METODY BADAWCZE W GEOGRAFII TURYSTYCZNEJ (CZĘŚĆ 2)

Klasyfikacja metod badawczych w geografii turystycznej:

1. Metody określania przydatności atrakcyjności przestrzeni geograficznej dla turystyki.

2. Metody badania ruchu turystycznego jako zjawiska społeczno-ekonomicznego.

3. Metody klasyfikacji przestrzennej zjawisk turystycznych na podstawie kryteriów zintegrowanych.

UWAGI WSTĘPNE

Z punktu widzenia potrzeb turystyki (wypoczynku, rekreacji) dokonuje się oceny środowiska przyrodniczego w dwóch kategoriach:

• użyteczności środowiska

• atrakcyjności środowiska

• Użyteczność - decyduje o formie ruchu turystycznego.

• Atrakcyjność - decyduje o randze obszaru oraz o intensywności

użytkowania turystycznego.

Na użyteczność turystyczną środowiska przyrodniczego składają się:

• duża przestrzeń.

Potrzeba znacznych powierzchni użytkowanych przez turystykę wynika z konieczności eliminowania koncentracji ruchu turystycznego. Im mniejsze jest zagęszczenie użytkowania, tym wyższy komfort wypoczynku i mniejsze zagrożenie dewastacji terenu. Konkretne rozmiary i kształt obszaru zależne są od położenia geograficznego i rodzaju turystyki. Formy wędrowne kształtują pasmowy układ terenów penetracji. Przy formach pobytowych zaznacza się centrum z koncentracją ruchu turystycznego i przyległą bezpośrednio do niego strefą spacerową. Zasięg strefy spacerowej zależny jest od atrakcyjności samego centrum oraz atrakcyjności otoczenia, a intensywność użytkowa od pogody dnia.

• odpowiednie wykształcenie komponentów (powietrze, woda, szata roślinna, rzeźba / ukształtowanie terenu).

• właściwości klimatu.

GRUPY METOD

1. Metody określania przydatności atrakcyjności przestrzeni

geograficznej dla turystyki.

• Metody oceny i klasyfikacji przestrzeni geograficznej według jakości i charakteru wykorzystania (metoda Finesa (1972) oceny atrakcyjności krajobrazu).

• Metody bonitacji kultowej środowiska dla celów turystyki i wypoczynku.

• Metoda Bureau of Land Management.

• Metoda modelowa.

• Metoda analizy strategicznej.

• Metody taksonomiczne.

• Metody analizy systemowej.

2. Metody badania ruchu turystycznego jako zjawiska społeczno-

ekonomicznego.

• Metoda delficka.

• Metoda grawitacji i potencjału.

• Metoda analizy progowej.

• Analiza regresji.

• Analiza czynnikowa.

• Metody taksonomiczne.

• Modele optymalizacji i programowania liniowego.

• Modele symulacyjne.

• Model dyfuzji przestrzennej.

3. Metody klasyfikacji przestrzennej zjawisk turystycznych na podstawie kryteriów zintegrowanych.

• Metody kartograficzne.

• Metody matematyczno-statystyczne.

• Metoda opisowa.

• Podejście systemowe i metody analizy systemowej.

Podstawowe komponenty (elementy, czynniki) oceny atrakcyjności środowiska naturalnego dla rozwoju funkcji turystycznej:

1. Urzeźbienie terenu.

2. Sieć wód powierzchniowych.

3. Szata roślinna.

4. Mezoklimat - topoklimat - mikroklimat (warunki klimatyczne).

5. Gleby.

1. Urzeźbienie terenu.

JEDNOSTKI PRZESTRZENNE

NATURALNE SZTUCZNE

zlewnia

PODZIAŁU GEOMETRYCZNE

dorzecze ADMINISTRACYJNEGO

zlewisko sołectwa kwadrat

wyspa gmina sześciokąt

kontynent powiat

województwo

państwo

• wysokość bezwzględna (maksymalna i minimalna),

• wysokość względna,

• konfiguracja grzbietów,

• nachylenie stoków (w przedziałach 2º, 2º-4º, 4º-9º, 9º-19º, 19º-45º, 45º-60º, >60º),

• długość stoków,

• ekspozycja stoków,

• stopień rozczłonkowania terenu,

• stosunek powierzchni poziomych do nachylony.

1. Sieć wód powierzchniowych.

• powierzchnia zbiorników wodnych (w ha),

• powierzchnia zajmowana przez wody w danej jednostce przestrzennej (w ha lub %),

• wielkość przepływu cieków (średni roczny, średni miesięczny),

• temperatura wody (w ºC),

• stan wody - głębokość (średnia, maksymalna, minimalna),

• rodzaj brzegów (kamieniste, żwirowe, piaszczyste, muliste, strome, płaskie, wypukłe, wklęsłe),

• stan biologiczny (darń, wiklina),

• rodzaj dna (kamieniste, żwirowe, piaszczyste, muliste),

• szybkość płynięcia wody (średnia, maksymalna),

• spadek (przeciętny na danym odcinku, załamania spadku - progi, wodospady),

• szerokość koryta rzeki,

• stan rozwinięcia doliny rzecznej,

• klasa czystości wody,

• przeźroczystość (przeźroczysta, z naturalną zawiesiną).

CZYSTOŚĆ WÓD

Do oceny stanu czystości śródlądowych wód powierzchniowych w Polsce stosowana jest klasyfikacja trzy stopniowa.

