Polskie prawo pracy a prawo unijne, lolo, WSB, Prawo pracy, prawo unijne


POLSKIE PRAWO PRACY A PRAWO UNINE

- materiał wykładowy dla słuchaczy Studium Podyplomowego, wykładowca Lidia Matys 

 

I. ŹRÓDŁA PRAWA WSPÓLNOTOWEGO

1. Pierwotne prawo wspólnotowe

2. Pochodne akty prawa wspólnotowego

3. Ogólne zasady prawa

 

Polska od czasu wstąpienia do Unii Europejskiej 1 maja 2004 r. zobowiązana jest do przestrzegania prawa obowiązującego we Wspólnotach.
Unia Europejska powstała na bazie istniejących uprzednio Wspólnot Europejskich (Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej, Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej oraz Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali). Jej system prawny jest więc w znacznym zakresie wynikiem funkcjonowania tych Wspólnot.
W dużym uproszczeniu, na system źródeł prawa Unii Europejskiej składają się tzw. pierwotne i pochodne akty prawa wspólnotowego. W procesie prawodawczym Unii uczestniczą: Parlament Europejski, Rada Unii Europejskiej i Komisja Europejska.
Należy mieć na uwadze to, że prawo wspólnotowe ma charakter ponadnarodowy.

Pierwotne prawo wspólnotowe

Pierwotne prawo wspólnotowe zawiera normy i przepisy regulujące najistotniejsze kwestie Unii Europejskiej, takie jak: ustrój, porządek prawny, podstawowe zasady prawa wspólnotowego, delegacje do wydawania aktów normatywnych niższego rzędu itp.
W hierarchii źródeł prawa powyższe unormowania są uprzywilejowane. Akty pierwotne mają bezwzględne pierwszeństwo przed aktami niższej rangi, a wszystkie akty prawa wtórnego muszą być zgodne z prawem pierwotnym.

Konstytucja RP z 1997 r. w Art. 87 ust. 1 stanowi, że
Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia. (...)

Istotnym elementem w systemie źródeł prawa europejskiego jest również orzecznictwo. Europejski Trybunał Sprawiedliwości w procesie interpretacji źródeł pierwotnego prawa wspólnotowego określił zasady porządku prawnego w Europie. Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości oraz Sądu Pierwszej Instancji wypracowało zasady prawne oraz porządek prawny Unii.

Fundamenty porządku prawnego Unii Europejskiej tworzą w pierwszym rzędzie traktaty ustanawiające wymienione na wstępie trzy Wspólnoty (wraz ze wszystkimi załącznikami i protokołami dodatkowymi).
Są to:

Obecnie w Unii obowiązują jedynie Traktaty Rzymskie z 1957 r. Traktat Paryski z 1951 r. został zawarty na okres 50 lat. Wobec tego, że państwa członkowskie nie przedłużyły jego obowiązywania, Traktat Paryski wygasł z dniem 23 lipca 2002 r.

Powyższe traktaty uzupełnione zostały:

Do prawa pierwotnego zalicza się także traktaty o przystąpieniu nowych członków.

Zgodnie z Konstytucją prawo międzynarodowe, a w szczególności prawo unijne, będzie miało pierwszeństwo przed regulacjami polskimi. (Art. 91 Konstytucji RP z 1997 r).
1. Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy.
2. Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową.
3. Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.

Pochodne akty prawne prawa wspólnotowego

Pochodne akty prawne prawa wspólnotowego wydawane są przez Parlament Europejski wspólnie z Radą Unii Europejskiej, Radę Unii Europejskiej samodzielnie oraz przez Komisję Europejską.


Akty te dzieli się na dwie kategorie:

1. normy bezwzględnie obowiązujące, którymi są:

2. normy względnie obowiązujące, do których zalicza się:

Rozporządzenia

Zawierają regulacje generalne. Mają zasięg ogólny, co oznacza, że stosuje się je bezpośrednio w państwach członkowskich.
Obowiązują w formie przyjętej przez właściwy organ Wspólnoty i nie podlegają żadnym dodatkowym wymogom, aby mogły obowiązywać we wszystkich krajach Wspólnoty. Akty te podlegają publikacji w Dzienniku Urzędowym Wspólnot (Official Journal - w skórcie O.J.) i z tą chwilą stają się częścią składową systemu prawnego każdego państwa członkowskiego. Rozporządzenie wchodzi w życie w terminie w nim określonym lub w terminie 20 dni od dnia ogłoszenia. Z chwilą wejścia w życie, rozporządzenia automatycznie uchylają odmienne przepisy obowiązujące w państwach członkowskich.

Dyrektywy

W odróżnieniu od rozporządzeń, dyrektywy nie wiążą w całości, lecz jedynie „co do skutku”. Oznacza to, że dyrektywy nakładają na państwa członkowskie obowiązek uregulowania danej materii w sposób w nich określony, pozostawiając jednak swobodę w zakresie środków prawnych do osiągnięcia określonego celu. Ponieważ są skierowane do konkretnych stron, nabierają mocy z chwilą ich notyfikacji przez strony. Dyrektywy skierowane do wszystkich państw członkowskich oraz dyrektywy podjęte wspólnie przez Parlament Europejski i Radę publikowane są w Dzienniku Urzędowym Wspólnot. Wchodzą w życie w terminie w nich określonym lub 20. dnia od ich ogłoszenia.

