Makroekonomia - podstawowe pojęcia

Pomiar gospodarki w skali makro
MSP	materialny produkt społeczny. Stosuje się go w krajach gospodarce centralnie zarządzanej gdzie istnieje podział gospodarki na dwie strefy: Produkcyjną ( materialną ) do której należy: przemysł budownictwo rolnictwo i leśnictwo transport i łączność gospodarka komunalna handel krajowy i zagraniczny Nieprodukcyjną ( niematerialną ) należą do niej: administracja państwowa szkolnictwo wojsko Metoda ta uwzględniała wartość wytworzonych produktów i usług w sferze materialnej z pominięciem sfery niematerialnej.
SNA	system rachunków narodowych System uwzględniał następujące rachunki: produkcji konsumpcji inwestycji handlu zagranicznego Do obliczania dochodu narodowego uwzględniano efekty wszystkich działów gospodarki narodowej.
PKB	produkt krajowy brutto, to zsumowanie wszystkich dóbr i usług wytworzonych w danym kraju w ciągu danego roku. Produkt krajowy brutto ( w cenach rynkowych ) = konsumpcja + Inwestycje Zakupy rządowe + Eksport netto Produkt krajowy brutto ( w cenach czynników produkcji ) = konsumpcja + Inwestycje + Wydatki rządowe + eksport netto - podatki i akcyza + Dotacje
Zsumowanie produkcji	zsumowaniu produkcji dóbr i usług w różnych gałęziach gospodarki w ciągu jednego roku
Wartość dodana	przyrost wartości dóbr będących efektem danego procesu produkcji
Dobra finalne	dobra nabywane już przez społeczeństwo i przeznaczone do konsumpcji i inwestycji
Dobra pośrednie	to dobra nie ukończone, przeznaczone do dalszej produkcji
Zsumowanie dochodów	zsumowanie płac i zysków jakie uzyskiwane są przez różne podmioty gospodarcze wytwarzające PKB
Zsumowanie wydatków	sumowanie wartości pieniężnych wszystkich produktów finalnych. Sumowane są wydatki na dobra i usługi wszystkich gospodarstw domowych, przedsiębiorstw oraz państwa
Produkt narodowy brutto (PNB)	Produkt narodowy brutto = Produkt krajowy brutto + dochody z zagranicy
Produkt Narodowy netto (PNN)	Produkt narodowy netto = Produkt narodowy brutto - amortyzacja
Dochód narodowy (DN)	Suma uzyskiwanych dochodów z tytułu posiadanych czynników produkcji w określonym czasie ( np. rok ) Praca Płaca Ziemia Renta Kapitał Procent Dochód narodowy = Produkt narodowy netto - podatki pośrednie
Dochód osobisty (DO)	to co posiada każdy podmiot gospodarczy. Jest to dochód całkowity osiągany przez obywateli przed opodatkowaniem Dochód osobisty = Dochód narodowy - nie rozdzielone zyski przedsiębiorstw - składki na ubezpieczenia społeczne + Odsetki od długu zaciągniętego przez państwo + Wypłaty transferowe państwa ( renty i zasiłki ) + transfery płacone przez przedsiębiorstwa na część osób prywatnych ( pomoc społeczna )
Dyspozycyjne dochody osobiste (DDO)	Dyspozycyjne dochody osobiste = Dochody osobiste - Podatek od dochodów - zobowiązania wobec budżetu
Wskaźnik PEN	Dobrobyt ekonomiczny
Deflator	Procentowy wskaźnik zmian cen
Stopa a wskaźnik	Jeżeli wskaźnik (indeks) wynosi 120% to stopa wynosi 20%
Ruch okrężny
Ruch okrężny produktu i dochodu	Wewnętrzny obieg przedstawia rzeczowy tzn. gospodarstwa domowe dostarczają pracę producentom w wyniku której wytwarzane są produkty. Obieg zewnętrzny to przepływ strumieni pieniężnych między dwoma podmiotami. Gospodarka sprawnie funkcjonuje gdy wartość wytworzonych produktów będzie równa wielkości dochodów uzyskanych przez gospodarstwa domowe. Taka sytuacja będzie miała miejsce wówczas gdy założymy, że gospodarstwa domowe wszystkie dochody przeznaczają na zakup wyprodukowanych dóbr i usług.
