PRAWO SPÓŁEK

Autor: mgr Anna Wolińska, dr Katarzyna Kurzępa-Dedo

SPÓŁKA AKCYJNA

WYKŁAD

1. Istota spółki akcyjnej

Spółka akcyjna jest spółką kapitałową. Spółkę może obecnie zawiązać również jedna osoba. Podstawą działania spółki akcyjnej jest statut. Pełni on podwójną rolę. Z jednej strony jego podpisanie jest warunkiem utworzenia spółki, z drugiej zaś, jako zbiór norm, jest podstawą jej funkcjonowania. Jest też wielostronną czynnością prawną założycieli. Statut jako akt woli założycieli należy odróżnić od umowy założycielskiej obejmującej zarówno statut, jak i oświadczenie woli określone w art. 313 k.s.h. (zgoda na zawiązywanie spółki akcyjnej, brzmienie statutu i objęcie akcji). Zgodnie z art. 38 k.c. jest on jednym - obok ustawy - z wyznaczników zdolności prawnej spółki akcyjnej. Treść statutu określa art. 304 k.s.h., natomiast formę art. 301 § 2 k.s.h. Niezachowanie formy aktu notarialnego powoduje bezwzględną nieważność dokonanej czynności prawnej. Statut może być podpisany przez pełnomocnika. W takim przypadku niezbędne jest pełnomocnictwo w formie aktu notarialnego. Statut spółki akcyjnej podpisują wszyscy założyciele (Komentarz do art. 301 kodeksu spółek handlowych (Dz.U.00.94.1037), [w:] A. Kidyba, Kodeks spółek handlowych. Objaśnienia, Zakamycze, 2001, wyd. II.).

2. Definicja spółki akcyjnej

Zawiązać spółkę akcyjną może jedna albo więcej osób. Spółka akcyjna nie może być zawiązana wyłącznie przez jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością.

Statut spółki akcyjnej powinien być sporządzony w formie aktu notarialnego.

Osoby podpisujące statut są założycielami spółki.

Wzór umowy spółki akcyjnej

3. Firma spółki

Firma spółki akcyjnej jest nazwą, pod którą prowadzi ona swoją działalność. Jest ona oznaczeniem indywidualizującym spółkę jako przedsiębiorcę.

Firma spółki może być obrana dowolnie; powinna jednak zawierać dodatkowe oznaczenie "spółka akcyjna".

4. Etapy tworzenia spółki akcyjnej

Do powstania spółki akcyjnej wymaga się, w myśl art. 306 KSH, spełniania następujących przesłanek:

1. zawiązania spółki, w tym podpisania statutu,

2. wniesienia przez akcjonariuszy wkładów na pokrycie całego kapitału zakładowego,

3. ustanowienia zarządu i rady nadzorczej,

4. wpisania spółki do rejestru.

1. Statut spółki akcyjnej, czyli umowa spółki, powinien być sporządzony w formie aktu notarialnego (osoby popisujące statut stają się założycielami spółki) i określać :

1. firmę i siedzibę spółki,
2. przedmiot działalności spółki,
3. czas trwania, jeżeli jest oznaczony,
4. wysokość kapitału zakładowego kwotę wpłaconą przed zarejestrowaniem na pokrycie kapitału zakładowego,
5. wartość nominalną akcji i ich liczbę ze wskazaniem, czy akcje są imienne czy na okaziciela,
6. liczbę akcji poszczególnych rodzajów i związane z nimi uprawnienia, jeżeli mają być wprowadzane akcje różnych rodzajów,
7. nazwiska i imiona albo firmy założycieli,
8. liczbę członków zarządu i rady nadzorczej albo co najmniej minimalną lub maksymalną liczbę członków tych organów oraz podmiot uprawniony do ustalania składu zarządu lub rady nadzorczej,
9. co najmniej przybliżoną wielkość wszystkich kosztów poniesionych lub obciążających spółkę w związku z jej utworzeniem, ustaloną na dzień zawiązania spółki,
10. pismo do ogłoszeń, jeżeli spółki zamierza dokonywać ogłoszeń także poza Monitorem Sądowy i Gospodarczym. ( art. 304 § 1 KSH).