Decyzje

Mają moc obowiązującą w stosunku do tych podmiotów, do których zostały skierowane. Adresatami decyzji mogą być osoby prawne, osoby fizyczne oraz państwa członkowskie. Decyzje mają więc charakter indywidualny. Wiążą adresata w całości - adresat nie ma (jak w przypadku dyrektyw) możliwości wyboru metod lub środków realizacji decyzji. Mogą albo bezpośrednio nakładać obowiązki lub przyznawać uprawnienia, albo zobowiązywać do wydania aktu normatywnego. Decyzje mają moc wiążącą od chwili ich notyfikacji przez strony. Podjęte wspólnie przez Parlament Europejski i Radę są ogłaszane w Dzienniku Urzędowym Wspólnot, i wchodzą w życie w oznaczonym w nich terminie lub 20. dnia od ogłoszenia.

Zalecenia, opinie i inne akty wspólnotowe

Zalecenia i opinie nie mają wiążącego charakteru, ale mogą wywierać skutki prawne. Traktowane są jako wskazówki interpretacyjne w procesie stosowania prawa wspólnotowego. Do ich wydawania nie jest potrzebne upoważnienie. Komisja Europejska jest upoważniona do udzielania zaleceń i opinii, jeżeli uzna to za niezbędne.
Poza wymienionymi wyżej źródłami spotkać można również m.in.:

Adresowane są do podmiotów stosujących prawo europejskie. Są to akty normatywne o charakterze instrukcyjnym. Ponadto w katalogu źródeł prawa UE wyodrębnić można akty prawa wewnętrznego wspólnot, takie jak: regulaminy instytucji i organów wspólnotowych, akty organów wspólnoty wiążące inny organ wspólnoty itp.
Źródłem prawa UE mogą być również umowy międzynarodowe zawarte przez Wspólnotę. Muszą one być jednak zawarte zgodnie z trybem ustanowionym w traktacie o ustanowieniu Wspólnoty Europejskiej. Umowy zawarte zgodnie z ustalonymi w nim warunkami obowiązują instytucje Wspólnoty i państwa członkowskie.

Ogólne zasady prawa

Do źródeł prawa wspólnotowego zalicza się także tzw. ogólne zasady prawa. Nie są one nigdzie skatalogowane. Zasady te mogą wypływać z samej istoty prawa UE (np. wykładnia traktatów) lub mogą stanowić dorobek państw członkowskich (zasady i regulacje zawarte np. w ustawach lub podobnych aktach prawnych).
Nie należą ani do kategorii pierwotnych, ani wtórnych źródeł prawa i w zasadzie należałoby je umieścić pomiędzy nimi. Za takim rozwiązaniem przemawia fakt, iż zasady te mogą stać się podstawą unieważnienia niezgodnych z nimi aktów prawa pochodnego - co świadczy o ich wyższej, w stosunku do prawa pochodnego, pozycji.

II. UNIJNE PRAWO PRACY

 

 

 

PROBLEMATYKA DZIAŁALNOŚCI SOCJALNEJ W DZIAŁALNOŚCI UNII EUROPEJSKIEJ I RADY EUROPY.

 

Działalność legislacyjna UE przez wiele lat skupiała się wokół problematyki gospodarczej, podczas gdy sprawy socjalne zostały pozostawione na dość odległym miejscu. Co prawda Traktat Rzymski w artykule 2 Wstępu wskazującym na cele Organizacji wymienia dążenie do zapewnienia wysokiego poziomu zatrudnienia i opieki społecznej oraz podnoszenie stopy życiowej i jakości życia, zaś artykuły 117-123 mówią o konieczności prowadzenia właściwej polityki społecznej, tym niemniej w praktyce większość działań podejmowanych w tej sferze miała w większości na celu jedynie umożliwienie właściwej realizacji integracji ekonomicznej.

W momencie, gdy integracja ekonomiczna Europy zaczęła przybierać coraz bardziej widoczny kształt okazało się, że brak równomiernego zainteresowania tzw. wymiarem społecznym (social dimension) może zagrozić funkcjonowaniu jednolitego rynku. Dlatego też podjęto próbę szerszego spojrzenia na problematykę społeczną, czego wyrazem było oprócz wydania szeregu aktów prawnych obejmujących całość problematyki społecznej, jakim była przyjęta w 1989 r. w Strasburgu WKPPSP, a także Protokół Społeczny do Układu z Maastricht.

Jeżeli chodzi o drugą organizację, mianowicie Radę Europy, to przy braku większych możliwości oddziaływania na sferę ekonomii czy polityki uznała ona za jeden ze swoich priorytetów problematykę promocji praw socjalnych.

 

PODSTAWOWE ZASADY PRAWA PRACY

 

Unia Europejska oraz Rada Europy stworzyła w swoich dokumentach katalog podstawowych zasad prawa pracy, które powinny być respektowane przez wszystkie Państwa Członkowskie. W przypadku UE katalog taki zawarty jest w WKPPSP (Wspólnotowej Karcie Podstawowych Praw Socjalnych Pracowników z 1989 r.), zaś w przypadku rady europy w EKS (Europejskiej Karcie Społecznej) z 1961 r.

Do zasad tych zaliczono: