PROCEDURA BADAWCZA

Proponowana procedura badawcza wyróżnia 12 podstawowych etapów postępowania poznawczego. Scharakteryzuję je kolejno, wskazując dla każdego etapu zasadnicze zadania, które badacz powinien realizować, oraz formułując pytania mające służyć jako pomoc przy ocenie stopnia realizacji poszczególnych zadań.

I. PODJĘCIE PROBLEMATYKI

ZADANIA:

1. Określenie poziomu wiedzy, umiejętności, zainteresowań i możliwości badacza; jego przygotowanie merytoryczne i metodologiczne.

2. Przedstawienie genezy problematyki, czyli ogólne określenie problematyki badawczej, wynikające ze świadomości niepełności wiedzy i chęci jej uzupełnienia.

3. Określenie granic problematyki, czyli jakości i rozmiarów wiedzy i niewiedzy.

4. Zaznajomienie się ze stanem badań i literatura przedmiotu.

• Literatura podstawowa - ogólnopedagogiczna, specjalistyczna z pedagogiki specjalnej, metodologiczna, sprawozdania z badań, prace magisterskie i doktorskie, czasopiśmiennictwo.

Nawiązanie do doświadczenia praktycznego i ocena jego adekwatności; związek problematyki z praktyką pedagogiczną, doświadczeniami i intuicjami praktyków.

Ocena problematyki przez odniesienie jej do potrzeb i możliwości własnych badacza, a także do potrzeb i możliwości badanych, opiekuna badań, praktyki pedagogicznej, dziedzin i dyscyplin nauki, w szczególności - pedagogiki specjalnej.

PYTANIA:

1. Czy wystarczająco wyjaśniono genezę problematyki?

2. Czy wystarczająco określono granice problematyki?

3. Czy uwzględniono szeroki zakres różnorodnych materiałów jako podstawę rozważań teoretycznych?

4. Czy nawiązano do aktualnej rzeczywistości pedagogicznej?

5. Czy oceniono problematykę, odnosząc ją do potrzeb i możliwości badacza i innych uczestników postępowania poznawczego?

1. SFORMUŁOWANIE PROBLEMU

ZADANIA:

1. Wstępne postawienie pytania problemowego.

2. Ustalenie treści i zakresu pojęć związanych z problemem - pojęcia podstawowe, centralne, uzupełniające.

3. Sformułowanie przesłanek problemu, jego postawienia i rozwiązania.

4. Odniesienie pytania problemowego do konkretnej rzeczywistości i sytuacji pedagogicznej.

5. Sprecyzowanie tematu własnego zadania badawczego jako zadania służącego do rozwiązania całości lub części problemu.

6. Wskazanie na najbliższy ogólny problem, do którego temat zadania logicznie przynależy.

7. Określenie celów i warunków realizacji zadania badawczego.

8. Postawienie głównego pytania problemowego lub, być może, kilku pytań problemowych.

PYTANIA:

1. Czy postawiono pytanie problemowe?

2. Czy zdefiniowano poprawnie odpowiednie pojęcia?

3. Czy określono związki między tymi pojęciami?

4. Czy przyjęte definicje i relacje między nimi stanowią spójną całość?

5. Czy sformułowano przesłanki rozwiązania postawionego problemu?

6. Czy odniesiono pytanie problemowe do określonej sytuacji pedagogicznej?

7. Czy sprecyzowano wyraźnie temat własnego zadania?

8. Czy wskazano na najbliższy ogólny problem, którego istotną częścią jest podjęte zadanie badawcze?

9. Czy określono cele badania?

10. Czy określono przedmiot badania?

11. Czy określono ogólne warunki realizacji celów?

2. UZASADNIENIE PROBLEMU

ZADANIA:

1. Wskazanie, jak dalece temat podjętego zadania badawczego jest nowy i niewystarczająco opracowany.

2. Prognozowanie konsekwencji rozwiązania problemu.

3. Ocena znaczenia wyniku, zakresu zastosowania praktycznego i teoretycznego, prawdopodobne korzyści z rozwiązania zadania.

