografii.

B. Pierwszeństwo do uzyskania ochrony.

B.1. Pierwszeństwo do uzyskania patentu na wynalazek, prawa ochronnego na wzór użytkowy albo prawa z rejestracji wzoru przemysłowego.

Przepisy p.w.p. przewidują trzy kategorie pierwszeństwa do uzyskania ochrony:

1. pierwszeństwo według daty zgłoszenia wynalazku, wzoru użytkowego albo wzoru przemysłowego w Urzędzie Patentowym,

2. pierwszeństwo konwencyjne,

3. pierwszeństwo z wystawienia,

Data pierwszeństwa ma istotne znaczenie z punktu widzenia oceny przesłanek zdol­ności patentowej, ochronnej czy rejestracyjnej, w szczególności przesłanki nowości. Pierwszeństwo konwencyjne i pierwszeństwo z wy­stawienia, jest prawem podmiotowym zbywalnym i podlega dziedziczeniu (art. 17 ust. 1 p.w.p.). Umowa o przeniesienie pierwszeństwa wymaga pod rygorem nieważ­ności zachowania formy pisemnej.

Pierwszeństwo konwencyjne oraz pierwszeństwo z wystawienia (czyli tzw. uprzednie pierwszeństwo), jest zbywalne i podlega dziedziczeniu. Umowa o przeniesienie takiego pierwszeństwa wymaga pod rygorem nieważności zachowania formy pisemnej.

Ad. 1. Pierwszeństwo do uzyskania patentu oznacza się przede wszystkim według daty zgłoszenia wynalazku, wzoru użytkowego albo wzoru przemysłowego w Urzędzie Patentowym. Zgłoszenie uważa się za dokonane w dniu, w którym wpłynęło ono do Urzędu Patentowego w wersji papierowej, zostało odebrane telefaksem lub w postaci elektronicznej.

Ad. 2. Pierwszeństwo konwencyjne wynika z pierwszego zgłoszenia w jednym z państw Międzynarodowego Związku Ochrony Własności Przemysłowej. Związek ten tworzą państwa członkowskie konwencji paryskiej. Pierwszeństwo to przysługuje według daty pierwszego prawidłowego zgłoszenia wynalazku w jednym z tych państw, jeżeli od tej daty zgłoszenie w polskim Urzędzie Patentowym zostanie dokonane w okre­sie:

1) 12 miesięcy - w przypadku zgłoszeń wynalazków i wzorów użytkowych; 

2) 6 miesięcy - w przypadku zgłoszeń wzorów przemysłowych, znaków towarowych.

Ad. 3. Według art. l5 ust. 1 p.w.p., pierwszeństwo do uzyskania patentu, prawa ochronnego albo prawa z rejestracji oznacza się, na zasadach określonych w umowach międzynarodowych, według daty wystawienia wynalazku, wzoru użytkowego albo wzoru przemysłowego w Polsce lub za granicą, na wystawie międzynarodowej oficjalnej lub oficjalnie uznanej, jeżeli zgłoszenie w Urzędzie Patentowym tego wynalazku, wzoru użytkowego, wzoru przemysłowego, znaku towarowego dokonane zostanie w okresie 6 miesięcy od tej daty. Umową międzynarodo­wą, o której mowa w przepisie, jest Konwencja o wystawach międzynarodowych, sporządzona w Paryżu dnia 22 listopada 1928 r.

C. Uzyskanie ochrony.

Zgodnie z ustawą Prawo własności przemysłowej ochrona praw własności przemysłowej powstaje na mocy decyzji Urzędu Patentowego RP ( w skrócie UP), który jest organem właściwym do udzielania (art. 6 ustawy):

1. patentów oraz dodatkowych praw ochronnych na wynalazki,

2. prawa ochronnego na wzory użytkowe,

3. prawa ochronnego na znaki towarowe,

4. prawa z rejestracji na wzory przemysłowe,

5. prawa z rejestracji na topografie układów scalonych,

6. prawa z rejestracji na oznaczenia geograficzne.

C.1. Postępowanie w przedmiocie uzyskania ochrony (zagadnienia ogólne).

Na postępowanie w przedmiocie uzyskania ochrony składają się następujące etapy:

1. zgłoszenie do UP,

2. rozpatrywanie zgłoszenia przez UP,

3. wydanie decyzji o udzieleniu lub odmowie udzielenia ochrony,

4. ochrona następuje pod warunkiem uiszczenia opłaty za pierwszy okres ochrony, w razie nieziszczenia opłaty w wyznaczonym terminie UP stwierdza wygaśnięcie decyzji o udzieleniu ochrony,

5. prawo podlega wpisowi do stosownego rejestru prowadzonego przez UP.

6. udzielenie ochrony stwierdza się przez wydanie właściwych dokumentów.

C.2. Postępowania w przedmiocie uzyskania patentu na wynalazek.

Wydanie decyzji o udzieleniu patentu na wynalazek następuje po sprawdzeniu przez Urząd Patentowy, w ustalonym zakresie, czy są spełnione warunki wymagane do uzyskania patentu.

1. Zgłoszenie wynalazku do UP - obejmujące co najmniej:

1) podanie zawierające co najmniej oznaczenie zgłaszającego, określenie przedmiotu zgłoszenia oraz wniosek o udzielenie patentu lub patentu dodatkowego; 

2) opis wynalazku ujawniający jego istotę; 

3) zastrzeżenie lub zastrzeżenia patentowe; 

4) skrót opisu;

5) rysunki, jeżeli są one niezbędne do zrozumienia wynalazku.

• Jeśli zgłoszenie ma wady formalne UP wyznacza postanowieniem, pod rygorem umorzenia postępowania, termin do uzupełnienia zgłoszenia, jeżeli stwierdzi, że nie zawiera ono wszystkich części wskazanych powyżej. Zgłoszenie uważa się za dokonane w dniu wpłynięcia do UP ostatniego brakującego dokumentu.

• Jeżeli zgłaszający nie jest twórcą wynalazku, powinien w podaniu wskazać twórcę i podstawę swego prawa do uzyskania patentu.

• Jeżeli zgłaszający chce skorzystać z uprzedniego pierwszeństwa (konwencyjnego lub z wystawienia), powinien w podaniu złożyć stosowne oświadczenie oraz dołączyć dowód potwierdzający zgłoszenie wynalazku we wskazanym państwie bądź wystawienie go na określonej wystawie. Dowód taki może być również złożony w ciągu trzech miesięcy od daty zgłoszenia. Późniejsze złożenie takiego oświadczenia albo dowodu nie skutkuje przyznaniem pierwszeństwa.

• Wynalazek, na który polska osoba prawna bądź obywatel polski, mający miejsce zamieszkania na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej, chce uzyskać patent za granicą, może być zgłoszony za granicą w celu uzyskania ochrony dopiero po zgłoszeniu go w Urzędzie Patentowym.

2. Rozpatrywanie zgłoszenia wynalazku przez Urząd Patentowy.

• Po wpłynięciu zgłoszenia wynalazku Urząd Patentowy nadaje mu kolejny numer, stwierdza datę wpływu oraz zawiadamia o tym zgłaszającego.

• O zgłoszeniu wynalazku Urząd Patentowy dokonuje ogłoszenia w "Biuletynie Urzędu Patentowego" niezwłocznie po upływie 18 miesięcy od daty pierwszeństwa do uzyskania patentu.

• Od dnia ogłoszenia o zgłoszeniu wynalazku osoby trzecie mogą zapoznać się z opisem zgłoszeniowym wynalazku. Osoby te mogą do czasu wydania decyzji w sprawie udzielenia patentu zgłaszać do Urzędu Patentowego uwagi co do istnienia okoliczności uniemożliwiających jego udzielenie.

• W okresie poprzedzającym ogłoszenie o zgłoszeniu wynalazku akta dotyczące tego zgłoszenia nie mogą być bez zgody zgłaszającego ujawnione ani udostępnione osobom nieuprawnionym.

• Urząd Patentowy sporządza dla każdego zgłoszenia wynalazku podlegającego ogłoszeniu sprawozdanie o stanie techniki, obejmujące wykaz publikacji, które będą brane pod uwagę przy ocenie zgłoszonego wynalazku.

• Jeżeli Urząd Patentowy stwierdzi brak ustawowych warunków wymaganych do uzyskania patentu, wydaje decyzję o odmowie udzielenia patentu.

• Jeżeli Urząd Patentowy stwierdzi, iż zostały spełnione ustawowe warunki do uzyska­nia patentu wydaje decyzję o udzieleniu patentu.

3. Udzielenie patentu następuje pod warunkiem uiszczenia opłaty za pierwszy okres ochrony. W razie nieziszczenia opłaty w wyznaczonym terminie Urząd Paten­towy stwierdza wygaśnięcie decyzji o udzieleniu patentu.

4. Udzielony patent podlega wpisowi do rejestru patentowego prowadzonego przez Urząd Patentowy.

5. Udzielenie patentu stwierdza się przez wydanie dokumentu patentowego. Czę­ścią składową tego dokumentu jest opis patentowy obejmujący opis wynalazku, zastrzeżenia patentowe i rysunki, opis patentowy jest publikowany przez Urząd Patentowy.

6. O udzielonym patencie, a także o podjętych decyzjach odmawiających udzielenia patentu ogła­sza się w "Wiadomościach Urzędu Patentowego".

C.3. Postępowania w przedmiocie uzyskania prawa ochronnego na wzór użytkowy.

• Postępowanie jest prowadzone w taki sam sposób jak przy udzielaniu ochrony patentowej.

• Wydanie decyzji o udzieleniu prawa ochronnego na wzór użytkowy następuje po sprawdzeniu przez Urząd Patentowy, w ustalonym zakresie, czy są spełnione warunki wymagane do uzyskania prawa ochronnego.

• Zgłoszenie wzoru użytkowego zawiera rysunki.

• _@POCZ@__@KOZgłoszenie wzoru użytkowego może obejmować tylko jedno rozwiązanie.

• Zakres przedmiotowy prawa ochronnego określają zastrzeżenia ochronne zawarte w opisie ochronnym wzoru użytkowego.

• Udzielone prawa ochronne na wzory użytkowe podlegają wpisowi do rejestru wzorów użytkowych.

• Udzielenie prawa ochronnego na wzór użytkowy stwierdza się przez wydanie świadectwa ochronnego. Częścią składową świadectwa ochronnego jest opis ochronny wzoru użytkowego obejmujący opis tego wzoru, zastrzeżenia ochronne i rysunki. Opis ochronny wzoru użytkowego jest udostępniany osobom trzecim i podlega rozpowszechnianiu przez Urząd Patentowy.

C.4. Postępowania w przedmiocie uzyskania prawa z rejestracji wzoru przemysłowego.

• Postępowanie jest prowadzone w sposób podobny jak przy udzielaniu ochrony patentowej.

• Jeżeli Urząd Patentowy stwierdzi, że zgłoszenie wzoru przemysłowego nie zostało sporządzone prawidłowo, wydaje decyzję o odmowie udzielenia prawa z rejestracji.

• Urząd Patentowy może wydać decyzję o odmowie udzielenia prawa z rejestracji na wzór przemysłowy, jeżeli postać wytworu lub jego części w sposób oczywisty nie posiada cech nowości lub indywidualnego charakteru.