KLASA PIERWSZA

Wody nadające się do zaopatrzenia ludności w wodę do picia, zaopatrzenie zakładów wymagających wody o jakości wody do picia (głównie zakładów przemysłu spożywczego i farmaceutycznego), bytowania w warunkach naturalnych ryb łososiowatych.

KLAS DRUGA

Wody nadające się do bytowania w warunkach naturalnych innych ryb niż łososiowate, chowu i hodowli zwierząt gospodarskich, celów rekreacyjnych, uprawiania sportów wodnych oraz do urządzania zorganizowanych kąpielisk.

KLASA TRZECIA

Wody nadające się do zaopatrzenia zakładów innych niż zakłady wymagające wody o jakości wody do picia, wody do nawadniania terenów rolniczych, wykorzystywanych do upraw pod szkłem lub innymi osłonami.

Las jako walor wypoczynkowy

WALOR - cecha środowiska przyrodniczego lub kulturowego, która jest

przedmiotem zainteresowania turysty.

KLASYFIKACJA WALORÓW TURYSTYCZNYCH

1. Według genezy

1. walory przyrodnicze,

2. walory przyrodniczo-kulturowe,

3. walory kulturowe.

1. Według pełnionych funkcji

walory wypoczynkowe,

walory krajoznawcze,

walory specjalistyczne.

LASY I ICH ROLA W ROZWOJU TURYSTYKI

POJĘCIE LASU

Jeden z odnawialnych zasobów przyrodniczych, powstający w wyniku procesu lasotwórczego jako kompleks, w którym roślinność, swoista dla danego regionu biogeograficznego i wyróżniająca się wybitnym ilościowym udziałem drzew rosnących zwarcie, świat zwierzęcy, klimat lokalny, stosunki wodne i gleba związane są sobą wzajemnymi wpływami i współ zależnościami.

LASY I ICH FUNKCJE

• lasy na obszarze województwa, stanowią dominujący element florystyczny, współtworzący jego strukturę krajobrazową - szczególnie na obszarach pojeziernych i sandrowych (Bory Tucholskie),

• odgrywają one znaczną rolę środowiskową i ochronną, a w ostatnich latach wyraźnie wzrasta ich znaczenie turystyczno-rekreacyjne. Dlatego warto zwrócić uwagę na ich wielofunkcyjność.

POLSKIE LKP

1. LKP Lasy Oliwsko - Darżlubskie (cały w województwie pomorkim),

2. LKP Bory Tucholskie (część w województwie pomorskim),

3. LKP Puszczy Bukowej i Goleniowskiej,

4. LKP Puszczy Białowieskiej,

5. LKP Lasy Gostyńsko - Włocławskie,

6. LKP Bory Lubuskie,

7. LKP Lasy Rychtalskie,

8. LKP Puszczy Kozienickiej,

9. LKP Lasy Janowskie,

10. LKP Lasy Beskidu Śląskiego.

STRUKTURA WIEKOWA DRZEWOSTANU

Przeciętny wiek drzewostanów w województwie pomorskim jest zbliżony w poszczególnych Regionalnych Dyrekcjach Lasów Państwowych (RDLP) i wynosi odpowiednio:

• RDLP Gdańsk 58 lat,

• RDLP Szczecinek 56 lat,

• RDLP Toruń 60 lat,

• RDLP Olsztyn 60 lat.

ROZMIESZCZENIE LASÓW WEDŁUG KLAS WIEKU

Najstarsze drzewostany dominują w pasie pobrzeży, w nadleśnictwach otoczenia aglomeracji Trójmiejskiej oraz w otoczeniu Parków Narodowych - Słowińskiego i Borów Tucholskich.

Najniższy wiek drzewostanów mają nadleśnictwa Człuchów i Lutówko - poniżej 50 lat.

Leczenie uzdrowiskowe

WALORY UZDROWISKOWE

Formy lecznictwa uzdrowiskowego

• Rehabilitacja poszpitalna,

• Leczenie chorób przewlekłych,

• Profilaktyka lecznicza,

Czynniki naturalne leczenia uzdrowiskowego

• Warunki klimatyczne,

• Krajobraz,

• Wody lecznicze,

• Gazy lecznicze,

• Woda morska,

• Peloidy,

Reżim leczniczy w uzdrowisku

• Reżim ogólnouzdrowiskowy,

• Reżim zakładu leczniczego,

• Reżim indywidualny,

Formy lecznictwa uzdrowiskowego

• Rehabilitacja poszpitalna - jest to leczenie chorych bezpośrednio po przebytym leczeniu szpitalnym. Korzystne warunki klimatyczne i środowiskowe uzdrowisk wydatnie przyśpieszają procesy regeneracji sił i szybki powrót chorego do zdrowia. Z ekonomicznego punktu widzenia rehabilitacja poszpitalna pozwala na skrócenie czasu przebywania w szpitalu, co przy wyższych kosztach inwestycyjnych i eksploatacyjnych szpitali wpływa na bardziej efektywne wykorzystanie łóżek szpitalnych.

• Leczenie chorób przewlekłych - przy leczeniu chorób przewlekłych (układu krążenia, układu trawiennego, reumatyczne) uzyskuje się dobre efekty lecznicze co wpływa na zmniejszenie absencji chorobowej w ciągu roku.

• Uzdrowiskowa profilaktyka lecznicza - zapobiega powstawaniu chorób. Z tej formy leczenia korzystają przede wszystkim pracownicy zatrudnieni w warunkach szkodliwych dla zdrowia.