4. Zestawienie nakładów potrzebnych do rozwiązania zadani: czas, środki, sposoby, warunki, ludzie, inne.

5. Wskazanie możliwości realizacji zadania: dostateczność czasu, środków, sposobów; sprzyjające warunki; ludzie, którzy zrealizują zadanie itp.

6. Podjęcie decyzji o przystąpieniu do rozwiązywania zadania.

PYTANIA:

1. Czy wykazano potrzebę podjęcia zadania badawczego?

2. Czy wykazano nowatorstwo części lub całości podejmowanego zadania?

3. Czy określono przypuszczalne znaczenie wyników?

4. Czy określono prawdopodobny zakres zastosowania rozwiązania zadania badawczego?

5. Czy podjęcie decyzji o przystąpieniu do rozwiązywania jest wystarczająco uzasadnione?

IV. ANALIZA PROBLEMU

ZADANIA:

1. Ponowna analiza przesłanek, przede wszystkim zakresu wiedzy mającej źródła w teorii lub wynikach wcześniejszych badań.

2. Określenie cech, właściwości oraz zmiennych związanych z zadaniem badawczym, w szczególności opis zmiennych zależnych, niezależnych, towarzyszących, modyfikujących.

ZMIENNE

ZMIENNA - to każda cecha , która zmienia się lub przyjmuje różne wartości w różnych warunkach.

Zmiennymi są: płeć (dwuwartościowa), wzrost (wielowartościowa), narodowość, poziom osiągnięć szkolnych.

W badaniu zwykle wyróżniamy pewną cechę, czyli zmienną. Badając ważną dla nas zmienną, chcemy zidentyfikować zmienne, które są z wyróżnioną powiązane, od których ona zależy. Dlatego

• zmienną będącą przedmiotem badania nazywamy zmienną zależną (to ta, która poddawana jest wpływom).

• Te zmienne, która wpływają na zmienną zależną lub determinują jej wartości nazywamy zmiennymi niezależnymi.

Przykład 1. W badaniach wpływu pozycji w klasie społecznej na sposób wychowywania dzieci:

- pozycja w klasie społecznej to zmienna niezależna

- sposób wychowywania dzieci to zmienna zależna

Przykład 2. W badaniach nad wpływem sposobu wychowywania dzieci na ich wyniki w szkole:

- sposób wychowywania to zmienna niezależna

- wyniki w szkole to zmienna zależna

Wynika z tego, że dana cecha lub charakterystyka nie jest automatycznie zmienną zależną lub niezależną. Typ zmiennej zależy od roli, jaką odgrywa w danym procesie badawczym. Celem tego procesu jest ustalenie, czy istnieje związek między zmienną niezależną i zależną.

Przykład 3. Pytamy, od czego zależy zrozumienie przez uczniów wybranego pojęcia? Ustalamy:

- poziom rozumienia jako zmienną zależną;

- zmiennymi niezależnymi (którymi będzie manipulował badacz) będą: sposób przekazu, metoda nauczania, inteligencja i przygotowanie uczniów itp.

Wśród zmiennych niezależnych wyróżniamy:

• Zmienne niezależne główne - te, które najsilniej oddziałują na zmienną zależną. W przykładzie 3 będą to: metoda przekazu treści pojęcia i przygotowanie uczniów do zrozumienia go.

• Zmienne niezależne uboczne - te, których wpływ jest mniejszy.

W przykładzie 3 będą to: indywidualne predyspozycje uczniów, motywacja, zaangażowanie i im podobne.

• Zmienne niezależne zakłócające - są to czynniki, które mogą mieć wpływ na to, jaki będzie rodzaj i siła związku między zmiennymi (zależną i niezależnymi). To również czynniki, które zakłócają nasz odbiór tych zależności.

W przykładzie 3 będą to: zmęczenie i chwilowa niedyspozycja uczniów i nauczyciela, zdarzenia zakłócające tok lekcji itp.

Często są one niemożliwe do kontrolowania lub wyeliminowania i mogą spowodować istotne zafałszowanie wyników badań.

3. Określenie zależności między badanymi zmiennymi - pytania o stan rzeczy, o relacje przyczynowo-skutkowe, o współzależności, o współwystępowanie, o wykluczenie itp.

Związek między zmiennymi często ustala się przez zauważenie w nich obu zmiany, tzn. stwierdzenie korelacji.

Korelacja pozytywna ma miejsce wtedy, gdy wartość jednej zmiennej rośnie (lub maleje) i jednocześnie rośnie (lub maleje) wartość drugiej. Np. socjologowie ustalili korelację pozytywną między pozycją w klasie społ. A liczbą lat nauki: im wyższa klasa społeczna, tym większe prawdopodobieństwo dłuższego okresu edukacji.

Korelacja negatywna - wartość jednej zmiennej rośnie (lub maleje) i zarazem wartość drugiej zmiennej maleje (lub rośnie). Przykład: stwierdzono korelację negatywną między liczbą ludzi w danej grupie a liczbą osób, które zabierają w niej głos: im większa grupa, tym bardziej komunikacja jest zdominowana przez mniejszą liczbę ludzi.

Korelacja pozorna - przypadkowa.

4. Rozłożenie problemu głównego (zadania badawczego) na problemy szczegółowe (zadania proste). Sformułowanie pytań badawczych - najlepiej w postaci pytań rozstrzygnięcia. Większość problemów badawczych przyjmuje postać pytań rozstrzygnięcia (jednego lub kilku pytań).

Pytania rozstrzygnięcia - rozpoczynają się od partykuły pytanej „czy” i można udzielić na nie jednej z dwóch wykluczających się odpowiedzi: „tak” lub „nie”. Np. Czy dziecko wieku trzech lat jest zdolne do myślenia abstrakcyjnego? W odpowiedzi na to pytanie należy wybrać jedyną prawdziwą z dwóch alternatyw: Tak, dziecko w wieku trzech lat jest zdolne do myślenia abstrakcyjnego; albo Nie, dziecko w wieku trzech lat nie jest zdolne do myślenia abstrakcyjnego.

Pytania dopełnienia - o ile pytania rozstrzygnięcia ujawniają swoje alternatywy, o tyle pytania dopełnienia ich nie ujawniają. Podają one tylko ogólny schemat odpowiedzi. Jest nim zdanie, np. Od którego roku życia dziecko jest zdolne do przeprowadzania operacji formalnych?

5. Dokonanie syntezy przesłanek, wiedzy i intuicji poprzez sformułowanie

hipotetycznych odpowiedzi na postawione pytania problemowe, czyli hipotez badawczych.

Z dobrze postawionego problemu powinna jasno wynikać hipoteza badawcza (lub hipotezy), jako odpowiedź na pytanie zawarte w problemie.

HIPOTEZA

Jest to przypuszczenie badacza odnośnie spodziewanych wyników badania.

Słowo hipoteza wywodzi się z greckiego słowa „hypothesis” -

przypuszczenie, domysł.

Za hipotezę naukową możemy uznać takie stwierdzenie, które:

• jest sprawdzalne,

• jest adekwatną odpowiedzią na problem,

• jest najprostszą odpowiedzią na problem, gdyż im prostszą przyjmie postać - tym łatwiej będzie można ją sprawdzić,

• jest tak sformułowane, by łatwo można ją było przyjąć, względnie odrzucić,

• jest wnioskiem z dotychczasowych obserwacji i doświadczeń badacza,

• jest przypuszczeniem wyrażonym jednoznacznie.

6. Określenie konsekwencji potwierdzenia lub zaprzeczenia hipotez.

7. Sprawdzenie zgodności założeń teoretycznych z wynikami analizy problemu.

PYTANIA:

1. Czy wyodrębniono szczegółowe zadania badawcze?

2. Czy wyczerpują one zakres zadania głównego?

3. Czy sformułowano hipotezy badawcze?

4. Czy określono ogół podlegających badaniu cech, właściwości zmiennych?

5. Czy uwzględniono złożoność obiektów badania?

6. Czy wzięto pod uwagę bogactwo cech charakteryzujących te obiekty?

7. Czy uwzględniono wielostronność uwarunkowań?

8. Czy uwzględniono zmienność lub rozwój obiektów?

9. Czy wystarczająco określono zmienne zależne, niezależne, towarzyszące, modyfikujące?

10. Czy wystarczająco określono relacje między zmiennymi?

11. Czy określono jakościowe wskaźniki wyróżnionych zmiennych?

12. Czy określono ilościowe wskaźniki zmiennych?

13. Czy sprawdzono zgodność wyników analizy problemu z wcześniej przyjętymi założeniami teoretycznymi?

V. PLANOWANIE BADAŃ

ZADANIA:

1. Określenie strategii badawczej - badania proste czy reprezentacyjne; jednostkowe, grupowe lub środowiskowe; monograficzne lub statystyczne; statyczne lub dynamiczne; sprawozdawcze lub porównawcze.

2. Zestawienie cech, właściwości zmiennych. Operacjonalizacja zmiennych, wyróżnienie opisujących je wskaźników.

Operacjonalizacja zmiennych - jest to procedura konstruowania sensu empirycznego terminów teoretycznych, procedura, która ma umożliwić badaczowi odpowiedzi na następujące pytania:

1. Do jakich aspektów świata rzeczywistego odnosi się jego problem badawczy?

2. Jak dalece wybrane przez niego wielkości i istniejące między nimi powiązania są dostępne obserwacji?

3. W jakim zakresie wybrane przez niego obserwacje dostarczą mu informacji o wyjściowym problemie badawczym?

3. Określenie zasad poznania poszczególnych zmiennych - poznanie bezpośrednie lub pośrednie; diagnostyczne lub eksperymentalne.

4. Dobór i ogólne określenie metod badań i narzędzi badawczych.

5. Wybór terenu badań i uzasadnienie wyboru.

6. Określenie warunków prowadzenia badań: czas, miejsce, ludzie, okoliczności specjalnie utrudniające lub sprzyjające badaniu.

7. Dobór obiektów badania: jednostek, grupy, środowiska, próby z populacji.

PRÓBA - mniejsza liczba jednostek, które zostają wybrane, aby reprezentować całą populację.

Sposób doboru próby musi być taki, by wyselekcjonowane osoby stanowiły prawdziwą reprezentację całej populacji. Istnieje wiele technik umożliwiających osiągnięcie takiego rezultatu. Najpowszechniejszą jest dobór losowy, który każdemu członkowi populacji zapewnia równe szanse znalezienia się w próbie.

Liczba jednostek w próbie nie musi być duża, jeśli zachowana jest reprezentatywność. Np. dobrze zaprojektowany wywiad wykorzystuje zazwyczaj odpowiedzi kilku tysięcy respondentów, by przewidzieć wynik wyborów na szczeblu krajowym.

Badanie całościowe - obejmuje wszystkich osobników danej zbiorowości, czyli całą populację, która nas interesuje. Jest możliwe tylko wówczas, gdy ta populacja nie jest zbyt liczna.

Badanie reprezentacyjne - obejmuje tylko jakąś część osobników danej zbiorowości. Istotną cechą tego badania jest to, że obejmuje ono tylko część osób przynależnych do danego zbioru, czyli obejmuje tylko jakiś jego fragment (podzbiór), zwany próbą reprezentacyjną danego zbioru. Dlatego też wnioski wynikające z badań tej próbki, mogą być ważne dla całego zbioru, który ona reprezentuje.

Metody wyboru próby reprezentacyjnej:

• Celowy wybór próby - polega na tym, że badacz, wykorzystując posiadaną wiedzę o danej zbiorowości, stara się domniemywać, jakie są typowe składniki tej zbiorowości i w ten sposób tworzy sobie jej swoisty model. Następnie dobiera próbę, która jest odzwierciedleniem tego modelu.