• Wydanie decyzji o udzieleniu prawa z rejestracji wzoru przemysłowego następuje jedynie po sprawdzeniu w Urzędzie Patentowym prawidłowości zgłoszenia tego wzoru.

• Udzielenie prawa z rejestracji wzoru przemysłowego następuje pod warunkiem uiszczenia opłaty za pierwszy okres ochrony. W razie nieuiszczenia opłaty w wyznaczonym terminie Urząd Patentowy stwierdza wygaśnięcie decyzji o udzieleniu prawa z rejestracji wzoru przemysłowego.

• Po uiszczeniu opłaty Urząd Patentowy dokonuje wpisu o udzieleniu prawa z rejestracji do rejestru wzorów przemysłowych oraz sporządza opisy ochronne wzoru i wydaje świadectwo ochronne, które stwierdza udzielenie prawa z rejestracji.

• Częścią składową świadectwa rejestracji jest opis ochronny wzoru przemysłowego obejmujący opis tego wzoru, rysunek oraz zawarte w zgłoszeniu fotografie i próbki materiału włókienniczego.

• Opis ochronny wzoru przemysłowego jest udostępniany osobom trzecim i podlega rozpowszechnianiu przez Urząd Patentowy. O udzieleniu prawa z rejestracji ogłasza się w Wiadomościach Urzędu Patentowego. W ciągu 6 miesięcy od opublikowania każdy może wnieść umotywowany sprzeciw od decyzji o udzieleniu prawa z rejestracji wzoru.

C.5. Postępowania w przedmiocie uzyskania prawa ochronnego na znak towarowy.

Zgodnie z polskimi regulacjami prawnymi powstanie prawa do znaku towarowego następuje w wyniku

1. rejestracji w drodze wydania decyzji administracyjnej przez Urząd Patentowy RP lub

2. uzyskania przez znak towarowy powszechnej znajomości.

Ad.1. Postępowanie w przedmiocie nabycia prawa ochronnego na znak towarowy.

1. Postępowanie rejestracyjne wszczynane jest na żądanie podmiotu zgłaszającego znak do rejestracji. Zgłoszenie znaku towarowego może dotyczyć tylko jednego znaku. W zgłoszeniu należy określić znak towarowy oraz wskazać towary, dla których oznaczania znak jest przeznaczony. Określenie znaku polega na jego przedstawieniu w sposób gra­ficzny, a w razie potrzeby na określeniu jego rodzaju i opisaniu. Wskazanie towarów następuje w formie uporządkowanego wykazu.

2. O zgłoszeniu znaku towarowego Urząd Patentowy dokonuje ogłoszenia niezwłoczne po upływie 3 miesięcy od daty dokonania zgłoszenia. Od daty ogłoszenia osoby trzecie mogą za­poznawać się ze zgłoszonym znakiem i wykazem towarów i zgłaszać uwagi co do istnienia okoliczności uniemożliwiających udzielenie prawa ochronnego.

3. Wydanie decyzji jest poprzedzone badaniem wniosku oraz samego oznaczenia pod kątem wszystkich przesłanek zdolności rejestracyjnej.

4. Jeżeli Urząd Patentowy stwierdzi brak ustawowych warunków do uzyskania prawa ochronnego na znak towarowy, wydaje decyzję o odmowie jego udzielenia.

5. Urząd Patentowy wydaje decyzję o udzieleniu prawa ochronnego, jeżeli nie stwierdzi braku ustawowych warunków wymaganych do uzyskania prawa ochronnego na znak towarowy.

6. Udzielenie prawa ochronnego następuje pod warunkiem uiszczenia opłaty za dziesięcioletni okres ochrony. W razie nieuiszczenia opłaty w wyznaczonym terminie Urząd Patentowy stwierdza wygaśnięcie decyzji o udzieleniu prawa ochronnego.

7. Udzielone prawo ochronne na znak towarowy podlega wpisowi do prowadzonego przez Urząd Patentowy rejestru znaków towarowych.

8. Udzielenie prawa ochronnego na znak towarowy stwierdza się przez wydanie świadectwa ochronnego na znak towarowy.

9. Uprawniony może wskazać, że jego znak został zarejestrowany, poprzez umieszczenie w sąsiedztwie znaku towarowego litery „R” wpisanej w okrąg.

C.6. Postępowania w przedmiocie uzyskanie prawa z rejestracji na oznaczenie geograficzne.

1. Postępowanie rejestracyjne wszczynane jest na żądanie podmiotu uprawnionego do dokonania zgłoszenia. Zgłoszenia oznaczenia geograficznego dokonuje się na piśmie. Zgłoszenie oznaczenia geograficznego powinno zawierać:

1. dokładne określenie zgłaszanego oznaczenia geograficznego;

2. wskazanie towaru, dla którego jest ono przeznaczone;

3. dokładne określenie granic terenu, do którego się ono odnosi;

4. określenie szczególnych cech lub właściwości towaru, w szczególności obejmujące główne fizyczne, chemiczne, mikrobiologiczne lub organoleptyczne cechy charakterystyczne towaru oraz określenie szczegółów, z których wynika związek tych cech ze środowiskiem geograficznym lub pochodzeniem geograficznym;

5. warunki korzystania z oznaczenia geograficznego obejmujące sposób wytwarzania, szczególne cechy lub właściwości towaru, inne przesłanki, które muszą być spełnione przez osoby chcące używać takiego oznaczenia, oraz, jeżeli jest to wymagane, metody ich kontroli;

6. wskazanie przedsiębiorców, którzy używają lub będą używać tego oznaczenia.

2. Zgłoszenie oznaczenia geograficznego może dotyczyć tylko jednego oznaczenia i tylko jednego towaru.

3. Urząd Patentowy wydaje decyzję o udzieleniu prawa z rejestracji na oznaczenie geograficzne po stwierdzeniu, że zgłoszenie zostało sporządzone prawidłowo. Zgłoszenia nie uważa się za sporządzone prawidłowo, jeżeli oznaczenie nie informuje, albo informuje w sposób nieprawdziwy, o pochodzeniu towaru, a także jeżeli nie spełnia warunków udzielenia prawa z rejestracji.

4. UP nie bada, czy wskazane w zgłoszeniu szczególne cechy lub właściwości towarów wynikają z ich pochodzenia geograficznego.

5. Udzielenie prawa z rejestracji następuje pod warunkiem uiszczenia opłaty za ochronę. W razie jej nieuiszczenia w terminie UP stwierdza wygaśnięcie decyzji o udzieleniu prawa z rejestracji.

6. O udzielonym prawie z rejestracji UP ogłasza w Wiadomościach UP.

7. Udzielone prawo z rejestracji na oznaczenie geograficzne podlega wpisowi do rejestru oznaczeń geograficznych.

8. Po dokonaniu wpisu UP wydaje uprawnionemu świadectwo rejestracji.

• Udzielenie prawa z rejestracji na oznaczenie geograficzne, którego używanie naruszałoby prawo ochronne na znak towarowy, może nastąpić, jeżeli uprawniony z prawa ochronnego zrzeknie się swojego prawa. Zrzeczenie się prawa ochronnego na znak towarowy nie jest wymagane, jeżeli zgłoszenie oznaczenia geograficznego do rejestracji, dokonane w uzgodnieniu z uprawnionym do znaku, obejmuje go jako osobę, która tego oznaczenia może używać, a utrzymanie w mocy tego prawa nie ograniczy nadmiernie możliwości używania oznaczenia geograficznego przez innych uprawnionych.

• _@POCZ@__@KONNie udziela się prawa z rejestracji na oznaczenia prawdziwe w sensie dosłownym co do terenu, z którego towar pochodzi, które mogłyby wprowadzić nabywców w błąd, że towar pochodzi z innego, słynącego z danych wyrobów terenu. W przypadku homonimicznych oznaczeń geograficznych ochrona może być przyznana, z tym że Urząd Patentowy wezwie zgłaszającego, który dokonał zgłoszenia później, do dokonania w oznaczeniu odpowiednich zmian pozwalających na odróżnienie go od oznaczenia zarejestrowanego lub wcześniej zgłoszonego.

• _@POCZ@__@KON@Nie może być udzielone prawo z rejestracji na oznaczenie, które w następstwie jego powszechnego używania dla oznaczenia rodzaju towarów stało się nazwą rodzajową, chyba że przemawia za tym interes publiczny bądź ochrona oznaczenia wynika z umowy międzynarodowej.

C.7. Postępowania w przedmiocie uzyskanie prawa z rejestracji topografii układu scalonego.

1. Podmiot uprawniony dokonuje zgłoszenia polegającego na złożeniu w Urzędzie Patentowym podania wraz z materiałem identyfikującym topografię, tzn. zawierającym niezbędne dane do jed­noznacznego jej określenia z oświadczeniem doty­czącym daty wprowadzenia topografii do obrotu, jeśli nastąpiło ono przed dniem dokonania zgłoszenia. Materiał identyfikujący topografię powinien być przedstawiony w postaci rysunku lub fotografii i ma służyć określeniu sposobu wytwarzania ukła­du scalonego, określeniu maski lub fragmentu maski do wytwarzania układu sca­lonego oraz warstw tego układu, a także określeniu sposobu wytwarzania układu.

2. Zgłoszenie topografii może dotyczyć tylko jednego rozwiązania.

3. Postępowanie poprzedzające wydanie decyzji ogranicza się do sprawdzenia zgodności zgłoszenia z wymaganiami formalnymi.

4. Urząd Patentowy wydaje decyzję o odmowie udzielenia prawa z rejestracji, jeżeli stwierdzi przeszkody do jego uzyskania, które nie mogą być usunięte.

5. Urząd Patentowy wydaje decyzję o udzieleniu prawa z rejestracji, jeżeli po sprawdzeniu zgłoszenia pod względem formalnym nie stwierdzi przeszkód do uzyskania prawa z rejestracji topografii.

6. Decyzja taka ma charakter warunkowy. Jeśli bowiem w terminie w niej wyzna­czonym nie zostanie uiszczona oplata za pierwszy okres ochrony, UP stwierdza jej wygaśnięcie.

7. Udzielone prawo wpisywane jest do rejestru topografii układów scalonych.

8. Uprawniony otrzymuje świadectwo rejestracji topografii, a informację o udzieleniu prawa za­mieszcza się w "Wiadomościach Urzędu Patentowego".

9. Uprawniony może wskazać, że jego topografia została zarejestrowana, poprzez umieszczenie na topografii lub produkcie zawierającym chronioną topografię litery „T” wpisanej w okrąg.

10. Udzielenie prawa z rejestracji nie powoduje odtajnienia infor­macji o przedmiocie ochrony i uczynienia ich dostępnymi dla wszystkich zainteresowanych. Materiał identyfikujący topografię także po udzieleniu na nią prawa z rejestracji może być ujawniany osobom trzecim tylko za zgodą uprawnionego.

D. ŚRODKI OCHRONY I ICH ZASTOSOWANIE.

• Podkreślić należy, iż ochrona przysługuje podmiotowi uprawnionemu zarówno przed udzieleniem prawa ochronnego lub prawa z rejestracji, jak również po jego udzieleniu.

