Miasto- ma prawa miejskie, to historycznie ukształtowany typ osiedla wyznaczony odrębnej organizacji uznanej i określonej prawnie oraz wytwarzającej w ramach swojej działalności zespól trwałych urządzeń materialnych, o specyficznej fizjonomii, którą można uznać za odrębny typ krajobrazu
Kryteria definiowania miasta: *demograficzne- liczba ludności *formalno-prawne -*historyczne- okres,czas pochodzenia *administracyjne *inne np. zwarty plan zabudowy
Czynniki rozwoju miast: *turystyka *położenie *ośrodki naukowe *przemysł - pierwotny czynnik *usługi- czynnik wtórny *uwarunkowania prawne np. ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym Czynniki rozwoju miast w Polsce: pierwotne np. przemysł, wtórne np. usługi, inne np. plan zagospodarowania przestrzennego Do czynników rozwoju miast zaliczamy również:1 globalizacyjne wyzwolenia wynikające z globalnych i europejskich megatrendów a) cywilizacji informacyjnej b) globalizacji gospodarki c) ekorozwoju d) demokracji e) integracji polskiej przestrzeni z przestrzenią europejską 2 czynnik o znaczeniu europejskim i ogólnokrajowym a) zwrotnikowe położenie Polski w przestrzeni europejskiej b) historyczne ukształtowanie struktury przestrzeni c) walory środowiska przyrodniczego d) przesłanki demograficzne Czynniki miastotwórcze: przedsiębiorczość indywidualną i zbiorową mieszkańców i tzw. patriotyzm lokalny, czynniki lokalizacji przemysłu, budownictwa, transportu oraz usług produkcyjnych, czynniki zainwestowania w infrastrukturze społecznej i ekonomicznej; czynniki historyczne umożliwiające kontynuację procesów rozwojowych dotychczasowych funkcji tradycyjnych, uwarunkowanie biegiem historii; położenie względem tzw. otocznie będącego siłą motoryczną rozwoju miast; rezerwy terenów miejskich; dostępność komunikacyjna do źródeł zasilania w wodę, energię elektryczną; siła oddziaływania potencjału lub grawitacji w strefie wpływu wielkich miast PRAWA MIEJSKIE- zbiór prawa dotyczący mieszkańców miast, szczególnie istotny w średniowieczu, gdyż wyjmował mieszczan spod jurysdykcji prawa ziemskiego (tzw. prawa dworskie) Prawa nadawane były przez władcę na wniosek pana i obejmowały m.in.: *prawo targowe (pozwalające na prowadzenie targów) *pozwolenie na swobodne uprawianie rzemiosła *prawo składu (zmuszające przyjeżdżających kupców do wystawiania swoich towarów na sprzedaż) i prawo mili (ograniczające konkurencję w handlu i rzemiośle) *prawo sądowe (spory rozstrzygał sąd) i związane z nim prawo miecza, czyli prawo do zasądzania wyroków śmierci i określające, jakie rodzaje kar za jakie przestępstwa można wykonywać (powołanie instytucji kata) *prawo do wznoszenia fortyfikacji (które władca przekazał miastu) Kryteria definiowania miasta: + prawno-administracyjne: osiedla, które uzyskały status prawny (prawa miejskie) ->Polska, Anglia, RPA + wielkościowe (statystyczne): uzyskanie przez osiedla określonej liczby ludności (Francja, Portugalia-od 2tys., Holandia-od 20 tys.) + funkcjonalne: polegające na analizie struktury zatrudnienia (zróżnicowanie zawodowe i przewaga ludności nierolniczej) -> Brazylia - ośrodki administracyjne + fizjonomiczne: przyjmujące jako kryterium rodzaj i charakter zabudowy (krajobraz miejski), najczęściej stosowane jako uzupełniające + mieszane: (np. wg ONZ do 2 tys.-wsie, powyżej 10 tys.-miasta, a osiedla o liczbie mieszkańców 2-10 tys. Powinny być klasyfikowane na podstawie struktury zawodowej ludności)
CECHY MIASTA: zróżnicowanie zawodowe, określona wielkość miasta, zwarta zabudowa, poziom życia miejskiego i znaczna koncentrację Cechy powojennego rozwoju miast w Polsce: wysoka dynamika wzrostu ludności miejskiej; rozrost terenów zainwestowanych; ekstensywny sposób zagospodarowania i wykorzystania terenów; redukcja do min. procesów modernizacji i przebudowy istniejących zasobów i urządzeń miejskich Cechy miasta w gospodarce rynkowej: 1: powrót znaczenia renty gruntowej i mechanizmów rynkowych 2: przesunięcie kontroli nad przestrzenią z centrum do władz lokalnych reprezentowanych przez samorządy terytorialne 3: zmiany w strukturze własnościowej ziemi 4: wzrost liczby `aktorów' rywalizujących o przestrzeń miasta i konkretne lokalizacje 5: zmiana kryteriów alokacji przestrzennej z politycznych na ekonomiczne 6: radykalne przemiany w strukturze zatrudnienia polegające na zmniejszeniu zatrudnienia w sektorze przemysłowym na korzyść zatrudnienia w sektorze usług 7: formowanie się nowej struktury społecznej i politycznej miast Przewidywane cechy rozwoju miast: 1-przyspieszenie tempa modernizacji i przebudowy istniejących zasobów 2-wzrost intensywności wykorzystania terenów budowlanych 3-zmiany w modelu funkcjonowania miast 4-wprowadzenie zasad ekorozwoju do praktyki 5-dynamiczny wzrost udziału sektora prywatnego w realizacji programów rozwoju miast. Zjawiska te wpłynęły na strukturę przestrzenną miast, na: 1: wzrost zróżnicowań społeczno - kulturowych 2: przemiany krajobrazu miejskiego i architektury 3: przemiany w przestrzeni miasta, symboli wielu miast i nadanie im nowych wartości 4: wzrost intensywności użytkowania ziemi 5: zmiana funkcji, zwłaszcza w centralnych częściach miasta 6: zmiana zachowań przestrzennych mieszkańców miast 7: polaryzacja przestrzenna społeczeństwa