Poza tymi obligatoryjnymi elementami statut pod rygorem bezskuteczności wobec spółki powinien określać (art. 304 § 2 KSH):

1. liczbę i rodzaje tytułów uczestnictwa w zysku lub w podziale majątku spółki oraz związanych z nimi praw,
2. wszelkie zawiązane z akcjami obowiązki świadczenia na rzecz spółki, poza obowiązkiem wpłacenia należności za akcje,
3. warunki i sposób umorzenia akcji,
4. ograniczenia zbywalności akcji,
5. uprawnienia osobiste przyznane akcjonariuszom.

Oczywiście statut spółki akcyjnej może zawierać odmienne postanowienia niż przewiduje to ustawa ( o ile na to ustawa zezwala), a także postanowienia dodatkowe pod warunkiem, że nie są one sprzeczne z naturą spółki akcyjnej lub dobrymi obyczajami, albo zostały już w ustawie wyczerpująco uregulowane.

Firma, czyli nazwa spółki jest jednym z obligatoryjnych elementów statutu.
Może być ona dowolnie obrana, powinna jednak zawsze zawierać oznaczenie "spółka akcyjna", dopuszczalne jest też używanie w obrocie skrótu "S.A" (art. 305 KSH).

2. Zebranie kapitału zakładowego to kolejny etap tworzenia spółki akcyjnej.

Kapitał zakładowy w spółce akcyjnej wynosi, co najmniej100.000 zł i dzieli się na akcje. Wartość nominalna akcji nie może być niższa niż 1 gorsz ( art. 308 KSH).

Na pokrycie kapitału zakładowego akcjonariusze wnoszą wkłady pieniężne i niepieniężne.

Akcja na gruncie Kodeksu Spółek Handlowych występuje w trzech znaczeniach jako:

1. część ułamkowa kapitału zakładowego spółki akcyjnej,

2. ogół praw udziałowych służących akcjonariuszowi,

3. papier wartościowy inkorporujący prawa udziałowe akcjonariusza w spółce.

Rodzaje akcji:

- akcje imienne (art. 334 KSH),

- akcje na okaziciela (art.335 KSH),

- akcje gotówkowe - akcjonariusz pokrywa je wkładem pieniężnym,

- akcje aportowe - akcjonariusz pokrywa je wkładem niepieniężnym,

- akcje zwykłe,

- akcje uprzywilejowane (art. 351 KSH),

- akcje nieme ( art. 353 § 3 KSH).

Momentem zawiązania się spółki akcyjnej jest chwila objęcia wszystkich akcji ( art. 310 § 1 KSH).

Z chwilą zawiązania spółki powstaje spółka akcyjna w organizacji (art. 323 KSH).

3. Kolejnym istotnym etapem przy tworzeniu spółki akcyjnej jest powołanie zarządu i rady nadzorczej (art. 313 KSH).

4. Wpis do rejestru to ostatecznie zamyka tworzenie spółki akcyjnej. Zgłoszenia dokonuje zarząd ( art. 316 KSH). Z chwilą wpisu spółka uzyskuje osobowość prawną i ze spółki akcyjnej w organizacji przekształca się w spółkę akcyjną.

5. Organy spółki

Zarząd spółki akcyjnej

Zarząd prowadzi sprawy spółki i reprezentuje spółkę.

Zarząd składa się z jednego albo większej liczby członków.

Do zarządu mogą być powołane osoby spośród akcjonariuszy lub spoza ich grona.

Członków zarządu powołuje i odwołuje rada nadzorcza, chyba że statut spółki stanowi inaczej. Członek zarządu może być odwołany lub zawieszony w czynnościach także przez walne zgromadzenie.