• Kwotowy wybór próby - w wyborze tym badacz opiera się na znanych i obiektywnych składnikach danej zbiorowości, np. na występujących w niej podstawowych kategoriach społecznych, takich jak np. kategorie płci, wieku, zawodu itp. Następnie stara się ustalić jak przedstawia się struktura badanej zbiorowości wg przyjętych kategorii, np. jaki jest odsetek kobiet i mężczyzn, ludzi w poszczególnych klasach wieku, jak licznie są reprezentowane wyróżnione zawody itd. Ze względu na strukturę badanej zbiorowości ustalanej w oparciu o przyjęte kategorie, badacz określa odpowiednie „kwoty”, czyli udziały danych kategorii w próbie, którą następnie wg tych kwot dobiera. Jeżeli np. stwierdza, że w badanej zbiorowości jest 40% mężczyzn, a 60% kobiet, to wówczas przyjmuje następujące kwoty w próbie: dla mężczyzn 2/5, a dla kobiet 3/5.

• Losowy wybór próby - według zasad loterii, na podst. listy płac, listy abonentów, listy wyborców. Badacz wybiera konsekwentnie do reprezentacji co którąś osobę znajdującą się na liście wg przyjętej zasady, np. co dziesiątą osobę, rozpoczynając liczenie od pozycji losowo ustalonej. Jeżeli dla ustalenia liczby, od której zaczniemy liczyć co dziesiątą osobę, posłużymy się kostką do gry, która wskaże 5, to pierwsza wejdzie do próby osoba z pozycji 5, a następnie z 15, później 25 itd.

8. Szkic planu badań. Harmonogram badań.

PYTANIA:

1. Czy wyraźnie określono rodzaj postępowania badawczego?

2. Czy określono zasady poznania?

3. Czy zestawiono ogół podlegający badaniu cech, właściwości zmiennych?

4. Czy określono metody badania poszczególnych cech, właściwości zmiennych?

5. Czy uzasadniono dobór metod i narzędzi badawczych?

6. Czy opisano teren i miejsce badań?

7. Czy określono kryteria doboru grupy badanej?

8. Czy podano zarys organizacji przebiegu całości badań?

9. Czy opisano metody i narzędzia badawcze?

10. Czy sformułowano instrukcje dla badacza?

11. Czy sformułowano instrukcje dla badanych?

12. Czy określono sposoby rejestracji badanych cech, właściwości zmiennych i ich wskaźników?

13. Czy określono ramy czasowe stosowania poszczególnych metod badań?

14. Czy określono okoliczności stosowania poszczególnej metody badań?

15. Czy określono warunki sprzyjające zastosowaniu danej metody badań?

16. Czy określono warunki utrudniające zastosowanie?

17. Czy określono zasady opisu danych uzyskanych z pomocą poszczególnych metod?

18. Czy określono zasady interpretacji danych i wnioskowania?

19. Czy sięgnięto do odmiennych, niezależnych od siebie sposobów pozyskiwania danych?

20. Czy starano się dostrzec wszelkie argumenty przemawiające za i przeciw zastosowaniu wybranej metody badań?

VI. OPRACOWANIE METOD BADAŃ I NARZĘDZI

BADAWCZYCH

ZADANIA:

1. Określenie celu i przedmiotu zastosowania wybranej metody badań.

2. Wybór i uzasadnienie metody badań.

3. Określenie sposobów realizacji metody lub narzędzia badawczego.

4. Określenie warunków realizacji: czas, miejsce, obiekty badane, badacz, ograniczenia.

5. Szczegółowe opracowanie metody lub narzędzia badawczego.

6. Określenie zasad i sposobów opracowania wyników.

PYTANIA:

1. Czy sprecyzowano cele zastosowania wybranej metody badań?

2. Czy określono wyraźnie cechy, właściwości, zmienne, wskaźniki podlegające badaniu daną metodą?

3. Czy wystarczająco określono obiekty badań?

4. Czy wystarczająco określono zadania badacza?

5. Czy do opracowania metod lub narzędzi badań własnych wystarczająco wykorzystano istniejący w tym zakresie dorobek?

VII. BADANIA WSTĘPNE

ZADANIA:

1. Weryfikacja planu badań.

2. Weryfikacja metod i narzędzi badawczych.

3. Weryfikacja sposobów realizacji i warunków prowadzenia badań.

4. Wstępna weryfikacja poprawności sformułowania celów, problemów i hipotez badawczych.

5. Opracowanie ostatecznej wersji planu przeprowadzenia badań.

6. Opis metod. Harmonogram Badań.

PYTANIA:

1. Czy przeprowadzono badania wstępne?

2. Czy badanie to posłużyło do weryfikacji planu badań?

3. Czy zastosowano je do weryfikacji wybranych metod badań?

4. Czy wykorzystano je do weryfikacji narzędzi badawczych?

5. Czy w wyniku badania wstępnego dokonano zmian i modyfikacji sposobów rozwiązywania zadania badawczego?

6. Czy uzyskano w wyniku inne ważne informacje dotyczące właściwości, cech zmiennych, wskaźników, obiektów badanych, badaczy, warunków prowadzenia badań?

8. PRZEPROWADZENIE BADAŃ WŁAŚCIWYCH

ZADANIA:

1. Przeprowadzenie badań polegające na rozumnej realizacji planu badań w zgodzie z przyjętymi założeniami, z zastosowaniem wcześniej przygotowanych metod i narzędzi badawczych, odpowiednio zmodyfikowanych.

2. Informacja o przeprowadzeniu badań, w której należy zawrzeć następujące elementy: czas, miejsce, przedmiot badań, cechy badane, podmiot badań (osoby badane, ich liczebność i charakterystyki), opis badaczy, instrukcje do badań, sposoby kontroli przebiegu badań, etapy realizacji, warunki ograniczające, uwagi o dokonanych w trakcie badania modyfikacjach.

PYTANIA:

1. Czy określono terminy badań?

2. Czy określono miejsce badań?

3. Czy zapewniono obiektywne warunki badań?

4. Czy określono czynności prowadzącego badania i osób wspomagających?

5. Czy określono sytuację badania?

6. Czy wystarczająco określono osoby badane?

7. Czy podano wszystkie istotne elementy i etapy badania?

8. Czy wskazano czynniki utrudniające realizację badania?

9. Czy przedstawiono sposób i wyniki kontroli przebiegu badania?

10. Czy podano zakres zmian i modyfikacji dokonanych w trakcie badania?

IX. OPRACOWANIE WYNIKÓW BADANIA

ZADANIA:

1. Udokumentowanie właściwego doboru obiektów badania.

2. Opis obiektów badanych - jednostek, grupy, środowiska lub próby z populacji.

3. Opis wyników badania, tj. danych empirycznych: jakościowy, ilościowy, według zakresów problemów szczegółowych, według grup badanych, według metod lub narzędzi, opis statystyczny, przykłady wyników elementarnych badań jednostkowych.

4. Weryfikacja hipotez badawczych: oszacowanie zgodności wyników z przyjętymi założeniami, wnioskowanie statystyczne.

5. Uporządkowanie wyników: kategoryzacja, klasyfikacja, zmienność, związki przyczynowo-skutkowe.

PYTANIA:

1. Czy udokumentowano sposób doboru obiektów badanych?

2. Czy dokonano ich pełnego opisu?

3. Czy scharakteryzowano badanych ze względu na te właściwości, które operacjonalizowano z pomocą przyjętych wskaźników?

4. Czy opis badanych zawiera dane o właściwościach charakteryzujących interesującą badacza populację?

5. Czy podano zasady opisu wyników?

6. Czy opis ma charakter jakościowy?

7. Czy opis ma charakter ilościowy?

8. Czy wykorzystano elementy opisu statystycznego?

9. Czy określono wyraźnie rodzaj zamierzonej syntezy danych?

10. Czy wykorzystano wszystkie potrzebne do pełnego opisu wskaźniki?

11. Czy wykorzystano elementy wnioskowania statystycznego?

12. Czy udokumentowano jego zasadność?

13. Czy wykorzystano wszystkie potrzebne do pełnego i zasadnego wnioskowania testy statystyczne?

14. Czy opracowanie wyników zawiera opisy dokonanych kategoryzacji i klasyfikacji, ustalonych zmienności, wykrytych związków przyczynowo-skutkowych itp.?