Wartość odpływów	Wartość odpływów = oszczędności + podatki bezpośrednie + podatki pośrednie. Wartość odpływów jest równa całkowitej wartości przypływów
Całkowita wartość przypływów	Inwestycje + wydatki rządowe + wypłaty transferowe
Wartość eksportu netto	Wartość eksportu netto = eksport - import. Gospodarka sprawnie funkcjonuje gdy wartość importu i wartość eksportu są sobie równie
Model gospodarki AS-AD
AD - zagregowany popyt ( całkowity, globalny )	zapotrzebowanie wszystkich podmiotów gospodarczych (gospodarstw domowych, przedsiębiorstw, państwa ) na wszelkie dobra i usługi przy określonym poziomie ich cen w danym okresie czasu. Krzywa zagregowanego popytu przedstawia ujemną zależność pomiędzy poziomem cen a wysokością realnego dochodu narodowego. Oznacza to, że im wyższe ceny dóbr i usług w gospodarce tym społeczeństwo może mniej nabyć dóbr i usług.
Wydatki konsumpcyjne	Wydatki gospodarstw domowych bezpośrednio związane są ze stylem życia, wysokością dochodów, dostępnością towarów, kredytów itp.
Wydatki inwestycyjne	decyzje producentów bezpośrednio związane z wprowadzaniem postępu technicznego, nowych technologii, przewidywanie zysków w przyszłości, zmiana popytu na wytwarzane dobra itp.
AS -zagregowana podaż W krótkim okresie czasu	to ilość dóbr i usług dostarczonych na rynek przez producentów i handlowców przy określonym poziomie ich cen w danym czasie. Zagregowaną podaż rozpatruje się w krótkim i długim okresie czasu
Zjawisko iluzji pieniężnej ( zagregowana podaż w krótkim okresie czasu )	Wzrost cen dóbr i usług w gospodarce powoduje wzrost dochodów uzyskiwanych przez podmioty rynkowe. Oznacza to wzrost nominalnych dochodów odbierany jest jako realny wzrost dochodów. Ma to często miejsce w gospodarce kiedy jest inflacja. Producenci podnoszą ceny swoich towarów i w ten sposób uzyskują wyższe zyski. Jest to dla nich zachęta aby inwestować w produkcje. Jednak po jakimś czasie zauważają, że ceny czynników produkcji wzrastają szybciej niż ich zyski. Pracownicy również wychodzą z założenia, że im wydajniej będą pracować to za uzyskane dochody nabędą większą ilość dóbr i usług.
Zagregowana podaż w długim okresie czasu	Krzywa ta jest prostopadła do osi OX. Oznacza to, że poziom cen w gospodarce nie wpływa na wzrost wielkości produkcji. Realny dochód narodowy nie zmienia się ze względu na działanie czynników pozacenowych
Równowaga cenowa	Równowaga rynkowa ma miejsce gdy wielkość zagregowanego popytu odpowiada wielkości zagregowanej podaży. W krótkim okresie czasu punkt równowagi zmienia swoje położenie co bezpośrednio związane jest ze zmianami cen dóbr i usług. W długim okresie czasu o położeniu punktu równowagi w dużym stopniu decydują producenci którzy zmieniają wielkość produkcji niezależnie od poziomu cen a bardziej kierują się zmianami popytu, zysków oraz postępem technicznym.