Okres sprawowania funkcji przez członka zarządu nie może być dłuższy niż pięć lat (kadencja). Ponowne powołania tej samej osoby na członka zarządu są dopuszczalne na kadencje nie dłuższe niż pięć lat każda. Powołanie może nastąpić nie wcześniej niż na rok przed upływem bieżącej kadencji członka zarządu.

Statut może w powyższych granicach czasu ustanowić częściowe odnawianie zarządu w ten sposób, że pewna liczba członków zarządu kolejno ustępuje albo w drodze losowania, albo według starszeństwa wyboru, albo w inny sposób.

Jeżeli statut przewiduje, że członków zarządu powołuje się na okres wspólnej kadencji, mandat członka zarządu, powołanego przed upływem danej kadencji zarządu, wygasa równocześnie z wygaśnięciem mandatów pozostałych członków zarządu, chyba że statut spółki stanowi inaczej.

Mandat członka zarządu wygasa najpóźniej z dniem odbycia walnego zgromadzenia zatwierdzającego sprawozdanie finansowe za ostatni pełny rok obrotowy pełnienia funkcji członka zarządu.

Mandat członka zarządu wygasa również wskutek śmierci, rezygnacji albo odwołania go ze składu zarządu.

Do złożenia rezygnacji przez członka zarządu stosuje się odpowiednio przepisy o wypowiedzeniu zlecenia przez przyjmującego zlecenie.

Jeżeli zarząd jest wieloosobowy, wszyscy jego członkowie są obowiązani i uprawnieni do wspólnego prowadzenia spraw spółki, chyba że statut stanowi inaczej.

Uchwały zarządu zapadają bezwzględną większością głosów, chyba że statut stanowi inaczej. Statut może przewidywać, że w przypadku równości głosów decyduje głos prezesa zarządu, jak również przyznawać mu określone uprawnienia w zakresie kierowania pracami zarządu.

Uchwały zarządu mogą być powzięte, jeżeli wszyscy członkowie zostali prawidłowo zawiadomieni o posiedzeniu zarządu.

Prawo członka zarządu do reprezentowania spółki dotyczy wszystkich czynności sądowych i pozasądowych spółki.

Prawa członka zarządu do reprezentowania spółki nie można ograniczyć ze skutkiem prawnym wobec osób trzecich.

Jeżeli zarząd jest wieloosobowy, sposób reprezentowania spółki określa jej statut. Jeżeli statut nie zawiera żadnych postanowień w tym przedmiocie, do składania oświadczeń w imieniu spółki wymagane jest współdziałanie dwóch członków zarządu albo jednego członka zarządu łącznie z prokurentem.

Oświadczenia składane spółce oraz doręczenia pism spółce mogą być dokonywane wobec jednego członka zarządu lub prokurenta.

Rada nadzorcza

Rada nadzorcza sprawuje stały nadzór nad działalnością spółki we wszystkich dziedzinach jej działalności.

Do szczególnych obowiązków rady nadzorczej należy ocena sprawozdań w sprawie rozpatrzenia i zatwierdzenia sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy, w zakresie ich zgodności z księgami i dokumentami, jak i ze stanem faktycznym, oraz wniosków zarządu dotyczących podziału zysku albo pokrycia straty, a także składanie walnemu zgromadzeniu corocznego pisemnego sprawozdania z wyników tej oceny.

W celu wykonania swoich obowiązków rada nadzorcza może badać wszystkie dokumenty spółki, żądać od zarządu i pracowników sprawozdań i wyjaśnień oraz dokonywać rewizji stanu majątku spółki.

Do kompetencji rady nadzorczej należy również zawieszanie, z ważnych powodów, w czynnościach poszczególnych lub wszystkich członków zarządu oraz delegowanie członków rady nadzorczej, na okres nie dłuższy niż trzy miesiące, do czasowego wykonywania czynności członków zarządu, którzy zostali odwołani, złożyli rezygnację albo z innych przyczyn nie mogą sprawować swoich czynności.

