Prądy i kierunki w pedagogice XX wieku
Do najważniejszych prądów współczesnej pedagogiki zalicza się:
postmodernizm
rekonstrukcjonizm
globalizm
Ad.1 Postmodernizm to nurt kulturalny, który zagościł również w pedagogice. Postmoderniści uważają, iż obecnie granica między kulturą wysoką (awangardą) i kulturą popularną (kiczem) ulega zatarciu. W kulturze, w której panuje swoboda, dopuszcza się niemal wszystko: wieloznaczność, dowolne wybieranie, przeplatanie się, manipulowanie cytatami itd.
W przypadku pedagogiki postmodernistycznej mamy do czynienia z wieloznacznością, różnorodnością i niejednorodnością. Nie istnieją również jakiekolwiek autorytety, wzorce czy idee. Według postmodernistów, wychowanie to nauczanie postaw (rodzic - dziecko, nauczyciel - uczeń) oraz kształtowanie osobowości młodych ludzi. Odrzuca się tutaj urabianie, a wzorce czerpane są ze źródeł, tekstów popularnych, subkultur, symboliki młodzieżowej. Zdaniem postmodernistów pedagogika nie jest nauką nieomylną, nie ma również pewności, co do prawdziwości aktu naukowego poznania, dlatego też kładą oni akcent na jej probabilistyczny charakter.
Ad.2 Idea rekonstrukcjonizmu narodziła się w Stanach Zjednoczonych, gdzie w Polsce nurt ten traktowany był jako odmiana nurtu postmodernistycznego. Głównym założeniem jest tutaj twierdzenie o nieuniknionych zmianach społeczeństwa, które wyrażają się na przemian w kolektywizmie i autokracji. Każda z grup społecznych posiada swoje upodobania, gdzie jedne z nich mają charakter autokratyczny a drugie - demokracji kolektywnej.
Jedyną grupą zawodową, która łączy te dwie tendencje, są nauczyciele, którzy uważani są przez rekonstrukcjonistów za architektów nowego porządku, gdyż posiadają oni najszersze kompetencje w neutralizowaniu potrzeb obydwu tendencji. Ich kompetencje opierają na świadomości społecznej, świadomości rozwoju społeczeństwa oraz rozwoju myśli pedagogicznej.
Ad.3 Globalizm powstał w Stanach Zjednoczonych. Jego głównym założeniem jest twierdzenie, iż ludzkość egzystuje w ramach globalnych systemów - politycznego, ekonomicznego, kulturalnego czy technicznego. Nurt ten zawitał również w kulturze (rewolucja mikro-elektroniczna, globalizm lingwistyczny - język angielski to język międzynarodowy).
Na gruncie pedagogiki myśl globalistyczna wyraża się w konieczności przekazywania młodemu pokoleniu wiedzy i globalnej świadomości, łączącej nas we wspólnoty, opierające się na wspólnym systemie biologicznym, wspólnej historii, wspólnych potrzebach i problemach egzystencjalnych. Człowieka stanowi element ziemskiego ekosystemu, a cywilizacja to swego rodzaju globalny bank kultury, z którego czerpany jest kapitał. Należy również dostrzegać problemy współczesnej cywilizacji, takie jak bezrobocie, głód, przeludnienie czy wojny, co znajduje też swoje odzwierciedlenie w pedagogice.
Kierunki we współczesnej pedagogice to:
pedagogika chrześcijańska
pedagogika funkcjonalna
pedagogika kultury
pedagogika marksistowska
pedagogika socjologiczna
Ad.1 Pedagogika chrześcijańska (humanizm chrześcijański) oparta jest na chrześcijańskich podstawach filozoficznych, światopoglądowych i na wychowawczej doktrynie kościoła. Głównym założeniem jest rozwój osobowości wychowanka wyrażający się we wszechstronnym rozwoju fizycznym, umysłowym i duchowym, co dokonuje się w czterech społecznościach wychowania:
w rodzinie
w kościele
w szkole
w państwie
Wśród przedstawicieli tego kierunku wymienić można Kardynała Wyszyńskigo, Pawła Woronieckiego, ks. Jana Bosko, Karola Wojtyłę, Stefana Kunowskiego, ks. Józefa Tarnowskiego, Leona Dyczewskiego.
Ad.2 Pedagogika funkcjonalna (pajdocentryzm, natywizm, pedagogika swobodnego wychowania) stanowiła kontynuację pedagogiki eksperymentalnej, jej idee odzwierciedlał ruch Nowe Wychowanie, którego korzenie sięgały rozwoju dyscyplin psychologicznych i biologicznych.
