Przemysł naftowy na świecie

Początek formularza

Oceny:




 / 

Dół formularza

1

2

3

4

5

( 4 głosy)

Jagoda Byrczek, Paweł Godlewski, Filip Topolewski

12.10.2009.

Całkowite potwierdzone zasoby ropy naftowej szacuje się obecnie na 1 bilion i 258 miliardów baryłek. Przy dzisiejszej cenie ok. 70 dolarów za baryłkę wartość zalegającego w ziemi surowca to w przybliżeniu 90 bilionów dolarów. To ponad sześciokrotnie więcej niż PKB Stanów Zjednoczonych w 2008 roku. Gdzie znajduje się to bogactwo? Kto kontroluje rynki wydobycia ropy naftowej i produkcji paliw? Jakie siły rządzą popytem i podażą na ropę naftową? REKLAMA Największe złoża ropy naftowej Całkowite potwierdzone zasoby ropy naftowej* szacuje się obecnie na 1 bilion i 258 miliardów baryłek. Największe złoża, 59,9 procent światowych zasobów skoncentrowane są w rejonie Bliskiego Wschodu. 11,3 procent zasobów ropy naftowej znajduje się na terenie Europy i Azji. 10 procent zasobów surowca leży w Afryce, a 9,8 procent w rejonie Ameryki Południowej i Środkowej. W Ameryce Północnej znajduje się 5,6 procent, a w rejonie Pacyfiku 3,3 procent. Jeszcze większa koncentracja pokładów ropy naftowej występuje przy podziale zasobów ze względu na państwa. Ponad 80 procent surowca leży na obszarze dziesięciu państw. Szacunkowe zasoby potwierdzone w miliardach baryłek oraz udział w całkowitych złożach światowych prezentuje poniższa tabela (kliknij na państwo by dowiedzieć się więcej o jego przemyśle naftowym): Państwo                                Miliardy baryłek      Procent światowych rezerw Arabia Saudyjska                               264,1                            21,0% Iran                                                  137,6                            10,9% Irak                                                  115,0                              9,1% Kuwejt                                              101,5                              8,1% Wenezuela                                         99,4                              7,9% Zjednoczone Emiraty Arabskie             97,8                              7,8% Rosja                                                 79,0                              6,3% Libia                                                   43,7                              3,5% Kazachstan                                         39,8                              3,2% Nigeria                                               36,2                              2,9% Źródło: BP Statistical Review 2009 *Zasoby potwierdzone - zasoby, dla których, na podstawie dostępnych informacji, istnieje rzeczywista pewność, że są technicznie i ekonomicznie opłacalne do wydobycia (tzn. istnieje ponad 90% prawdopodobieństwo, że zostaną wydobyte i sprzedane). Najwięksi producenci ropy naftowej (2008) Państwo                                Tysiące baryłek dziennie       Procent światowego wydobycia Arabia Saudyjska                                         10846                          13,1% Rosja                                                            9886                          12,4% USA                                                              6736                           7,8% Iran                                                              4325                           5,3% Chiny                                                            3795                           4,8% Kanada                                                         3238                           4,0% Meksyk                                                         3157                           4,0% Zjednoczone Emiraty Arabskie                        2980                           3,6% Kuwejt                                                          2784                           3,5% Wenezuela                                                    2566                           3,4% Źródło: BP Statistical Review 2009  Największe przedsiębiorstwa przemysłu naftowego Przemysł naftowy ma za sobą długę historię przekształceń własnościowych. Po rozbiciu amerykańskiego giganta Standard Oil na rynku dominowały przedsiębiorstwa, określane mianem "Siedmiu Sióstr". Po fuzjach i przekształceniach dzisiejsza "wielka szóstka" przemysłu naftowego wśród przedsiębiorstw prywatnych przedstawia się następująco: 1. Exxon Mobil (USA) 2. Royal Dutch Shell (Holandia / Wielka Brytania) 3. BP - British Petroleum (Wielka Brytania) 4. Chevron Corporation (USA) 5. ConocoPhillips (USA) 6. Total S.A. (Francja) W wyniku nacjonalizacji przedsiębiorstw naftowych z czasem po