• W zakresie ochrony prawa (np. patentu, prawa ochronnego czy prawa z rejestracji) podmiot uprawniony dysponuje dwoma rodzajami środków prawnych:

1) środki administracyjno-prawne - roszczenia realizowane są w postępowaniu administracyjno-prawnym toczącym się przed Urzędem Patentowym, które znajdują zastosowanie:

1. w razie zgłoszenia wynalazku przez osobę nieuprawnioną - w takim przypadku podmiot uprawniony może żądać umorzenia postępowania albo udzielenia mu patentu,

2. w razie uzyskania patentu przez osobę nieuprawnioną, uprawniony może żądać unieważnienia patentu albo przeniesienia na niego udzielonego już patentu za zwrotem kosztów;

2) środki cywilno-prawne - roszczenia cywilnoprawne z tytułu naruszenia prawa, które przysługują uprawnionemu przeciwko osobie, która nie będąc do tego uprawnioną korzysta z chronionego dobra bez zgody podmiotu uprawnionego.

D.1. Środki ochrony cywilno-prawnej.

• Naruszenie prawa zachodzi w sytuacji, kiedy następuje bezprawna ingerencja w sferę wyłączności przysługującej uprawnionemu. Odnosi się to do sytuacji, kiedy inna osoba niż uprawniony np. z patentu korzysta z wynalazku w sposób zawodowy lub zarobkowy, mimo braku licencji, a korzystanie to nie wynika z ustawowych ograniczeń patentu.

• Ochrona cywilno-prawna realizowana jest w postępowaniu sądowym przez sądami powszechnymi.

• Podmiotowi uprawnionemu przysługują następujące roszczenia:

a) roszczenia niemajątkowe: .

1. roszczenie o zaniechanie naruszenia,

2. roszczenie usunięcia jego skutków,

3. żądanie ogłoszenia w prasie stosownego uświadczenia,

b) roszczenia majątkowe:

1. roszczenie o naprawienie szkody na zasadach ogólnych kc,

2. roszczenie o wydanie bezpodstawnie uzyskanych korzyści,

c) inne roszczenia:

1. roszczenie o zaprzestanie działań grożących naruszeniem prawa ochronnego (roszczenie prewencyjne),

2. w przypadku zawinionego naruszenia, żądanie zapłaty odpowiedniej kwo­ty pieniężnej na rzecz jednej z organizacji, do których zakresu działania należą spra­wy popierania własności przemysłowej na cele związane z jej dzia1alnością (tzw. pokutne).

• Powyższe roszczenia przysługują nie tylko podmiotowi uprawnionemu z ochrony, a także osobie, któ­rej ustawa zezwala na wystąpienie z tymi roszczeniami. Do osób tych zaliczyć należy współuprawnionego z ochrony oraz uprawnionego z licencji wyłącznej wpisanej do właściwego rejestru.

D.2. Przedawnienie roszczeń cywilno-prawnych.

• Termin przedawnienia wynosi trzy lata, a bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym uprawniony dowiedział się o naruszeniu i o osobie, która dopuściła się naruszenia.

• Jednakże w każdym przypad­ku roszczenie przedawnia się z upływem pięciu lat od dnia, w którym nastąpiło naruszenie.

D.3. Kumulatywna ochrona wzoru przemysłowego.

• Wzór przemysłowy objęty ochroną wynikającą z jego rejestracji podlega także ochronie na podstawie prawa autorskiego.

• W świetle ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych przedmiotem ochrony na gruncie przepisów tej ustawy są m.in. utwory wzornictwa przemysłowego. Powyższe powoduje, iż wzory przemysłowe spełniające przesłanki stawiane utworom (muszą stanowić przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze), podlegają także ochronie przewidzianej przez prawo autorskie.

• Przepisy prawa autorskiego stanowią, iż ochrona powstaje z chwilą rejestracji utworu i trwa przez okres 70 lat licząc od śmierci twórcy.

• Zależności między ochroną wynikającą z prawa autorskiego a ochroną określoną w p.w.p. przedstawiają się następująco (art. 106 pwp). Po wygaśnięciu prawa z rejestracji ochrona praw majątkowych przewidziana w prawie autorskim nie ma zastosowania do wytworów wytworzonych według tego wzoru i wprowadzonych do obrotu.

• Powyższe stwierdzenie oznacza, że w czasie trwania prawa z rejestracji wzór podlega zarówno ochronie, jaka przysługuje upraw­nionemu z rejestracji, jak też ochronie wynikającej z prawa autorskiego. Jeżeli uprawnionemu z rejestracji służą autorskie prawa mająt­kowe do wzoru, wówczas może czynić z nich użytek np. w sytuacji, gdy prawu z re­jestracji grozi unieważnienie. Natomiast po wygaśnięciu prawa z rejestracji wzór staje się w zakresie objętym prawem z rejestracji przedmiotem użytku powszechnego.

D.4. Ochrona znaku towarowego.

A. Przesłanki naruszenia prawa ochronnego do znaku towarowego.

Zakres ochrony przysługujący z tytułu prawa ochronnego na znak towarowy jest uregulowany inaczej niż patentu. Ustawodawca nic wyliczył działań, których może zakazać uprawniony, wprowadził natomiast przepis, który wskazuje przesłanki naruszenia (art. 296 ust. 2 p.w.p.), do których zalicza:

1. bezprawność używania znaku oraz

2. ryzyko pomyłki co do pochodzenia towaru.

Ad.1. Bezprawność używania znaku.

• Bezprawność w rozumieniu prawa cywilnego oznacza niezgodność zachowania z szeroko rozumianym porządkiem prawnym.

• Do zakresu tego pojęcia zaliczyć należy więc zarówno naruszenia wyrażonych w przepisach zakazów lub nakazów, jak i reguł uczciwego postępowania.

• Zakaz wkraczania przez osobę trzecią w sferę wyłączności objętej prawem podmiotowym do znaku towarowego stanowi element porządku prawnego, które­go złamanie czyni działanie osoby trzeciej bezprawnym. Narusza bowiem prawo wy­łączne uprawnionego do znaku ujęte jako prawo zakazu wkraczania w stery przyzna­nego monopolu, skierowane do każdego uczestnika rynku.

Bezprawność używania znaku towarowego wyznaczają dwa elementy:

1. brak skutecznego wobec uprawnionego tytułu używania znaku towarowego i

2. używanie przez osobę trzecią znaku towarowego w taki sposób i zakresie, jaki przysługuje samemu uprawnionemu.

Bezprawność nie zachodzi, gdy:

1. osoba trzecia, używająca znak taki sam jak należący do uprawnionego, wykonuje własne prawo podmiotowe np. z tytułu udzielonej licencji, umowy franchisingowej i

2. gdy jej działanie mieści się w granicach dozwolonych przez prawo.

Ad.2. Ryzyko pomyłki co do pochodzenia towaru.

• Ryzy­ko pomyłki co do pochodzenia towaru stanowił przesłankę naruszenia prawa wyłącznego do zarejestrowanego znaku towarowego.

• Zakłada się, że ryzyko pomyłki może powstać wtedy, gdy z uwagi na podobieństwo znaków i towa­rów kupujący nie dostrzega różnic i wybiera towar oznaczony znakiem fałszywym w przekonaniu, że nabywa oryginalny, jak i wówczas, gdy kupujący, dostrzegając różnice między oznaczonymi towarami, nabywa je w przekonaniu, że pozostają one pod kontrolą uprawnionego.

B. Postacie naruszenia.

Naruszenie prawa ochronnego na znak towarowy może przyjąć jedną z dwóch posta­ci:

1. reprodukcję i

2. imitację.

• Reprodukcja jest to wierne odtworzenie znaku oryginalnego i używanie go dla takich samych towarów, jak wskazane w rejestrze. W takim przypadku o naru­szeniu prawa do znaku towarowego decyduje jedynie bezprawność używania zna­ku.

• Imitacja jest to naśladownictwo zabronione ze względu na ryzyko pomyłki. Może ono powstać wówczas, gdy osoba trzecia używa wiernie odtworzonego znaku oryginalnego dla oznaczania towarów jedynie podobnych do zarejestrowanych, jak również wtedy, gdy zmodyfikowana postać znaku oryginalnego służy oznaczeniu towarów takich samych jak zarejestrowane bądź oznaczaniu towarów podobnych. W każ­dej z trzech wymienionych sytuacji konieczne jest wskazanie nie tylko bezpraw­ności, ale również ryzyka pomyłki co do pochodzenia towaru.

E. USTANIE OCHRONY.

Ochrona praw własności przemysłowej (np. ochrona patentowa) ustaje wskutek:

1. unieważnienia prawa (np. patentu),

2. uchyleniu decyzji o udzieleniu prawa,

3. wygaśnięcia prawa (np. patentu).

E.1. Unieważnienie prawa.

• Prawo może być unieważnione, w całości lub w części, na wniosek każdej osoby, która ma w tym interes prawny, jeżeli wykaże ona, że nie zostały spełnione ustawo­we warunki wymagane do uzyskania tego prawa (brak przesłanek ustawowych). Ponadto legitymacja przysługuje także Prokuratorowi Generalnemu oraz Prezesowi Urzędu Patentowego.

• Podstawę takiego wniosku stanowić może jedynie stwierdzenie, iż decyzja o udzieleniu prawa obarczona jest wadliwością, tzn. prawo zostało udzielone, mimo że nie zostały spełnione warunki wyma­gane do uzyskania tego prawa.

• Podstawą do unieważnienia prawa z rejestracji wzoru przemysłowego może być również stwierdzenie, że wykorzystywanie wzoru przemysłowego narusza prawa osobiste lub majątkowe osób trzecich.

• Z wnioskiem o unieważnienie prawa ochronnego na znak towarowy nie można wystąpić:

_@POCZ@__@KON@_1)  z powodu kolizji z wcześniejszym znakiem bądź naruszenia praw osobistych lub majątkowych wnioskodawcy, jeżeli przez okres pięciu kolejnych lat używania zarejestrowanego znaku wnioskodawca, będąc świadomym jego używania, nie sprzeciwiał się temu; 

2)  po upływie pięciu lat od udzielenia prawa ochronnego, jeżeli prawo to udzielone zostało z naruszeniem przepisów ustawy, lecz znak w wyniku używania nabrał charakteru odróżniającego; 

3)  z powodu kolizji ze znakiem towarowym powszechnie znanym, jeżeli przez okres pięciu kolejnych lat używania zarejestrowanego znaku towarowego, uprawniony do znaku towarowego powszechnie znanego, będąc świadomym jego używania, nie sprzeciwiał się temu.

• Obowiązek wykazania podstawy unieważnienia ciąży na osobie występującej z wnioskiem, zgodnie z ogólną regułą rozkładu dowodu (art. 6 k.c.).

• Osoba ta musi też wykazać, że w unieważnieniu patentu (prawa) ma interes prawny. Pojęcie interesu praw­nego oznacza oparte na prawie uprawnienie do zgłoszenia określonego żądania.

• O unieważnieniu patentu (prawa) orzeka Urząd Patentowy w postępowaniu spornym.