Model Keynesowski
Funkcja kosztu Przeciętna skłonność do konsumpcji Marginalna skłonność do konsumpcji	Relacja między dochodem narodowym a poziomem wydatków konsumpcyjnych. Konsumpcja rośnie wraz z przyrostem dochodu narodowego, ale przyrost konsumpcji jest wolniejszy niż przyrost dochodu narodowego jaka część przyrostu dochodu narodowego została przeznaczona na zwiększenie konsumpcji
Funkcja inwestycji	przedstawia relacje między dochodem narodowym a poziomem całkowitych wydatków inwestycyjnych na nowe wyposażenie, budynki i zapasy. W modelu Keynesa inwestycje miały charakter autonomiczny i nie zależą od poziomu dochodu narodowego. Inwestycje są funkcją dochodu narodowego
Funkcja oszczędności Przeciętna skłonność do oszczędzania Marginalna skłonność do oszczędzania	przedstawia zależność między dochodem narodowym a zaoszczędzoną częścią dochodu. Według Keynesa planowane oszczędności zmieniają się w tym samym kierunku co poziom dochodu narodowego, czyli oszczędności rosną w miarę wzrostu dochodu. Występuje przeciętna i marginalna skłonność do oszczędzania
Równowaga makroekonomiczna w krótkim okresie czasu	Gdy planowane inwestycje odpowiadają oszczędnościom
Nierównowaga rynkowa	Gdy oszczędności są różne ( większe lub mniejsze ) od planowanych inwestycji. Gdy w danej gospodarce oszczędności są większe od planowanych inwestycji ma miejsce recesja, czyli załamanie Gdy w danej gospodarce planowane inwestycje są większe od oszczędności ma miejsce ożywienie gospodarki
Prawo Keynesa	W krótkim okresie czasu to popyt określa rozmiary produkcji
Polityka monetarna
Pieniądz	ogólnie akceptowany środek płatniczy który oddaje wartość wszystkich towarów i usług na rynku
Funkcje pieniądza	jest środkiem wymiany ( cyrkulacji ) jest miernikiem wartości jest środkiem płatniczym jest środkiem tezauryzacji czyli gromadzenia skarbu
Rezerwy obowiązkowe	pieniądz gotówkowy znajdujący się w bankach komercyjnych wchodzący w obieg gdy skończą się pieniądze przeznaczone do bieżącej obsługi klientów. Są to pieniądze trzymane w sejfie banku. Dają one gwarancję płynności finansowej banków. Wielkość tych rezerw zależy od wartości depozytów ( a'visa i lokaty ) oraz od wielkości stopy rezerw obowiązkowych. Wielkość tej stopy ( r ) określa bank centralny. W zależności od sytuacji gospodarczej kraju stopa ta zmienia się w celu obniżenia np. stopy inflacji.
Kreacja pienądza przez banki komercyjne	Pieniądz który znajduje się w gospodarce to nie tylko pieniądz gotówkowy. Wielkość nominalnej wartości pieniądza liczy się z tzw. agregatów pieniężnych M0 - jest to tak zwana baza monetarna w skład której wchodzą: pieniądz gotówkowy w obiegu pieniądz poza systemem bankowym gotówka znajdująca się w posiadaniu banku M1 - to M0 i depozyty przechowywane w banku M2 - to M1 i depozyty na rachunkach oszczędnościowych M3 - to M2 i depozyty terminowe o dużych nominałach M4 - to M3 i weksle bankowe, obligacje, dokumenty handlowe
Mnożnik kreacji pieniądza	pokazuje jak zmieni się podaż pieniądza gdy zmieni się baza monetarna o jednostkę. Mnożnik kreacji pieniądza jest tym wyższy im niższa jest planowana stopa rezerw gotówkowych w banku
Kredyt lombardowy	Kredyt pod zastaw papierów wartościowych ( bony skarbowe, bony pieniężne NBP, obligacje ). Jest udzielany bankom komercyjnym na kilka godzin do kilku dni
Bony skarbowe	krótkoterminowa pożyczka od 4 do 52 tygodni