MIERNIKI ROZWOJU MIAST: wskaźnik obciążenia demograficznego (ludność w wieku nieprodukcyjnym / 100 os. w wieku produkcyjnym); przyrost naturalny; gęstość zaludnienia na km2; liczba podmiotów gospodarczych / 1 tys. ludności; stopa bezrobocia; dochody własne miasta w przeliczeniu na 1 tys. mieszkańców; dochody podatkowe; wlk infrastruktury; BIZ- bezpośrednie inwestycje zagraniczne w danym mieście np. na 1 tys; liczba studentów na 10 tys; liczba lekarzy; zapylenie, zadymienie; PKB
Sposoby rozwoju miast: monocentryczny, policentryczny, złożony Monocentryczny `dolepianie' dalszego ciągu miasta następuje wówczas, gdy wewnątrz miasta wszystkie tereny są zabudowane albo bardzo drogie i wówczas obiekty budowlane buduje się `u wrót miasta' możliwie najbliżej jego W ten sposób powstał w niektórych miastach pierścień budynków opasających miasto (Paryż) złożony z szeregu koncentrycznych ogniw odtwarzając pierwotny plan miasta. Dotoczy to przede wszystkim rozwoju miast o schemacie koncentrycznym Takie koncentryczne rozrastanie się miast stało się punktem wyjścia teorii pierścieniowego rozwoju stworzonej w 1924 przez W. Burgera Wyróżnił on 5 kolejnych stref wokół środka miasta: 1centrum handlowe2 strefa przejściowa, w której mieszczą się mieszkania ludności robotniczej 3strefa mieszkalna klas średnich 4strefa zamieszkana przez ludność zamożną 5 pierścień zewnętrzny, z którego rekrutują się codzienne dojazdy do pracy Przeciwstawną teorii pierścieniowego rozwoju, jest teoria homera hoyt'a, czyli sektorowego (klinowego) rozwoju miast Hoyt twierdzi, że do centrum dzielnicy śródmiejskiej miasta, która jest najczęściej najstarszą częścią miasta, przylegają wzdłuż dróg, w wygodnych warunkach topograficznych, dzielnice wyciągnięte w postaci klinów tzw. wąskich sektorów. W każdym z tych klinów następuje koncentracja pewnego typu zajęć i w ten sposób powstają dzielnice funkcjonalne Drugim sposobem rozwoju miast jest model wzrostu policentrycznego miasta. Następuje on wówczas, gdy kilka różnych odległych osiedli wokół miasta zaczyna się rozwijać, rosnąć i z biegiem czasu łączyć. Nowe miasta powstające obok dawnych były często przejawem dążenia do segregacji społecznej
ETAPY ROZWOJU MIAST: URBANIZACJA charakteryzuje się szybszym tempem wzrostu zaludnienia obszarów centralnych miasta aniżeli obszarów zewnętrznych. Liczba ludności całej aglomeracji wzrasta na skutek dodatniego przyrostu naturalnego i migracji ludności. Napływ ludności do miasta jest wysoki i związany jest ze wzrostem zatrudnienia, głównie w przemyśle SUBURBANIZACJA charakteryzuje się szybszym przyrostem ludności na obszarach zewnętrznych aniżeli w centrum miasta. Przyrost naturalny na obszarach zewnętrznych jest wyższy, a niektóre centralne obszary wykazują przyrost ujemny. Okres ten jest okresem rozwoju aglomeracji. Główne miasto traci na znaczeniu i zaczyna chylić się ku upadkowi. O zmianie ludności w dalszym ciągu decydują migracje, zatrudnienie ogółem wzrasta, ale w niektórych centralnych dzielnicach zaczyna występować spadek tej wielkości. Podstawowa rola i zatrudnienie w sferze usług DEZURBANIZACJA charakteryzuje się spadkiem liczby ludności na obszarze centralnym, a następnie również i zewnętrznym. Spadek ten powoduje zmniejszanie się aglomeracji jako całości, tempo migracji ludności z obszarów węzłowych (centralnych) na obszary zewnętrzne i do mniejszych miast przewyższa jej przyrost na obszarach zewnętrznych aglomeracji. W fazie tej funkcje centrów miast ulegają bardzo silnej erozji. Funkcja mieszkaniowa zanika, działalność usługowa nastawiona na zaspokojenie potrzeb ludności też się zmniejsza, funkcja administracyjna i zatrudnienie wzrastają, infrastruktura przeznaczona dla transportu zajmuje coraz większe obszary, co koliduje z funkcja mieszkaniową. Funkcje społeczne i kulturalne spełniane przez centra miast ulegają zmniejszeniu REURBANIZACJA występuje wówczas, gdy udział ludności obszaru centralnego w ogólnej liczbie ludności rośnie początkowo na skutek zahamowania tempa ubytku, a następnie wzrostu ludności tego obszaru. W procesie odradzania się miasta przeważają siły dośrodkowe, w przeciwieństwie do fazy dezurbanizacji, w której dominowały siły odśrodkowe
Progi rozwoju miast: progi przestrzenne wynikają z ukształtowania terenu, warunków wodnych, istniejącego zagospodarowania i możliwości rozwoju infrastruktury technicznej progi terenowo- strukturalne wynikają z konieczności zmiany struktury istniejącego zagospodarowania i użytkowania terenu progi ilościowe ograniczają nie zabudowę poszczególnych terenów, lecz wielkość miasta jako całości wynikające np. z wydolności ujęć wodnych, oczyszczalni ścieków Od dawna badacze miast zauważyli, że wraz ze wzrostem miasta tradycyjnie mierzonego liczba jego mieszkańców obok korzyści pojawiają się liczne niedogodności, jak: przeciążenie transportu, trudności zaopatrzenia w wodę, odprowadzanie ścieków, brak innych urządzeń niezbędnych do funkcjonowania zakładów przemysłowych i usługowych oraz do zaspokajania potrzeb rosnącej liczby ludności, ponadto hałas, degradacja środowiska naturalnego stwarzają mieszkańcom dużych miast dodatkowe trudności, pokonywanie których wymaga rosnących nakładów inwestycyjnych, tzw. nakładów progowych. `Dobrobyt netto' miasta przypadający na głowę ludności jako funkcję jego wielkości można przedstawić jako funkcję rosnącą szybko aż do wielkości np. 250000 mieszkańców, funkcję rosnącą wolniej do pewnej liczby mieszkańców- być może 5 mln, i funkcję malejącą dla jeszcze większych wielkości Aby rozstrzygnąć problem ustalenia