• Unieważnienie prawa podlega wpisowi do właściwego rejestru (np. rejestru patentowego).

• Unieważnienie prawa wywołuje ten skutek, że unieważnione prawo traktowane jest tak jakby w ogóle nie było udzielone.

E.2. Uchylenie decyzji o udzieleniu prawa.

• Każdy może wnieść umotywowany sprzeciw wobec prawomocnej decyzji Urzędu Patentowego o udzieleniu patentu, prawa ochronnego lub prawa z rejestracji w ciągu 6 miesięcy od opublikowania w „Wiadomościach Urzędu Patentowego” informacji o udzieleniu prawa.

• _@POCZ@__@Podstawę sprzeciwu, o którym mowa w ust. 1, stanowią okoliczności, które uzasadniają unieważnienie patentu, prawa ochronnego lub prawa z rejestracji.

• _@POCZ@__@KON@O wniesieniu sprzeciwu Urząd Patentowy niezwłocznie zawiadamia uprawnionego, wyznaczając mu termin na ustosunkowanie się do sprzeciwu.

• _@POCZ@__@KON@Jeżeli uprawniony w odpowiedzi na zawiadomienie Urzędu podniesie zarzut, że sprzeciw jest bezzasadny, sprawa zostanie przekazana do rozstrzygnięcia w postępowaniu spornym. W przeciwnym przypadku Urząd Patentowy wydaje decyzję uchylającą decyzję o udzieleniu patentu, prawa ochronnego lub prawa z rejestracji, umarzając jednocześnie postępowanie.

E.3. Wygaśnięcie prawa.

Prawo wygasa na skutek:

1. upływu okresu, na który prawo zostało udzielone:

1. patent po upływie 20 lat od daty zgłoszenia w UP,

2. prawo ochronne do wzoru użytkowego po upływie 10 lat od daty zgłoszenia w UP,

3. prawo z rejestracji wzoru przemysłowego po upływie 25 lat od daty zgłoszenia w UP,

4. prawo ochronne na znak towarowy po upływie 10 lat od daty zgłoszenia w UP,

5. prawo z rejestracji topografii układu scalonego po upływie 10 lat od daty zgłoszenia w UP,

2. zrzeczenia się prawa przez uprawnionego przed Urzędem Patentowym, za zgodą osób, którym służą prawa zależne (np. licencjobiorcy, podmioty uprawnione do używania oznaczenia geograficznego), gdyż z chwilą wygaśnięcia prawa gasną także wszel­kie stosunki prawne dotyczące tego prawa (np. umowy licencyjne),

3. nieuiszczenia w przewidzianym terminie opłaty okresowej,

4. trwałej utraty możliwości korzystania z wynalazku z powodu braku potrzebnego do tego materiału biologicznego, który stał się niedostępny i nie może być odtworzony na podstawie opisu,

5. prawo ochronne na znak towarowy wygasa również na skutek:

1. nieużywania zarejestrowanego znaku towarowego w sposób rzeczywisty dla towarów objętych rejestracją w ciągu nieprzerwanego okresu 5 lat, po dniu wydania decyzji o udzieleniu prawa ochronnego (na podstawie decyzji UP)

2. utraty przez znak zdolności odróżniającej,

3. nabrania przez znak charakteru znaku mylącego co do charakteru, właściwości lub pochodzenia geograficznego znaku, gdy skutek ten nastąpił w wyniku działań uprawnionego,

4. wykreślenia z właściwego rejestru podmiotu mającego osobowość prawną, któremu przysługiwało prawo ochronne na znak towarowy;

6. wygaśnięcie prawa z rejestracji na oznaczenie geograficzne może również nastąpić gdy:

1. oznaczenie przestało spełniać ustawowe warunki przewi­dziane dla uzyskania ochrony

2. oznaczenie nie było używane przez okres 5 lat i nie istnieją ważne powody jego nieużywania,

- obowiązek wykazania używania oznaczenia geograficznego lub istnienia przyczyn usprawiedliwiających jego nieużywanie spoczywają na upraw­nionym z tytułu prawa z rejestracji,

7. prawo z rejestracji topografii wygasa również po piętnastu latach od jej dokonania i utrwalenia, jeżeli okres ten upływa wcześniej niż okres, na jaki zostało udzielone prawo z rejestracji, a topografia nie była w tym czasie wykorzystywana w celach handlowych.

• W powyższych sprawach Urząd Patento­wy wydaje decyzje stwierdzające wygaśnięcie prawa.

• Prawo wy­gasa w dniu, w którym nastąpiło zdarzenie, z jakim ustawa wiąże skutek wygaśnięcia prawa (np. patentu).

• Wygaśnięcie prawa podlega wpisowi do właściwego rejestru (np. rejestru patentowego).

12. Obrót prawami własności przemysłowej.

A. Przenoszenie praw własności przemysłowej (tj. patentu, prawa ochronnego, prawa z rejestracji).

• Powyższe określenie oznacza czynności prawne prowadzące do rozporządze­nia polegającego na przeniesieniu prawa (np. sprzedaż, zamiana, darowizna, wnie­sienie ty tulem wkładu niepieniężnego do spółki), a nie jego ograniczeniu (np. umowa licencyjna).

• Przedmiotem rozporządzenia może być:

1. np. patent, prawo ochronne na znak towarowy itp, jak i

2. prawo do uzyskania patentu, prawa ochronnego na znak towarowy i to zarówno przed zgłoszeniem jak i po dokonaniu zgłoszenia w celu uzyskania patentu.

• Dla uproszczenia należy posłużyć się regułami odnoszącymi się do przeniesienia patentu i wskazać, iż zasady te znajdują odniesienie do pozostałych praw własności przemysłowej tj. prawa ochronnego do wzoru użytkowego, prawa z rejestracji wzoru przemysłowego itd. Wszelkie odrębności zostaną wskazane poniżej.

• Przepisy p.w.p. regulują tylko niektóre zagadnienia dotyczące przeniesienia prawa do uzyskania patentu lub patentu. W sprawach nieuregulowanych stosować nale­ży przepisy k.c. (np. przepisy o umowie sprzedaży), a także prze­pisy innych ustaw (np. przepisy k.s.h. regulujące wniesienie wkładu niepieniężnego do spółki handlowej).

• Regulacja zawarta w p.w.p. ogranicza się do:

• określenia prawa do uzyskania: patentu, prawa ochronnego na wzór użytkowy, prawa z rejestracji wzoru przemysłowego jako praw zbywalnych i podlegających dziedzi­czeniu (art. 12 ust. 1),

• określenia patentu prawa ochronnego na wzór użytkowy, prawa z rejestracji wzoru przemysłowego, prawa ochronnego na znak towarowy jako praw zbywalnych i podlegających dziedzi­czeniu (art. 67 ust. l, art. 162 ust. 1),

• ustanowieniu wymagania formy pisem­nej pod rygorem nieważności (ad solemnitatem) dla umów o przeniesienie praw własności przemysłowej (m.in. 12 ust. 2, art. 67 ust. 2).

• ustanowienia reguły, iż przeniesienie prawa staje się skuteczne wobec osób trzecich z chwilą wpisu przeniesienia prawa do właściwego rejestru np. przeniesienie patentu po dokonaniu wpisu w rejestrze paten­towym (art. 67 ust. 3 p.w.p.).

• Typowymi elementami umów o przeniesienie prawa są:

• określenie przenoszonego prawa,

• zapewnienie udzielone nabywcy przez zbywcę, iż przenoszone prawo istotnie mu przysługuje,

• oświadczenie zbywcy o przeniesieniu prawa i oświadczenie nabywcy zawierające zgodę na nabycie przenoszonego prawa,

• określenie chwi­li przejścia prawa,

• określenie wysokości zapłaty, sposobu i terminu jej uiszczenia,

• wskazanie licencji i innych obciążeń prawa ustanowionych przez zbywcę,

• uregu­lowanie odpowiedzialności zbywcy z ty tulu nienależytego wykonania umowy, w tym za wady fizyczne i prawne chronionego dobra własności przemysłowej,

• udostępnienie nabywcy dokumentacji po­trzebnej do korzystania z chronionego dobra własności przemysłowej,

• udzielenie przez zbywcę pomocy przy reali­zacji prawa,

• uregulowanie zobowiązań zbywcy wobec twórców.

Przenoszenie uprawnień związanych z prawem z rejestracji oznaczenia geograficznego.

• Ustawodawca nie przewiduje dopuszczalności nabycia prawa z rejestracji na pod­stawie umowy z uprawnionym ani też udzielania licencji na używanie oznaczenia geograficznego.

• Dopuszcza jednak możliwość przeniesienia przez uprawionego z rejestracji jego uprawnień na inną organizację lub organ administracji rządowej lub samo­rządu terytorialnego na podstawie porozumienia.

B. Umowy licencyjne.

• Umowa licencyjna jest czynnością prawną, na podstawie której uprawniony np. z pa­tentu (licencjodawca) udziela innej osobie (licencjobiorcy) upoważnienia do korzysta­nia ze swego opatentowanego wynalazku (art. 66 ust. 2 p.w.p.). Upoważnienie to jest określane mianem licencji. Powyższa charakterystyka dotyczy licencji patentowych, tj. umów, których przedmiotem jest korzystanie z wynalazku chronionego patentem.

• Przedmiotem upoważnienia może być jednak także wynalazek zgłoszony do opaten­towania, na który nie udzielono jeszcze patentu, bądź też wynalazek niezgłoszony do opatentowania, stanowiący tajemnicę licencjodawcy.

Cechy licencji.

1. Forma umowy licencyjnej. Umowa licencyjna wymaga, pod rygorem nieważności, zacho­wania formy pisemnej.

2. Czas trwania umowy licencyjnej. Licencja wygasa najpóźniej z chwilą wygaśnięcia prawa np. paten­tu.

3. Licencja ograniczo­na. Zakres upoważnienia licencyjnego może być ściśle oznaczony w umowie.

4. Licencja pełna. W braku klauzul ograniczających licencjobiorca ma prawo używania chronionego dobra w takim zakresie, jak licencjodawca.

5. Licencja niewyłączna. Jeżeli umowa licencyjna nie zastrzega wyłączności korzystania np. z wynalazku w określony sposób, udzielenie licencji jednej osobie nie wyklucza możliwości udzielenia licencji innym osobom, a także jednoczesnego korzystania z wynalazku przez uprawnionego z patentu.

6. Licencja otwarta. Uprawniony z patentu może złożyć w Urzędzie Patentowym oświadczenie o gotowości udzielenia licencji na korzystanie z jego prawa np. z wynalazku. Oświadczenie takie nie może zostać odwołane ani zmienione.

7. Licencja dorozumiana. Jeżeli umowa o wykonanie prac badawczych lub inna podobna umowa nie stanowi inaczej, domniemywa się, że wykonawca prac udzielił zamawiającemu licencji na korzystanie z wynalazków zawartych w przekazanych wynikach prac.

8. Sublicencja. Uprawniony z licencji może udzielić dalszej licencji (sublicencji) tylko za zgodą uprawnionego np. z patentu. Udzielenie dalszej sublicencji jest niedozwolone.