W przypadku niemożności sprawowania czynności przez członka zarządu rada nadzorcza powinna niezwłocznie podjąć odpowiednie działania w celu dokonania zmiany w składzie zarządu.

Rada nadzorcza składa się co najmniej z trzech, a w spółkach publicznych co najmniej z pięciu członków, powoływanych i odwoływanych przez walne zgromadzenie.

Statut może przewidywać inny sposób powoływania lub odwoływania członków rady nadzorczej.

Na wniosek akcjonariuszy, reprezentujących co najmniej jedną piątą kapitału zakładowego, wybór rady nadzorczej powinien być dokonany przez najbliższe walne zgromadzenie w drodze głosowania oddzielnymi grupami, nawet gdy statut przewiduje inny sposób powołania rady nadzorczej.

Jeżeli w skład rady nadzorczej wchodzi osoba, powołana przez podmiot określony w odrębnej ustawie, wyborowi podlegają jedynie pozostali członkowie rady nadzorczej.

Osoby reprezentujące na walnym zgromadzeniu tę część akcji, która przypada z podziału ogólnej liczby reprezentowanych akcji przez liczbę członków rady, mogą utworzyć oddzielną grupę celem wyboru jednego członka rady, nie biorą jednak udziału w wyborze pozostałych członków.

Rada nadzorcza podejmuje uchwały, jeżeli na posiedzeniu jest obecna co najmniej połowa jej członków, a wszyscy jej członkowie zostali zaproszeni. Statut może przewidywać surowsze wymagania dotyczące kworum rady nadzorczej.

Kadencja członka rady nadzorczej nie może być dłuższa niż pięć lat.

Walne zgromadzenie

Organem o najszerszych kompetencjach w spółce akcyjnej jest walne zgromadzenie.

Uchwały walnego zgromadzenia wymaga:

1) rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy oraz udzielenie absolutorium członkom organów spółki z wykonania przez nich obowiązków,

2) postanowienie dotyczące roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej przy zawiązaniu spółki lub sprawowaniu zarządu albo nadzoru,

3) zbycie i wydzierżawienie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części oraz ustanowienie na nich ograniczonego prawa rzeczowego,

4) nabycie i zbycie nieruchomości, użytkowania wieczystego lub udziału w nieruchomości, chyba że statut stanowi inaczej,

5) emisja obligacji zamiennych lub z prawem pierwszeństwa i emisja warrantów subskrypcyjnych,

Walne zgromadzenie zwyczajne

Zwyczajne walne zgromadzenie powinno się odbyć w terminie sześciu miesięcy po upływie każdego roku obrotowego.

Przedmiotem obrad zwyczajnego walnego zgromadzenia powinno być:

1) rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy,

2) powzięcie uchwały o podziale zysku albo o pokryciu straty,

3) udzielenie członkom organów spółki absolutorium z wykonania przez nich obowiązków.

Walne zgromadzenie nadzwyczajne

Nadzwyczajne walne zgromadzenie zwołuje się w przypadkach określonych w KSH lub w statucie, a także gdy organy lub osoby uprawnione do zwoływania walnych zgromadzeń uznają to za wskazane.

Walne zgromadzenie zwołuje zarząd.

Rada nadzorcza ma prawo zwołania zwyczajnego walnego zgromadzenia, jeżeli zarząd nie zwoła go w terminie określonym w niniejszym dziale lub w statucie, oraz nadzwyczajnego walnego zgromadzenia, jeżeli zwołanie go uzna za wskazane, a zarząd nie zwoła walnego zgromadzenia w terminie dwóch tygodni od dnia zgłoszenia odpowiedniego żądania przez radę nadzorczą.

ĆWICZENIA

Pytania kontrolne

1, Co to jest spółka z o.o.?
2. Jakie są rodzaje spółek kapitałowych w Kodeksie Spółek Handlowych?
3. Wskaż najważniejsze różnice pomiędzy spółką z o.o. a akcyjną.
4. Co to jest firma?
5. Co to jest prokura?
6. Co oznacza aport?
7. Jakie są sposoby tworzenia spółki z o.o. ?
8. Jak kształtuje się odpowiedzialność w spółce z o.o. za zobowiązania spółki.