Centrum zainteresowania pedagogiki funkcjonalnej stanowi dziecko, któremu należy zapewnić warunki dla naturalnego i swobodnego rozwoju. Dziecko jest ze swej natury dobre, jest ono pojmowane jako tabula rasa (biała karta), która zapisywana jest w ciągu życia człowieka. Istnieje kilka odmian funkcjonalizmu, wśród najpopularniejszych wymienić należy pedagogikę pracy, ruch szkół aktywnych, koncepcję "Plan Daltoński". Główni przedstawiciele tego kierunku:
A. Ferriere
E. Claparede
G. Kerschenstainer
H. Rowid
J. Dewey
J. Korczak
K. Jeżewski
M. Montessouri
Ad.3 Pedagogika kultury - wychowanie w ujęciu tego kierunku rozumiane jest jako spotkanie człowieka z pewnymi dobrami kultury w określonych warunkach (trzy elementy - osoba, otoczenie i dobra kultury). Człowiek biorąc czynny udział w procesie tworzenia dóbr kultury, wzbogaca swoje duchowe siły i tworzy nowe wartości. Przedstawiciele tego kierunku to:
W. Dilthey
Z. Mysłakowski
B. Nawroczyński
S. Hessen
B. Suchodolski.
Ad.4 Pedagogika marksistowska (materialistyczna, dyrektywna) - nurt ten aktywny był w Polsce do końca lat 80, opierał się na założeniach filozofii marksistowskiej. Człowiek uważany był wprawdzie za wartość najwyższą, jednak był on całkowicie zdeterminowany przez społeczeństwo i prawa nim rządzące. Wychowanie miało zatem służyć kształtowaniu sprawiedliwych stosunków społecznych. Do przedstawicieli tego kierunku zalicza się następujących myślicieli:
A. Lewin
F. Engels
H. Muszyński
K. Marks
L. Tołstoj
N. Krupska
S. Rudniański
S. Sempołowska
W. Lenin
Ad.5 Pedagogika socjologiczna (pedagogika społeczna, pedagogika środowisk wychowawczych) - wychowanie jest tutaj pojmowane w kategorii aktu społecznego, gdzie społeczeństwo tworzy pewien ideał człowieka oraz ideał wychowania. Wychowanie jest tutaj traktowane jako skutek oddziaływań na jednostkę przez grupy społeczne, jest to swego rodzaju urabianie wychowanka do życia w grupie. Główni przedstawiciele tego kierunku to:
E. Durkheim
F. Znaniecki
H. Radlińska
J. Chałasiński
L. Krzywicki
S. Karpowicz
8) NAUKI WSPÓŁPRACUJĄCE Z PEDAGOGIKĄ:
1. NAUKI PRZYRODNICZE - dyscypliny zajmujące się badaniem biologicznego aspektu rozwoju człowieka i badaniem biologicznych uwarunkowań procesów wychowania; do tej grupy nauk należą nauki medyczne tj. biomedyczne podstawy rozwoju i wychowania.
2. NAUKI PSYCHOLOGICZNE - psychologia ogólna i rozwojowa, zajmująca się badaniem funkcjonowania psychiki a zwłaszcza jej indywidualnego rozwoju.
3. NAUKI WYCHOWAWCZE - bada psychiczne uwarunkowania i skutki oddziaływań wychowawczych.
4. NAUKI SOCJOLOGICZNE - socjologia wychowania, pracy, zawodowa, kultury.
5. NAUKI EKONOMICZNE
6. NAUKI FILOZOFICZNE - etyka jako podstawowa nauka do podejmowania zagadnień z zakresu wychowania moralnego; estetyka - analizuje oddziaływanie sztuki na człowieka.
12) SCHARAKTERYZUJ WSPÓŁCZESNE PRĄDY I KIERUNKI W PEDAGOGICE XX WIEKU
PRĄDY:
REKONSTRUKCJONIZM - powstał w USA. W Polsce uprawiany jako odmiana postmodernizmu. Zakłada iż zmiana społeczeństwa jest nieunikniona. Przyszłość ludzkości toczy się poprzez naprzemienność kolektywizmu i autokracji. Wiele grup społecznych posiada własne upodobania, jedne kierują się w stronę autokracji, inne w stronę demokracjo kolektywnej.
Subkulturą zawodową, która może połączyć interesy obydwu tendencji są zdaniem rekonstrukcjonistów nauczyciele. Są oni architektami nowego porządku. Nauczyciele mają najszersze kompetencje do neutralizowania potrzeb obydwu tendencji. Kompetencje nauczycieli oparte są na świadomości społecznej, na świadomości rozwoju społeczeństwa, na rozwoju myśli pedagogicznej.