drugiej wojnie światowej coraz większy udział w rynku zdobywały przedsiębiorstwa państwowe, których większość udziałów należała do rządów państw naftowych. Dzisiaj przedsiębiorstwa państwowe posiadają prawie 90 procent potwierdzonych złóż ropy naftowej oraz odpowiadają za około 52 procent światowego wydobycia. Do największych przedsiębiorstw w tej kategorii należą: 1. Saudi Aramco (Arabia Saudyjska) 2. Gazprom (Rosja) 3. CNPC (Chiny) 4. NIOC (Iran) 5. PDVSA (Wenezuela) 6. Petrobras (Brazylia) 7. Petronas (Malezja)    Siły kształtujące rynek ropy naftowej Złożoność mechanizmu oddziaływania na cenę ropy nie pozwala zbudować wiarygodnego modelu prognostycznego, stąd wszelkie prognozy analityków rynkowych ceny ropy w średnim i długim okresie nie sprawdzają się. Mimo to jesteśmy w stanie określić główne czynniki wpływające na ceny ropy naftowej, a zwłaszcza odpowiadające za jej wzrost. Należą do nich: 1.    Czynniki ekonomiczne: niska elastyczność cenowa popytu i podaży oraz struktura dostaw (siła OPEC) i z drugiej strony - silny i niespotykany wcześniej wzrost popytu ze strony Chin i innych krajów azjatyckich oraz krajów Bliskiego Wschodu - producentów, którzy dywersyfikując gospodarkę muszą kupować coraz więcej swoich zasobów. 2.    Czynniki polityczne: rosnące ryzyko polityczne (terroryzm, wojny w regionach zasobnych w ropę), a zwłaszcza napięcia wiązane za spekulacjami na temat nowych wojen oraz groźby przerwania dostaw. 3.    Geologiczne: spadek wydobycia w krajach rozwiniętych i równocześnie demokratycznych oraz rosnący dyktat krajów OPEC, których dystans od demokracji nie zmniejsza się. W ciągu 20 lat kraje demokratyczne zmniejszyły swój udział w globalnym wydobyciu z 38 proc. do 24 proc., przeciwnie do OPEC, która zwiększyła swój udział z 28 proc. do 38 proc. 4.    Obawy o wyczerpanie i spadek wydobycia  największych złóż na skutek niskich inwestycji lub złego zarządzania spowodowanego eliminowaniem zachodnich koncernów będących wehikułami technologii, wiedzy, know-how i kapitału 5.    Rozwój rynku kapitałowego (strategie portfelowe wykorzystujące indeksy rynków surowcowych) ora rynek kontraktów futures, który na cenę ropy naftowej mógł zadziałać jak dźwignia i prawdopodobnie zainicjował i zmotywował Arabię Saudyjską do grania w i poprzez OPEC na utrzymywanie ceny ropy pomiędzy „sufitem a podłogą” w funkcji maksymalizacji przychodów ze sprzedaży ropy. Analizy rynku z okresu 1970 - 1998 wykazały, ze za wzrost ceny odpowiedzialne były głównie trzy czynniki: 1.    niska elastyczność cenowa, 2.    spadek wydobycia w USA oraz 3.    wrażliwość rynku na gwałtowne zmniejszenie dostaw (przerwy w dostawach ropy z Iranu, Iraku, Kuwejtu w latach 1978 - 1991) Analiza rynku od początku 2007 roku do lipca 2008 roku wykazuje, że spekulacje nie mogą być uznane za czynnik trwale albo średnio- lub długoterminowo kształtujący cenę ropy. Szczegółowa analiza przepływów i zmian stanu zapasów ropy, w kontekście zmian i relacji bieżącej ceny spotowej oraz ceny terminowej w kontraktach futures prowadzi do wniosku, iż przyczyna gwałtownego wzrostu ceny ropy w 2008 roku był stale rosnący popyt (Chiny, olimpiada) niewrażliwy na cenę, dążący do przekroczenia wzrostu podaży (przy spowolnionym wydobyciu przez OPEC i Rosję) i wytrącenia rynku ze stanu równowagi. Podaż ropy - rola OPEC w kształtowaniu ceny ropy naftowej OPEC liczy 13 członków, dostawców ropy, posiadających razem 44 procentowy udział w globalnym wydobyciu. Przy czym jedna trzecia ostaw OPEC pochodzi z Arabii Saudyjskiej. Według analityków rynkowych taki udział w globalnych dostawach zapewnia krajom OPEC realizacje celu strategicznego - maksymalizację przychodów (wartości obecnej przyszłych dostaw) W historii wydobycia ropy naftowej Arabia Saudyjska miała decydujący wpływ poprzez OPEC na wielkość podaży oraz cenę. Wpływ ten jest ewidentny od lat 60-tych.Analizując wykresy dostaw ropy przez OPEC i Arabię Saudyjską, nie można nie dostrzec pozytywnych reakcji na spadek wydobycia z innych krajów. Spadek wydobycia przez Kuwejt i Irak we wrześniu 1990 roku, czy przez Irak w 2003 roku był natychmiast pokryty przez Arabię Saudyjską. Generalnie można zauważyć, że wielkość podaży ropy przez Arabię Saudyjską jest silnie skorelowana z wielkością wydobycia OPEC oraz krzywą globalnej podaży. OPEC może wpływać na ceny ropy ze względu na znaczny udział w rynku wydobycia ropy oraz niską elastyczność dostaw z krajów nie-OPEC. Analizy strategii maksymalizacji zysków OPEC przeprowadzone przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy wskazują, że niezależnie od skowanej strategii OPEC maksymalizuje swoje zyski dla udziału w globalnym wydobyciu wynoszącym od 40 do 45 procent. Z tego wynika, że OPEC nie jest zainteresowany wypełnianiem luki brakującej podaży (zwiększaniem produkcji), lecz utrzymaniem optymalnego udziału w globalnym wydobyciu. Popyt na ropę Popyt i podaż są najważniejszymi czynnikami, które kreują ceny jakiegokolwiek produktu, również ropy naftowej. Najwięksi na świecie eksporterzy tego surowca starają się cały czas o jak najlepsze zbilansowanie popytu i podaży. Jeśli na światowych rynkach jest dostępna zbyt duża ilość ropy naftowej jej ceny spadają w dół. Z drugiej strony, jeśli występuje niedobór, wartość znacząco wzrasta. Ta ostatnia sytuacja jest jak najbardziej korzystna dla państw eksportujących, jednak kraje importujące największe ilości surowca posiadają na tyle mocne argumenty, że są w stanie zmniejszyć jego ilość na rynku przez wywarcie presji na eksporterów. W chwili obecnej popyt na ropę jest stosunkowo niski, co wynika z trwającego już dwa lata kryzysu gospodarczego. Kraje rozwinięte i rozwijające się nie są w stanie utrzymać takiej konsumpcji surowca, jak to miało miejsce przed kryzysem. Żeby uniknąć drastycznej obniżki wartości ropy, kraje eksportujące zmuszone było do skorygowania wydobycia. Największe cięcia przeprowadziła organizacja państw eksportujących ropę OPEC, która ograniczyła dzienne wydobycie ropy o ok. 4 miliony baryłek. Globalny popyt na ropę jest funkcją światowej aktywności gospodarczej i ceny ropy. Wyższy poziom działalności gospodarczej łączy się z wyższym zapotrzebowaniem na ropę, natomiast wyższe ceny ograniczają wzrost zapotrzebowania. Relacje pomiędzy popytem a podażą opisywane są elastycznością cenową i elastycznością dochodową popytu. Elastyczność cenowa popytu jest relacją procentowej zmiany ilościowej popytu do procentowej zmiany ceny ropy naftowej. Nieelastyczność cenowa oznacza, że jeśli rośnie cena ropy rosną również wydatki na zakup ropy. Elastyczność dochodowa jest z kolei miarą zmiany konsumpcji ropy od zmiany PKB. Nieelastyczność dochodowa oznacza, że wzrostowi PKB towarzyszy spadek udziału wydatków na zakup ropy w całkowitych wydatkach. Elastyczność cenowa popytu na ropę jest niska i wrażliwa na krótkoterminowy trend. Pomimo niskiej elastyczności jej zakres zmienności jest jednak dość szeroki, co oznacza, że zmiana ceny ma niewielki wpływ na popyt w krótkim terminie. Elastyczność cenowa w długim terminie jest większa od elastyczności krótkoterminowe, ale również niewielka, co może wynikać z faktu, że przygotowanie odpowiedzi na zmianę popytu wymaga czasu (długi termin uruchomienia inwestycji) Elastyczność dochodowa popytu na ropę waha się w dość szerokim zakresie zmienności. Wynika to stąd, że występuje duże różnicowanie elastyczności w poszczególnych regionach i krajach. Kraje rozwijające się oraz kraje azjatyckie wykazują większą elastyczność dochodową niż kraje rozwinięte. Elastyczność dochodowa ulega zmniejszeniu wraz z wzrostem uprzemysłowienia kraju (czyli wzrostowi PKB towarzyszy spadek udziału wydatków na ropę). Dla przykładu konsumpcja ropy w USA rosła o 4,5 procent średniorocznie w latach 1945 - 1973, a zaledwie 0,5 procent rocznie w latach 1973 - 2006. W konsekwencji po 1973 roku stosunek konsumpcji ropy do PKB w USA spadł o połowę. Prognozy popytu Uważa się, że globalny popyt na ropę naftową będzie rósł szybciej niż w przeszłości, ale wolniej niż prognozowany popyt na energię z powodu zmniejszającego się udziału rynkowego ropy. Szacowany średnioroczny wskaźnik wzrostu globalnego popytu na ropę wynosi od 1,0 proc. do 1,9 proc (International Energy Agency szacuje wzrost 1,3 proc średniorocznie pomiędzy 2005 a 2030, amerykańska EIA, z kolei, przewiduje 1,4 procent). Od roku 1980 do 2000 średnioroczny wzrost globalnego popytu na ropę wynosił według różnych szacunków od 0,9 proc. do 1,06 proc. Natomiast średnioroczny wzrost popytu w latach 1986 - 2006 wyniósł już 1,6 procent. Największe instytucje analityczne (w strukturach np. OPEC, czy Międzynarodowej Agencji Energetycznej) regularnie publikują informacje o przewidywanej konsumpcji ropy na świecie. W opracowaniach brane są pod uwagę wszelkie dostępne dane, żeby przewidywania były jak najbardziej wiarygodne. Przykładowo ostatni raport MEA wziął pod uwagę optymistyczne przewidywania Międzynarodowego Funduszu Walutowego, co do gospodarek obydwu Ameryk oraz Azji, i podniósł przewidywany poziom światowej konsumpcji o 200 tys. baryłek do 84,6 milionów baryłek ropy dziennie.