Czynniki naturalne leczenia uzdrowiskowego

• Warunki klimatyczne - klimat i jego cechy lecznicze zależą od geograficznego położenia regionu. W polskim lecznictwie uzdrowiskowym istotną rolę spełniają trzy regiony klimatyczne: nadmorski, nizinny, górski. W ocenie lokalnych właściwości leczniczych bioklimatu uzdrowisk analizowane są trzy zasadnicze grupy czynników:

• warunki insolacyjne

Warunki insolacyjne terenów uzdrowiskowych ocenia się na podstawie średniorocznego czasu nasłonecznienia (przyjęto 1500 godzin rocznie ze słońcem) oraz natężenia promieniowania słonecznego. Dobrze nasłonecznione tereny są korzystniejsze dla człowieka.

• warunki termiczne (średnia roczna temperatura powietrza oraz średnie temperatury powietrza w poszczególnych porach roku)

Zależą w znacznej mierze od cyrkulacji ogólnej atmosfery oraz od warunków miejscowych, takich jak położenie hipsometryczne terenu, rodzaj podłoża i jego wilgotność, rzeźba terenu i charakter pokrywy roślinnej, ekspozycja dosłoneczna i dowietrzna.

• czystość powietrza atmosferycznego

Mierzona głównie opadem pyłu i zawartością dwutlenku siarki, kwasu siarkowego, tlenku azotu, siarkowodoru, tlenku węgla, benzyny. Zależy od lokalizacji terenów uzdrowiskowych w stosunku do zakładów przemysłowych, ich rodzaju, ośrodków ich koncentracji oraz od sposobów zabudowy ciągów komunikacyjnych, systemu ogrzewczego stosowanego w samym uzdrowisku.

RODZAJE KRAJOBRAZÓW Z PUNKTU WIDZENIA STOPNIA JEGO PRZEKSZTAŁCENIA

1. Krajobraz pierwotny - typ krajobrazu nietkniętego przez działalność ludzką. Charakteryzuje się on pełną sprawnością samoregulacyjną. Ten typ krajobrazu właściwie już nie istnieje.

2. Krajobraz naturalny - typ krajobrazu, którego procesy samoregulacyjne kształtują i utrzymują w sprawności zarówno strukturę krajobrazu jak i jego funkcjonalność. Występuje on na obszarach lądowych w krajobrazie leśnym, zwłaszcza rezerwatów ścisłych, wysoko w górach w krajobrazie bagiennym i układach wodnych.

3. Krajobraz kulturowy - występuje na obszarach zurbanizowanych i rolniczych. Są to najczęściej uproszczone formy monokultur, które wymagają stałej zewnętrznej regulacji. Przykładem jest krajobraz pól uprawnych kształtowany przez działalność człowieka. Musi być stale uprawa, siew, pielęgnacja i zbiór.

4. Krajobraz zdewastowany - taki typ krajobrazu w którym procesy samoregulacyjne zostały całkowicie zburzone

• Krajobraz - krajobraz regionu i miejscowości wywiera znaczny wpływ na stan psychiczny człowieka. Istotna jest percepcja walorów estetycznych środowiska przyrodniczego. W ich kształtowaniu dominujące znaczenia ma szata roślinna, a w szczególności formacja drzewiasta.

W zależności od rodzaju zasobów przyrody wyróżnia się krajobrazy leśne, leśno-rolne, wodno-leśne, wodne, górnicze oraz krajobrazy związane z odnową sił człowieka.

• Wody lecznicze - są to wody czerpane albo samowypływające z głębi ziemi, które dzięki swym właściwością chemicznym (zależnym od zawartości ciał stałych i lotnych) oraz fizycznym wywierają leczniczy wpływ na ustrój człowieka.

Zasadniczo wody lecznicze dzielą się na mineralne i swoiste. Wody lecznicze odznaczają się zawartością co najmniej 1 grama soli rozpuszczonych w 1 litrze wody.

Wodami swoistymi określa się takie wody, w których występuje jeden z następujących składników:

• pierwiastki farmakodynamiczne (jod, brom, fluor, arsen, bor, żelazo),

• gazy (dwutlenek węgla, siarkowodór),

• pierwiastki radioczynne (radon i sole radonowe lub inne pierwiastki promieniotwórcze)

i które mają wyższe temperatury (co najmniej 20ºC na wypływie).

Ze względu na przewagę anionów wody dzieli się na wodorowęglanowe, chlorkowe i siarczanowe, a ze względu na większą zawartość kationów - na sodowe, wapniowe, magnezowe.

• Woda morska - jest solanką, która ma zastosowanie w kąpielach leczniczych. Ze względu na małe zasolenie Bałtyku, zanieczyszczenie wody morskiej oraz duże zasoby solankowych wód wgłębnych wykorzystywane jest przed wszystkim klimatyczne oddziaływanie morza. Nad brzegiem morza powietrze jest nasycone aerozolem morskim, oddziałującym leczniczo (dzięki zawartości jodu) przy różnych schorzeniach.

• Peloidy - są to utwory geologiczne, które odpowiednio przygotowane i zmieszane z wodą służą do kąpieli i okładów leczniczych. Do peloidów zalicza się: borowiny, muły, szlamy i glinki.

W Polsce najczęściej stosowanym peloidem są borowiny, powstałe w skutek butwienia ciał roślinnych przez wiele tysięcy lat, w warunkach odpowiedniej wilgotności i braku dostępu powietrza. Torfowiska, które dostarczają borowin, dzieli się na niskie, wysokie i pośrednie.

REGIONY BALNEOLOGICZNE POLSKI

REGION SUDECKI

Charakteryzuje się występowaniem przede wszystkim dużej ilość szczaw wodorowowęglanowych różnych odmian a także wód ciepliczych i radoczynnych sporadycznie zaś - siarczkowych.