Polscy przedstawiciele rekonstrukcjonizmu: Kazimierz Sośnicki i Zbigniew Kwieciński, a na świecie Otto Rugg.
POSTMODERNIZM - nurt kulturalny, znalazł swoje odbicie także w pedagogice. Zdaniem postmodernistów, zaciera się różnica między kulturą popularną a kulturą wysoką, między awangardą a kiczem. W kulturze dominuje swoboda, dopuszczalne jest wszystko: wieloznaczność, przeplatanie się, dowolne wybieranie i manipulowanie cytatami. Jeśli chodzi o pedagogikę, zgadza się ona na różnorodność, wieloznaczność, niejednorodność. Odrzuca się wszystkie autorytety, wzorce, fundamentalne idee. Zdaniem postmodernistów jest nauczaniem postaw (nauczyciel - uczeń, rodzic - dziecko), również odgórnym kształtowaniem osobowości młodego człowieka. Postmoderniści odrzucają urabianie, odwołują się do źródeł i tekstów popularnych, popularnych min. Bazują na symptomach subkultur, odwołują się do symboliki młodzieżowej. Postmoderniści uważają, ze pedagogika nie może rościć sobie prawa do nieomylnej wiedzy, nie ma także pewności co do jednoznaczności aktu naukowego poznania. Postmoderniści mocno akceptują probabistyczny (prawdopodobny) charakter pedagogiki) Przedstawiciele na świecie: R. Rottary, w Polsce: T. Szkudlarek.
GLOBALIZM - nurt przyszedł ze Stanów Zjednoczonych. U podstaw tego nurtu leży przekonanie, że ludzkość żyje w ramach globalnych systemu: ekonomicznego, politycznego, kulturalnego, technicznego. Globalizmowi ulega także kultura w postaci rewolucji mikro - elektronicznej bądź też globalizmu lingwistycznego - objawia się uznaniem języka angielskiego za język międzynarodowy. Głównym celem pedagogiki jest wyposażenie młodzieży w wiedzę i globalną świadomość łączącej nas wspólnoty tzn. łączy nas wspólny system biologiczny, wspólna historia, wspólne potrzeby i problemy egzystencjalne. Globaliści uznają iż siebie samego należy postrzegać jako część ekosystemu ziemskiego. Cywilizacja jest globalnym bankiem kultury, z którego pokolenia czerpią kapitał ale nie można nie dostrzegać też problemów tej cywilizacji tj. bezrobocie, głód, wojny, przeludnienie na świecie. Do tych treści należy odwoływać się także w pedagogice. Przedstawiciele na świecie: J. Becker, w Polsce: I.Wojnar, Z.Melosik.
KIERUNKI:
PEDAGOGIKA FUNKCJONALNA zwana pajdocentryzmem, natywizmem albo pedagogiką swobodnego wychowania. Funkcjonalizm był kontynuacją pedagogiki eksperymentalnej. Odzwierciedlał ruch tzw. Nowego Wychowania (który wyrósł na gruncie rozwoju nauk biologicznych i psychologicznych. Funkcjonalizm w centrum zainteresowania stawiał dziecko i utożsamiał proces wychowania z tokiem jego naturalnego, swobodnego rozwoju. Dziecko z natury jest dobre i zdaniem funkcjonalistów jest białą kartą (tabula rasa), którą zapisuje się przez całe życie. Jest wiele odmian funkcjonalizmu. Najbardziej znane to: Ruch Szkół Aktywnych, Pedagogika Pracy, Koncepcje Planu Daltońskiego. Przedstawiciele to Geogr. Kerschenstainer, G. Dewey, Edward Claparede, August Ferriere, M. Montessouri, a w Polsce to kontynuatorzy Janusz Korczak I henryk Rowid, Kazimierz Jeżewski, Józef Czesław Babicki.
PEDAGOGIKA SOCJOLOGICZNA zwana pedagogiką społeczną, socjologizmem pedagogicznym bądź pedagogiką środowisk wychowawczych. Wg pedagogów socjologicznych wychowanie jest aktem społecznym, każde społeczeństwo tworzy sobie właściwy ideał człowieka i ideał wychowania. Socjologizm traktuje zjawiska wychowania jako skutek oddziaływań na jednostki oraz grupy społeczne. Zakładał także urabianie osoby wychowanka do uczestnictwa w grupie. Do własnych badań procesu wychowania socjologizm opierał się głównie na metodach stosowanych socjologii. Przedstawiciele: Emil Durkheim, a w Polsce: H.Radlińska, St.Karpowicz, L.Krzywicki, Florian Znaniecki, Józef Chałasiński.
PEDAGOGIKA KULTURY zwana personalizmem pedagogicznym lub pedagogiką humanistyczną. Kierunek ten powstał jako próba pogodzenia się, a jednocześnie przeciwstawienia jednostronności tych dwóch poprzednich. Wg pedagogów kultury proces wychowania jest określony jako spotkanie jednostki ludzkiej (personalnej osoby) z dobrami kultury i określonymi warunkami, warunkami których się znajdują te trzy przedmioty (jednostka, otoczenie i dobra kultury). Człowiek bierze udział w tworzeniu dóbr kultury wzbogacając tym samym swoje siły duchowe i tworząc nowe wartości. Przedstawiciele to: Wilhelm Dilthey, a w Polsce: Zygmunt Mysłakowski, Bogdan Nawroczyński, Sergiusz Hessen, Bogdan Suchodolski.
PEDAGOGIKA MARKSISTOWSKA - nurt aktywny do końca lat 80 w Polsce. Inaczej zwana pedagogiką materialistyczną, oparta na filozofii marksistowskiej. Człowiek wprawdzie jest najwyższą wartością ale jego istota i rodzaj są całkowicie zdeterminowane przez warunki bytu społecznego i prawa rządzące ładem społecznym. Wychowanie służy zatem przekształceniu stosunków społecznych w imię sprawiedliwości społecznych. Pedagogika ta nazywana jest pedagogiką dyrektywną, inaczej narzuconą. Przedstawiciele: Karol Marks, F.Engels, Włodzimierz Lenin i jego żona Nadjeżda Krupska i pisarz rosyjski Lew Tołstoj. W Polsce to Aleksander Lewin, Wł. Spassowski, Stefania Sempołowska, ST. Rudniański i Heliodor Muszyński.
PEDAGOGIKA CHRZEŚCIJAŃSKA - dzisiaj humanizm chrześcijański; pedagogika oparta na chrześcijańskich podstawach filozoficznych i światopoglądowych, światopoglądowych także na wychowawczej doktrynie kościoła. Koncepcja zakłada pełne rozwijanie osobowości wychowanka jako człowieka by mógł on się rozwijać wszechstronnie pod względem umysłowym, fizycznym i duchowym, musi przejść przez cztery społeczności wychowania:
· rodzina
· kościół
· szkoła
· państwo
Wszystkie one wychowują jednostkę do pokoju z Bogiem i ludźmi. Przedstawiciele: Kardynał Wyszyński, Paweł Woroniecki, ks Jan Basko, Karol Wojtyła, w Polsce Stefan Kunowski, ks Józef Tarnowski, Leon Dyczewski.
Chrześcijańska pedagogika otwarta powstała jako antyteza do ortodoksyjnej pedagogiki chrześcijańskiej bowiem w odróżnieniu od niej jest zdecydowanie bardziej dynamiczna, a w koncepcjach filozoficznych oparta na antropologii filozoficznej inspirowanej chrześcijaństwem.
__________________________________________________
Podaj ogólną definicję terminu pedagogika?
Pedagogika - nauka o wychowaniu, której przedmiotem jest działalność wychowawcza, mająca na celu wyposażenie całego społeczeństwa, a przede wszystkim młodego pokolenia w wiedzę, sprawności ogólne i zawodowe, zainteresowania, systemy wartości, postawy, przekonania oraz przysposobienie do oddziaływania na rozwój.
2. Wymień i opisz podstawowe pojęcia pedagogiki?
WYCHOWANIE - to wszelkie działania zmierzające do kształtowania człowieka, których celem jest przygotowanie go do życia w społeczeństwie.
KSZTAŁCENIE - to ogół takich działań, które składają się na proces opanowywania przez człowieka wiedzy, umiejętności i nawyków oraz rozwijania jego sprawności umysłowych, zainteresowań, postaw badawczych, naukowego poglądu na świat i racjonalnych zachowań.
UCZENIE SIĘ - jest procesem nabywania względnie trwałych zmian w szeroko rozumianym zachowaniu ( wiadomości, umiejętności, nawyki, postawy) w toku bezpośredniego i pośredniego poznawania rzeczywistości (doświadczenie i ćwiczenia)
NAUCZANIE - proces kierowania uczeniem się uczniów toku planowanej pracy nauczyciela z uczniami.
3. Określ przedmiot pedagogiki jako nauki?
Przedmiot pedagogiki:
Otaczający świat i prawidłowości nim rządzące
Zjawiska natury przyrodniczej i społecznej (ekonomia, pedagogika)
Proces celowego, zamierzonego, świadomego wychowania człowieka.