9. Licencja podlega, na wniosek zainteresowanego, wpisowi do rejestru patentowego.

10. Jeżeli umowa licencyjna nie stanowi inaczej, licencjodawca jest obowiązany do przekazania licencjobiorcy wszystkich posiadanych przez niego w chwili zawarcia umowy licencyjnej informacji i doświadczeń technicznych potrzebnych do korzystania z wynalazku.

11. Udzieleniu licencji towarzyszą zwykle postano­wienia organizujące współpracę w zakresie wdrożenia produkcji przez licencjobiorcę, wśród których istotne znaczenie mają uzgodnienia o udostępnieniu poufnych infor­macji i doświadczeń technicznych (know-how), udzieleniu pomocy technicznej przy wdrożeniu technologii oraz szkoleniu pracowników licencjobiorcy.

12. Uzyskanie upo­ważnienia do korzystania z chronionego dobra (np. opatentowanego wynalazku) wiąże się też z reguły z obowiązkiem uiszcze­nia przez licencjobiorcę opłaty licencyjnej, przybierającej zwykle postać opłat okre­sowych.

13. Umowa licencyjna kwalifikowana jest jako czynność prawna rozporządzająca, gdyż udzielenie licencji prowadzi do obligacyjnego obciążenia np. patentu, polegającego na ustanowieniu na rzecz licencjobiorcy uprawnienia ograniczającego patent, skutecz­nego względem uprawnionego z patentu.

14. W razie przejścia np. patentu obciążonego licencją, umo­wa licencyjna jest skuteczna wobec następcy prawnego.

Analogiczne zasady znajdują zastosowanie do umów, których przedmiotem jest:

1. prawo ochronne do wzoru użytkowego,

2. prawo z rejestracji wzoru przemysłowego,

3. prawo ochronne na znak towarowy,

4. prawo z rejestracji topografii układu scalonego.

III. PRAWO AUTORSKIE I PRAWA POKREWNE.

1. Prawo autorskie.

A. Pojęcie prawa autorskiego.

Prawo autorskie, stanowiące część prawa własności intelektualnej, oznacza:

1. w węższym znaczeniu - zbiór przepisów wy­danych z myślą o ochronie interesów twórców oraz stosunków praw­nych związanych z tworzeniem, korzystaniem i ochroną utworów;

2. w szerszym znaczeniu określenie to obejmuje także regulacje odno­szące się do tzw. praw pokrewnych (praw przyznanych m.in. arty­stom wykonawcom, producentom fonogramów, nadawcom radiowym i telewizyjnym).

• Określenie „treść prawa autorskiego" używane jest w polskim języku prawniczym dla oznaczenia bądź autorskich praw majątkowych (ujęcie węższe), bądź łącznie praw majątkowych i osobistych (ujęcie szersze). W tym drugim przypadku pojęcie prawo autorskie obejmuje zespół wszelkich uprawnień, które powstają ze względu na utwór.

• Źródłem prawa autorskiego jest aktualnie ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

• Przepisy ustawy stosuje się do utworów:

1) których twórca lub współtwórca jest obywatelem polskim lub 

2) których twórca jest obywatelem państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, lub

3) które zostały opublikowane po raz pierwszy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej albo równocześnie na tym terytorium i za granicą, lub 

4) które zostały opublikowane po raz pierwszy w języku polskim, lub 

5) które są chronione na podstawie umów międzynarodowych, w zakresie, w jakim ich ochrona wynika z tych umów.

B. Przedmiot prawa autorskiego.

Przedmiotem prawa autorskiego jest utwór definiowany jako:

1. rezultat pracy człowieka (twórcy),

2. w którym przejawia się działalność twórcza o indywidualnym charakterze,

3. i który został ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (art. 1 prawa autorskiego).

• Wymienione przesłanki muszą występować łącznie.

• Ochroną objęty może być wyłącznie sposób wyrażenia utworu.

• Utwór jest przedmiotem prawa autorskiego od chwili ustalenia, chociażby miał postać nieukończoną.

• Ochrona przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności.

Przesłanki nr 1 i 3.

• Wymóg pierwszy i trzeci przesądzają o tym, że:

• nie stanowią przedmiotu prawa autorskiego "twory przyrody" (np. wzory "malowane" na szybie przez mróz) oraz że

• dla zaistnienia utworu konieczne jest jego uzewnętrznienie (za­komunikowanie innym niż twórca osobom), choćby w postaci nieutrwalonej (jak to ma miejsce np. przy muzycznej improwi­zacji lub ustnym przekazie); powstanie prawa autorskiego nie jest więc zależne od zapisania utworu na jakimkolwiek mate­rialnym nośniku. Do czasu zakomunikowania utworu, a więc gdy jest on "usytuowany" tylko w świadomości twórcy, nie po­wstaje ochrona z tytułu prawa autorskiego.

Przesłanka nr 2.

• W świetle omawianej przesłanki nr 2 chronionym utworem jest tylko rezultat działalności o charakterze kreacyjnym.

• Przesłanka ta jest spełniona wówczas, gdy istnieje subiektywnie nowy wytwór intelektualny.

• Weryfikowanie cechy indywidualności wytworu intelektualnego nastawione jest na ustalenie, czy istnieją w nim właściwości związane z niepowtarzalną osobowością człowieka, a więc czy ten wytwór może pochodzić tylko od jednej osoby.

• Stwierdzenie, że okreś­lone składniki dzieła nie mają cech twórczości i indywidualności przesądza, że choć w całości utwór jest przedmiotem prawa autor­skiego, to te elementy nie podlegają ochronie autorskiej i w konse­kwencji mogą być dowolnie eksploatowane przez osoby trzecie.

W szczególności przedmiotem prawa autorskiego są utwory:

1) wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe);

2) plastyczne;

3) fotograficzne;

4) lutnicze;

5) wzornictwa przemysłowego;

6) architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne;

7) muzyczne i słowno-muzyczne;

8) sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne;

9) audiowizualne (w tym filmowe).

Wyłączenia z ochrony dotyczącej utworów.

Z uwagi na fakt, iż ochroną objęty może być wyłącznie sposób wyrażenia utworu, nie są objęte ochroną:

1. odkrycia,

2. idee,

3. procedury,

4. metody i zasady działania oraz

5. koncepcje matematyczne.

Nie stanowią przedmiotu prawa autorskiego:

1) akty normatywne lub ich urzędowe projekty;

2) urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole;

3) opublikowane opisy patentowe lub ochronne;

4) proste informacje prasowe.

Dzieła zależne i ich ochrona.

• Opracowanie cudzego utworu, w szczególności tłumaczenie, przeróbka, adaptacja, jest przedmiotem prawa autorskiego bez uszczerbku dla prawa do utworu pierwotnego.

• Rozporządzanie i korzystanie z opracowania zależy od zezwolenia twórcy utworu pierwotnego (prawo zależne), chyba że autorskie prawa majątkowe do utworu pierwotnego wygasły. 

• Za opracowanie nie uważa się utworu, który powstał w wyniku inspiracji cudzym utworem.

• Na egzemplarzach opracowania należy wymienić twórcę i tytuł utworu pierwotnego.

C. Podmiot prawa autorskiego.

• Autorskie prawa osobiste powstają zawsze na rzecz twórcy lub współtwórców.

• Twórcą jest osoba fizyczna (nigdy osoba prawna), która wniosła twórczy wkład do utworu.

• Kwestia określenia twórcy utworu nie podlega woli stron. Nie ma także znaczenia zdolność do czynności prawnych, stan psychiczny, wiek czy zamiar stworzenia utworu. Autorstwo uzyskuje się zatem przez sam fakt stworzenia (współtworzenia) dzieła.

• Z art. 8 ust. 2 pr. autorskiego wynika domniemanie, że twórcą jest osoba, której nazwisko jako twórcy uwidoczniono na egzemplarzach utworu lub której autorstwo podano do publicznej wiadomości w jakikolwiek inny sposób w związku z rozpowszechnianiem utworu.

• Niekiedy z mocy ustawy dochodzi do rozejścia się już w chwili stworzenia dzieła, dwóch podmiotów: twórcy utwo­ru i podmiotu autorsko uprawnionego do tego dzieła. Sytuacja taka powstaje ze względu na twórczość pracowniczą oraz dzieła zbiorowe.

Twórczość pracownicza.

• Na gruncie obowiązującej ustawy prawo autorskie, co do zasady, utwór stworzony w ramach obowiązków wynikających ze stosun­ku pracy powstaje na rzecz twórcy.

• Jednak na podstawie art. 12 pr. aut. pracodawca, przy braku odmiennej umowy, nabywa z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe, ale tylko w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron.

• Jeśli umowa o pracę nie stanowi inaczej, a wynikające ze stosunku pracy obowiązki twórcy obejmują działal­ność twórczą, wynagrodzenie za pracę stanowi równocześnie także wynagrodzenie z tytułu przeniesienia autorskich praw majątkowych na pracodawcę lub zezwolenia na korzystanie przez niego z utwo­ru w zakresie objętym umową.

• W odniesieniu do dzieł stworzonych na zamówienie, na podstawie umowy o dzieło lub umowy zlecenia, a także dzieł wy­konanych w ramach konkursu kwestia ewen­tualnych uprawnień zamawiającego do eksploatowania utworu (udzielenie licencji) czy przejścia prawa, wymagają m.in wyraźnego wymienienia w umowie pól eksploatacji.

Dzieła zbiorowe.

Autorskie prawo majątkowe do działa zbiorowego (encyklopedie, słowniki) przysługuje producentowi lub wydawcy.

D. Powstanie autorskich praw do utworu.

• Zarówno autorskie prawa majątkowe, jak i prawa osobiste do utworu powstają z chwilą ustalenia dzieła, tj. jego uzewnętrznienia umożliwiającego percepcję utworu przez osoby inne niż twórca.

• Dla powstania ochrony nie jest więc konieczne utrwalenie utworu polegające na jego zapisaniu na materialnym nośniku.

• Powstanie ochrony nie zależy również od spełnienia jakichkolwiek formalności (np. umieszczenia adnota­cji o zastrzeżeniu praw, dokonania rejestracji dzieła, wnie­sienia opłaty.

E. Autorskie prawa osobiste.

W zakresie autorskich praw osobistych mieści się między innymi (katalog otwarty) prawo do (art. 16 pr. aut.):

1. autorstwa utworu,

2. oznaczania utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo,

3. nienaruszalności treści i formy utworu

4. rzetelnego wykorzystania utworu

5. decydowania o pierwszym udostępnianiu utworu publiczności,

6. nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.

Autorskie prawa osobiste charakteryzują się:

1. trwałym powiązaniem z twórcą - twórca nie może się ich zrzec ani zbyć;

• istnieje więc zakaz co do przenoszenia praw osobis­tych zarówno w całości, jak i w zakresie poszczególnych ww. uprawnień;

• powyższy zakaz nie wyłącza zobowiązania się do niewykonywania wobec określonej osoby da­nego prawa osobistego lub nawet zezwolenia jej na realizowanie oznaczonego prawa w imieniu twórcy;

• dopuszczalne jest także umowne­ regulowanie (odpłatnego lub nieodpłatnego) udzielania zgody przez twórcę na określone działania, które przy braku takiej zgody kwalifikowane byłyby jako naruszenie autorskich praw osobistych (np. prawo decydowania o publikacji dzieła lub o sposobie oznaczenia autorstwa, dozwolone i nie­dozwolone rodzaje modyfikacji dzieła.

• nieograniczonym czasem trwania - po śmierci twórcy trwają nadal i mogą być wykorzystywane przez wymienione w pr. aut. osoby bliskie zmarłego autora oraz przez odpowiednie stowarzyszenia twórców.

• Śmierć twórcy nie doprowadza do wygaśnięcia autorskich praw osobistych. Z tym momentem nie następuje też przekształcenie się dóbr osobistych twórcy w dobra osobiste osób bliskich. Dobra osobiste twórcy nadal istnieją, zapewniając przede wszystkim poszanowanie prawa do autorstwa i integralności dzieła.

E.1. Prawo do autorstwa.

Prawo do autorstwa dzieła, jako podstawowe osobiste prawo twórcy, zapewnia mu ono przede wszystkim:

1. ochronę przed przypisywa­niem sobie autorstwa przez nieuprawnionego oraz

2. wyłączną kom­petencję decydowania, czy i w jaki sposób ma zostać oznaczone autorstwo jego dzieła.

Plagiat.

• Szczególne znaczenie w sferze ochrony prawa do autorstwa posiada problematyka plagiatu.

• Określenie to nie występuje w usta­wie. Przyjmuje się jednak, iż oznacza ono przywłaszczenie sobie autorstwa cudzego dzieła poprzez rozpowszechnianie go pod włas­nym nazwiskiem (bez zmian lub ze zmianami).

• Plagiat może mieć charakter jawny (przypisywanie sobie autorstwo całego cudzego dzieła lub jego części bez wnoszenia włas­nego wkładu) albo ukryty (przypisywanie sobie autorstwa wykorzysta­nych we własnym dziele elementów twórczych z cudzego utworu). Jest zatem przywłaszczeniem autorstwa, a więc formalnie plagiatem, "ukryte" przytoczenie w rozprawie naukowej nawet krótkiego frag­mentu cudzego artykułu (o ile spełniał on autorską przesłankę twór­czości), bowiem bezwzględnie obowiązuje zasada oznaczania autor­stwa źródła cytatu.

E.2. Prawo do integralności utworu

• Z prawa do integralności utworu, tj. do zachowania w niena­ruszonym kształcie treści i formy utworu, wynika zakaz wprowadzania w nim zmian bez uprzedniej zgo­dy twórcy.

• Prawo do integralności utworu nie ma charakteru bezwzględnego. Art. 49 ust. 2 pr. aut. zakazuje następcy praw­nemu twórcy czynić zmian w utworze, chyba że są one spowodowane oczywistą koniecznością, a twórca nie miałby słusznej podstawy im się sprzeciwić.

• Zmian w utworze można więc dokonać, o ile spełnione zostaną łącznie dwie ww. przesłanki:

1. oczy­wista konieczność - zmiana musi dyktowana powodami obiek­tywnymi (nie mogą to być upodobania, gust)

2. brak słusznej podstawy sprzeciwu twórcy w przedmiocie wprowadzenia zmian w utworze, co podlega ocenie w odniesieniu do konkretnego przypadku.

E.3. Prawo do rzetelnego wykorzystania utworu

Prawo to należy rozumieć jako możność zakazywania wykorzystania dzieła w sposób wprowadzający w błąd co do charakteru i podstawowych przyjętych w nim kryteriów wartości, ze względu na:

1. kontekst eksploatacji,

2. tendencyjny wybór fragmentów (użytych np. w ramach prawa cytatu) lub

3. rozpowszechnienie opracowania zniekształcającego dzieło ma­cierzyste itp.

E.4. Prawo do decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności

• Do wyłącznych kompetencji autora należy decydowanie kiedy, przez kogo i w jakich warunkach ma dojść do pierwszego udo­stępnienia utworu publiczności.

• Udostępnienie dzieła innej osobie (np. wydawcy) nie może być traktowane automatycznie jako wyrażenie zgody na publiczne udostępnienie dzieła.

E.5. Prawo dostępu do dzieła

• Prawo dostępu do dzieła (oryginału dzieła) uregulowane zostało w art. 52 ust. 3 pr. aut., który nakłada w określonych przypadkach na nabywcę oryginału obowiązek udo­stępnienia go twórcy.

• Nie polega on na wydaniu tego oryginału twórcy, lecz tylko na jego "udostępnieniu", czyli stworzeniu możli­wości dostępu do oryginału.

• Prawo to ma znaczenie przede wszystkim w odniesieniu do utworów plastycznych, fotograficznych i architekto­nicznych.

E.6. Prawo nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.

W ramach prawa nadzoru nad korzystaniem z utworu twórcy przysługuje uprawnienie do odstąpienia od umowy i żądania wycofania dzieła z obiegu ze względu na istotne interesy twórcze takie jak przykładowo utrzymanie przez autora dobrej sławy bądź naruszenie prawa do integralności (art. 56 ust. 1 i art. 58 pr. aut.).

F. Autorskie prawa majątkowe.

F.1. Treść autorskich praw majątkowych.

Z treści art. 17 pr. aut., wyznaczającego zakres autorskich praw majątkowych, wynika, że twórcy (a także następcom prawnym twórcy) przysługuje wyłączne prawo do:

1. korzystania z utworu na wszystkich polach eksploatacji,

2. rozporządzania prawem na wszystkich polach eksploatacji,

3. wynagrodzenia za korzystanie z utworu.

• Autorskie prawa majątkowe nie podlegają egzekucji, dopóki służą twórcy. Nie dotyczy to wymagalnych wierzytelności.

• Po śmierci twórcy, spadkobiercy mogą sprzeciwić się egzekucji z prawa autorskiego do utworu nieopublikowanego, chyba że sprzeciw byłby niezgodny z ujawnioną wolą twórcy co do rozpowszechniania utworu.

• Prawo do wynagrodzenia nie podlega zrzeczeniu się, zbyciu ani egzekucji. Nie dotyczy to wymagalnych wierzytelności.

Ad. 1.

Art. 50 pr. aut. zawiera przykładowe wyliczenie pól, na których utwór może być eksploatowany. Odrębne pola eksploatacji stanowią w szczególności:

1. w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu - wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;

2. w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono - wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy;

3. w zakresie rozpowszechniania utworu w sposób inny niż ww.- publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym.

Specyficznym majątkowym prawem autorskim jest niezbywalne upraw­nienie z art. 19 pr. aut., (określane jako droit de suite) do partycypowania przez twórcę i jego spadkobierców w dochodach związanych z zawodową odsprzedażą (a więc z wyłączeniem bezpośrednich transakcji osobistych) przede wszystkim oryginałów utworów plastycznych. Obowiązek zapłaty wynagrodzenia uprawnionym osobom obciąża solidarnie zbywcę i działają­cego na jego rzecz sprzedawcę (np. dom aukcyjny), przy czym wynagrodzenie wypłacane jest obligatoryjnie za po­średnictwem organizacji zbiorowego zarządzania prawami.

F.2. Wyczerpanie autorskiego prawa majątkowego.

• Ograniczeniem treści majątkowego prawa autorskiego jest tzw. wyczerpanie prawa (art. 51 pr. aut), którego istotą jest swoboda obrotu materialnymi egzemplarzami (na których zapisane są chronione utwory), takimi jak książki, płyty itp., po ich legalnym (a więc do­konanym przez uprawnionego lub za jego zgodą) wprowadzeniu do obrotu.

• Wyczerpaniem nie jest objęty tylko najem i użyczenie egzemplarza. Te formy eksploatacji pozostają nadal w kompetencji podmiotu praw autorskich, mimo wprowadzenia egzemplarzy do obrotu.

• Instytucja wyczerpania prawa przesądza o tym, że po legalnym wprowadzeniu egzemplarza do obrotu w Polsce lub innym kraju, z którym Polska zawarła umowę o utworzeniu strefy wolnego handlu, uprawniony z prawa autorskie­go nie może już narzucać żadnych restrykcji, co do dalszego obrotu tym egzemplarzem, a więc np. zakazać importu płyt (programów kom­puterowych i in.) z określonego kraju w celu uzyskania wyłączności na ich rozpowszechnianie w Polsce (np. po wyższych cenach).

• Należy mieć świadomość, iż wyczerpanie prawa powstaje tylko w odniesieniu do egzemplarza dzieła. Stąd nie dochodzi do niego, gdy dobro niematerialne zostaje przekazane za pośrednictwem przekazu radiowego, telewizyjnego, czy za pośrednictwem internetu.

F.3. Czas trwania autorskich praw majątkowych.

• Przepis art. 36 pr. autorskiego przewiduje, że autorskie prawa majątkowe wygasają z upływem 70 lat, najczęściej liczonych od śmierci twórcy.

• Po upływie terminu wska­zanego w ustawie każda osoba, pod warunkiem poszanowania au­torskich praw osobistych, może swobodnie i nieodpłatnie korzystać z utworu.

• Swoistym wyłomem od tej zasady jest regulacja przyjęta w art. 40 pr. autorskiego wprowadzająca instytucję (tzw. domain public payant - tzw. fundusz martwej ręki), która zobowiązuje do dokonywania określonych wpłat na rzecz Funduszu Promocji Twórczości w przypadku eksploatacji utworów już niechronionych.

F.4. Ograniczenia treści autorskiego prawa majątkowego.

Dozwolony użytek.

• W ramach ograniczeń treści autorskiego prawa majątkowego mieszczą się regulacje dotyczące tzw. dozwolonego użytku, a więc przepisów upoważniających do korzystania (odpłatnego albo nieodpłatnego) z chronionego utworu bez zgody uprawnionego.

• Takie rozwiązania są wprowadzane ze względu na interesy zarów­no publiczne (związane m.in. z edukacją, badaniami naukowymi, swobodą wypowiedzi, upowszechnianiem kultury, dostępem do informacji), jak i osobiste użytkowników.

• Instytucja dozwolonego użytku nie może jednak naruszać prawa twórcy do korzystania z utworu lub godzić w jego słuszne interesy (art. 35 pr. aut.)

• Warunkiem skorzystania z dozwolonego użytku jest uprzednie rozpowszechnienie utworu, a więc jego udostępnienie publiczne za zgodą twórcy.

• Korzystający zobowiązany jest ponadto do wymienienia imienia i nazwiska twórcy oraz źródła, z którego utwór pochodzi.

Dozwolony użytek osobisty.

• Szczególne znaczenie posiada dozwolony użytek osobisty (art. 23 pr. aut.), umożliwiający każ­dej osobie fizycznej korzystanie z już rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego, przy czym zakres ten obej­muje krąg osób pozostających w związku osobistym z korzystającym, w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego.

• Dozwolony użytek osobisty nie upoważnia do budowania według cudzego utworu architektonicznego i architektoniczno-urbanistycznego oraz do korzystania z elektronicznych baz danych spełniających cechy utworu, chyba że dotyczy to własnego użytku naukowego niezwiązanego z celem zarobkowym.