optymalnej wielkości miasta należałoby przeprowadzić rachunek ekonomiczny uwzględniający korzyści i niekorzyści występujące zarówno w dużych, jak i w małych miastach, jak również zastanowić się nad tym, czy dużego miasta nie byłoby stać na rozwiązanie tych problemów RODZAJE MIAST: 1 kryterium demograficzne (liczba ludności, gęstość zaludnienia, tempo wzrostu ludności, liczba osiedli (miast) na 1km2 2 kryterium siły przyciągania (napływ ludności, inwestorów do miasta 3 kryterium archeologiczne- geneza miasta 4 kryterium historyczne- kiedy miasto powstało 5 kryterium etniczne 6 położenie topograficzne (obronne, na wyspach, w dolinach) 7 rozmieszczenie geograficzne 8 z punktu widzenia gospodarczo-socjalnego 9 według pełnionej w systemie osadniczym funkcji FUNKCJE MIAST: A: funkcje zbioru miast B: funkcje każdego miasta C: rozmieszczenie funkcji w przestrzeni miasta Funkcje miasta to jakby jego profesja, czyli są to główne dziedziny działalności mieszkańców miasta, od których zależy życie i rozwój miasta. Czynności wykonywane w interesie mieszkańców miasta na użytek wewnętrzny nie odzwierciedlają użyteczności miasta. Działalność skierowana na zewnątrz miasta będąca podstawą rozwoju decyduje o jego funkcji. Każde miasto jest zjawiskiem złożonym, które składa się z 3 elementów powiązanych ze sobą: 1-urządzenia trwałe - zabudowa 2-grupa ludności 3-produkcja dóbr i ich konsumpcja W zależności od tego, który z elementów zostanie wydobyty jako cecha wiodąca w klasyfikacji funkcjonalnej, powstają różne warianty typologii funkcjonalnej miast.
KLASYFIKACJA FUNKCJI: 1 kryterium rodzajowe: (administracyjno - polityczne, handlowe, przemysłowe, kulturalno - oświatowe, usługowe, rekreacyjne) 2 funkcje dominujące i wyspecjalizowane 3 funkcje miastotwórcze i uzupełniające 4 funkcje (grupy) egzogeniczne i endogeniczne Do funkcji miastotwórczych należą te rodzaje działalności społecznej i gospodarczej ludności, które są wykonywane w mieście, ale służą do zaspokojenia potrzeb świata zewnętrznego. Funkcje określają odrębności miasta Uzupełniające to te, które świadczą na rzecz rynku lokalnego względem ludności danego miasta Te funkcje wykazują dużą współzależność, choć wzajemny stosunek wyrażony liczbą zatrudnionych jest zróżnicowany przestrzennie i ulega zmianom w czasie. Stosunek ten określa względny stopień otwarcia lub domknięcia gospodarki miejskiej Grupa egzogeniczna odznacza się tym, że ma powiązania pozalokalne, a endogeniczna lokalne, ale każda z nich może odgrywać rolę miastotwórczą. Podział mieszkańców na gr. egzo- i endogeniczną stanowi podstawę do teorii bazy ekonomicznej Występują różne sposoby badania funkcji począwszy od prostych metod graficznych i statystycznych poprzez różnorodne metody taksonomiczne i analizy czynnikowe K= Zp/Zm Im większe miasto, tym więcej usług świadczy na potrzeby swoich mieszkańców Układ przestrzenny miasta:1 Układ regularny *schemat szachownicy- regularne fig geometr, budynki maja plan bloków (np. Mannheim, starówka Krakowa) *układ liniowy (głównie małe miasta, np. na Dolnym Śląsku) *schemat promienisto- koncentryczny (np. Mediolan, Brazylia, Tokio) 2 Układ nieregularny- krzywe, kręte ul, nieregularny ukł blaków Przyspieszone przekształcenia w strukturze przestrzennej miast: *wywołane przemianami w skali globalnej: urbanizacja, subur, deglomeracja, uprzemysłow *wywołane żywiołami przyrody lub zbrodniczymi czynami czł: trzęsienia z, powodzie, pożary, wojny *wywoł świadomym i zaplanowanym dział czł: przebudowa infrastrukt, imprezy o zasięgu globalnym, inwestycje miastotwórcze Struktura mista (->s przestrzenna) s.organizacji prawnej-> podział administr, s funkcjonalna (centrum, dzielnice, strefa zewn, sys transp, sys inżynier) s społeczna (przestrzenie publ, pryw, grupowe) s fizjonomiczna: *rejony i obszary (śródmieście, osiedla, tereny zieleni, dzielnice przemysł, zabud jednorodzy i rozproszona) *granice i krawędzie (rzeka, skarpa, linie kolej, arterie komunikac) *drogi i przejścia (arterie komun, ul miejskie, ciągi piesze i rower) *węzły i pkt centralne- funkcjonalne i symboliczne *charakteryst pkt i dominanty (zabytki, wysokościowce, gmachy publ, symbole m, miejsca pamięci) Funkcjonalna struktura przestrzeni miejskiej może być wyrażona strefami o różnej charakterystyce zagospodarowania. Pod względem funkcjonalnym wyróżniamy strefy: mieszkaniową, usługową, produkcyjną, magazynową i rekreacyjną Strefy te łączy system transportu. Ugoda wewnętrzna miejskich społeczeństw europejskich osadzała się na egalitaryzmie przestrzennym Kryteriami tego egalitaryzmu są: prawo terytorialności, prawo do życia publicznego, prawo kontroli społecznej W związku z powyższym stworzony został społeczny system użytkowania przestrzeni oparty na jednoznacznej klasyfikacji określającej strefy użytkowania prywatnego, społecznego i publicznego. Miejsca prywatne są domeną rodziny, społeczne- grupy ludzkiej, publiczne- władz miasta Tradycyjne miasto polskie ma wymieszaną funkcjonalnie strukturę przestrzenną, w której rysują się 3 strefy: centralna, pośrednia i zewnętrzna Strefa centralna pokrywała się zazwyczaj z obszarem historycznie ukształtowanego jądra miasta, cechowała ją zwarta, najwartościowsza urbanistycznie i kulturowo tkanka budowlana Strefa pośrednia powstała później w wyniku mieszania się różnych form zagospodarowania, głównie z okresu przyspieszonego rozwoju miast. Występowały tu poza różnymi formami zabudowy mieszkaniowej budynki przemysłowe, magazynowe oraz bazy techniczne miasta Strefa zewnętrzna pojawiła się na styku użytkowania miejskiego i pozamiejskiego. Na jej obszarze występuje konkurencja form zagospodarowania typu wiejskiego i form miejskich Struktura społeczna miasta uwydacznia się w przestrzeni poprzez strefy użytkowania przestrzeni otwartych Przestrzenie otwarte (prywatne, półpr, społ, półpubl, publ: p techniczne, kulturowe) Infrastruktura publ 1 społeczna 2 techn ad1 komercyjna (samofinansująca się, prywatna):rozrywka, turyst, handel, gastronomia, rzemiosło, banki, ubezpiecz, grzebaln *socjalna (dot z budż): oświata, służba zdr, opieka społ, kult, bezp i porz publ, zieleń ad 2: *komercyjna (energet, wodna- kan, gosp. odpad, łączność, osob komun publ, transport ład *socjalna (drogi, ul, przejścia, oświetlenie przestrz publ) Struktura fizjonomiczna miasta rozwija się poprzez strukturalizację i integrację przestrzeni otwartych. Obraz miasta odczytywany jest dzięki wyróżniającym się rejonom, krawędziom, przejściom, węzłom i dominantom Mienie komunalne- zgodnie z ustawą o samorządzie terytorialnym jest to własność i inne prawa majątkowe należące do gmin (miast) i ich związków oraz mienie innych gminnych osób prawnych, w tym przedsiębiorstw NABYCIE MIENIA KOMUNALNEGO PRZEZ GMINĘ NASTĘPUJE: 1 Na podstawie ustawy „Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym” 2 Przez przekazanie gminie mienia w związku z utworzeniem lub zmianą granic gminy, przekazanie mienia następuje w drodze porozumienia zainteresowanych gmin, a w razie braku porozumienia - decyzją prezesa RM, podjętą na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej 3 W wyniku przekazania przez administrację rządową na zasadach określonych przez RM w drodze rozporządzenia 4 W wyniku własnej działalności gospodarczej 5 Przez inne czynności prawne 6 W innych przypadkach określonych odrębnymi ustawam Podmioty mienia komunalnego samodzielnie decydują o przeznaczeniu i sposobie wykorzystania składników majątkowych przy zachowaniu wymogów zawartych w odrębnych przepisach prawa Organy i podmioty zarządzające własnościa komunalną organy: Komisje problemowe, Rada Gminy, Komisja Rewizyjna, Komórki organizacyjne Urzędu Gminy, Wójt Burmistrz Prezydent, Zespoły zadaniowe Urzędu Gminy Podmioty- WBP: Komunalne przedsięb użyteczn publ, Komun przeds komercyjne, K jedn budżet, K zakłady budżet, K gospod pomocnicze Klasyfikacja mienia komunalnego w mieście:
A- Nieruchomości 1Grunty: działki budowlane zabudowane, działki budowlane niezabudowane, drogi, lasy, tereny zielone, wody, użytki kopalniane, inne (usługi np. place targowe) 2 Budynki 3 Budowle 4 Lokale B- Urządzenia i instalacje sieciowe komunalnej infrastruktury technicznej (wodociągowe, kanalizacje, ciepłownicze, ujęcia i stacje uzdatniania wody) C- Rzeczy ruchome (maszyny, urządzenia, środki transportu, materiały) D- Środki pieniężne (budżetowe) E- Prawa niematerialne Komunalizacja: 1 z mocy prawa 2 z mocy decyzji *o charakterze obligatoryjnym *o charakt fakultatywnym
SPOSOBY POWIĘKSZANIA MIENIA KOMUNALNEGO: 1 komunizacja 2 przejmowanie drogą negocjacji terenów Skarbu Państwa 3 tworzenie drogą negocjacji zespołów scalania niezabudowanych gruntów, wszędzie tam gdzie własność komunalna stanowi choć małą działkę 4 przegląd wydawanych zezwoleń lokalizacyjnych, które straciły swoją ważność 5 przegląd terenów przedsiębiorstw położonych na terenie miasta i odzyskanych gruntów niewykorzystanych (nawet drogą wykupu) 6 korzystanie z prawa pierwokupu wszędzie tam, gdzie jest to możliwe 7 przegląd budynków komunalnych z punktu widzenia ich stanu technicznego i wyburzenie zruderowanych dla uzyskania działek budowlanych 8 przegląd gruntów oddanych w użytkowanie wieczyste i odzyskanie terenów zagospodarowanych niezgodnie z przeznaczeniem 9 wymiana działek z osobami fizycznymi i prawnymi 10 wykup działek 11 stworzenie systemu zachęt i promocja darowizn oraz spadków na rzecz miasta Nie mogą być przekazane: obiekty wojskowe; konsulaty, ambasady; wody (Wisła), kopaliny (złoża- węgiel); tereny i obiekty związków wyznaniowych; szpitale; uczelnie publiczne i prywatne TRANSAKCJE NIERUCHOMOŚCIOWE: 1 Rynkowe- pieniężne: kupno; sprzedaż /dzierżawa; zamiana; podnajem; czarny rynek 2 Nierynkowe- bezpieniężne: wywłaszczenie; darowizna; rewindykacje; emisja/egzekucja; uwłaszczenie; spadek Na rynek nieruchomości wpływają czynniki: 1 demograficzne: ludność, gospodarstwa domowe i rodziny, migracje wewnętrzne i zewnętrzne, zatrudnienie, bezrobocie 2 ekonomiczne: PKB, inflacja, koniunktura gospodarcza, podział administracyjny kraju, aktywność rynku nieruchomości, obsługa rynku nieruchomości 3 zasobowe: rozmiary podaży, dostępność gruntów, zapotrzebowanie na nieruchomości, rozwój sieci przedsiębiorstw, zarobki społeczeństwa, zasoby pieniężne ludności, konkurencja innych opcji inwestycyjnych 4 instrumentalne: ustawodawstwo; ceny, opłaty; czynsze; ubezpieczenia; prywatyzacja; podatki; umowy notarialne, kataster; emisje Do podmiotów rynków nieruchomości zaliczamy: 1 podmioty związane z popytem: /przepisy/ *nabywcy *biura doradztwa *banki 2 podmioty pośredniczące w obrocie: /opłaty/ *pośrednicy *rzeczoznawcy majątkowi *notariusz *urzędy skarbowe *informacje rynkowe+ GUS 3 podmioty związane z podażą: /ceny/ *przedsiębiorstwa geodezyjne *kataster *księgi wieczyste *właściciele (zbywcy) 4 podmioty sfery zarządzania: /czynsze/ *placówki badawcze i dydaktyczne *komornicy *instytucje ubezpieczeniowe zarządy nieruchomości
FORMY/ SPOSOBY KORZYSTAIA Z MIENIA KOMUNALNEGO: użytkowanie własne, użytkowanie wieczyste, dzierżawa, najem, sprzedaż, zarząd, zamiana, użytkowanie własność jest głównym i najważniejszym prawem rzeczowym, jest prawem podmiotowym osoby fizycznej lub prawnej do korzystania z rzeczy i rozporządzania nią z wyłączeniem innych osób, jest prawem trwałym i bezterminowym Korzystanie to uprawnienie do władania rzeczą i pobieranie pożytków jakie ona przynosi, używania rzeczy, a także uprawnienia do przetworzenia, a nawet zniszczenia Przez rozporządzenie rzeczą rozumie się prawo do swobodnego dokonywania czynności prawnych, czyli przeniesienia własności, zbycia własności albo obciążenia ograniczonymi prawami rzeczowymi.użytkowanie jest ograniczonym prawem rzeczowym, jest prawem niezbywalnym. Użytkowaniem może być obciążona rzecz ruchoma, nieruchomość lub prawa. Użytkowanie polega na korzystaniu z cudzej rzeczy, a przedmiotem mogą być rzeczy niezużywalne; użytkowanie może być odpłatne lub nieodpłatne (darmowe); użytkowanie można ustanowić na rzecz osoby fizycznej lub prawnej, której przysługuje wówczas prawo do używania rzeczy i pobierania pożytków, jakie ona przynosi. Użytkowanie na rzecz osoby fizycznej jest prawem terminowym użytkowanie własne wynika z prawa własności. Jest prawem bezterminowym, przenaszalnym i dziedzicznym. Dotyczy ono obiektów, które samorząd terytorialny wykorzystuje w celu wykonywania zadań politycznych (np. budynek urzędu miejskiego, szkoły, biblioteki). Nieruchomości te ze względu na swoją istotę nie przynoszą gminie dochodów, a tworzą koszty związane z ich utrzymaniem użytkowanie wieczyste jest prawem rzeczowym, długoterminowym (40 - 99 lat) z możliwością przedłużenia umowy w ciągu ostatnich 5 lat przed upływem określonego terminu Jest to prawo dziedziczne i można je zapisać w testamencie, można się go zrzec, jest przenaszalne. Przedmiotem tego prawa są nieruchomości budowlane lub grunty Skarbu Państwa, a także należące do jednostek samorządu terytorialnego, które włączono do planów zagospodarowania przestrzennego miast jako tereny pod budownictwo mieszkaniowe. Oddanie w użytkowanie wieczyste może odbywać się na drodze przetargowej lub bezprzetargowej. Po wygaśnięciu prawa użytkowania wieczystego teren wraca we władanie państwa wraz ze wzniesionymi na nim budynkami i innymi częściami składowymi. Za budynki i poczynione inwestycje użytkownik wieczysty otrzymuje stosowne wynagrodzenie. Użytkowanie wieczyste wygasa również jeżeli użytkownik wieczysty korzysta z tej nieruchomości w sposób sprzeczny z ustalonym w umowie, a w szczególności jeśli jej nie zabudował w ustalonym terminie Prawo użytkowania wieczystego podlega wpisowi do księgi wieczystej. W razie niedochowania szczególnej formy możliwe jest zasiedzenie użytkowania wieczystego, czyli nabycie go po 20 latach wykonywania w dobrej wierze i po 30 latach w złej wierzeUżytkowanie wieczyste najbardziej przypomina własność. Użytkownik wieczysty może korzystać z gruntu z wyłączeniem innych osób, może też swoim prawem rozporządzać (może ją przenieść, obciążyć hipoteką). Użytkownik wieczysty płaci za ustanowienie tego prawa. Ponosi się opłaty: Opłata pierwsza wynosi 15-25% ceny nieruchomości wylicytowanej w drodze przetargu lub wyszacowanej przez rzeczoznawcę majątkowego. Aktualizacji opłaty rocznej dokonuje się w trybie cywilno - prawnym na podstawie wartości nieruchomości gruntowej wyszacowanej przez rzeczoznawcę. Wartość opłaty rocznej może być aktualizowana nie częściej niż raz w roku Opłaty roczne wynoszące: *0.3% ceny gruntu dla nieruchomości gruntowych oddanych na cele obronności i bezpieczeństwa państwa, w tym ochrony przeciwpożarowej, pod zabudowę obiektów sakralnych, plebanii i w parafiach diecezjalnych i zakonnych, archiwów i muzeów diecezjalnych, seminariów, domów zakonnych, na działalność charytatywną, opiekuńczą, kulturalną, wychowawczą *1% gruntu oddanego pod budownictwo mieszkaniowe, realizacje urządzeń infrastruktury technicznej i innych celów publicznych, gruntu przeznaczonego na działalność sportowo- turystyczną *3 % ceny gruntu w pozostałych przypadkach Prawo użytkowania wieczystego może być przedmiotem układu niepieniężnego (aportu) do spółki Nieruchomości wpisane do rejestru zabytków, a oddawane w użytkowanie wieczyste wymagają zgody właściwego wojewódzkiego konserwatora zabytków (w odniesieniu do nieruchomości Skarbu Państwa) lub jego opinii (w odniesieniu do nieruchomości stanowiących własność gminy) Trwały zarząd jest formą władania nieruchomością przez państwową lub komunalną jednostkę organizacyjną nie posiadającą osobowości prawnej. Jednostka ta ma prawo do korzystania z nieruchomości oddanej w trwały zarząd, a w szczególności do: *korzystania z nieruchomości w celu prowadzenia działalności należącej do zakresu jej działalności *zabudowy, odbudowy, nadbudowy, przebudowy lub modernizacji obiektu budowlanego na nieruchomości zgodnie z przepisami prawa budowlanego i za zgodą organu nadzorującego *oddania za zgodą organu nadzorującego nieruchomości lub jej części w najem, dzierżawę albo jej użyczenie w drodze umowy zawartej na czas dłuższy niż ustanowienie zarządu. Nieruchomości stanowiące własność Skarbu Państwa oddaje się w trwały zarząd państwowej jednostce organizacyjnej, a nieruchomości stanowiące własność gminy- komunalnej jednostce organizacyjnej. Wojewoda lub rada gminy mogą ustalić odpowiednio w drodze zarządzenia lub uchwały szczegółowe warunki korzystania z nieruchomości przez jednostki organizacyjne. Trwały zarząd ustanawia się na czas oznaczony lub nieoznaczony Trwały zarząd wygasa: 1 wskutek upływu czasu, na jaki go ustalono 2 wskutek wydania decyzji przez właściwy organ w przypadku, gdy: *nieruchomość nie została zagospodarowana zgodnie z decyzją o ustanowieniu trwałego zarządu *jednostka organizacyjna nie zawiadomiła właściwego organu o oddaniu nieruchomości w najem, dzierżawę albo użyczenie lub uczyniła to osoba bez zgody *nieruchomość jest wykorzystywana niezgodnie z jej przeznaczeniem w stosunku do miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego *przeznaczenie nieruchomości uległo zmianie w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego w sposób uniemożliwiający dalsze jej wykorzystanie w dotychczasowy sposób, a jednostka organizacyjna nie ma możliwości zmiany sposobu wykorzystania nieruchomości *sposób korzystania z nieruchomości pogarsza stan środowiska w stopniu zagrażającym życiu, zdrowiu i mieniu *nieruchomość stała się zbędna na określony cel w decyzji o ustanowieniu trwałego zarządu. Wygaśnięcie trwałego zarządu jest równocześnie z wypowiedzeniem umów najmu, dzierżawy lub użyczenia z zachowaniem 3-miesięcznego okresu wypowiedzenia, jeżeli nieruchomość w stosunku do której wygasł trwały zarząd była wynajęta, wydzierżawiona lub użyczona. Likwidacja jednostki organizacyjnej sprawującej trwały zarząd nieruchomości powoduje jego wygaśnięcie. Jeżeli likwidacja jednostki organizacyjnej następuje w wyniku przekształceń organizacyjnych, trwały zarząd przechodzi na następcę prawnego tej jednostki. Za nieruchomości w trwały zarząd pobiera się opłaty roczne. Opłatę ustala się według stawki procentowej od ceny nieruchomości uzyskanej w wyniku przetargu i wysokość jej zależy od celu: *0.1 % ceny za nieruchomości oddane na cele obronności i bezpieczeństwa państwa *0.3 % ceny nieruchomości oddane na budownictwo mieszkaniowe, na realizację urządzeń infrastruktury technicznej i innych celów publicznych, na działalność charytatywną, opiekuńczą, rozwojową, kulturalną, leczniczą, oświatową, naukowo - badawczą, sportową, a także na siedziby organów władzy i administracji publicznej *1% ceny za pozostałe nieruchomościOpłata roczna może być aktualizowana nie częściej niż 1 raz w roku. Nie pobiera się opłat za nieruchomości oddane w trwały zarząd pod drogi publiczne. Jednostka organizacyjna, która oddała nieruchomość w najem, dzierżawę jest zobowiązana do uiszczenia opłat rocznych, np. w wysokości 1% ceny nieruchomości Dzierżawa Przez dzierżawę umowy wydzierżawiający zobowiązuje się oddać dzierżawcy rzecz do używania i pobierania pożytków na czas oznaczony i nieoznaczony, a dzierżawca zobowiązuje się płacić czynsz umowny. Jeżeli dzierżawa nieruchomości rolnej była zawarta na okres dłuższy niż 3 lata lub trwała faktycznie co najmniej 10 lat, dzierżawcy przysługuje prawo pierwokupu w razie sprzedaży nieruchomości. Dzierżawca nie może oddać rzeczy do bezpłatnego korzystania osoby trzeciej ani go poddzierżawić Najem Przez umowę najmu wynajmujący zobowiązuje się oddać najemcy rzecz (np. mieszkanie) do użytkowania na czas oznaczony lub nieoznaczony, a najemca zobowiązuje się płacić czynsz umowny. Przedmiotem najmu mogą być rzeczy ruchome (samochód), jak i nieruchomości lub ich części. Jeżeli umowa tego nie wyklucza, najemca może oddać przedmiot najmu w podnajem lub do bezpłatnego używania osobie trzeciej. Najemca z chwilą wydania mu rzeczy (np. lokalu) staje się posiadaczem zależnym, wobec czego nie może on zasiedzieć rzeczy (lokalu), choćby najem trwał bardzo długo Użyczenie Przez umowę użyczenia użyczający zobowiązuje się oddać biorącemu rzecz do bezpłatnego używania przez czas oznaczony lub nieoznaczony. Biorący rzecz jest zobowiązany zwrócić ją w stanie nie pogorszonym. Przedmiotem użyczenia mogą być rzeczy ruchome, jak i nieruchomości nadające się do długotrwałego użytkowania, które po wykorzystaniu wracają do właściciela Sprzedaż Przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę. Umowa sprzedaży rzeczy ruchomej nie wymaga żadnej szczególnej formy, chyba że przepisy stanowią inaczej. Natomiast sprzedaż nieruchomości wymaga aktu notarialnego Zamiana Przez umowę zamiany każda ze stron zobowiązuje się przenieść na drugą ze stron własność rzeczy w zamian za zobowiązanie się do przeniesienia własności innej rzeczy. Do zamiany stosuje się przepisy o sprzedaży. Nieruchomości SP oraz własności gminy mogą być przedmiotem zamiany na nieruchomości stanowiące własność osób fizycznych lub prawnych z obowiązkiem dopłaty w przypadku nierównej wartości zamienianych nieruchomości
DZIAŁANIA ZWIĄZANE Z GOSPODAROWANIEM MIENIEM KOMUNALNYM: 1) podejmowanie decyzji o sposobie zagospodarowania i przeznaczenia obiektów komunalnych 2) doskonalenie terenów i obiektów komunalnych poprzez rozbudowę sieci uzbrojonej, działalność remontową i modernizacyjną 3) bieżące zarządzanie terenami i obiektami publicznymi 4) egzekucje pożytków z tytułu korzystania z nieruchomości komunalnych 5) gospodarowanie dochodami z nieruchomości komunalnych 6) ogłaszanie przetargów i przeprowadzanie procedur prawnych w zakresie sprzedaży, zakupu, wynajmu, dzierżawy nieruchomości 7) zawieranie umów komercyjnego użytkowania terenów i obiektów komunalnych 8) zakładanie spółek miejskich z udziałem różnych użytkowników 9) przygotowanie przedsięwzięć mających na celu scalanie gruntów prywatnych i miejskich celem racjonalnego ich wykorzystania 10) sprzedaż małych współwłasności miejskich dla jednoczesnego zakupu współwłasności w innych nieruchomościach 11)sprzedaż w drodze przetargu gruntów przeznaczonych w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego na cele mieszkaniowe 12) uzyskanie funduszy przez aktywną sprzedaż małych działek właścicielom przyległych terenów 13)uzyskanie funduszy przez zachęcanie użytkowników mieszkań komunalnych do ich wykupu 14) przegląd terenów komunalnych zainwestowanych pod całkowicie zużyte magazyny czy szopy
Instrumenty w polityce gospodarowania mieniem komunalnym: I Regulacje prawne- odnoszą się do posiadania i powiększania mienia oraz gospodarowania nim. Wywodzą się z ogólnie obowiązujących przepisów prawnych oraz z przepisów stanowionych przez gminę. Prawa własności, inne prawa rzeczowe, nabycie mienia drogą kupna - sprzedaży oraz drogą darowizny, spadkobrania, zapisu regulują przepisy Kodeksu Cywilnego. Ważną regulacją prawną z punktu widzenia tworzenia zasobu gruntów jest Ustawa o gospodarowaniu z 1997 II Instrumenty ekonomiczno- finansowe Stosowane instrumenty finansowe zależą od sposobu użytkowania nieruchomości (użytkowanie własne, użytkowanie wieczyste, użytkowanie, zarząd, użyczenie, dzierżawa, najem)
Elementy sieci osadniczej: 1 Kształtujące się europole: Warszawa, Trójmiasto, Poznań, Kraków 2 Potencjalne europole w dłuższym okresie czasu: Szczecin, Wrocław, Łódź, Katowice, Lublin, Białystok, Rzeszów, a także bipolarna aglomeracja Bydgoszcz - Toruń.3 Ośrodki o znaczeniu krajowym: Olsztyn, Kielce, Opole, Zielona Góra, Częstochowa 4 Ośrodki o znaczeniu ponadregionalnym:Elbląg, Koszalin, Suwałki, Gorzów Wielkopolski, Siedlce, Biała Podlaska, Chełm, Zamość, Przemyśl, Bielsko - Biała, Wałbrzych, Jelenia Góra, Radom, Piotrków Trybunalski, Kalisz, Ostrów Wielkopolski 5 Regionalne ośrodki rozwoju: Świnoujście, Kołobrzeg, Stargard Szczeciński, Żary, Żegań, Głogów, Gniezno, Leszno, Lublin, Legnica, Lubliniec, Bolesławiec, Świdnica, Dzierżanów, Nysa, Brzeg, Tarnowskie Góry, Piła, Szczecinek, Konin, Inowrocław, Słupsk, Wejherowo, Stargard Gdański, Tczew, Grudziądz, Włocławek, Płock, Kutno, Sieradz, Bełchatów, Racibórz, Rybnik, Cieszyn, Kędzierzyn - Koźle, Pszczyna, Żywiec, Oświęcim, Zawiercie, Myszków, Tomaszów Mazowiecki, Skierniewice, Ciechanów, Ostrołęka, Łomża, Ełk, Puławy, Tarnobrzeg, Tarnów, Nowy Sącz, Krosno
Cechy miast metropolitalnych 1: Zdolność do międzynarodowej współpracy Przyjmują pochodzące z zagranicy czynniki produkcji, inwestycje, siłę roboczą oraz towary i usługi 2: Kreatywność na arenie międzynarodowej Działają w nich zagraniczne firmy, siedziby i filie międzynarodowych przedsiębiorstw, banków, instytucje pozarządowe, naukowe i oświatowe (szkoły) oraz uniwersytety o znacznym udziale cudzoziemskich studentów, a także placówki dyplomatyczne. 3: Zdolności eksportowe Eksportują czynniki produkcji, przedsiębiorstwa, banki i inne instytucje społeczno - gospodarcze, kulturalne i naukowe. 4: Dostępność komunikacyjna Są bezpośrednio połączone z siecią transportu i komunikacji z zagranicą systemem autostrad, szybkich kolei, lotnisk międzynarodowych. 5: Dostępność telekomunikacyjna Cechują się intensywną komunikacją z zagranicą przez ruch pocztowy, telekomunikacyjny i turystyczny. 6: Rozwinięta infrastruktura obsługi biznesu Mają rozwinięty sektor usług nastawionych na zagranicznych klientów: centra kongresowe i wystawiennicze, luksusowe hotele, szkoły międzynarodowe, wysokiej jakości pomieszczenia biurowe, międzynarodowe kancelarie prawnicze, międzynarodowe instytucje naukowe 7: Medialność Na ich obszarze znajdują się środki masowego przekazu o zasięgu ponadkrajowym (gazety, magazyny, radio, telewizja) 8: Centrum wystawiennicze, kongresowe Organizowane są w nich regularnie różnego typu międzynarodowe spotkania: kongresy, wystawy, festiwale, imprezy sportowe i artystyczne z udziałem zagranicznych zespołów teatralnych. 9: `Markowość' Na ich terenie znajdują się instytucje krajowe i regionalne zajmujące się relacjami zagranicznymi i mającymi międzynarodową markę, jak np. stowarzyszenia, kluby sportowe itp 10: Rozwój Public Relations za granicą Przez miejskie instytucje publiczne lub prywatne uprawiana jest za pośrednictwem własnych przedstawicielstw w innych miastach za granic, paradyplomacja, służy temu też członkowstwo w organizacjach międzynarodowych, np. stowarzyszenie miast bliźniaczych, metropolii itp.
Funkcje metropolii: polityczna duchowa administracyjna kulturalna naukowa turystyczna edukacyjna gospodarcza finansowa komunikacyjna informacyjna Zasady zarządzania metropoliami wg OECD Zasada koherencji- oznacza, iż sposób władania musi być jasny, przejrzysty i zrozumiały dla elektoratu konkurencyjności koordynacji uczciwości i równości fiskalnej poprawności elastyczności holizmu- oznacza całościowe zarządzanie. Miasto stanowi całość złożoną z całości niższego rzędu i podlega dynamicznej, twórczej ewolucji prowadzącej do powstawania coraz to nowych jakościowo różnych całości szczególności - oznacza zachętę do tworzenia unikalnych rozwiązań organizacyjnych i instytucjonalnych przystających do zróżnicowanych potrzeb obszarów współtworzących obszar metropolitalny przy jednoczesnym poszanowaniu uniwersalnych zasad demokratycznych praw człowieka partycypacji (udziału) rozumiana zarówno jako uwzględnienie interesów różnych grup oraz jako zachęcanie ich do udziału w zarządzaniu obszarem. Nowe technologie informacyjne stwarzają nowe możliwości interaktywnej komunikacji społecznej społecznego nastawienia w organizowaniu struktur zarządzania; oznacza nastawienie na zaspokojenie ludzkich potrzeb. Taka orientacja w konsekwencji musi oznaczać międzysektorowe podejście do zarządzania ograniczające biurokratyczną i funkcjonalną sektorowość subsydiarności- rozumiana jako zaspokajanie potrzeb przez możliwie najniższy poziom organizacyjny, a jednocześnie ograniczające nakładanie się kompetencji różnych poziomów jdn trwałości (sustensywności) czyli rozwoju uwzględniającego ochronę środowiska, ale w zintegrowanej triadzie celów ekonomicznych, społecznych i środowiskowych Przestrzeń publiczna to przestrzeń dostępna wszystkim mieszkańcom i odwiedzającym miasto. W jej obrębie znajdują się budynki administracyjne, sieć usługowo - handlowa (banki, sklepy, hotele, kluby, kina, punkty rzemieślnicze, targowiska) i miejsca rekreacyjne. Jej centrum może stanowić rynek miejski - rodzaj środka miasta, ciągi piesze - deptaki Na pełną, wielowymiarową ocenę przestrzeni miejskiej składa się wiele jej wymiarów tworzących kilka form ładu. Są to: ład urbanistyczno - architektoniczny oznaczający stopień harmonii przestrzeni miejskiej (położenie domów, ich kształt i wielkość, zgodność współwystępujących stylów architektonicznych, ilość i położenie w tkance miejskiej terenów zielonych - ogrodów, parków, obiektów małej architektury, np. fontanny, przebieg dróg i ścieżek); ład funkcjonalny, oznaczający walory użytkowe mieszkania, osiedla, dzielnicy i miasta jako całości, wyrażające się nasyceniem sklepami, punktami usługowymi, klubami, kawiarniami, ośrodkami zdrowia, żłobkami, placami zabaw dla dzieci, szkołami; ład estetyczny, oznaczający ocenę piękna lub brzydoty przestrzeni miejskiej. O tej ocenie decydują rodzaj zabudowy (kształt i kolorystyka budowli, obecność w nich elementów podkreślających symetrię lub asymetrię, co tworzy nudną lub ciekawą architekturę, wygląd budynków na skrzyżowaniach ulic - np. domy z wykuszami, rzeźbami, kształt wejścia do klatki schodowej, ornamenty), nasycenie i wygląd szyldów, neonów, reklam, wreszcie czystość; ład społeczny wyznaczony przez ocenę stosunków społecznych (więzi sąsiedzkiej, osiedlowej, dzielnicowej i miejskiej, poczucie bezpieczeństwa lub jego brak); ład ekologiczny odnosi się do wartości ekologicznej miejsca, w którym mieszkańcy żyją. Wartość tę wyznaczają stopień zanieczyszczenia środowiska, nasłonecznienia, poziom hałasu, cyrkulacji powietrza, obecność lub nie przemysłu uciążliwego dla mieszkańców
3