4. Wymień nauki współpracujące z pedagogiką i omów zakres tej współpracy?
Socjologia - w celu wyjaśnienia zaobserwowanych faktów, w świecie, edukacji (np. w klasie). Edukacja zachodzi w obrębie grup społecznych i stąd też zależy od wielu zjawisk, które są przedmiotem badań socjologii, która zajmuje się badaniem procesów społecznych
Psychologia - współpraca zachodzi zwłaszcza, gdy badania pedagogiczne dotyczą uczniów lub poszerzania się ich zdolności życiowych pod wpływem działań edukacyjnych. Metody, teoria i pojęcia psychologiczne pozwalają zmierzyć skuteczność oddziaływań wychowawczych.
Medycyna - w pedagogice specjalnej.
Prawo - w pedagogice resocjalizacyjnej.
Ekonomia - w pedagogice społecznej i ogólnej.
Antropologia - w pedagogice ogólnej.
Filozofia - jest dyscypliną podstawową dla pedagogiki, gdyż dostarcza ogólnej i abstrakcyjnej refleksji nad pojęciami potrzebnymi do wyjaśnienia faktów edukacyjnych.
5. Określ i omów cele współczesnej pedagogiki?
Cele pedagogiki - pożądane i oczekiwane zmiany, które pod wpływem metod, środków i warunków kształtują się w osobowości wychowanka w postaci poglądów, postaw, nawyków oraz innych cech osobowości. Zmiany natury:
a) Poznawczo-instrumentalnej, które wiążą się z poznawaniem świata i oddziaływaniem na niego
b) Motywacyjno-emocjonalnej, które polegają na formułowaniu stosunków wychowanka do świata, ludzi, jego przekonań i postaw, systemu wartości i celu życia
Cele wychowania FIZYCZNO-ZDROWOTNEGO
fizyczna sprawność do pełnienia ról społecznych
ponoszenie stanu własnego zdrowia i sprawności fizycznej
świadomość, że stan ciała to stan zdrowia
Cele wychowania umysłowego - kształcenie ogólne
Poznanie wiedzy o przyrodzie, społeczeństwie i kulturze
Opanowanie opartych na tej wiedzy umiejętności
Ukształtowanie ogólnej sprawności umysłowej i zdolności poznawczych
Ustawiczne samokształcenie
Ukształtowanie naukowego poglądu na świat
Cele wychowania estetycznego
Wyrobienie wrażliwości estetycznej
Doskonalenie potrzeb wyrażających się w chęci przeżywania piękna
Rozwijanie zainteresowania estetycznego
Cele wychowania politechnicznego
Ukształtowanie elementarnych umiejętności i nawyków technicznych
Zasady naukowej organizacji pracy
6. Podaj najbardziej ogólną definicję wychowania?
Wychowanie - to świadome i celowe działanie zmierzające do kształtowania człowieka. Celem jest przygotowanie go do życia w społeczeństwie.
7. Co rozumiesz pod pojęciem ideału wychowania?
Jest efektem teorii nauczania i wychowania oraz praktyki pedagogicznej.
Jest określeniem modelu człowieka, do jakiego chcemy procesie wychowania i kształcenia dążyć.
8. Wymień jakie istnieją rodzaje nauczania wg Knuda Illerisa?
Wymiar poznawczy - przyswajanie treści praktycznej lub teoretycznej
Wymiar emocjonalno - psychodynamiczny - obejmujący energię psychiczną ucznia, emocje, postawy i motywacje.
Wymiar społeczny - proces społeczny, zachodzący w interakcjach między jednostką a jej otoczeniem.
9. Co rozumiesz pod pojęciem samokształcenie?
Samokształcenie - samodzielne zdobywanie wiadomości, umiejętności i sprawności praktycznych z określonej dziedziny wiedzy. W szerszym ujęciu to kształtowanie własnej osobowości według własnego wzoru ideału.
10. Wyjaśnij termin socjalizacja?
Jest to złożony proces uczenia się, dzięki któremu człowiek staje się istotą społeczną. Jest to wszelkie działanie wychowawcze poprzez wpływy rodziny, grup rówieśniczych, szkoły, zakłady pracy. Ten proces trwa przez całe życie i polega na przyswajaniu sobie określonych wzorów zachowań.
11. Określ podstawowe zagadnienia pedagogiki humanistycznej?
Zakłada, że uczniowie potrafią myśleć i uczyć się dla siebie.
Wykorzystywanie środków pomocniczych (książek, materiałów) ale najważniejszym źródłem wiedzy jest osoba ucząca się, jego doświadczenie oraz wspólne doświadczenia.
Odpowiedzialność za proces uczenia się ponoszą nauczyciel, uczeń, ewentualnie rodzice.
Samodyscyplina do uczenia się.
Wdrażanie samooceny.
Uczniowie rozwijają własny program nauki, sami lub we współpracy z innymi.
W atmosferze wiarygodności, troski o innych uczenie jest łatwiejsze.
W uczeniu z własnej inicjatywy bierze udział cały człowiek.
12. Określ podstawowe założenia antypedagogiki?
Żaden człowiek nie potrzebuje wychowania.
Żaden dorosły nie jest odpowiedzialny za dzieci.
Kto kocha dzieci ten ich nie wychowuje.
Postuluje bezgraniczna wolność uczenia się.
Wzięcie odpowiedzialności za samego siebie wykluczając odpowiedzialność za innych.
„Samostanowienie od urodzenia”.
Akty wychowawcze nie prowadzą do zamierzonego celu.
Dorośli potrzebują wychowania i wykorzystują wychowanie swoich dzieci, żeby przekazać im cierpienia, których oni doświadczyli w dzieciństwie.
Zamiast wychowania - postawa towarzyska, i wspieranie związane z szacunkiem, respektem, tolerancją i gotowością do nauki.
13. Określ podstawowe założenia antropologii pedagogicznej?
Otwartość pedagoga i jego uczniów na nowe zjawiska.
Szkoła wzbogaca proces kształcenia, natomiast osobiste spotkania uzupełniają ten proces.
Zaufanie do nauczyciela wpływa na osiągnięcie lepszych wyników, wspiera rozwój, siła sprawcza opinii i wiary.
Zasada otwartego pytania - istoty człowieka nie można rozumieć jako czegoś gotowego i zamkniętego.
14. Wymień i opisz metody badań pedagogicznych?
Ilościowe
- Odpowiadają na pytanie „ile”, narzędziem pomiaru jest kwestionariusz (pytania o stałej ustalonej formie, przewaga pytań zamkniętych), dobór próby - losowy, kwotowy.
- Większe próby (200-1000) - mniejszy wpływ osoby prowadzącej na przebieg badania; możliwość wnioskowania statystycznego; metoda interpretacji z wykorzystaniem analiz statystycznych.
Jakościowe
- Odpowiadają na pytania „co, jak, dlaczego”, narzędziem pomiaru scenariusz (przewaga pytań otwartych), dobór próby - celowy.
- Mniejsze próby (20-50) - większy wpływ osoby prowadzącej na przebieg badania; brak możliwości wnioskowania statystycznego; metoda interpretacji bez wykorzystania analiz statystycznych.
16. Wyjaśnij termin aksjologia?
Jest to nauka o wartościach.
Ogólna - zajmuje się badaniem wartości, ich hierarchią.
Szczegółowa - rozpatruje wartości moralne, estetyczne, ekonomiczne, poznawcze (związane z różnymi dyscyplinami)
Pedagogiczna - odmiana aksjologii szczegółowej, zajmuje się wartościami, które należy zaszczepić w wychowankach.
Aksjologia docieka moralnego zachowania i piękna oraz próbuje ustalić jakie postępowanie jest dobre a jakie nie. W jej skład wchodzą dwa działy filozofii:
Estetyka - refleksja nad twórczością artystyczną i jej rezultatem. Jest nauką o pięknie i o przeżyciach z nim związanych.
Etyka - oznacza zespół norm i ocen moralnych, które charakteryzują daną społeczność.
17. Wyjaśnij, na czym polega zamęt aksjologiczny czasu transformacji ustrojowej?
W okresach przełomowych rośnie zainteresowanie problematyką aksjologiczną. Przyczyn takiego stanu rzeczy jest wiele. Do najważniejszych zaliczyć można transformację ustrojową, kryzys ideowy oraz atrofię zasadniczych wartości tradycyjnej moralności. Początek nowego wieku i tysiąclecia zmusza do dokonania „rachunku sumienia", rozliczenia minionego stulecia. I tu okazuje się, że poziom zysków jest wyższy, ale tylko w sferze materialnej, sfera społeczno- moralna zaś uległa znacznej degradacji. Europa, kontynent na którym żyjemy, to miejsce dwu najokrutniejszych totalitaryzmów, w wyniku których unicestwiono miliony ludzkich istnień, to miejsce wciąż tlących się ognisk wojen. To tutaj w zastraszającym tempie narasta przestępczość, terroryzm, handel bronią i narkotykami. Także tutaj stykamy się z odrażającymi dewiacjami seksualnymi, a zarazem ma tu miejsce inwazja sekt i ruchów pseudoreligijnych, trwale okaleczających duchowo i fizycznie zwłaszcza młodych ludzi. Tu wreszcie ślepa pogoń za „ulepszaniem" rzeczywistości przyniosła klonowanie istot żywych oraz plagę nowych chorób, jak choćby chorobę Creutzfeldta - Jakoba.
Demokratyczny świat wolnego rynku jest kolorowy, bogaty i dość łatwo sam się duchowo degeneruje. Współczesny człowiek czuje się zdezorientowany. Chociaż jego władza nad światem materialnym wzrasta, czuje się bezsilny w swym życiu indywidualnym i w społeczeństwie. „Tworząc nowe i lepsze środki do opanowania natury, dał się pochwycić w ich pułapkę i stracił z pola widzenia cel, który mógłby nadać im sens - zgubił samego człowieka."
Nie zawsze człowiek chce i potrafi się doskonalić, być może najczęściej w ogóle nie rozumie lub rozumie nie w pełni dokąd zmierza i skąd pochodzi, jaki jest najgłębszy sens jego przygodnego trwania. Takie ujęcie współczesnego człowieka potwierdza K. Zieliński: „Istnienie człowieka powinno być manifestacją samej istoty człowieczeństwa danej jednostki. Istniejemy, by materialnie urzeczywistnić swoje potencjały w warunkach czasu i przestrzeni ziemskiej, a tymczasem większość ludzi tkwi w tym życiu jedynie dla podtrzymania istnienia (egzystencji), nie angażując sił dla spełnienia swej istoty i wyrażenia niepowtarzalnej prawdy o sobie samym." Brak podstawowych mierników oceny rzeczy, stanów emocjonalnych, sytuacji i przede wszystkim własnych działań grozi zagubieniem, poczuciem bezsensu, destrukcją osobowości i uleganiem przypadkowej presji środowiska.
O aksjologicznej degradacji kultury i społeczeństw od wielu lat piszą uczeni, pedagogowie, filozofowie i duchowni przywódcy różnych religii, wskazując na zastępowanie wartości - antywartościami. Szczególnego znaczenia fakt ten nabiera w odniesieniu do młodego pokolenia. Uczeń żyjący w świecie ustawicznych przewartościowań musi mieć jasną wizję ku czemu ma zmierzać, na jakich wartościach ma oprzeć swoją egzystencję. Edukacja staje przed koniecznością niesienia pomocy uczniom w zrozumieniu wartości, świadomym ich wyborze i dążeniu ku ich realizacji. Wypełnienie tego zadania może przynieść nieocenioną korzyść. Jak stwierdza W. Pasterniak : „Edukacja bowiem, wychowanie, jest nade wszystko procesem »podwyższania« świadomości człowieka, a zatem procesem jego uczłowieczania czy - mówiąc najprościej - przemiany ze stanu »gorszego« na stan »lepszy«". Krzewienie wartości może ocalić jednostkę, a co za tym idzie społeczeństwo, we współczesnym świecie dominacji konsumpcjonizmu, materializmu i przemocy.
Termin edukacja zapożyczony został z języka łacińskiego. Łacińskie słowo „educare" w swym rdzeniu pochodzi od „ex-duco", co znaczy „wyprowadzam". „Edukacja jest więc wyprowadzaniem ze stanu gorszego do lepszego. Można też powiedzieć, że edukacja jest wprowadzaniem człowieka w życie wartościowe i sensowne."
Edukacja pojmowana jako doskonalenie człowieka we wszystkich jego wymiarach: fizycznym, psychicznym i duchowym jest procesem całożyciowym. Do jej najważniejszych zadań należy kształtowanie wśród jej uczestników wartości uniwersalnych. Ogniskują one wokół transcendentalnej triady: prawdy, dobra i piękna. Każda z tych wartości uszlachetnia poszczególne strony ludzkiej natury. Prawda doskonali intelekt, dobro - wolę, a piękno - uczucia. Na przykład A. M. Tchorzewski jest zdania:
„Wartości stanowią źródło podstawowych celów i zadań, jakie winny być realizowane w ramach złożonej rzeczywistości szkolno-wychowawczej. Na ich czele stają takie zadania, jak: (1) wspólne poszukiwanie przez nauczyciela wraz z uczniami prawdy w obszarze dostępnej im wiedzy o świecie, do którego należą i który współtworzą, (2) wzajemne otwarcie się na otaczającą ich rzeczywistość i życie społeczne poprzez równoczesne uczestniczenie w nim i jego antycypowanie, (3) ustawiczne dążenie do współkreowania postaw moralnych, których przedmiotem są obiektywne wartości etyczne, pojawiające się w polu świadomości wszystkich podmiotów procesu wychowania."