obligacje	pożyczka długoterminowa powyżej 1 roku Bank komercyjny może maksymalnie uzyskać kredyt do 75% zastawionych papierów wartościowych ( wysokość potrzebnego kredytu musi uwzględniać stopę rezerw obowiązkowych )
weksel	papier wartościowy dłużniczy ( zobowiązanie ). Wystawia go dłużnik, a posiada wierzyciel Stopę dyskontową określają banki komercyjne które skupują weksle. Bank Centralny ustala stopę redyskontową po której skupuje weksle od banków komercyjnych. Stopa ta jest zawsze niższa od stopy dyskontowej
Kurs walut	cena waluty obcej wyrażona w walucie krajowej
Równanie fishera ( teoria ilościwa pieniądza )	Iloczyn nominalnej wartości pieniądza i prędkości obiegu pieniądza = iloczynowi przeciętnego poziomu cen i ilości wytwarzanych dóbr oraz usług. Ilość pieniądza = ilość wytworzonych dóbr i usług
Inflacja MV > PQ - inflacja ( więcej pieniądza )	Więcej pieniądza niż towaru na rynku
deflacja MV < PQ - deflacja ( więcej towaru )	Więcej towaru niż pieniądza na rynku
Popyt na pieniądz	popyt transakcyjny ( pieniądz niezbędny na wydatki bieżące ) popyt przezornościowy (pieniądze na nieprzewidziane wydatki ) popyt spekulacyjny (pieniądze zarabiające na siebie przez odpowiednie inwestowanie )
Budżet Państwa
Budżet Państwa	Polityka fiskalna państwa. Roczny finansowy plan obejmujący dochody i wydatki państwa Budżet państwa składa się z budżetu centralnego i 16 budżetów wojewódzkich
Podatek	świadczenie pieniężne, powszechne, przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne
Cech podatku	Powszechność - z tytułu zaistniałej sytuacji podatkowej każdy musi zapłacić podatek Przymusowość - przewidziane są wysokie sankcje karne dla osób uchylających się od płacenia podatków Bezzwrotność - dobrze naliczony podatek jest niezwracalny Nieodpłatność - z tytułu płacenia podatków nie można oczekiwać świadczeń ze strony państwa
System podatkowy w polsce	Podatek od towarów i usług ( VAT ) Podatek akcyzowy ( akcyza ) Podatek dochodowy od osób fizycznych Podatek dochodowy od osób prawnych Podatek od nieruchomości Podatek od spadków i darowizn Podatek od gier losowych Podatek od osób duchownych Podatek rolny Podatek leśny Podatek od posiadanych psów
Konstrukcja podatku	przedmiot opodatkowania - wskazanie rzeczy lub zdarzenia od którego pobiera się podatek podmiot opodatkowania - wskazanie osoby płacącej podstawa opodatkowania - ilość lub wartość od której nalicza się podatek stawki i stałe podatkowe: stawki są podawane kwotowo lub procentowo zbiór stawek daje skalę podatkową wyróżnia się trzy rodzaje stawek: stawka proporcjonalna ( liniowa ) - zmienia się w tym samym tempie co podstawa opodatkowania progresywna - rośnie szybciej od podstawy opodatkowania regresywna - zmienia się wolniej od podstawy opodatkowania zwolnienia podatkowe - wynikają z przepisów prawa lub decyzji Ministra Finansów. Przeważnie są zwolnienia roczne. Dłuższe zwolnienia występują tylko w specjalnych strefach ekonomicznych ulgi podatkowe - możliwość pomniejszenia podstawy opodatkowania o określoną kwotę ( ulga remontowa, ulga inwestycyjna ) technika płacenia - przepisy prawa podatkowego ściśle określające terminy i formę zapłaty
Deficyt Budżetowy
Deficyt budżetowy	występuje, gdy wydatki są większe niż dochody budżetowe
Nadwyżka budżetowa	występuje gdy dochody budżetowe są wyższe od wydatków
Źródła finansowania deficytu	pożyczki wewnętrzne kredyty zagraniczne zaciąganie długu publicznego poprzez emisję papierów wartościowych ( bony skarbowe i obligacje )