15. Czy zestawienia wyników opracowano w różnorodny sposób, np. opisowo-graficznie?

16. Czy nie nadużyto przypadkiem opisu lub wnioskowania statystycznego?

17. Czy wyeksponowano rzeczy szczególnie istotne dla rozwiązania podjętego zadania badawczego?

18. Czy pominięto nieistotne szczegóły?

19. Czy opracowanie zawiera udokumentowane przykłady konkretnych jednostkowych danych, czyli wyników surowych?

1. KRYTYCZNA ANALIZA WYNIKÓW

ZADANIA:

1. Analiza poprawności zastosowanej procedury badawczej i metod badań.

2. Analiza uwarunkowań popełnionych błędów.

3. Analiza przyczyn potwierdzenia lub odrzucenia hipotez badawczych.

4. Odniesienie wyników badań własnych do badań wcześniej prowadzonych, do istniejącej w danym zakresie teorii i praktyki.

5. Własna refleksja, przemyślenie doświadczeń.

PYTANIA:

1. Czy uzasadniono poprawność procedury badawczej?

2. Czy uzasadniono poprawność strategii badań?

3. Czy uzasadniono poprawność metod i narzędzi badawczych?

4. Czy uzasadniono poprawność sposobu opracowywania wyników?

5. Czy dokonano analizy uwarunkowań popełnionych błędów i dostrzeżonych niedociągnięć?

6. Czy uzasadniono potwierdzenia postawionych hipotez badawczych?

7. Czy ustalono przyczyny ich odrzucenia?

8. Czy odniesiono wyniki do wiedzy teoretycznej?

9. Czy odniesiono wyniki do doświadczeń praktyki?

10. Czy odniesiono wyniki do rezultatów innych zbieżnych rodzajowo badań?

11. Czy odniesiono wyniki do rezultatów uzyskanych w innych pokrewnych dziedzinach nauki i praktyki?

10. SYNTEZA WYNIKÓW

ZADANIA:

1. Odpowiedź na pytanie problemowe.

2. Sformułowanie rozwiązania problemu głównego.

3. Ocena konsekwencji odniesienia uzyskanych wyników do wiedzy zastanej i do praktyki pedagogicznej.

4. Sformułowanie wniosków i postulatów teoretycznych i praktycznych.

5. Zestawienie pytań wymagających rozważenia lub badań.

6. Refleksja nad całością procesu badawczego.

PYTANIA:

1. Czy zestawiono odpowiedź na pytanie problemowe?

2. Czy sformułowano rozwiązanie głównego problemu badawczego?

3. Czy sformułowano wnioski odnoszące się do grupy badanej?

4. Czy sformułowano wnioski odnoszące się do badanej populacji?

5. Czy wnioski są zgodne z wiedzą zastaną i z istniejącą praktyką pedagogiczną?

6. Czy dokonano syntezy wyników w postaci teorii lub jej uzupełnienia?

7. Czy dokonano syntezy wyników w postaci zaleceń dla praktyki pedagogicznej?

8. Czy zarysowano wartościowe kierunki kontynuacji problematyki?

9. Czy zastanowiono się nad tym, czego i jak dokonano?

1. PISEMNE OPRACOWANIE CAŁOŚCI

ZADANIA:

1. Sprecyzowanie celów opracowania.

2. Opis zagadnień teoretycznych.

3. Opis relacji z badań własnych, ich przygotowania, przeprowadzenia i opracowania wyników.

4. Syntetyczne przedstawienie uzyskanych rezultatów.

5. Przygotowanie uzupełnień, m.in. bibliografii, aneksów.

6. Korekta całości opracowania.

PYTANIA:

1. Czy na podstawie opracowania pisemnego można uzyskać odpowiedzi na postawione uprzednio pytania?

2. Czy opracowanie pisemne spełnia ogólnie przyjęte zasady pisarstwa naukowego?

3. Czy opracowanie pisemne stanowi jasną i pełną relację z przebiegu rozwiązywania podjętego zadania badawczego?

4. Czy załączono wystarczającą ilość materiałów dokumentujących badanie?

5. Czy wystarczająco wykorzystano materiał bibliograficzny?

6. Czy całość opracowania pisemnego poddano korekcie merytorycznej i formalnej?
   

7

---