Surowiec	Systematyka	Chemizm	Działanie	Zastosowanie
SUROWCE ZAWIERAJĄCE FLAWONOIDY
Betulae folium (Liść brzozy)	Betula pendula - brzoza brodawkowata Betula pubescens - brzoza omszona Betulaceae - Brzozowate	- flawonoidy - garbniki katechinowe - kwasy fenolowe (chlorogenowy, kawowy, p-kumarowy) - triterpeny typu dammaranu - sole potasu - olejek eteryczny - żywice	- zwiększa wydalanie moczu jonów Na^+ i Cl^-, kwasu moczowego (flawonoidy, potas, olejek) - przeciwzapalnie i przeciwbakteryjnie w drogach moczowych - słabo napotnie - ochronnie na wątrobę - przeciwzapalnie na skórę i błony śluzowe	WEWNĘTRZNIE: - stany zapalne i bakteryjne dróg moczowych - kamica moczowa - reumatyzm - dna moczanowa - schorzenia skóry ZEWNĘTRZNIE: łupież i wypadanie włosów
Ginkgo folium (Liść miłorzębu)	Gingko biloba - Miłorząb dwuklapowy (chiński, japoński) Ginkgoaceae - Miłorzębowate	- flawonoidy - terpeny (ginkgolidy, bilobalid) - katechiny (polifenole) - protoantocyjanidyny - kwasy fenolowe (ginkgolowe = anakardiowe) - fitosterole - polisacharydy - karotenoidy - ginkgotoksyna (TOKSYCZNA)	- usprawnia przepływ krwi (szczególnie w mózgu) - flawonoidy, protoanto, terpeny - zmniejsza przepuszczalność naczyń krwionośnych - rozszerza naczynia - antyoksydacyjne (polifenole) - ochronnie na osłonki mielinowe (bilobalid) - zapobiega niedotlenieniu komórek mózgowych - lepsza koncentracja i pamięć krótkotrwała (xD) - zmniejsza obrzęk mózgu - poprawia krążenie w kończ. dolnych	- zaburzenia ukrwienia mózgowego (zawroty i bóle głowy, słaba pamięć, szum w uszach) - schorzenia naczyń obwodowych (chromanie przestankowe, stany zakrzepowo-zatorowe, „zimne ręce/nogi”) - antiscleroticum
Orthosiphonis folium (Liść ortosyfonu)	Ortosiphon aristatus (spicatus, stamineus) - Ortosyfon kłosowy (groniasty) Lamiaceae - Jasnotowate	- flawonoidy - sole potasu - kwasy fenolowe (rozmarynowy, cykoriowy, pochodne litospermowego) - olejek eteryczny - β-sitosterol - diterpeny (ortosyfole, staminol) - saponiny triterpenowe, garbniki, inozytol	- zwiększa wydalanie moczu i jonów Na^+ oraz Cl^- (flawonoidy, pochodne kw. litospermowego, potas) - przeciwzapalnie (flawonoidy, ortosyfole) - przeciwbakteryjnie (kw. rozmarynowy) - rozkurczowo (flawonoidy	- w przewlekłym zapaleniu pęcherza i nerek spowodowanych zakażeniem bakteryjnym lub piaskiem nerkowym
Lamii albi flos (Kwiat jasnoty białej)	Lamium album - Jasnota biała (Pokrzywa biała) Lamiaceae - Jasnotowate	- flawonoidy (izokwercetyna, rutozyd, tilirozyd) - fenylopropanoidy (akteozyd, lamalbozyd) - kwasy fenolowe (rozmarynowy, chlorogenowy) - irydoidy: lamalbid - sekoirydoidy (albozydy, karioptozyd) - kwas ursolowy	- przeciwzapalnie - zwiększa wydzielanie śluzu w oskrzelach - ułatwia usuwanie wydzieliny z oskrzeli (czyli wykrztuśnie)	ZEWNĘTRZNIE: - stany zapalne skóry - zmiany zapalne jamy ustnej i gardła - upławy z pochwy WEWNĘTRZNIE: nieżyty górnych dróg z wydzieliną w oskrzelach
Sambuci flos (Kwiat bzu czarnego)	Sambucus nigra (Bez czarny, dziki bez czarny) Caprifoliaceae - Przewiertniowate	- flawonoidy - triterpeny (amyryna, kwas ursolowy) - fitosterole (β-sitosterol, kampe, stigma) - olejek eteryczny - garbniki - śluz, pektyny - białka (plastocyniny) - sole potasu	- napotnie - przeciwgorączkowo - przeciwzapalnie - wzmaga wydzielanie śluzu w oskrzelach - ułatwia wykrztuszanie - moczopędnie	ZEWNĘTRZNIE: - płukanki na gardło - schorzenia skóry WEWNĘTRZNIE: - przeziębienia z gorączką - trudności w odkrztuszaniu