REGION KARPACKI

Charakteryzuje się wodami o bardzo zróżnicowanym składzie chemicznym. Za wyjątkiem wód siarczanowo-magnezowych i radioczynnych występują tu wszystkie główne typy wód.

REGION NIDZIAŃSKI

Występują tu wody chlorkowe z zawartością siarczanów i siarczków, solanki zawierają tu mniej bromu i jodu.

REGION POMORSKO-KUJAWSKI

MIEJSCOWOŚĆ UZDROWISKOWA

Uzdrowisko - jest to miejscowość, która ma warunki niezbędne do prowadzenia lecznictwa uzdrowiskowego i jest uznana przez właściwy i kompetentny organ za uzdrowisko.

Lecznictwo uzdrowiskowe - zorganizowana działalność w zakresie jak najszerszego zapobiegania chorobom i ich leczenia przy wykorzystaniu:

• warunków naturalnych, a w szczególności:

• właściwości leczniczych klimatu i krajobrazu (klimatoterapia),

• naturalnych zasobów leczniczych, jak wody lecznicze, gazy lecznicze i peloidy (balneoterapia),

• właściwości leczniczych morza (telassoterapia)

oraz

• innych czynników środowiskowych mających korzystny wpływ na

wyniki świadczeń zapobiegawczych i leczniczych.

Reżim leczniczy w uzdrowisku

Reżim leczniczy jest elementem wpływającym w istotny sposób na wyniki leczenia uzyskiwane w uzdrowiskach. Przez reżim rozumiany jest tryb życia podporządkowany zespołowi uzasadnionych naukowo zaleceń i wskazań zawartych w zarządzeniach, regulaminach i przepisach, który ma na celu przywrócenie czynnej równowagi miedzy funkcjami organizmu a środowiskiem.

• Reżim ogólnouzdrowiskowy - reguluje życie całej miejscowości (np. określony czas pracy placówek usługowych, sprawy porządkowo - administracyjne itp.).

• Reżim zakładu leczniczego - ustala w danym zakładzie czas snu, posiłków, pobierania zabiegów, wypoczynku itp..

• Reżim indywidualny - określa tryb życia każdego kuracjusza w dostosowaniu do jego osobistych cech, stanu zdrowia, wieku, itp..

Rodzaje uzdrowisk

1. Uzdrowiska statutowe

Do uzdrowisk statutowych odnoszą się wszystkie postanowienia ustawy o

uzdrowiskach.

2. Uzdrowiska w rozwoju

Są to te miejscowości na które rozciągnięto niektóre przepisy ustawy o

uzdrowiskach.

PODZIAŁ UZDROWISK ZE WZGLĘDU NA POŁOŻENIE

Ze względu na położenie wyróżniamy trzy grupy uzdrowisk:

• nadmorskie,

• nizinne,

• podgórskie, górskie

UZDROWISKA NADMORSKIE

1. Dziwnówek,

2. Dźwirzyno,

3. Jastarnia - Jurata,

4. Kamień Pomorski,

5. Kołobrzeg,

6. Krynica Morska,

7. Łeba,

8. Łukęcin,

9. Międzywodzie (Wolin),

10. Międzyzdroje - Świnoujście,

11. Połczyn Zdrój,

12. Ustka,

13. Sopot

UZDROWISKA NIZINNE

1. Augustów,

2. Busko Zdrój,

3. Ciechocinek,

4. Horyniec,

5. Inowrocław,

6. Konstancin Jeziorna,

7. Koszuty,

8. Lipa,

9. Łagów,

10. Magnuszew,

11. Nałęczów,

12. Przerzeczyn,

13. Rogoźno,

14. Solec Zdrój,

15. Trzebnica,

16. Wapienne,

17. Wieniec Zdrój

UZDROWISKA PODGÓRSKIE I GÓRSKIE

1. Bolków,

2. Cieplice Śląskie Zdrój,

3. Czarna,

4. Czarniawa Zdrój,

5. Duszniki Zdrój

6. Jedlina Zdrój,

7. Komańcza,

8. Kowary,

9. Krynica Zdrój,

10. Kudowa Zdrój,

11. Muszyna,

12. Piwniczna,

13. Polanica Zdrój,

14. Lądek Zdrój,

15. Polańczyk,

16. Rabe,

17. Rabka, Zdrój,

18. Rymanów Zdrój,

19. Swoszowice,

20. Szczawnica Krościenko,

21. Szczawno Zdrój,

22. Świeradów Zdrój,

23. Ustroń Śląski,

24. Wieliczka,

25. Wysowa,

26. Złockie,

27. Żegiestów Zdrój,

PROFILE LECZNICZE POLSKICH UZDROWISK

• choroby narządów ruchu i reumatologia

Dźiwnówek, Dźwirzyno, Horyniec, Połczyn Zdrój, Wieliczka

• choroby układu oddechowego

Czerniawa Zdrój, Kołobrzeg, Muszyna, Rabka Zdrój, Rymanów Zdrój, Wieliczka

• choroby układu krążenia

Ciechocinek, Inowrocław, Kudowa Zdrój, Nałęczów, Rabka Zdrój

• choroby skóry

Busko Zdrój, Lądek Zdrój, Lipa

• choroby kobiece

Świeradów Zdrój, Połczyn Zdrój, Magnuszew

• choroby układu trawienia

Żegiestów Zdrój, Polanica Zdrój, Duszniki Zdrój, Komańcza

• choroby układu moczowego

Krynica Zdrój, Polańczyk, Szczawno Zdrój

• choroby układu wydzielania wewnętrznego i przemiany materii

Dźwirzyno, Łeba, Konstancin, Kudowa Zdrój

UZDROWISKA DZIECIĘCE

Busko Zdrój, Ciechocinek, Cieplice Śląskie Zdrój, Czerniawa Zdrój, Kołobrzeg, Kudowa, Polanica, Rabka Zdrój

