WYKŁAD 1 04.10.2002

Wojciech Emplel „Radiodiagnostyka weterynaryjna” 1998 rok

W USG - widać kamienie cieniujące i niecieniujące.

1895 rok - odkrycie promieni RTG

1902 rok Berlin - I kongres radiologii weterynaryjnej

PROMIENIE X - fala elektromagnetyczna, są niewidzialne, o długości 5 - 0,02 A
(1 A = ¹/₂₀₀₀ mm). W diagnostyce 0,1 - 1 A. Przenikają przez materię
(im materia o większej liczbie atomowej tym więcej jest zatrzymywanych, więcej przechodzi przez gazy).

Na błonie RTG AgBr wytraca się i powstaje metaliczne srebro. Wywołują fluorescencję. Rozchodzą się po liniach prostych. Mają tendencję dyfrakcji (rozpraszania) i interferencji (nakładania się). Jonizują gazy - dzięki temu można obliczyć dawkę. 5 silwartów - to dawka śmiertelna, 5 msilwartów/rok - dopuszczalna dawka. Niszczą komórki organizmu.
Większe powinowactwo do tkanek młodych głównie szpik i gonady. Wykorzystuje się
to do terapii nowotworowej (rentgenoterapia).

Wytwarzane są w aparacie RTG - składa się z lampy TRG, generatory (transformatory) wysokiego i niskiego napięcia, urządzenia sterujące (kV, mA, czasomierze). mAs (miliamperosekunda) - iloczyn prądu i czasu są stałe (im mocniejszy aparat tym krótszy
czas ekspozycji).

Aparaty ze względu na budowę dzielimy:

• KOŁPAKOWE (lampa oddzielona od reszty)

• GŁOWICOWE (wszystko w 1 obudowie)

W lampie powstaje 1% promień i 99% ciepła. Chłodzenie lampy olejem transformatorowym, kiedyś powietrzem.

Aparaty ze względu na środki transportu dzielimy na:

• STACJONARNE (zamontowane na stałe)

• PRZEWOŹNE (na kółkach, np. mobilax 200, 201)

• PRZENOŚNE (walizkowe)

Aparaty ze względu na moc dzielimy:

• małej mocy do 2 kW (do 50 mA)

• średniej mocy 2 - 10 kW (50 - 300 mA)

• wysokiej mocy 30 - 50 kW (powyżej 300 mA)

1 V

1 W = 1 kW = 1000 W

1 A

LAMPA RTG:

Wewnątrz jest próżnia. Wewnątrz jest anoda, katoda, jedno lub dwu ogniskowe (włókna) bateria rażenia. Anoda skośnie 18 - 20°. Jeśli włączymy małe ognisko to wyraźniejszy obraz, ale nie można go zbyt obciążać, gdy zbyt duży obiekt włącza się duże ognisko.

Ognisko rzeczywiste (prawdziwe) tu na anodzie uderzają promienie katodowe
i powstają promienie X, które podają prostopadle na kasetę. Ognisko optyczne - rzut promieni X z ogniska rzeczywistego na kasetę Ag. Ogniskowa - odległość od ogniska rzeczywistego do optycznego. Przesłoną głębinową można regulować wielkość ogniska optycznego, (czyli od miejsca powstania promieni do kasety). Mniejsze są wyraźniejsze,
bo mniej jest promieni rozproszonych.

Układ samoprostujący (tzw. półfalowy lub półokresowy). Wykorzystuje tylko ½ okresu. Jeśli nastawi się na 1 sekundę, to produkcja promieni tylko przez ½. Aby wykorzystywał
1 sekundę stosuje się prostowniki, np. w układzie czterowentylowym Graetza - zawsze będzie na anodzie a na katodzie tzw. układ pełnofalowy lub pełnookresowy dla aparatów średniej i dużej mocy.

Prawo natężenia!!!

Natężenie promieni X (i świetlne też) jest odwrotnie proporcjonalne do kwadratu odległości.