Arnice anthodium (Koszyczek arniki)	Arnica montana (Arnika górska, Kupalnik górski) Arnica chlamissonis subsp. foliosa (Arnika łąkowa) Asteraceae - Astrowate	- flawonoidy - laktony seskwiterpenowe - triterpeny (arnidiol, faradiol) - kwasy fenolowe (galusowy, kawowy, cynaryna, chlorogenowy) - cholina - ksantofile - poliacetyleny - hydroksykumaryny - irydoidy - alkaloidy pirolizydynowe (tussilagina)	- przeciwzapalnie - przeciwbakteryjnie - przeciwbólowo - przeciwgrzybiczno - poprawiają ukrwienie - zmniejszają obrzęki - ułatwiają resorpcję krwiaków	- obrzęki - tępe urazy (zwichnięcia, stłuczenia, złamania) - reumatyzm - schorzenia skóry (po ukąszeniu owada, czyraczność, owrzodzenia żylakowate) - płukanki w zapaleniu gardła

Crataegi inflorescentia (Crataegi folium cum florae) - Kwiatostan głogu	Crataegus monogyna - Głóg jednoszyjkowy Crataegus laevigata (oxyacantha) - Głóg dwuszyjkowy Rosaceae - Różowate	- flawonoidy (rutozyd) - pochodne flawonu - protoantocyjanidyny - triterpeny (kwas ursolowy, krategolowy) - olejek eteryczny - kwasy fenolowe (chlorogenowy, kawowy) - aminy (cholina, Ach, tyramina) - sole potasu	- wzmacnia mięsień sercowy - zwiększają przepływ wieńcowy - zmniejszenie oporu obwodowego - obniżenie ciśnienia krwi - efekt uspokajający - rozszerzenie naczyń	- początkowe objawy niewydolności serca - „serce starcze” - niedotlenienie mięśnia sercowego - nadciśnienie - zaburzenia krążenia obwodowego - nerwicy serca
Crataegi fructus (Owoc głogu)					- flawonoidy (więcej hiperozydu) reszta jak wyżej
Helichrysi inflorescentia (Kwiatostan kocanek)	Helichrysum arenarium - Kocanki piaskowe Asteracae - Złożone	- flawonoidy - olejek eteryczny - kwasy fenolowe (kawowy, p-kumarowy, syryngowy) - garbniki - fitosterole - hydroksykumaryny	- rozkurczająco na mięśnie gładkie pęcherzyka żółciowego, przewodów żołciowych, jelit (flawonoidy) - pobudza czynności wydzielnicze wątroby i pęcherzyka żółciowego	- stany zapalne i spastyczne wątroby i dróg żółciowych - niedostateczne wytwarzanie żółci - utrudniony przepływ
Tiliae inflorescentia (Kwiatostan lipy)	Tilia cordata - Lipa drobnolistna Tilia platyphyllos - Lipa wielkolistna (szerokolistna) Tiliaceae - Lipowate	- flawonoidy - śluz - olejek eteryczny - garbniki katechinowe - protoantocyjanidyny - kwasy fenolowe (kawowy, chlorowy, p-kumarowy)	- przeciwzapalnie, - lekko ściągająco, zmiękczająco, osłaniająco (garbniki) - napotnie - uspokajająco (olejek) - przeciwskurczowo (flawonoidy, olejek) - obniża ciśnienie krwi - zwiększa wydzielanie moczu (terpeny w olejku)	- przeziębienia i infekcje z gorączką - suchy kaszel - stany zapalne jamy ustnej i gardła - nadpobudliwość nerwowa - bezsenność - nadciśnienie - migrena - reumatyzm - zaburzenia przepływu żółci - podrażnienia skóry
Equiseti herba (Ziele skrzypu)	Equisetum arvense - Skrzyp polny Equisetaceae - Skrzypowate	- flawonoidy - związki mineralne (Si, K, Al, Mg) - kwasy polienowe i dikarboksylowe - kwas askorbowy - kwasy fenolowe - fitosterole	- moczopędne (flawonoidy, poch. kw. kawowego) zwiększenie wydalania wody, ale nie jonów - spazmolitycznie	- „terapia płucząca” - zakażenia bakteryjne i stany zapalne dróg moczowych - kamica nerkowa - obrzęki pourazowe - reumatyzm - przyspieszenie gojenia się ran