DZIECIĘCE UZDROWISKA W ROZWOJU

Dźiwnówek, Komańcza, Kowary, Trzebnica

Kodeks uzdrowiskowy - jest to usystematyzowany zbiór norm umownych i przepisów prawnych regulujących wszystkie aspekty pobytu kuracjusza i wczasowicza w miejscowości uzdrowiskowej oraz sprzedaż tworzyw uzdrowiskowych (zwłaszcza naturalnych wód mineralnych) na miejscu i poza uzdrowiskiem.

↑

http:/halat.com/uzdrowiska.html

WODY LECZNICZE WEDŁUG TYPÓW

SOLANKI

Wieliczka, Lipa, Ciechocinek, Inowrocław, Kołobrzeg, Połczyn Zdrój

WODY SAIARCZKOWE

Busko Zdrój, Horyniec Zdrój, Komańcza, Wieniec Zdrój,

SZCZAWY

Szczawno Zdrój, Szczawnica - Krośnięko, Krynica Zdrój, Cieplice Śląskie Zdrój, Polanica Zdrój

TURYSTYKA WODNA

1. Rodzaje turystyki wodnej wymagające walorów specjalistycznych.

1.1 Turystyka kajakowa.

1.2 Turystyka żeglarska.

1.3 Turystyka motorowodna.

2. Charakterystyka wód i akwenów.

2.1 Rzeki.

• podział rzeki na odcinki.

• klasyfikacja turystyczna rzek.

• cechy rzeki jako szlaku kajakowego.

2.2 Jeziora

• zbiorniki pojedyncze.

• ciągi jezior.

• największe jeziora w Polsce.

• najgłębsze jeziora w Polsce.

2.3 Kanały

2.4 Morza.

2.5 Szlaki wodne.

3. Charakterystyka szlaków wodnych.

3.1 pojecie szlaku wodnego.

3.2 skala wartości szlaku

1. Rodzaje turystyki wodnej wymagające walorów specjalistycznych.

1. Turystyka duża - to dłuższe wędrówki wodne trwające ponad 3 dni, po

wodach śródlądowych lub morskich, połączone (przy

pływaniu po śródlądziu) z biwakowaniem.

Najpełniejszą jej formą są zarówno parotygodniowe wędrówki kajakowe po dzikich szlakach wodnych jak i pełnomorskie rejsy żeglarskie i wyprawy motorowodne po Morzu Bałtyckim lub Morzu Północnym.

2. Turystyka mała - to zarówno krótkie parogodzinne pływania w dzień

powszedni po pracy jak i dłuższe weekendowe,

sobotnio-niedzielne. W tej formie turystyki

przeważają zwykle elementy rekreacyjne, choć coraz

częściej z elementami „czystej” turystyki. Do takich

należy zaliczyć organizowane etapowe spływy

kajakowe.

3. Turystyka pośrednia - to niedalekie pływania organizowane w oparciu o

stały np. biwak usytuowany najczęściej nad

atrakcyjnym akwenem.

RZEKI

• Dobrze rozwinięta sieć wodna, stwarzająca turystyce wodnej duże możliwości,

• Zwartość hydrograficzna rzek, połączonych kanałami żeglowymi,

• Większość rzek ma charakterystyczny południkowy układ biegu,

• Nizinny charakter większości rzek, o wolnym biegu umożliwia odbywanie wędrówek również pod prąd.

JEZIORNOŚĆ

Jeziora w Polsce występują najczęściej zbiorowo tworząc pojezierza, zlokalizowane w północnej części kraju, w pasie pojezierzy: Pomorskim i Mazurskim (81,1% wszystkich jezior). Jeziorność ich wynosi odpowiednio 2,4% do 4,5%. W trzecim pod względem wielkości pojezierzu Wielkopolsko-Kujawskim jeziorność wynosi już tylko 1,5%. W części południowej kraju spotyka się nieliczne skupiska małych jezior.

WIĘKSZE JEZIORA

Jezioro	Dorzecze	Region	Powierzchnia w km ^2
Śniadrwy	Pisa		113,8
Mamry	Węgorapa		104,4
Łebsko	Łeba		71,4
Dąbie	Ujście Odry		56,0
Miedwie	Płonia		35,3
Jeziorak	Drwęca		34,6
Niegocin	Pisa		26,0
Gardno	Łupawa		24,7
Jamno	Bałtyk		22,4
Wigry	Czarna Hańcza		21,9
Gopło	Noteć		21,8
Drawsko	Drawa		19,6

TYPY GENETYCZNE JEZIOR

Najbardziej rozpowszechnionym typem jezior w Polsce są:

• jeziora rynnowe - wąskie i długie, przypominające kształtem doliny rzeczne o stromych brzegach i urozmaiconej rzeźbie dna. Jeziora tego typu rzadko występują pojedynczo, zwykle układają się w postaci całych ciągów jeziornych, podzielonych płyciznami. Przykładami tego typu jezior są Gopło, Charzykowskie, Wdzydze, Jeziorak, Beldany, Wigry, Nidzkie.

• jeziora moreny dennej - duże urozmaiconej linii brzegowej z półwyspami i wyspami, brzegi płaskie o głębokościach niewielkich. Przykładami tego typu jezior są Mamry, Śniadrwy, Niegocin i inne.