Polityka fiskalna
Ekspansywna polityka fiskalna	zwiększają się wydatki budżetowe przy utrzymaniu stawek podatkowych lub ich zmniejszaniu
Restrykcyjna polityka fiskalna	Znaczne ograniczenie wydatków budżetowych przy obowiązujących stawkach podatkowych lub ich zwiększaniu
Polityka fiskalna państwa RECESJA ( załamanie ) INFLACJA ( wzrost poziomu cen ) zwiększanie wydatków budżetowych w celu zwiększenia zagregowanego popytu i ożywienia gospodarczego zmniejszanie podatków od dochodu osób fizycznych w celu zwiększenia popytu konsumpcyjnego zmniejszenie podatku od osób prawnych w celu zwiększenia popytu inwestycyjnego znaczne ograniczenie wydatków budżetowych w celu zmniejszenia zagregowanego popytu zwiększenie stawek podatków dochodowych od osób fizycznych w celu osłabienia popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego zmniejszenie stawek VAT i akcyzy w celu obniżenia cen towarów i usług
Efekt majątkowy ( bogactwa )	wzrost podaży pieniądza powoduje obniżenie stóp procentowych w bankach komercyjnych. Spadek stóp procentowych powoduje zwiększenie popytu konsumpcyjnego gospodarstw domowych. Niska stopa procentowa zniechęca do oszczędzania a z drugiej strony zachęca do brania pożyczek z banków komercyjnych. Konsumenci lokują swoje oszczędności w papierach wartościowych których wartość wzrasta. Społeczeństwo ma wrażenie, że dysponuje dużym majątkiem
Efekt wypierania	Jeżeli państwo realizuje ekspansywną politykę fiskalną ( obniża stopy procentowe, albo zwiększa wydatki budżetowe ) to ma to bezpośredni wpływ na kształtowanie się popytu konsumpcyjnego ( C ). Przy stałej podaży pieniądza na rynku występuje zmiana w strukturze ich wydawania. Zwiększane wydatki budżetowe oznaczają, że zwiększa się sektor publiczny w danym kraju i sektor ten w większej części realizuje popyt konsumpcyjny co ogranicza konsumpcję sektora prywatnego. Efekt wypierania ogranicza popyt konsumpcyjny sektora prywatnego kosztem wzrostu wydatków państwowych.
Mechanizm efektu wypierania	Wydatki budżetowe ( G ) rosną co powoduje wzrost dochody narodowego ( Y ), co powoduje wzrost popytu na pieniądz, to skolei powoduje spadek stóp procentowych ( r ) co powoduje spadek popytu konsumpcyjnego ( C ) i spadek popytu inwestycyjnego ( I ) co prowadzi do spadku dochodu narodowego ( Y ) czyli recesji
Efekt tłumienia	Efekt ten ma miejsce gdy państwo prowadzi ekspansywną politykę monetarną czyli stale zwiększa podaż pieniądz rynku. Efekt tłumienia polega na tym, że wzrost podaży pieniądza obniża stopy procentowe ( r ) i zwiększa produkcję, a to prowadzi do wzrostu oprocentowania i spadku produkcji
Mechanizm efektu tłumienia	podaż pieniądza rośnie co powoduje spadek stóp procentowych ( r ) co powoduje wzrost popytu konsumpcyjnego ( C ) i popytu inwestycyjnego ( I ), co powoduje wzrost dochodu narodowego ( Y ) co powoduje wzrost popytu na pieniądz, co powoduje wzrost stóp procentowych ( r ) co powoduje spadek popytu konsumpcyjnego ( C ) i popytu inwestycyjnego ( I ), co powoduje spadek dochodu narodowego ( Y )
Model IS-LM
Model IS-LM	Model ten dotyczy gospodarki zamkniętej. Przedstawia korelacje między równowagą na rynku dóbr i usług i równowagą na rynku pieniądza Jeżeli podaż pieniądza ( LM ) odpowiada ilości wytworzonych dóbr i usług to istnieje równowaga na tych dwóch rynkach

Makroekonomia - podstawowe pojęcia Strona 7

Wartość odpływów = S+Tb+Tp

Całkowita wartość przypływów = I+B+G

---