70 cm ogniskowa - mała moc

90 - 120 cm - średnia i duża moc aparatu

150 cm - 2 m - w medycynie ludzkiej - klatka, serce

Technika wykonania zdjęcia:

• Badanie kliniczne

• W ciemni załadować kasetę błoną RTG (świeże błony, kasety z ekranami zielonymi - błony odpowiednie lub niebieskimi - odpowiednia błona)

• Na kasecie ułożyć badany obiekt

• Dobrać współczynniki (kV - zależy od grubości, np. 42 kV - 1 cm, 50 kV - 5 cm
  [42 + 4 x 2 = 42 + 8 = 50]). Jeśli wzrost kV 2x to zaczernienie będzie 2⁵ (32x).
  Wzrost MAS wprost proporcjonalnie do zaczernienia. kW - dają jakość, czyli przenikliwość promieni - twarda technika większe kV mniejsze MAS miękka
  na odwrót. MAS - dają ilość promieni

• Staramy się robić z jednej ogniskowej

• Obiekt powinien być na środku kasety.
  Gdyby ognisko rzeczywiste było tylko jednym punktem to wszystkie promienie byłyby prostopadłe, a tak tylko centralny promień tak pada. Reszta pada pod pewnym kątem,
  co daje lekkie zniekształcenie (im dalej od środka tym większe zniekształcenie, np. gwoździe bierze się o 10% mniejsze niż wyjdzie na zdjęciu)

Projekcje:

• Boczne

• Strzałkowe

• Skośne

• Rzut prawo-lewostronny - leży lewym bokiem na kasecie

• Wywołanie kasety

• Automatyczne (głównie cykl 3 minutowy)

• Mechaniczne (wywoływacz + woda + utrwalacz + woda)

Przy rentgenotelewizji pacjent może się ruszać. Radiografia cyfrowa (tzw. cyfrowa) - wyeliminowane promienie rozproszone.

WYKŁAD 2 18.10.2002

USG - struktury tkanek w obrazie ultrasonografu

Jest to metoda nieinwazyjna wykorzystująca fale dźwiękowe.

Ucho ludzkie słyszy do 20 kHz, nietoperz 100 kHz, ultrasonograf wykorzystuje
fale 2-10 MHz [megaherzów] - im wyższa częstotliwość tym zakres fal krótszy:

• 1 MHz - głębokość około 50 cm

• 2 MHz - głębokość 30 cm (wykorzystywane do badania koni)

Najczęściej stosowane głowice:

• Często zespolone 3,5-5; 7,5 MHz

• Grubsze 3,5 MHz

• Dzieci 5 MHz

• Ścięgna, tarczyca, sutek (guzy leżące bardzo blisko) 7,5 MHz
  (krótki zakres badania i rozdzielczość lepsza)

• 10 MHz - wykorzystywane w okulistyce, ścięgna, stawy, elementy leżące blisko
  (3 cm w głąb ciała)

Duże i średnie psy 5 MHz - najlepsza (tańsza)

Kotki, małe psy, egzotyczne głowice 7,5 MHz (droższe)

USG MA 3 PODSTAWOWE ELEMENTY:

1. Głowica - sonda USG (serce aparatu) - powstawanie fal dźwiękowych

2. Skaner - nadajnik, odbiornik fal dźwiękowych

3. Monitor = oscyloskopowa - pokazuje struktury odbitek

Historia aparatu USG zaczęła się w 1880 r. od odkrycia zjawiska piezoelektryczności (kryształ kwasu - wywiera się na niego ucisk i wówczas zmienia się jego biegunowość
i odwrotnie (potencjał elektryczny).

Dajemy potencjał elektromagnetyczny ⇒ fale

Drugim ważnym odkryciem było odkrycie lampy (Brown).

Zastosowanie:

• Wykorzystywane w II wojnie światowej - tzw. sonary na statkach

• Profesor Donald Lesglow - wykrywanie guzów w narządach rodnych u kobiet,
  także wykrywanie ciąży.