• jeziora przybrzeżne - stanowią przeważnie zatoki odcięte od morza wąską mierzeją pokrytą wydmami. Są to zazwyczaj jeziora duże, bardzo płytkie i o płaskich bagnistych brzegach. Do typowych jezior przybrzeżnych ciągnących się wzdłuż brzegu morza należą między innymi Łebsko, Gardno, Jamno, Wiecko.

KANAŁY

Kanał	Połączenie	Rok uruchomienia	Długość w km
Wieprz - Krzna	Wieprz - Krzna południowa	1961	140,0
Augustowski	Czarna Hańcza - Biebrza	1840	80,0
Elbląski	J. Drwęckie - J. Druzno	1850	62,5
Gliwicki	Kłodnica - Odra	1941	41,2
Ślesiński	Warta - J. Gopło	1950	32,0
Notecki	Noteć - kanał Bydgoski
Bydgoski	Brda - Noteć
Żerański	Wisła - Narew
Łączański	Wisła - Wisła	1961

TURYSTYKA AKTYWNA I SPECJALISTYCZNA

Wymagania turystów:

• atrakcyjny teren umożliwiający realizację danej aktywności, którego krajobraz oraz unikalność miejsca wraz z kulturą miejscową są równie ważne dla uczestnika jak sama aktywność.

• niezbędna infrastruktura specjalistyczna i urządzenia umożliwiające zapoznanie się z terenem (są to szlaki lub trasy, szlaki wodne, otwarta przestrzeń i wyposażenie pozwalające na przywóz lub wynajęcie rowerów, koni, łódek lub kajaków) a także infrastruktura wspólna wszystkim rodzajom turystyki (tzn. odpowiednie drogi i transport publiczny, obiekty noclegowe itp.).

• informacja i promocja opisująca szczególne zalety danego miejsca

TURYSTYCZNE WALORY KRAJOZNAWCZE POLSKI

• przedstawienie jakościowego i przestrzennego zróżnicowania turystycznych walorów krajoznawczych w Polsce,

• wyeksponowanie unikalnych w skali europejskiej krajoznawczych atrakcji, przyrodniczych i kulturowych Polski stanowiących czynnik rozwoju naukowych i konkurencyjnych ...........

Uwagi wprowadzające

Aby podkreślić wagę tych rozważań warto przytoczyć jeszcze następujące fakty:

• w ostatnich latach udział branży turystycznej w tworzeniu PKB oscyluje wokół 4%

• rolnictwo i leśnictwo stanowią 4,2% PKB

• górnictwo i kopalnictwo wynoszą do 2,5% PKB

Dlatego warto zastanowić się, jakie problemy rozwoju turystyki są obecnie wiodące na świecie i w Polsce.

BADANIA W SKALI ŚWIATOWEJ

Zmierzają ku:

• kompleksowości (bo taka jest turystyka),

• zrównoważonemu rozwojowi różnych dziedzin, od których zależy turystyka,

• uzyskaniu przewagi skutków pozytywnych rozwoju turystyki nad skutkami negatywnymi.

Dlatego

W badaniach proponowanych przez tak renomowane instytucje jak:

• Światowa Organizacja Turystyki (WTO),

• Międzynarodowe Stowarzyszenie Naukowych Ekspertów Turystyki (AIEST),

• Stowarzyszenie Badań nad Turystyką i Podróżami (TTRA).

a także

• Departament Turystyki Unii Europejskiej

na czoło wysuwa się problematyka jakości i zintegrowanego zarządzania jakością w regionach turystycznych i przedsiębiorstwach.

W Polsce zagadnienia te powoli dochodzą do świadomości badaczy i decydentów. Tematyka badawcza inspirowana jest także przez potrzeby chwili. Dotyczą one przede wszystkim:

• tworzenia i harmonijnego rozwoju nowych regionów turystycznych,

• walki o wizję turystyki w strategiach rozwoju na szczeblu województw,

• umiejętności zarządzania majątkiem i finansami organizacji zajmujących się wytwarzaniem usług turystycznych.

Najbardziej aktualnym zadaniem badawczym w skali kraju jest rola turystyki jako czynnika rozwoju regionalnego.

Wynika to z następujących przesłanek:

• walory naturalne i spuścizna historyczna Polski są wielką szansą rozwoju turystyki w skali międzynarodowej,

• turystyka może być swoistym spoiwem gospodarki,

• istnieją szczególne możliwości aktywizacji regionów poprzez rozwój nowych form turystyki,

• specjalnie przez nią wielu celów strategicznych przede wszystkim (choć nie tylko) dla obszarów wiejskich:

• poprawa infrastruktury technicznej,

• poprawy ochrony wód i zagospodarowanie jezior,

• dynamiczny rozwój działalności pozarolniczej,

• rozwój przedsiębiorczości,

• poprawa edukacji.

• łatwiejszy niż gdzie indziej dostęp do rynków zarówno konsumpcyjnego jak i inwestycyjnego,

• niwelowanie bezrobocia,

• reformy administracji publicznej.