Poza wspomnianą triadą do ogólnoludzkich wartości zalicza się między innymi: demokracja, humanizm, solidarność, godność i prawa człowieka, dobra wspólne, praca, wolność, sprawiedliwość, sumienność, rzetelność, pokój. Droga do pokoju, jak naucza Jan Paweł II wiedzie przez prawdę. Pytanie o nią jest pierwszym krokiem do wolności. W wychowaniu i kształceniu istotne są takie wartości jak: uznawanie tolerancji, poszanowanie odmiennych opinii, miłość bliźniego, przeciwstawianie się egoizmowi, poczucie odpowiedzialności, niezależność działania i otwarcie na inne kultury.
Wartości to kluczowy problem edukacji. Występują w niej jako system norm decydujący o poczynaniach nauczycieli i uczniów. Podczas kształcenia odwołujemy się do wartości, które uczniowie mogą zaakceptować i z którymi mogą się zidentyfikować.
19. Opisz wychowawcze skutki lansowania przemocy w TV.
Oddziaływanie wychowawcze realizuje się nie tylko poprzez rodzinę i bezpośrednie kontakty w jej kręgu. Coraz wyraźniej uwidacznia się istotny wpływ środków masowego przekazu (telewizji, radia, prasy, Internetu) na dziecko i jego zainteresowania, potrzeby, sposób odbioru otaczającej rzeczywistości.
Według badań wynika, że:
- widzowie uczą się zachowań poprzez ich obserwację na ekranie;
- istnieje zależność między odbiorem programów TV zawierających elementy agresji i przemocy a tendencją do zachowań agresywnych;
- obcowanie ze scenami przemocy powoduje zobojętnienie na te bodźce - stają się one źródłem zachowań antyspołecznych.
- przyglądanie się przemocy bardziej prowokuje do zachowań agresywnych niż doznanie obrazy osobistej
- struktura i treść dziecięcych zabaw są odbiciem konsekwentnego działania TV
28% dzieci - 4-7 godzin dziennie ogląda TV
13% dzieci - 8-10 godzin
Ponad 50% dzieci ogląda filmy po 20:00 i kino nocne
Dzieci spędzające dużo czasu przed telewizorem, oglądają w ciągu tygodnia kilkadziesiąt aktów przemocy, agresji, zbrodni, co czyni je podniecone. Przez to stają się pobudzone emocjonalnie, wewnętrznie przeżywają akty okrucieństwa, uniemożliwiające powrót do stanu równowagi emocjonalnej, szczególnie widać to u dzieci wrażliwych.
Autorzy badań udowodnili, że:
- oglądanie aktów przemocy w telewizji może wzmóc agresywne zachowanie u dzieci, pobudzić do wymyślania i realizowania nowych rodzajów agresji wobec innych;
- oglądanie przez dzieci szczególnie drastycznych aktów przemocy jest zapowiedzią wystąpienia u nich w przyszłości agresywności i czynnikiem nasilającym tego rodzaju zachowanie;
- dzieci wychowujące się w niewłaściwym środowisku, wyobcowane z grupy rówieśników bardziej są narażone na negatywne oddziaływanie. Obrazy przemocy, relacje z tragicznych wydarzeń stają się gotową podpowiedzią, co można zrobić, aby okazać się bardziej skutecznym i drastycznym w swoich działaniach.
- dzieci mają zniekształcony obraz siebie, a w doborze cech opisujących siebie, dominują u nich te negatywne. Wokół dostrzegają więcej agresji, mniej zaś przyjaznych relacji z innymi. Otaczającą rzeczywistość postrzegają jako zagrażającą i budzącą lęk.
- brutalna rzeczywistość telewizyjna jest źródłem nerwowości, rozdrażnienia, napięć emocjonalnych i braku poczucia bezpieczeństwa.
- bardzo często dzieci naśladują telewizyjnych bohaterów, identyfikują się z postaciami filmów
- telewizja dostarcza wzorców postępowania, rozbudza konsumpcyjne apetyty, popularyzuje modę na bycie twardym, bezwzględnym i silnym, zaś niekoniecznie inteligentnym.
Filmy oglądane przez dzieci charakteryzuje uproszczony świat wartości, wartka akcja, okrucieństwo, walka, brak czasu na refleksję i przemyślenia.
Rodzice uważają, że posadzenie dziecka przed TV jest atrakcyjnym sposobem zapewnienia sobie spokoju. Większość rodziców zabrania dzieciom oglądania filmów ze scenami erotycznymi, zezwala jednak na filmy pełne okrucieństwa i brutalności. Wszechobecność telewizji ogranicza wzajemne kontakty międzyludzkie oraz inne aktywne formy spędzania wolnego czasu.