Katastrofa „Prestige”

Do katastrofy doszło w listopadzie 2002 roku, kiedy to do wybrzeży hiszpańskiej Galicji zbliżył się pływający pod banderą Wysp Bahama tankowiec „Prestige”. Przewoził 77 tys. ton mazutu. Ładunek przewożony był z Łotwy na Gibraltar. Powodem katastrofy był silny sztorm, który spowodował awarię i wyciek substancji. Wszelkie próby niesienia pomocy nie powiodły się i po sześciu dniach 270 km od wybrzeża tankowiec przełamał się i obie części opadły na dno na głębokość 3,5 tys. metrów. Na pokładzie zatopionego tankowca znajdują się zbiorniki z zawartością, 70 tys. ton mazutu. Istniała obawa, że ciśnienie panujące na głębokości rozerwie poszycie wraku i mazut, czyli cały trujący ładunek, przedostanie się do morza. A co za tym idzie dojdzie do największej tragedii w postaci wycieku i skażenia środowiska morskiego w historii. W obecnej chwili główne zagrożenie stanowi wrak. Dlatego załoga francuskiego okrętu podwodnego „Nautilius” zabezpieczyła szczeliny, którymi wyciekał mazut.

 

Katastrofa „Eriki”

Do groźnej katastrofy morskiej doszło w dniu 12 grudnia 1999 r. ok. 70 mil morskich od Briestu u wybrzeży francuskiej Bretanii. Z nieznanych powodów doszło do przełamania się maltańskiego tankowca „Erika”, płynącego z Francji do Włoch. Co prawda na szczęście załoga ocalała, ale niestety do oceanu przedostało się około 30 tys. ton oleju napędowego. Klęska objęła ponad 500 km wybrzeży w jednym z najbardziej urokliwych i najcenniejszych pod względem przyrodniczym zakątków w Europie.