• Poza dozwolonym użytkiem osobistym znajdują się działania polegające na sporządzaniu kopii w sposób zorganizowany i komercyjny tylko w celu wprowadzania ich do obrotu (tzw. podręczne zbiory książek do kserowania).

• Ponadto uwzględnić należy zakaz sporządzania nieograniczonej liczby kopii dzieła z powołaniem się na dozwolony użytek osobisty, co nie oznacza, iż w ramach dozwolonego użytku osobistego istnieje możliwość sporządzenia jednego egzemplarza kopii.

• Dozwolony użytek osobisty nie odnosi się do przypadków:

1. korzystania z programów komputerowych,

2. korzystania z elektronicznych baz danych, speł­niających cechy

3. budowania według cudzego utworu architektonicznego i architektoniczno-urbanistycznego. .

Podsumowując stwierdzić należy, że nie jest bezprawne kserowanie dla własnych potrzeb oraz dla osób pozo­stających w związku osobistym (m.in. pokrewieństwa, powinowac­twa lub stosunku towarzyskiego) podręcznika, skryptu, książki naukowej, numeru (rocznika) czasopisma lub nawet wielotomowej encyklopedii. Nie jest jednak dopuszczalne zwie­lokrotnianie programów komputerowych, a także elektronicznych baz danych.

Swoboda cytowania.

• Z pojęciem cytatu w rozumieniu prawa autorskiego mamy do czynienia w sytuacji, gdy fragment cudzego utworu lub utworów zostaje inkorporowany do osobiście stworzonego dzieła poprzez użycie w nim urywków cudzego utworu lub całości drobnych utworów.

• Cytat powinien być rozpoznawalny, tzn. musi być tak oznaczo­ny, aby przeciętny czytelnik wiedział, kiedy zapoznaje się z tekstem autora posługującego się cytatem, a kiedy z cytowanym tekstem. Nie wystarcza zatem sama ogólna adnotacja wskazująca, iż w tekście wykorzystane zostały fragmenty innych utworów, zamieszczona na końcu lub początku utworu albo w zbiorczym przypisie.

• Prawo autorskie zezwala na posługiwanie się cytatem gdy służy to wyjaśnieniu, analizie krytycznej czy nauczaniu.

Przedruk.

• Na podstawie art. 25 pr. aut. istnieje możliwość wykorzystywania w mediach cudzych tekstów.

• Przepis ten umożliwia prasie, radiu i telewizji eksploatować, bez potrzeby uzyskiwania zgody uprawnionego podmiotu, już rozpowszechnione m.in.: sprawozdania o aktualnych wydarzeniach, aktualne artykuły na tematy polityczne, gospodarcze lub religijne, aktualne wypowiedzi i fotografie reporterskie. Według powszechnie przyjętej wykładni podmiotom praw autorskich do ww. utworów przysługuje uprawnienie do zgłoszenia zastrzeżenia w sprawie przedruku.

• Przedruk związany jest z obowiązkiem uiszczenia stosownego wynagrodzenia dla twórcy oraz warunkiem jego legalności jest wymienienie twórcy i źródła.

• Zasady dotyczące o przedruku znajdują odpowiednie zastosowanie do eksploatacji utworów w sieci komputerowej.

Licencje dla bibliotek, szkół i ośrodków dokumentacji

W odniesieniu do reguł korzystania z utworów w celach edukacyjnych i naukowych przepisy prawa autorskiego uznają za dopuszczalne:

1) w odniesieniu do całości utworu:

1. użyczanie egzemplarzy rozpowszechnionych utworów,

2. korzystanie z utworu (z wyłączeniem zwielokrotniania) dla prowadze­nia własnych badań i celów dydaktycznych

3. zwielokrotnianie przez biblioteki, archiwa i szkoły w celu uzupełnienia, zachowania lub ochrony własnych zbiorów,

4. udostępnianie dla celów badawczych lub poznawczych za pośrednictwem (wewnętrznej) sieci komputerowej,

2) w odniesieniu do drobnego utworu lub fragmentów rozpowszechnionego utworu:

1. korzystanie przez instytucje naukowe i oświatowe dla celów dydaktycznych w odniesieniu do dzieł rozpowszechnianych,

2. korzystanie w celach dydaktycznych lub naukowych w posta­ci publikacji podręczników i wypisów,

3. korzystanie w celach dydaktycznych i naukowych w antologiach (pojedyncza publikacja lub seria wydawnicza wydana drukiem)

F.5. Przejście i przeniesienie autorskich praw majątkowych.

Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej:

1) autorskie prawa majątkowe mogą przejść na inne osoby w drodze dziedziczenia lub na podstawie umowy;

2) nabywca autorskich praw majątkowych może przenieść je na inne osoby, chyba że umowa stanowi inaczej.

Autorskie prawa majątkowe mogą stanowić przedmiot obrotu prawnego. W zakresie umów wyróżnia się umowy:

1. przeniesienie majątkowych praw autorskich,

2. korzystanie z utworu (umowy licencyjne).

Prawo autorskie wprowadza szereg zasad odnoszących się do umów, których przedmiotem są autorskie prawa majątkowe.

1. Stosownie do art. 41 ust. 2 pr. aut. umowa licencyjna lub o przenie­sienia prawa autorskiego odnosi się tylko do pól eksploatacyjnych, które zostały w niej wyraźnie wymienione.

2. W art. 41 ust. 4 pr. aut. wyrażony został natomiast zakaz obejmowania umową nieznanych w chwili jej zawierania pól eksploatacji utworu.

3. Z art. 41 ust. 3 wynika zakaz zawierania umów w części dotyczącej wszystkich utworów lub wszystkich utworów określonego rodzaju tego samego twórcy mających powstać w przyszłości. Przepis wyłącza zawieranie sponsorskich kontraktów wieloletnich (często spotykanych w sferze twórczości muzycznej), w której wy­dawca zapewnia sobie "wyłączność" w zakresie twórczości danego autora, a w zamian zobowiązuje się do wypłaty stypendium i stosownej promocji jego dzieł.

4. Nakaz zawierania pod rygorem nieważności w formie pisemnej umów o przeniesienie autorskich praw majątkowych i umów licencyjnych wy­łącznych.

5. Wyłączenie obrotu autorskimi dobrami osobistymi.

6. Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, przenie­sienie własności egzemplarza utworu nie powoduje przejścia au­torskich praw majątkowych do utworu i odpowiednio, przejście autorskich praw majątkowych nie powoduje przeniesienia na nabyw­cę własności egzemplarza utworu. W konsekwencji, przykładowo, nabywca obrazu nie może w zasadzie - poza przypadkami okreś­lonymi w przepisach o dozwolonym użytku - korzystać (pobierać pożytki) z utworu ucieleśnionego w tym obrazie.

7. Jeżeli z umowy nie wynika, że ma ona charakter nieodpłatny, twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia, przy czym w przypadku nieokreślenia jego wysokości, ustala się ją z uwzględnieniem zakresu udzielonego prawa oraz korzyści wyni­kających z korzystania z utworu. O ile strony inaczej nie postanowią, twórcy przysługuje odrębne wynagrodzenie za korzystanie z utworu na każdym odrębnym polu eksploatacji. Jeśli strony chcą jednym wynagrodzeniem objąć korzystanie z utworu na wielu polach eksploatacji, powinny to wyraźnie przewidzieć w umowie.

Cechy umowy licencyjnej, o ile strony nie postanowiły inaczej:

1. ogranicza się do terytorium Polski,

2. jest zawarta na okres 5 lat,

3. ma charakter niewyłączny - licencjodawca może udzielać licencji również innym podmiotom poza licencjobiorcą ,

4. nie upoważnia do udzielania sublicencji,

5. uprawnia licencjobiorcę (w przypadku licencji wyłącznej) do dochodzenia roszczeń z tytułu naruszania autorskich praw majątkowych

6. może być wypowiedziana na zasadach określonych w art. 68 ust. 1 pr. aut.

G. Ochrona praw autorskich.

G.1. Ochrona autorskich praw osobistych

Twórca może domagać się:

1. zanie­chania działania grożącego naruszeniem przysługujących mu autorskich praw osobistych,

2. w przypadku naruszenia tych praw - usunięcia skutków naruszenia (np. w formie złożenia publicz­nego oświadczenia),

3. pieniężnego zadośćuczynienia (w przypadku istnienia winy po stronie naruszającego)

4. uisz­czenia odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany przez twórcę cel społeczny,

5. naprawienia szkody na zasa­dach ogólnych, jeżeli naruszeniu autorskich dóbr osobistych towarzyszy wyrządzenie uprawionemu szkody majątkowej.

Śmierć twórcy nie doprowadza do wygaśnięcia autorskich praw osobistych. Z tym momentem nie następuje też przekształcenie się dóbr osobistych twórcy w dobra osobiste osób bliskich. Dobra osobiste twórcy nadal istnieją, zapewniając przede wszystkim poszanowanie prawa do autorstwa i integralności dzieła.

G.2. Ochrona autorskich praw majątkowych

• Do naruszenia autorskich praw majątkowo dochodzi tylko wówczas, gdy określone działanie można traktować jako wkroczenie w zakres cudzego prawa autorskiego (monopolu eksploatacyjnego odnoszącego się do konkretnego utworu). Chodzi tu zatem o bezprawne korzy­stanie z elementów dzieła objętego ochroną prawa autorskiego.

• Podmiot majątkowego prawa autorskiego może w przypadku naruszenia przysługującego mu prawa żądać:

1. zaniechania naruszenia,

2. wydania uzyskanych korzyści albo zapłacenia w podwójnej, ­a w przypadku zawinionego naruszenie - potrójnej wyso­kości stosownego wynagrodzenia z chwili jego dochodzenia,

3. naprawienia wyrządzonej szkody, jeżeli działanie naruszające­go było zawinione,

4. uiszczenia przez sprawcę zawinionego naruszenia dokonanego w ramach działalności gospodarczej odpowiedniej sumy pieniężnej z prze­znaczeniem na Fundusz Promocji Twórczości

• Postanowienia dotyczące ochrony majątkowych praw autorskich stosuje się odpowiednio w odniesieniu do usuwania lub obchodzenia zabezpieczeń technicznych broniących przed udostępnianiem, zwielokrotnianiem lub rozpowszechnianiem utworu, jeśli działania te mają na celu bezprawne korzystanie z utworu.

• Z prawa autorskiego wynika, iż usunięcie lub obejście zabezpieczeń technicznych jest wtedy legalne, gdy ma na celu zgodne z prawem korzystanie z utworu. Chodzi tu zwłaszcza o eksploatację w granicach dozwolonego użytku osobistego i publicznego.

G.3. Ochrona programów komputerowych.

• W prawie autorskich przyjęto, że progra­my komputerowe podlegają ochronie takiej samej jak utwory literackie, z pewnymi jednak odrębnościami.

• W szczególności ochronie prawa autorskiego podlegają elementy tekstowe programu (w znaczeniu: konkretnego przedstawienia ciągu instrukcji). Pozatekstowe elementy programu (a więc algorytm, struktura programu, funkcje, język programo­wania) w istocie nie korzystają z ochrony, a to ze względu na brak znamion twórczych o indywidualnym charakterze.