Polygoni avicularis herba (Ziele rdestu ptasiego)	Polygonum aviculare - Rdest ptasi Polygonaceae - Rdestowate	- flawonoidy - śluz - sole krzemu - kwasy fenolowe (kawowy, galusowy, kumarowy, chlorogenowy) - garbniki - hydroksykumaryny	- pobudza wydzielanie śluzu w oskrzelach - przeciwzapalnie, przeciwbakteryjnie, przeciwkrwotocznie (flawonoidy, garbniki, krzem) - hamowanie agregacji trombocytów (flawonoidy)	- schorzenia górnych dróg oddechowych (wykrztuśny) - płukanki na zapalenie gardła

Passiflorae herba (Ziele męczennicy, passiflory)	Passiflora incarnata - Męczennica cielista (Męczennica lekarska, Passiflora jadalna) Passifloraceae - Męczennicowate	- flawonoidy - alkaloidy indolowi - olejek eteryczny - maltol - glikoproteiny i wolne aminokwasy - kwasy tłuszczowe (linolowy, linolenowy) - fitosterole - gynokardina (glukozyd cyjanogenny)	- uspokajające na OUN - przeciwlękowe - spazmolityczne na p.pok i naczynia - hamuje odruch kaszlowy - obniża ciśnienie	- zaburzenia snu o podłożu nerwowym - stany niepokoju - niewymiarowe bicie serca - zaburzenia gastryczne pochodzenia nerwowego
Violae tricoloris herba (Ziele fiołka trójbarwnego / bratka)	Viola tricolor - Fiołek (Bratek) trójbarwny Viola arvensis - Fiołek polny Violaceae - Fiołkowate	- flawonoidy - antocyjany (pochodne peonidyny I delfinidyny) - śluz - kwasy fenolowe - wiolutozyd - hydroksykumaryny - garbniki - karotenoidy (wiolaksantyna, zeaksantyna) - kwas askorbowy - α-tokoferol - olejek eteryczny	- przeciwzapalnie na skórę i błony śluzowe - napotnie - wykrztuśnie - łagodnie przeczyszczająco - zwiększa wydalanie Cl^- - zmniejsza przepuszczalność naczyń krwionośnych (flawo i anto) - wspomaga procesy metaboliczne	- zaburzenia przemiany materii (otyłość, schorzenia skórne) - plamica krwotoczna, łamliwość naczyń, krwawienia punkcikowe ZEWNĘTRZNIE w egzemie, zmianach łojotokowych, liszajcu
(Solidaginis) Virgaureae herba (Ziele nawłoci)	Solidago virgaurea - Nawłoć pospolita Asteraceae - Astrowate	- flawonoidy - garbniki katechinowe - kwasy fenolowe - glukozydy fenolowe (lejokaprozyd, wirgaureozyd) - saponiny triterpenowe - olejek eteryczny - antocyjany - kwaśne polisacharydy	- moczopędnie (glukozydy fenolowe, flawonoidy, saponozydy) - obniża ciśnienie krwi - spazmolitycznie - przeciwzapalnie - przeciwbólowo (lejokaprozyd) - uszczelnia ściany naczyń (flawonoidy) - ściągające (garbniki)	- infekcje bakteryjne i stany zapalne nerek i dróg moczowych - zapobieganie kamicy i piasku nerkowego - pomocniczo w gośćcu i dermatozach - stany zap. przew. pok. i górnych dróg oddechowych
Silibi mariani fructus (Owoc ostropestu plamistego)	Silybum marianum (Carduus marianus) - Ostropest plamisty Asteraceae - Astrowate	- flawonoidy (sylimaryna, sylibina) - olej tłusty - sterole - białko	- ochronnie i regenerująco na wątrobę - antyoksydacyjnie - zmniejszenie syntezy cholesterolu - przeciwzapalne - słabo żółciopędne	- profilaktyka i leczenie uszkodzeń wątroby - zaburzenia trawienia - profilaktyka i terapia chorób wątroby (marskość, zapalenie)