 

Katastrofa „Exxon Valdez”

W dniu 24 marca 1989 roku doszło do katastrofy tankowca należącego do amerykańskiego koncernu Exxon. Do dnia dzisiejszego nie są znane powody tej tragedii. Pewne jest, że przyczyną była kolizja spowodowana „wejściem na skały” w Zatoce Księcia Wiliama. Skutkiem tragedii było rozlanie od 11 do 35 milionów galonów surowej ropy naftowej do wód zatoki w wyniku, czego skażonych zostało około 1900 km linii brzegowej Alaski. W rezultacie wycieku zginęło tysiące zwierząt morskich, między innymi 250 tys. ptaków morskich, 2800 morskich wydr. Pomimo bardzo wysokich kosztów usuwania skutków katastrofy jej pozostałości odczuwane w rejonie wypadku odczuwane są po dzień dzisiejszy.

Jedną z największych katastrof ekologicznych w historii był wyciek ropy i pożar w Kuwejcie. Doszło do niego na skutek działań wojennych prowadzonych w ramach operacji „Pustynna burza” w 1991 roku. Powodem było świadome działanie wycofujących się wojsk irackich z Kuwejtu. Do Zatoki Perskiej dostało się wówczas 240 mln baryłek ropy, zatruwając wodę, 550 km wybrzeża, słone bagna i lasy mangowe. Skutkiem katastrofy była śmierć ponad 30 tys. ptaków morskich. Eksperci oszacowali, że pełna regeneracja tych ekosystemów zajmie około dziesięciu lat.

 

Wojna o Kuwejt uświadomiła światu, jakie szkody może przynieść nie tyle przypadkowe, ile dokonane z premedytacją zanieczyszczenie środowiska. Wycofujący się żołnierze podpalili 650 szybów wydobywczych, doprowadzając do katastrofy ekologicznej na niespotykaną dotąd skale. Przez osiem miesięcy trwała walka z pożarami, w tym czasie Kuwejt stracił około 350 mln ton ropy, co stanowi 3% jego zasobów tego surowca. Całkowity koszt gaszenia pożaru wyniósł 1,5 mld dolarów. Niektórzy eksperci twierdzili, że gaszenie pożarów zajmie kilka lat, jednak na szczęście dokonano tego znacznie szybciej. Sukces operacji ratunkowej w głównej mierze osiągnięto dzięki zastosowaniu nowej techniki zalewania płomieni ciekłym azotem.

Skażenie środowiska [edytuj]

Ropa naftowa może skazić środowisko w dwóch sytuacjach - podczas poszukiwań i eksploatacji, oraz w czasie transportu. O ile erupcje związane z anomalnie wysokim ciśnieniem złożowym lub awariami głowic przeciwerupcyjnych są rzadkie i szybko opanowywane, to prawdziwą plagą dla środowiska są awarie powstałe w czasie transportu - głównie katastrofy tankowców (np. MT Prestige).

Katastrofy wielkich zbiornikowców zdarzają się na świecie prawie co rok. Wyciek ropy naftowej spowodowany awarią zbiornikowca ma bardzo poważne skutki:

• Ropa szybko rozprzestrzenia się po powierzchni morza tworząc na wodzie warstewkę o grubości 0,3 mm i powodując zanieczyszczenie wybrzeża

• Najlżejsze składniki ropy parują, a najcięższe mieszają się z wodą morską i powoli opadają na dno

• Lepka ropa skleja pióra ptaków morskich oraz skrzela ryb i innych zwierząt wodnych

• Na skażonym obszarze ropa uniemożliwia zwierzętom wodnym poruszanie się, oddychanie i odżywianie się

• Warstwa ropy nie przepuszcza potrzebnego organizmom tlenu i promieniowania słonecznego

• Bakterie stopniowo usuwają ropę, zużywając do tego celu cały tlen rozpuszczony w wodzie