• W ramach uprawnień tworzących treść autorskiego prawa majątkowe­go do programu komputerowego mieści się (art. 74 ust. 4 pr. aut.):

1. prawo do reprodukcji,

2. prawo do tłumacze­nia i adaptacji oraz wprowadzania innych zmian,

3. prawo do rozpowszechniania.

• Prawo autorskie przewiduje więc szerszy zakres ochrony w stosunku do programu komputerowego w porównaniu do innych utworów. Wynika to:

• z przyznania wyłącznego prawa wprowadzania zmian do programu, nawet w tych sytuacjach, w których nie wiąże się to ze zwielokrotnianiem programu,

• z wyłączeniem użytku osobistego,

• z zakazu dekompilacji tj. odtwarzania kodu źródłowego, co przekłada się na zakaz zapoznawania się z „treścią„ programu; uprawniona jest jednak dekompilacja programu w celu uzyskania jego kompatybilności z innymi aplikacjami,

• z niestosowania w odniesieniu do programów części regulacji prawnych dotyczących dozwolonego użytku publicznego

G.4. Ochrona wizerunku, adresata korespondencji i tajemnicy źródeł informacji

• Rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej.

• W braku wyraźnego zastrzeżenia zezwolenie nie jest wymagane, jeżeli osoba ta otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie.

• Zezwolenia nie wymaga rozpowszechnianie wizerunku:

1) osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych;

2) osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza.

• Jeżeli osoba, do której korespondencja jest skierowana, nie wyraziła innej woli, rozpowszechnianie korespondencji, w okresie dwudziestu lat od jej śmierci, wymaga zezwolenia małżonka, a w jego braku kolejno zstępnych, rodziców lub rodzeństwa.

• W przypadku rozpowszechniania wizerunku osoby bez jej zgody oraz rozpowszechniania korespondencji bez wymaganego zezwolenia osoby, do której została skierowana, przysługują następujące roszczenia:

1. zanie­chania działania grożącego naruszeniem przysługujących praw,

2. w przypadku naruszenia tych praw - usunięcia skutków naruszenia (np. w formie złożenia publicz­nego oświadczenia),

3. pieniężnego zadośćuczynienia (w przypadku istnienia winy po stronie naruszającego)

4. uisz­czenia odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany przez twórcę cel społeczny,

5. naprawienia szkody na zasa­dach ogólnych, jeżeli naruszeniu autorskich dóbr osobistych towarzyszy wyrządzenie uprawionemu szkody majątkowej.

• Ww. roszczeń tych nie można dochodzić po upływie dwudziestu lat od śmierci tych osób.

• Twórca, a wydawca lub producent na żądanie twórcy mają obowiązek zachowania w tajemnicy źródeł informacji wykorzystanych w utworze oraz nieujawniania związanych z tym dokumentów.

• Ujawnienie tajemnicy jest dozwolone za zgodą osoby, która powierzyła tajemnicę, lub na podstawie postanowienia właściwego sądu.

2. Prawa pokrewne.

A. Katalog i charakterystyka.

• Określenie prawa pokrewne stanowi zbiorczą nazwę dla szeregu dóbr niematerialnych objętych prawami wyłącznymi, których ochrona jest usytuowana w ramach prawa autorskiego.

• Do katalogu praw pokrewnych zalicza się prawa do:

1. artystycznych wykonań,

2. fonogramów i wideogramów,

3. nagrań programów,

4. pierwszych wydań, wydań naukowych lub krytycznych

• Są to prawa podmiotowe, bezwzględne, które mogą być przedmiotem obrotu prawnego, w tym także dziedziczenia.

• Ich przedmiot jest swym charakterem zbliżony do utworów lub związany z ich eksploatacją.

• Prawa pokrewne powstają z chwilą stworzenia (zrealizowania) dobra będącego ich przedmiotem, bez konieczności dopełniania jakichkolwiek formalności.

• Czas ochrony praw pokrewnych wynosi 50 lat (w przypadku pierwszych wydań 25 lat, a wydań naukowych i krytycznych - 30 lat).

• Ochrona praw pokrewnych realizowana jest zasadniczo ana­logicznie jak ochrona majątkowych praw autorskich, ze względu na ode­słanie w art. 101 pr. aut. Nie dotyczy to jednak ani regulacji dotyczącej wpłat na Fundusz Promocji Twór­czości, ani szczególnych zasad co do postępowania zabezpieczającego.

B. Prawo do artystycznych wykonań

• Prawo do artystycznych wykonań powstaje ze względu na wykonanie utworu lub sztuki ludowej, które posiada cechę artystyczności, tzn. posiada charakter osobisty i znajduje się w sferze działalności artystycznej.

• Powstaje ono na rzecz artysty wykonawcy i składa się ono z dwóch odrębnych grup uprawnień: majątkowych i osobistych.

• Wykonanie może mieć charakter bezpośredni (np. przy świad­czeniach aktorów, recytatorów, instrumentalistów, wokalistów, tan­cerzy,) lub pośredni (dotyczy to osób, które w sposób twór­czy przyczyniają się do wykonania, jak np. reżyserzy, dyrygenci).

• Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych nie okreś­la czasu ochrony dóbr osobistych artysty wykonawcy. Dobra te nie przestają istnieć wraz ze śmiercią artysty, lecz trwają bezterminowo.

• Prawo artysty wykonawcy nie narusza prawa autorskiego do wykonywanego utworu.

Artyście wykonawcy przysługuje wyłączne prawo do (art. 86 pr. aut.):

1) ochrony dóbr osobistych, w szczególności w zakresie:

a) wskazywania go jako wykonawcy,

b) decydowania o sposobie oznaczenia wykonawcy, w tym zachowania anonimowości albo posłużenia się pseudonimem,

c) sprzeciwiania się jakimkolwiek wypaczeniom, przeinaczeniom i innym zmianom wykonania, które mogłyby naruszać jego dobre imię;

2) korzystania z artystycznego wykonania i rozporządzania prawami do niego na następujących polach eksploatacji:

a) w zakresie utrwalania i zwielokrotniania - wytwarzania określoną techniką egzemplarzy artystycznego wykonania, w tym zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową,

b) w zakresie obrotu egzemplarzami, na których artystyczne wykonanie utrwalono - wprowadzania do obrotu, użyczania lub najmu egzemplarzy,

3) do wynagrodzenia za korzystanie z artystycznego wykonania lub za rozporządzanie prawami do takiego wykonania określone w umowie albo przyznane w przepisach ustawy.

C. Prawo do fonogramów i wideogramów

• Fonogramem, stosownie do art. 94 ust. 1 pr. aut., jest pierwsze utrwalenie warstwy dźwiękowej wykonania utworu albo zjawisk akustycznych.

• Pojęcie wideogramu, zdefiniowane w art. 94 ust. 2, obejmuje pierwsze utrwalenie sekwencji ruchomych obrazów, które może spełniać cechy utworu audiowizualnego.

• Prawo do fonogramu i wideogramu powstaje w sposób pier­wotny na rzecz ich producentów, tzn. wyłącznie tej osoby, która dokonała "pierwszego utrwalenia" lub która podejmuje inicjatywę i ponosi koszty utrwalenia określonego materiału muzycznego lub wizualnego.

• Bez uszczerbku dla praw twórców lub artystów wykonawców, producentowi fonogramu lub wideogramu przysługuje wyłączne prawo do rozporządzania i korzystania z fonogramu lub wideogramu w zakresie:

1) zwielokrotniania określoną techniką;

2) wprowadzenia do obrotu;

3) najmu oraz użyczania egzemplarzy;

4) publicznego udostępniania fonogramu lub wideogramu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym.

• Uprawniony nie może natomiast zakazać nadawania, reemitowania lub odtwa­rzania wprowadzonego do obrotu fonogramu i wideogramu.

• Przysługuje mu jednak prawo do stosownego wynagrodzenia.

D. Prawo do nagrań programów

• Prawo do nadań programów przysługuje - stosownie do art. 97 pr. aut. - organizacji radiowej lub telewizyjnej.

• Treścią prawa do nagrań programów jest wyłączne prawo do rozporządzania i korzystania ze swoich nadań programów w zakresie:

1) utrwalania;

2) zwielokrotniania określoną techniką;

3) nadawania przez inną organizację radiową lub telewizyjną;

4) reemitowania;

5) wprowadzania do obrotu ich utrwaleń;

6) odtwarzania w miejscach dostępnych za opłatą wstępu;

7) udostępniania ich utrwaleń w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym.

• Prawo do nagrań programów gaśnie z upływem pięćdziesięciu lat następujących po roku pierwszego nadania programu

E. Prawo do pierwszych wydań, wydań naukowych lub krytycznych

Prawo do pierwszego wydania

• Prawo pokrewne do pierwszego wydania odnosi się do pierwszej publikacji (pierwszego rozpowszechnienia) niechronionego dzieła (którego czas ochrony już wygasł), którego egzemplarze nie były nigdy jeszcze publicznie udostępniane (art. 99¹ pr. aut.).

• Często chodzi tu o pierwsze udostępnienie rękopisów, listów, oryginałów rysunków, a także tekstów lub melodii nieposiadających cech utworu (np. ludowych kompozycji, piosenek, przyśpiewek, bajek i opowieści).

• Podmiotem omawianego prawa jest wydawca, który jako pierwszy w sposób zgodny z prawem opublikował lub w inny sposób rozpowszechnił utwór.

• Przysługuje mu do takiego pierwszego wydania prawo pokrewne zapewniające przez 25 lat od daty pierwszej publikacji lub rozpowszechnienia wyłączność w zakresie rozporządzania tym utworem (tekstem) oraz korzystania z niego na wszystkich polach eksploatacji.

• Uprawnionemu przysługuje również prawo do czerpania korzyści z wynajmu egzemplarzy utworów po raz pierwszy przez niego rozpowszechnionych lub opublikowanych, jak również prawo do wykonywania praw zależnych.

• Uprawniony może też zakazać wy­dawania omawianych praw, co oznacza możliwość zablokowania rozpowszechniania odkrytego przez niego (nieznanego) materiału, także w postaci przerobionej.

Prawo do wydania naukowego lub krytycznego

• Przedmiotem prawa pokrewnego do wydania naukowego lub krytycznego (art. 99² pr. aut.) są niechronione prawem autorskim (z uwagi na upływ czasu ochrony prawa autorskiego) naukowe edycje starych rękopisów, listów, kronik, manuskryptów dzieł literackich lub muzycznych, dokumentów, map, planów architektonicznych.

• Wyłączność w zakresie ich eksploatowania od­nosi się tylko do wkładu naukowego. W zasadzie nie obejmuje ona zatem utworu (tekstu).

• Pod­miotem prawa jest osoba fizyczna, która przygotowała wydanie krytyczne lub naukowe.

• Prawo to trwa 30 lat od daty publi­kacji.

• Treścią prawa jest wyłączność rozporządzania takim wydaniem i korzystania z niego w zakresie:

1. utrwalania,

2. zwielokrotniania określoną techniką,

3. wprowadzania do obrotu,

4. najmu i dzierżawy.

40

4

---