9. Czy jednoosobowa spółka z o.o. może założyć inną jednoosobową spółkę z o.o.?
10. Kto prowadzi sprawy spółki z o.o. i reprezentuje ją na zewnątrz?
11. W jakiej formie powinna być sporządzona umowa spółki akcyjnej?
12. Kto może być wspólnikiem w spółce akcyjnej?
13. Jaki organ może pojawić się w spółce partnerskiej?
14. Jakie są etapy tworzenia spółki z ograniczoną odpowiedzialnością?
15. Czy akcjonariusz w spółce komandytowo-akcyjnej odpowiada za zobowiązania spółki?
16. Ile osób może utworzyć spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością?
17. Ile wynosi obecnie kapitał zakładowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i na co się dzieli?
18. Jakie organy są obligatoryjne w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością?
19. W jakim celu można utworzyć spółkę akcyjną?
20. Kto nie może być założycielem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością?
21. Co to jest akcja?
22. Ile obecnie wynosi minimalna wartość akcji?
23. Z którym momentem spółka kapitałowa nabywa osobowość prawną?
24. Kto odpowiada za zobowiązania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjnej?
25. Jakie są organy w spółce akcyjnej?
26. Jakie są kompetencje rady nadzorczej w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością?
27. Jakie są kompetencje zarządu w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością?
28. Jakie są kompetencje walnego zgromadzenia wspólników w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością?
29. Co nie może być przedmiotem wkładu do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjnej?
30. Na czym polega instytucja spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji?

DODATKI

Orzecznictwo

2006.05.16 wyrok NSA W-wa II OSK 288/06 OwSS 2006/4/108

1. Nie wszystkie zadania własne jednostek samorządu terytorialnego mogą być uznane za zadania o charakterze użyteczności publicznej.

2. Działalność spółki obejmująca udzielanie poręczeń pożyczek i kredytów zaciąganych przez jednostki samorządu terytorialnego nie wykazuje koniecznych elementów dla uznania takiej działalności jako realizacji zadania o charakterze użyteczności publicznej. Tego rodzaju działalności nie można bowiem uznać za formę realizacji zadań mających na celu bieżące i nieprzerwane zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty.

2006.02.09 wyrok SN III CK 437/05 M.Prawn. 2006/6/284

Zastrzeżenie w statucie spółki pierwszeństwa zakupu akcji dla akcjonariuszy oznacza ustanowienie na ich rzecz prawa pierwokupu, które jest uregulowane w Kodeksie cywilnym.

2004.05.13 wyrok SN V CK 458/03 M.Prawn. 2004/12/534

Dopuszczalne jest umieszczenie w statucie spółki akcyjnej postanowienia, zgodnie z którym zarząd, podwyższając kapitał docelowy, może wyłączyć lub ograniczyć prawo poboru akcji wobec niektórych akcjonariuszy tej spółki.

2002.02.28 wyrok NSA II SA 2914/01 M.Prawn. 2002/7/291

w Warszawie

1. Art. 8 Konwencji paryskiej nie stanowi wystarczającej podstawy dla realizacji ochrony nazwy handlowej przedsiębiorcy, gdyż nie określa warunków tej ochrony, nie wskazuje też jakie roszczenia przysługują w razie naruszenia prawa do nazwy. Decydują o tym przepisy prawa wewnętrznego.

2. Sam fakt zgłoszenia nazwy cudzego przedsiębiorcy nie stanowi jeszcze przeszkody w rejestracji tego oznaczenia w charakterze znaku towarowego. Wymagane jest, aby rejestracja i używanie znaku stanowiło naruszenie prawa do nazwy przedsiębiorstwa.