Ropa jest wydobywana co najmniej od średniowiecza. Jej największe zasoby znajdują się w:

• Afryce (w Nigerii, Angoli, Libii, Tunezji, Algierii, Egipcie)

• Ameryce Północnej (Meksyk (na półwyspie Jukatan oraz nad Zatoką Meksykańską), Stany Zjednoczone (nad Zatoką Meksykańską, w Kalifornii oraz na Alasce))

• Ameryce Południowej (Wenezuela), (Brazylia)

• Eurazji (w Rosji - Zagłębie Wołżańsko-Uralskie, Zagłębie Zachodniosyberyjskie oraz zagłębie w Kazachstanie, Turkmenistanie i Azerbejdżanie. Duże złoża występują w Indonezji i Chinach. Z dna Morza Północnego ropę wydobywa Wielka Brytania oraz Norwegia)

• rejonie Zatoki Perskiej (Arabia Saudyjska, Iran, Irak, Kuwejt, Zjednoczone Emiraty Arabskie)

Kraje nad Zatoką Perską zapewniają światu 30% tego surowca - są one największymi eksporterami i dyktatorami cen. W światowym wydobyciu, wynoszącym w 2002 r. ok. 3,5 mld ton przodują: Arabia Saudyjska (395 mln ton), Rosja (380 mln ton), USA (295 mln ton), Iran (181 mln ton), Chiny (170 mln ton), Meksyk (165 mln ton), Norwegia (165 mln ton), Wenezuela (140 mln ton), Wielka Brytania (115 mln ton) i Irak (115 mln ton).

Światowe wydobycie ropy naftowej w latach 2004-2008 wynosiło ok. 73 mln baryłek dziennie^[1] (ok. 3,5 mld ton rocznie). Najwięksi producenci pokrywają 73% światowego wydobycia i są to:

Kraj	Wydobycie (w milionach ton rocznie)
Arabia Saudyjska	395
Rosja	380
USA	295
Iran	181
Chiny	170
Meksyk	165
Norwegia	165
Wenezuela	140
Wielka Brytania	115
Irak	115

Światowe zasoby ropy naftowej szacowane są na 140 mld ton (dane z 2006 roku).

Złoża ropy naftowej często łączą się z złożami gazu ziemnego. Występują najczęściej w antyklinach, przy czym sekwencja jest następująca: u dołu występuje podścielająca złoże solanka, następnie ropa naftowa, a w szczycie antykliny gaz ziemny.

Wydobycie w Polsce [edytuj]

Kiwon - pomnik w Ropiance, Beskid Niski

Pierwsza polska kopalnia ropy powstała w 1854 r. z inicjatywy Ignacego Łukasiewicza w Bóbrce k. Krosna, a pierwszy szyb naftowy o współczesnej konstrukcji wywiercono w 1859 r. w USA.

Pierwszy polski zakład destylacji ropy naftowej powstał w 1856 r. w Ulaszowicach koło Jasła (dzisiaj w granicach miasta).

Jedna z najstarszych rafinerii na świecie z 1884 znajduje się w Gorlicach.

W Polsce ropę naftową wydobywa się:

• w Zagłębiu Pomorskim: Kamień Pomorski, Wolin

• na szelfie, na północ od przylądka Rozewie, z platformy wiertniczej spod dna Bałtyku

• w karpackim zagłębiu roponośnym (Jasło, Krosno, Gorlice, złoża są na wyczerpaniu)

• w Barnówku, k. Dębna

• okolicach Gorzowa Wlkp.

W ostatnich latach wydobycie surowca krajowego wzrosło kilkakrotnie, sięgając miliona ton rocznie, co stanowi jedną dwunastą ropy przerabianej przez rafinerię w Płocku.

Ropa naftowa a środowisko.

Mówiąc o Środowisku mamy na myśli ogół elementów nieożywionych i ożywionych, zarówno naturalnych, jak i powstałych w wyniku działalności człowieka, występujących na określonym obszarze oraz ich wzajemne powiązania, oddziaływania i zależności. Jest to pojęcie podrzędne w stosunku do przyrody, obejmującej również elementy ożywione.

Powołując się na źródło wikipedi przez ochronę środowiska rozumiemy

---