• Pierwszy raz w weterynarii - 1 zastosowanie w 1966 r „Nature” Lindal
  w rozpoznawaniu ciąży u owieczek przez powłoki brzuszne

• Ba dobre u nas we Wrocławiu w 1989 roku

RODZAJE GŁOWIC:

• 
  Mechaniczne

• Elektroniczne działanie

• Sektorowe

• Konweksowe budowa

• Liniowe

Ad. 3

Na obrazie mamy wycinek koła (od 90; 180 do 205º).
Im więcej elementów piezoelektrycznych mamy w głowicach, tym są one lepsze i droższe.
Są one bardzo wrażliwe na upadki - silniki mechaniczne.

Ad. 4

Inaczej łukowe (nasz wrocławski) - obraz w kształcie stożka

Ad. 5

Obraz jest zawsze prostokątem, albo kwadratem. Obraz jest najmniej zniekształcony.

Do badania narządów jamy brzusznej najlepiej nadaje się pkt 3 i 4, nie 5.

Echografia serca - sektorowa głowica (mały punkt przytyku, duży wyjście), ciemiączko.

Wieloczęstotliwościowe - 2-7 MHz (obecnie też produkowane)

PRZEWAGA USG NAD RTG:

• WYKRYWANIE PŁYNÓW FIZJOLOGICZNYCH - krew, miąższ, płyny,
  ropa, rozpadające się guzy nowotworowe. Bardzo dobre przy wodobrzuszu,
  gdyż mamy jeszcze lepszy obraz!!! Przy RTG najpierw trzeba byłoby spuścić płyny.

• DOBRZE WIDOCZNE STRUKTURY TKANKOWE.

PRZYGOTOWANIE PSA DO BADANIA:

• Zapobieganie artefaktom - na czczo, ponieważ teść bardzo różnie odbija

• Dobrze napity i bez gazów

• Zalecany wypełniony pęcherz (pies na ręce w lecznicy)

OPISYWANIE OBRAZU:

• Tak jak widzimy - ciemne aechogenne (np. śledziona, izoechogenna, normoechogenna, jeśli wszystko w porządku; jeśli jest zapalenie - ciemniejsza
  tzn. hypoechogenna, o echu ujemnym i odwrotnie, hyperechogenna, gdy jaśniejsza)

• Z rozpoznaniem - tzn. wątroba drobnoziarnista, hyperechogenna, tzn.
  że mamy marskość i tak podajemy.

Na początku 30% było rozpoznań prawidłowych,
obecnie jest już lepiej, (zwłaszcza, gdy dobre wykształcenie). 2

Często artefakty - złe ustawienie aparatu (guz lity może
wyjść krwiak i odwrotnie) lub zależnie od ułożenia narządów,
np. kamienie dają cień akustyczny (to też pomaga) i inne. 1 3

ARTEFAKTY:

• PĘCHERZYK ŻÓŁCIOWY

1. Jaśniejszy cień - wzmocnienie akustyczne

2. Pogrubienie ściany

3. Linie brzegowe

• Najlepsze rozpoznanie wczesnej ciąży 28 - 30 dzień (4 tygodnie)

• NERKA - warstwa korowa = miąższ nerki (hypoechogenny)

warstwa rdzenna - układ UMK (układ kanalikowo - miedniczkowy)
s. UKM

• PDG - wielotorbielowość nerki u Persów

• Cień akustyczny pomaga w rozpoznaniu kamieni nerkowych.
  Dają to kości i powietrze. Powietrze ⇒ dużo artefaktów nie da się badać
  (płuc nie zobaczymy).

• REWERBERACJE = odbicie z tkanek miękkich











• Objaw tarczy strzelniczej, krążków - invaginatio

• Duże bezechowe struktury w jamie brzusznej - najczęściej hematoma, hematocarcinoma z lien.

WYKŁAD 3 25.10.2002

TRAUMATOLOGIA

• Najlżejszy uraz - stłuczenie (contusio) - na RTG najwyżej obraz powiększenia tkanek

• Nadwichnięcie stawu (subluxatio) - nasady stykają się → przemieszczenie niezupełne (część np. główki kości udowej poza stawem) np. dysplazja.