3. Oznaczenie przedsiębiorcy nie korzysta z absolutnej ochrony prawnej. Domagając się takiej ochrony przed zgłoszeniem nazwy do rejestracji w charakterze znaku towarowego przez innego przedsiębiorcę wymagane jest udowodnienie, że taka rejestracja narusza prawa majątkowe lub osobiste. Naruszenie takie może być udowodnione przez wykazanie naruszenia przepisów zamieszczonych w innych aktach normatywnych, niż ZnTowU, chroniących prawo do nazwy (firmy).

Literatura

1. Barej J., NPN 2003/1/7, Protokoły spółek jednoosobowych.

2. Bielecki M., Pr.Spółek 2005/7-8/28,  Uprawnienia kontrolno-nadzorcze wspólników w spółce z o.o.

3. Gocłowski, M. PPH 2002/7/5, Charakter prawny aktu głosowania a dopuszczalność oddania głosu przez pełnomocnika.

4. Karolak A., Pr.Spółek 2002/12/17, Wybrane zagadnienia prawne jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Uwaga: Teza częściowo nieaktualna

5. Karolak A., Pr.Spółek 2004/12/2, Zgromadzenie wspólników jednoosobowej spółki z o.o., cz. II.

6. Kidyba A., Zakamaczycze 2001, Komentarz kodeksu spółek handlowych (Dz.U.00.94.1037), [w:] A. Kidyba, Kodeks spółek handlowych. Objaśnienia, Zakamycze, 2001, wyd. II.

7. Kwaśnicki R., M.Prawn. 2004/12/570, Dobrowolne umorzenie udziałów spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

8. Kwaśnicki R., M.Prawn. 2005/14/680, Jednoosobowa spółka z ograniczoną odpowiedzialnością - uwagi de lege lata oraz wnioski de lege ferenda.

9. Kwaśnicki R., Pr.Spółek 2002/12/30, Zaproszenie na zgromadzenie wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

10. Kwaśnicki R., Pr.Spółek 2005/6/10, Uchwały zgromadzenia wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, cz. I.

11. Kwaśnicki R., Radca Prawny 2003/1/38, Faza menedżerska łączenia spółek kapitałowych.

12. Mikuła A., Mól A., PPH 2001/4/35, Techniki głosowania w spółkach kapitałowych.

13. Mikuła A., Mól A., Pr.Spółek 2002/10/56, Podejmowanie uchwał na i poza zgromadzeniem wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością - polemika.

14. Nowicki B., Rzeczposp. 2001/5/2, Kodeks spółek handlowych, cz. LIX. Uchwały w sprawie połączenia.

15. Pabis R., PPH 2004/10/42, Nowelizacja przepisów o podwyższeniu kapitału zakładowego spółki z o.o. na mocy dotychczasowych postanowień umowy spółki.

16. Pietrzykowski K., Wrzołek-Romańczuk M.,PPH 2000/12/1, Dopuszczalność odwołania walnego zgromadzenia.

17. Rożnowska M.. Pr.Spółek 2003/2/35, Czy uchwała w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością może zostać podjęta poza zgromadzeniem wspólników?

18. Sołtysiński S., PPH 2006/2/4, Czy "istnieją" uchwały "nieistniejące" zgromadzeń spółek kapitałowych i spółdzielni?

19. Tomala P., Pr.Spółek 2005/7-8/50, Swoboda kształtowania umów w umowie spółki z o.o.

20. Turowicz P.J., Pr.Spółek 2002/7-8/30, Uwagi na temat podejmowania uchwał na i poza zgromadzeniem wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

21. Turowicz P.J., r.Spółek 2002/10/58, Podejmowanie uchwał na i poza zgromadzeniem wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością - odpowiedź autora na polemikę.

22. Wojewoda M., PPH 2002/6/40, Uchwały, oświadczenia i czynności prawne jedynego wspólnika spółki z o.o.

Prawo spółek

Spółka akcyjna

5

Materiały Distance Learning

© Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania z siedzibą w Rzeszowie

---