Stąd zagadnienie to wymaga rozwiązania następujących problemów:

A wyznaczenie regionów turystycznych - wskaźniki atrakcyjności,

B określenie produktów turystycznych i niezbędnej infrastruktury,

C określenie podmiotów mogących stymulować rozwój turystyki oraz

instrumentów jakimi one dysponują,

D określenie działań, które mogą podjąć te podmioty w ramach istniejącego

systemu

POJĘCIE WALORU KRAJOZNAWCZEGO

• „za walor turystyczny o treści krajoznawczej, zwanej dalej walorem krajoznawczym uważa się obiekt materialny lub przejaw kultury duchowej stanowiący przedmiot zainteresowania turystów”

Lijewski T. i inni „Geografia turystyki Polski”

WALOR KRAJOZNAWCZY

BIEKT MATERIALNY PRZEJAW KULTURY

DUCHOWEJ

WALOR KRAJOZNAWCZY

FORMA POCHODZENIA FORMA POCHODZENIA

NATURALNEGO ANTROPOGENICZNEGO

WARUNKI UZNANIA OBIEKTU LUB ZJAWISKA ZA WALOR KRAJOZNAWCZY

• cechy obiektu lub zjawiska wzbudzające zainteresowanie,

• czytelność w krajobrazie, pozwalająca na percepcję zmysłową,

• sposób występowania obiektu czy zjawiska,

• zagospodarowanie i przystosowanie do zwiedzania.

FUNKCJE WALORU KRAJOZNAWCZEGO

• funkcje dokumentacyjno - ochronne,

• funkcje naukowe,

• funkcje poznawcze,

• funkcje dydaktyczno - wychowawcze,

• funkcje estetyczne,

• funkcje rekreacyjne,

KLASYFIKACJA PRZYRODNICZYCH WALORÓW KRAJOZNAWCZYCH

1. Ukształtowane bez jakiejkolwiek ingerencji człowieka.

2. Utworzone przez człowieka.

3. Ingerencja człowieka występuje w stopniu niewiele zmieniającym charakter waloru.

PRZYRODNICZE WALORY KRAJOZNAWCZE

1. Ukształtowane bez jakiejkolwiek ingerencji człowieka.

1. Osobliwości flory i fauny.

2. Skałki i grupy skał.

3. Wąwozy, doliny i przełomy rzeczne.

4. Wodospady, źródło i wywierzyska.

5. Jaskinie i groty.

KRYTERIA WYBORU OBIEKTÓW STANOWIĄCYCH PRZYRODNICZY WALOR KRAJOZNAWCZY

• selekcja gatunkowa,

• parametry wielkości,

• stałość waloru pod względem czasu i miejsca występowania,

• odporność na zagrożenia,

• unikatowość i popularność.

OSOBLIWOŚCI FLORY

• najlepiej zachowane skupisko zabytkowych drzew znajduje się w Puszczy Białowieskiej (Dąb Car we wsi Topidło).

• Dąb Bartek w Bartkowie koło Kielc.

• Unikatowy obiekt dendrologiczny to okaz sekwoi (drzewo mamutowe) w Glinnej koło Szczecina.

OSOBLIWOŚCI FAUNY

• Wiele stanowisk żubrów w kompleksach leśnych

• Puszcza Białowieska, Bieszczady, Puszcza Borecka, Puszcza Knyszyńska, lasy wokół Wałcza.

• Hodowle żubrów w ośrodkach zamkniętych

• Białowieża, Borki, Niepołomnice, rejon Pszczyny, Smardzewice, Taczanów, Woliński Park Narodowy.

• Największe w Europie Środkowej kompleksy stawowo-łąkowo-leśne objęto ochroną jako Rezerwat Stawy Milickie, stanowiący miejsca lęgów i odpoczynku w czasie przelotu wielu gatunków ptaków wodnych i błotnych (150 gatunków gniazduje, około 50 gatunków przelotnych).

SKAŁKI I GRUPY SKALNE

1. Należą do atrakcyjnych form przyrody nieożywionej.

2. Stanowią wychodnie utworów wgłębnych, odsłonięte i wymodelowane w procesie erozji.

3. Zbudowane ze skał osadowych piaskowce, wapiennych.

ROZMIESZCZENIE

1. Sudety (Góry Stołowe z Masywem Szczelińca Wielkiego i Małego oraz Błędnych Skał).

2. Karpaty (Pieniny).

3. Jura Krakowsko - Częstochowska od Krakowa po Wieluń (Maczuga Herkulesa w Pieskowej Skale).

TURYSTYCZNE WALORY SPECJALISTYCZNE POLSKI

Istota pojęcia walory specjalistyczne.

• Do walorów specjalistycznych zalicza się określone cechy środowiska przyrodniczego, którym zainteresowane są pewne grupy społeczne.

• Korzystanie z tych walorów wymaga specjalnych umiejętności technicznych, odpowiedniego przygotowania sprawnościowego i teoretycznego, często potwierdzonego określonym dokumentem.

SPECJALISTYCZNE FORMY TURYSTYKI

• kajakarstwo

• żeglarstwo

• wędkarstwo

• myślistwo

• jeździectwo

• taternictwo

• speleologia

• inne

KLASYFIKACJA WALORÓW TURYSTYCZNYCH

1. Geneza

1. Walory przyrodnicze

2. Walory przyrodniczo-kulturowe

3. Walory kulturowe

2. Pełnione funkcje

1. Walory wypoczynkowe

2. Walory krajoznawcze

3. Walory specjalistyczne

WĘDKARSTWO

Zarys treści:

• Pojęcie wędkarstwa

• Podstawowe działania praktyczne wędkarstwa

• Zagadnienia prawne wędkarstwa

• Rys historyczny rozwoju wędkarstwa zorganizowanego

POJĘCIE WĘDKARSTWA

Amatorskie łowienie ryb na wędkę, za pomocą ściśle określonego przepisami sprzętu, odpowiadającego ustalonym zwyczajom i zgodnie z przyjętymi zasadami i metodami łowienia uwzględniającymi ochronę ryb.

