maj 2009, nr 33/11 online
ROŚLINA O USPOKAJAJĄCYM ZAPACHU
Gatunek lawenda lekarska - Lavandulae angustifolia Miller (L. officinalis Chaix, L. vera L.) pochodzi z basenu Morza Śródziemnego. Chociaż surowiec ten jest uprawiany niemal na całym świecie to najcenniejsze gatunki pochodzą z południowej Francji. W miesiącu lipcu Prowansja nazywana jest „krainą pachnącą lawendą”. Olejek lawendowy jest tym droższy, im wyżej jest uprawiana roślina z której się go otrzymuje.
Surowcem farmakognostycznym są kwiaty lawendy zebrane tuż przed kwitnieniem. Jest to substancja olejkowa zawierająca w swoim składzie m.in. kamforę, octan linalolu (30-60%), 1,8-cineol. Ponadto w substancji występują taniny, flawonoidy, antocjany i kumaryny.
Lawenda od wieków uznawana była za cenną roślinę leczniczą. Jej nazwa pochodzi prawdopodobnie od łacińskiego lavare, co oznacza „myć się”.
Wskazaniem do stosowania wewnętrznego lawendy jest m.in. zaburzenie trawienia, zmniejszone łaknienie, jedną z ważniejszych właściwości jest działanie przeciwbólowe oraz uspokajające. Kwiat lawendy jest składnikiem farmakopealnych kropel uspokajających - Guttae sedative.
Surowiec ten można także stosować zewnętrznie jako środek łagodzący nerwobóle, łagodne poparzenia słoneczne, jest on wykorzystywany w aromaterapii oraz kosmetologii. Olejek lawendowy jest chętnie stosowany w inhalacji przy nieżytach górnych dróg oddechowych, przeziębieniach z dokuczliwym kaszlem. W kąpieli jest uznawany za środek relaksujący stosowany przy czynnościowych zaburzeniach krążenia.
Lawenda jest krzewinką o licznych łodygach wyrastających do 70 cm wysokości. Kwiaty drobne, niebieskawe. Lawendę najczęściej rozmnaża się z nasion, rzadko stosuje się sadzonki lub podział. Jest to mało wymagająca roślina, którą można hodować zarówno na balkonach, jak też w ogrodach.
Lawenda zakwita w czerwcu i kwitnie aż do października. Zbiór kwiatostanów należy prowadzić w drugim roku uprawy. Ścina się je w słoneczny, suchy dzień, a następnie suszy w cieniu i przewiewie. Zebraną i wysuszoną lawendę przechowujemy w hermetycznych, szklanych naczyniach.
Przeciwwskazania: Olejku nie należy stosować doustnie w stanach zapalnych żołądka i jelit, chorobie wrzodowej żołądka, a także chorobach nerek i wątroby. Niektóre źródła nie zalecają stosowania olejku lawendowego w okresie ciąży i karmienia piersią.
Przy długotrwałym stosowaniu zewnętrznym roztworów etanolowych, zawierających olejek lawendowy, może dojść do działań niepożądanych w postaci podrażnienia i suchości skóry.
Wg Farmakopei Polskiej VI jako środek uspokajający stosuje się napary: jednorazowo z 1 g, zaś dobowo z 3 g surowca (kwiat lawendy)
Warto pamiętać że także mieszanki ziołowe mogą działać wspomagająco przy różnego rodzaju zaburzeniach homeostazy naszego organizmu. Poniżej przedstawiono wybrane przepisy zawierające kwiat lawendy:
Brak łaknienia
Rp.
Hb. Hyperici ziele dziurawca
Hb. Centaurii ziele centurii
Rad. Inulae korzeńomanu
Fol. Juglandis liść orzecha włoskiego
Flos Lavandulae kwiat lawendy aa 30,0
MDS. Odwar z łyżki na szklankę wody. Pić 3 razy dziennie 1/2 szklanki pół godziny przed jedzenie. Mieszanka pobudza łaknienie i poprawia trawienie.
Nerwice
Rp.
Flos Lavandulae kwiat lawendy
Hb. Leonuri ziele serdecznika
Fol. Melissae liść melisy aa 30,0
MDS. Odwar z łyżki na szklankę wody. Pić 1/2 szklanki rano i wieczorem. Stosuje się w nerwicy.
Rp.
Fol. Menthae pip. liść mięty pieprzowej 35,0
Fol. Melissae liść melisy 20,0
Strobil. Lupuli szyszki chmielu
Flos Lavandulae kwiat lawendy aa 15,0
MDS. Odwar z łyżki na szklankę wody. Pić 2 razy dziennie szklankę po jedzeniu. Mieszanka stosowana w nerwicy.
Migrena (bóle głowy)
Rp.
Fol. Melissae liść melisy
Fol. Primulae liść pierwiosnka
Hb. Hyperici ziele dziurawca aa 50,0
Rad. Valerianae korzeń kozłka
Flos Lavandulae kwiat lawendy
Strobil. Lupuli szyszki chmielu aa 20,0
MDS. Łyżeczkę ziół zalać szklanką wody, naparzać 20 minut. Pić rano i wieczorem. Nie słodzić. Mieszanka przeciw migrenie.
Wyprysk endogenny - w leczeniu tego rodzaju wyprysków, gdzie najczęściej czynnikiem chorobotwórczym są bakterie stosuje się leki przeciwhistaminowe, uspokajające i miejscowe przeciwzapalne. Wspomagająco można stosować także mieszanki ziołowe.
Rp.
Hb. Thymi ziele tymianku
Anth. Chamomillae koszyczek rumianku pospolitego aa 30,0
Fol. Rosmarini liść rozmarynu
Flos Lawandulae kwiat lawendy aa 5,0
MDS. Odwar z łyżki na szklankę wody. Do okładów, przymoczków i przemywań w wyprysku endogennym.
Rp.
Fol. Rosmarini liść rozmarynu 100,0
Flos Lavandulae kwiat lawendy 50,0
MDS. 2 łyżki mieszanki ziół zalać 100 ml spirytusu, zakryć i odstawić na 2 tygodnie. Potem odcedzić i rozcieńczyć wodą 1:1. Stosuje się do smarowania skóry. Płyn leczy, goi, odświeża i odmładza skórę.
Kąpiel aromatyczna.
100,0 g kwiatów lawendy zagotować w 2 litrach wody. Odcedzić. Dodać całość do kąpieli.
dr n. farm. Tomasz Baj
Katedra i Zakład Farmakognozji
z Pracownią Roślin Leczniczych
Uniwersytet Medyczny w Lublinie
|