• Zupełne zwichnięcie (luxatio) - uszkodzenie torebki, więzadeł i ścięgien

• Przemieszczenie trwałe - przemieszczenie trwałe obu nasad.

• Złamanie - przerwanie ciągłości tkanki kostnej:

• Zdrowej fizjologicznie

• Patologicznie zmienionej - krzywice, nowotwory, odwapnienie tkanki kostnej (nadczynność przytarczyc ⇒ odwapnienie, zanik kości).

Leczymy inaczej!!!

Przy raku ⇒ AMPUTACJA

Zanik uogólniony ⇒ leczenie przyczyny

1. Niezupełne - bez przemieszczenia (bez dyslocatio)

• Pęknięcie (fissura)

• Oderwanie kawałka, najczęściej wyrostki

• Zupełne - z przemieszczeniem odłamów

• Proste (pojedyncze) - 2 odłamy bliższy i dalszy

• Złożone (minimum 3) - bliższy, dalszy i pośredni lub pośrednie

Ze względu na linie złamania:

• Poprzeczne

• Podłużne

• Spiralne = śrubowe (fraktura spiralis) wskazane chirurgiczne zespolenie - płyta, gwóźdź, z ciągnąca śrubą

• Przemieszczenie wzdłuż z nasunięciem odłamów
  (dyslocatio ad longitudinam cum contratione).

• Przemieszczenie wzdłuż z rozciągnięciem odłamów, - gdy przerwanie odłamów (… cum di …)

• Przemieszczenie do boku (dyslocatio ad lartus)

• Przemieszczenie pod kątem (dyslocatio ad axi)

• Przemieszczenie z obrotem (dyslocatio ad periperia) - pewien obrót

RTG - co nam mówi?

• Czy jest złamanie (przy krwiaku, obrzęku - nie da się stwierdzić badaniem klinicznym). Potwierdzenie lub wykluczenie

• Widzimy charakter złamania ze względu na szparę

• Jakiej części kości dotyczy (trzonu, przy nasadzie)

• Jaką metodę leczenia zastosujemy?

• Potwierdzenie prawidłowego zespolenia po zabiegu

• Kontrola powstawania blizny:

• Rychłozrost (sanatio per primam ...)

• ziarninowanie - brak zbliżenia → krwiak → chrząstka → blizna
  → dłuższy proces

Metody leczenia:

Chirurgiczne (repozycja, unieruchomienie - retencjo)

• Czaszka - złamanie z wgniecenia

• Trzony kręgów - złamanie kompresyjne

• Kości długie - bardzo różnie

Periossitis perificans - odczyn okołokostny. Powstają takie obłoczki i po tym poznać starsze złamanie

1 - 1,5 - 2 cm → zostawiamy gwóźdź doszpikowy, poza którymś stawem,
aby go potem móc wyciągnąć.

Epiphyseolisis = odklejenie, oddzielenie nasady kości długiej (odklejenie chrząstki zrostowej), może być przy osteochondrozie (martwica) ustalamy + pętla z drutu + gips

ZŁAMANIE GUZA PIĘTOWEGO - nigdy się nie wygoi, ponieważ mamy ścięgno Achillesa i ciągle jest ruch.

ZESPOL - płyta oddalona od kości, płyta znajduje się na zewnątrz skóry
- nawet nie trzeba przy wyciąganiu premedykować

AO - płyta przykręcona do kości - zabieg krwawy, duże krwawienie i gorszy zabieg
(trzeba ściągać - odleżyny na kości)

ŚRUBA CIĄGNĄCA - przytrzymuje odłamy (można stosować dodatkowo
przy płycie ZESPOL)

GUZ PIETOWY - gwóźdź + pętla Wezera












FISTULOGRAFIA - kontrast przetoki (powód - może być drut lub martwak kości)

WYKŁAD 4 15.11.2002

KLATKA PIERSIOWA








RADIOLOGIA WETERYNARYJNA - WYKŁADY

- 2 -

MONIKA B.

---