PODSTAWOWE DZIAŁANIA PRAKTYCZNE WEDKARSTWA

Organizowanie wędkarstwa jako racjonalnej formy wypoczynku i rekreacji, stwarzania dogodnych warunków wędkowania, rozwijania umiłowania przyrody i krzewienia znajomości zasad gospodarki wędkarsko-rybackiej oraz kształtowania postawy obywatelskiej i etyki wędkarskiej.

(według § 6 statutu PZW)

Prowadzi bezpośrednią działalność w zakresie zagospodarowania i ochrony wód oraz sportowo-turystyczną.

RYS HISTORYCZNY ROZWOJU WĘDKARSTWA ZORGANIZOWANEGO

1879 - utworzenie w Krakowie stowarzyszenia „Krajowe Towarzystwo Rybackie”.

1882 - ustawa określająca miedzy innymi wymiary i okresy ochrony niektórych gatunków ryb.

1889 - utworzenie w Warszawie Towarzystwa Rybackiego.

1901 - utworzenie w Wilnie Oddziału Cesarskiego Towarzystwa Rybackiego.

1904 - powołanie Towarzystwa Miłośników Sportu Wędkarskiego w Krakowie, późniejszego Polskiego Towarzystwa Wędkarskiego.

1908 - w Krakowie wydano „Poradnik dla miłośników sportu wędkarskiego” J. Rozwadowskiego.

1932 - ustawa „O rybołówstwie w wodach śródlądowych”, obowiązująca po dzień dzisiejszy.

ZAGADNIENIA PRAWNE WĘDKARSTWA

Prawa i obowiązki członków PZW określa statut oraz regulamin sportowego połowu ryb.

WALORY WĘDKARSKIE PRZYRODNICZE

1. Wody stojące

1.1 jeziora

1. stawy

2. Wody płynące

2.1 rzeki

2.1.1 wody górskie

2.1.2 wody nizinne

2. jeziora zaporowe

3. Morze

WALORY WĘDKARSKIE POZAPRZYRODNICZE

Walory kulturowe (antropogeniczne)

1. Organizacja wędkarstwa i rybactwa.

2. Postęp techniczny i hodowlany (ośrodki hodowli pstrąga i inne).

3. Baza materialna wędkarstwa (schroniska, przystanie wędkarskie).

4. Urządzenia techniczne (jazy pomłyńskie, urządzenia piętrzące itp.).

DELIMITNACJA WÓD PŁNĄCYCH NA KRAINY WĘDKARSKIE

Krainy wędkarskie

• Kraina pstrąga,

• Kraina lipienia,

• Kraina brzany,

• Kraina leszcza.

Wędkarska kraina pstrąga

Charakterystyka wód

• potok górski, górny odcinek biegu rzeki,

• dolina o profilu poprzecznym w kształcie litery „V”, mająca strome zboczai wąskie dno,

• gwałtowność przyboru wody,

• krystaliczna czystość wody,

• bardzo duże natlenienie wody,

• występowanie bystrzy i szypotów,

• brak pokrywy lodowej w okresie zimy,

• niska temperatura wody (16-18ºC),

• duży spadek rzeki i bystrość nurtu,

• kamieniste i skaliste podłoże (dno),

• niewielka głębokość (płytka woda).

Wędkarska kraina lipienia

Charakterystyka wód

• szersze dno doliny rzecznej,

• brak wodospadów,

• rzadko występują szypoty i bystrza,

• pojawiają się wklęsłości koryta rzecznego (sporo zakoli rzecznych),

• dno pokryte drobniejszymi otoczakami i grubym żwirem (twarde podłoże dna),

• woda czysta i dobrze natleniona,

• bystry nurt,

• woda dość chłodna (około 20ºC),

• brak pokrywy lodowej w okresie zimy,

• pojawianie się roślin kwiatowych.

Wędkarska kraina brzany

Charakterystyka wód

• obszerniejsze doliny rzek (rzeki nizinne),

• podłoże z litych skał osadowych (np.: polodowcowych),

• otoczenie rzeki: krajobraz pól uprawnych, falisty,

• nurt rzeki bystry,

• dość duża głębokość rzeki,

• wyraźna rynna głównego koryta z rozległymi ławicami piasku i mułu,

• woda mniej klarowna ze względu na spływy powierzchniowe,

• większa żyzność wody,

• pobrzeża rzeki porośnięte drzewami, wikliną,

• brzegi niskie porasta roślinność towarzysząca wodzie,

• wyższa temperatura wody niż w krainie lipienia,

• zamarzanie wód w okresie zimy (ostrej),

• duża amplituda roczna wahań temperatury,

• okresowe wahania zawartości tlenu w wodzie rzecznej,

• podłoże roślinne.

RYBACKA KLASYFIKACJA JEZIOR

1. Jeziora sielawowe,

2. Jeziora leszczowe,

3. Jeziora sandaczowe,

4. Jeziora linowo-szczupakowe,

5. Jeziora karasiowe.

REJONY TURYSTYKI WĘDKARSKIEJ

1. Rejon Słowiński,

2. Rejon Drawski,

3. Rejon Charzykowsko-Wdzydzki,

4. Rejon Iławsko-Brodnicki,

5. Rejon Wielkich Jezior Mazurskich,

6. Rejon Wigierski,

7. Rejon Żmigrodzko-Milicki.

19

Ingerencja człowieka występuje w stopniu niewiele zmieniającym charakter waloru

Utworzone przez człowieka

Ukształtowane bez jakiejkolwiek ingerencji człowieka

---