Hyperici herba (Ziele dziurawca)	Hypericum perforatum - Dziurawiec zwyczajny Clusiaceae (Hypericaceae) - Okrętnicowate (Dziurawcowate)	- flawonoidy - naftodiantrony (hyperycyna, pseudohyperycyna) - pochodne floroglucyny (hyperforyna) - ksantony - olejek - kwasy fenolowe - garbniki katechinowe - GABA	- rozkurczająco na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego, dróg żółciowych i naczyń krwionośnych (flawonoidy) - przeciwzapalnie i przeciwbakteryjnie (garbniki, olejek)	- zaburzenia czynnościowe i stany zapalne wątroby - schorzenia przewodu pokarmowego
SUROWCE ZAWIERAJĄCE ANTOCYJANY
Myrtylli fructus (Owoc borówki czernicy)	Vaccinium myrtillus - Borówka czernica Ericaceae - Wrzosowate	- antocyjany - garbniki - cukier inwertowany - flawonoidy - kwasy organiczne w tym fenolowe - witamina C i witaminy z grupy B	- ściągająco - zapierająco - uszczelnia ściany naczyń krwionośnych - zmniejsza drobne krwawienia - hamuje agregację płytek krwi - przeciwzapalnie - poprawia ostrość widzenia - w większych dawkach przeciwrobaczo	- schorzenia narządu wzroku (retinopatie, katarakta) - coroby naczyń obwodowych (żylaki, nadmierna kruchość naczyń) - biegunki - płukanki na zapalenie gardła
Sambuci fructus (Owoc bzu czarnego)	Sambucus nigra (Bez czarny, dziki bez czarny) Caprifoliaceae - Przewiertniowate	- antocyjany - flawonoidy - olejek eteryczny - pektyny - garbniki - witaminy: C, B2, kwas foliowy - kwasy organiczne - glukozydy cyjanogenne	- łagodnie przeczyszczająco - moczopędnie - napotnie - słabo przeciwbólowo	- schorzenia z gorączką - ułatwienie wypróżninia
Hibisci flos (Kwiat hibiskusa)	Hibiscus sabdariffa var. ruber (Sabdariffa rubra) - Ketmia szczawiowa	- antocyjany - flawonoidy - kwasy organiczne - śluzy - fitosterole	- łagodnie przeczyszczająco (kwasy) - zwiększa łaknienie (j/w) - przeciwzapalnie na skórę i błony - spazmolitycznie na macicę - hipotensyjnie i moczopędnie - żółciopędnie i przeciwrobaczo	- brak apetytu - środek łagodnie przeczyszczający - przeziębienia i nieżyty górnych dróg oddechowych

ANATOMIA:

LIŚĆ BRZOZY	KOSZYCZEK ARNIKI	KWIATOSTAN GŁOGU
- bifacjalny liść z 1-2 miękiszem palisadowym przerwany w nerwie - aparaty szparkowe z 4-7 kom. dookoła - włoski gruczołowe, spłaczone - jednokomórkowe włoski bezgłówkowe, proste lub zgięte w nasadzie - pęki włókien (czasem okrysztalone) - gruzy i nieliczne jedyńce szczawianu (w okolicy nerwu głównego)	- puch kielichowy - złoża fitomelanów w zalążni (eee?) - włoski gruczołowe typu Compositae - włoski bliźniacze - długie, cienkie włoski ostro zakończone - włoski główkowe (dwurzędowy trzon + wielokomórkowa główka)	- wypustki na komórkach skórki płatków - bifacjalny liść z dwurzędowym miękiszem palisadowym - aparaty szparkowe tylko w skórce dolnej - włoski jednokomórkowe, szczeciniaste i powyginane - włókna okrysztalone - gruzły w miękiszu - trójkątne ziarna pyłku
KWIATOSTAN LIPY	KWIATOSTAN KOCANEK	ZIELE SKRZYPU
- przestwory międzykomórkowe w miękiszu - grubościenne włókna okrysztalone gruzami i jedyńcami - włoski krzaczkowate - włoski biczykowate - włoski główkowe - gruzy - komórki/komory śluzowe w pobliżu wiązek	- puch kielichowy - silnie wydłużone komórki skórki - zdrewniałe włókna obok wiązek - sklereidy - włoski biczykowate - włoski maczugowate - włoski gruczołowate typu Compositae	- aparaty szparkowe ułożone w równoległych rzędach - skrzemieniałe listewki w komórkach szparkowych - komórki skórki okrywającej żeberka są w kształcie ząbków

---